Grote en kleine criminelen, schurken, bedriegers, moordenaars en dieven, Ebel Duursma heeft ze allemaal 'achter de deur' gehouden in Veenhuizen. Hun strafblad kende hij liever niet: "Dat hielp mij om iedereen als mens te behandelen."
Drenthe ToenRuim vier decennia lang was hij de man met de sleutelbos in Veenhuizen. Ebel Duursma: "Ik ben begonnen als gestichtswacht, daarna was ik bij de beveiliging buiten Esserheem, daarna ging ik de binnendienst in. Op 21 september 2022 ben ik met pensioen gegaan." In het Radio Drenthe-programma Drenthe Toen vertelt hij verhalen uit de bajespraktijk, in een serie van zes afleveringen. Te beluisteren op Radio Drenthe, elke zondag tussen 12.00 en 14.00 uur. Daarna te beluisteren via Uitzending Gemist op deze site.
Twee op n celIn ruim 40 jaar maakte hij van alles mee als justitiemedewerker. Zoals het experiment van de toenmalige staatssecretaris Fred Teeven, waarbij twee gevangenen gedwongen in n cel werden gehuisvest. Een bezuinigingsmaatregel, anno 2013. "Geen succes", aldus Duursma, "eerder een drama. Want de n rookte, de ander niet. De n snurkte en de ander had zweetvoeten. Veel ergernis, stress en agressie. Veel jongens kozen ervoor om dan maar in een isoleercel te zitten, zelfs dat was te verkiezen boven een cel delen met een medegedetineerde. En voor ons als personeel was het levensgevaarlijk; je wist nooit wat er achter die deur op je wachtte. En man met slechte bedoelingen kan je nog wel de pas afsnijden, maar als ze samen iets beraamd hebben, dan ben je je leven niet zeker."
Vechten met gedetineerdenEbel Duursma heeft wel met gedetineerden gevochten, klappen uitgedeeld n ontvangen. "Jazeker. Niet n keer, vaker. Vooral in de Bijlmer, daar begon ik 42 jaar geleden. Dat vond ik echt een rotgevangenis. Anoniem, steriel en altijd trammelant. Dan ging het alarm, dan moest je er weer met een team collega's naar toe want dan waren ze weer aan het bakkeleien."
In de Veenhuizer gevangenissen ging het er menselijker aan toe. "Natuurlijk hadden we daar ook wel eens oppositie, maar niet zoals in Amsterdam." Toch viel er daar in de Bijlmer ook wel het nodige te lachen. Duursma herinnert zich illegale races in het complex: "Dat deden we 's nachts, slalommend met elektrische etenskarretjes door de lege gangen. Tot er een keertje een collega de bocht te ruim nam en een metalen plaat aan de muur ramde. De leidingen erachter kapot, water spoot overal heen, we zijn lang aan het dweilen geweest."
In Bankenbosch in Veenhuizen beleefde Duursma zijn mooiste tijd. "Ik ben een oude sleutelbewaarder. Ik moet tussen die jongens, met die jongens, een beetje lol trappen, een beetje met de sleutels rammelen, maar echt opsluiten, dat was er daar gelukkig niet bij. Een half-open inrichting, ze zaten daar in de uitloop van hun straf. Dus daar was een streng regime niet nodig."
De rug aan de muurWat niet meer verdwijnt zijn de automatismen die horen bij een bijna levenslang cipier zijn, vertelt Duursma: "Als je ergens binnengaat, doe je de deur open en je doet hem ook weer dicht. Liefst op slot. Ik heb mezelf wel eens in de garage opgesloten, zo makkelijk gaat dat met die sleuteltjes. En als ik ergens ben, bijvoorbeeld, in een restaurant, ga ik altijd met mijn rug aan de muur zitten, dat er niet iets onverwachts van achter mij kan komen. Ik heb het wel eens aan collega's gevraagd, maar die doen dat dus precies zo want dat doe je op de afdeling ook. De ruimte vr je, de rug aan de muur."
Stok in de broekDe 6-delige serie radiogesprekken met Ebel Duursma is opgenomen in het Gevangenismuseum te Veenhuizen. Tijdens de rondgang daar dienden zich steeds weer herinneringen aan. Bij de nagebouwde cellen in het complex zegt hij, terwijl hij het zware metaal beklopt: "Deze deur heb ik vast heel vaak open gedaan. En weer op slot."
Ontsnappingen waren niet aan de orde van de dag, maar het gebeurde wel eens, herinnert Duursma zich: "Een gevangene reed met een heftruck dwars door de muur van het arbeidscomplex naar buiten. Daar stond een vluchtauto op hem te wachten. Die reed met een rotgang richting Assen, maar ze stapten ergens halverwege over in een andere auto die de tegenovergestelde richting inreed. Zo kwamen ze op de terugweg hun hele colonne achtervolgers tegen. Deze gevangene hebben we pas veel later weer op kunnen pakken." Pikant detail: ontsnappen wordt niet bestraft. Duursma: "Een eerlijke ontsnapping, dat mag. Alleen geweld of schade daarbij wordt aangerekend. En wij deden er natuurlijk alles aan om het vr te zijn."
De stok in de broek komt ter sprake als we in het museum een exemplaar aantreffen bij een etalagepop die een gedetineerde moet voorstellen. "Die stok werd aan de riem vastgemaakt", weet Duursma : "en ging dan aan de binnenkant van de broekspijp langs. Zo kon je met een gedetineerde naar het ziekenhuis of naar de rechtbank. Wegrennen kon hij niet, want door die stok kon hij zijn been niet buigen. Wij wonnen dan als bewaarder elke hardloopwedstrijd, geen kunst aan."
CountrymuziekHeimwee naar het werk in de gevangenis heeft hij niet. "Ik had gedacht dat ik het zou missen, maar dat is niet zo. Het is mooi geweest. De sfeer werd ook steeds harder." Hij vertelt over de code die er vroeger was onder gedetineerden. "Als een gevangene met verlof ging en hij liet een flesje drinken op de cel staan, dan stond het er na zijn verlof nog net zo. Tegenwoordig kan je niet eens meer een pakje vloei laten liggen, als je je omdraait is het weg. Ze hebben ook een veel korter lontje, je krijgt sneller een grote mond of klappen. Daar zit ik eerlijk gezegd niet meer zo op te wachten..."
Wie wil weten wat Ebels' liefhebberij nu is, stemt op woensdagavond tussen 19.00 en 21.00 af op RTVZulthe.nl, waar Ebel samen met zijn oud-justitie-collega Wout van de Velde een countryprogramma presenteert
https://www.rtvdrenthe.nl(...)ng-gevangenbewaarder