sigme’s omtuinplan: een voedselbosje

In 2008 kozen we een stuk van ons land om te gaan gebruiken als moestuin. Een stuk van ongeveer 100m2, met een brede strook gras er omheen. Later verdubbelden we de moestuin.

Nu zijn we zoveel moestuin wel een beetje zat. Een paar dingen zijn leuk of bijzonder lekker om zelf te verbouwen of echt vers te eten, maar 200m2 is een beetje veel daarvoor. De kleine helft daarvan is ook wel genoeg.

Maar op extra maaiwerk zitten we ook niet te wachten. Geen leuk werk, en ook niet echt ergens goed voor, zo'n grasveld in de verre hoek. Dus... wat dan? Nou, een voedselbos!
We gaan een poging doen de helft van de huidige moestuin, plus aangrenzende grasstrook, om te tuinen. De herfst en winter zijn een goede tijd voor het planten van bomen en struiken, dus we willen komende maanden toch wel echt wat concrete poten in de modder. Dus echt een en ander aanplanten wat we daarna laten uitgroeien tot ons eigen heuse voedselbos.

Wat is een voedselbos, vroeg @Claudia_x . Goeie vraag
Om dit topic te kunnen maken heb ik nog maar weer wat meer rondgelezen op the internetwebs. Úren studie zit er inmiddels wel in, dus ik ben nu wel expert denk ik

Ten eerste is een voedselbos gebaseerd op de principes van de permacultuur, dus je moet eerst wel even weten wat permacultuur eigenlijk is. Aangezien daar een soort gereformeerde godsdienstoorlogen over uitgevochten worden laat ik dat even achterwege en beperk ik me tot de uitkomsten:
• niet ploegen/spitten
• geen braakliggende grond
• geen/weinig eenjarigen
• geen pesticiden/kunstmest en andere duivelse zaken

Goed, dat is dus de basis, maar op die basis kan je een ook prima een kniehoog siertuintje maken. Er moeten dus nog extra regels bij om een voedselbos te beschrijven. Dit is wat ik ongeveer ervan maak na al die studie:
• meerdere 'lagen', waaronder bomen
• planten met een nutswaarde
• benut het terrein

Over die lagen; een illustrerend plaatje.

Op dit plaatje worden er zeven genoemd. Soms worden er ook wel 9 gespot. In een voedselbos wordt je geacht minstens 5 lagen wel te hebben. Eigenlijk 'moet' er Grote Boom in, maar om het behapbaar te houden gaan de rekkelijken akkoord met Kleinere Boom als hoogste laag voor de kleinere voedselbospostzegelachtertuin.

Over die nutswaarde; er wordt nogal veel waarde gegeven aan planten waarvan je thee kan zetten, of blaadjes door de sla kan doen. Ook kan een plant veel nut hebben omdat bijen, vlinders of gevederde vrienden ervan houden. Desnoods is een plant nuttig omdat andere planten het leuk vinden en in het uiterste geval omdat de natuur nu eenmaal blijkbaar van braam en brandnetel houdt.

Om een terrein te benutten voor een voedselbos, moet je een idee hebben van water, wind, zon, bodemgesteldheid. In onze contreien wil je zon optimaal benutten, water wat kunnen bufferen maar ook afvoeren, en wind speelt bij ons niet zo'n rol.

Het idee is dat je met deze uitgangspunten een stuk land inricht met planten waar je zelf van kan oogsten, niet veel onderhoud vergt, robuust is, en ook aan veel fauna onderdak biedt. Uiteindelijk zou het op een bosrand moeten lijken, niet op een bos.
Onkruid moet je omarmen als nuttig deel van het al, maaien zou uitzondering moeten zijn. Snoeien is wel toegestaan.
Zoals altijd; kosten gaan voor de baat uit enzo; de eerste jaren zal er toch flink gearbeid moeten worden, maar na het zuur komt het zoet.

Kortom, appeltje eitje.
Nu nog even een plattegrondje en een lijstje met aan te schaffen boompjes, struiken, heersters, klimmers en kruipers en dan staat dat voedselbos als een huis. Dat heb ik alleen allemaal dan nog net niet. Maar met een topic heb ik in elk geval een stok achter de deur.

@possetje, dank voor de tip! Maar we hebben al heel veel wat we zelf lekker vinden, er komt zo een post aan met een opsomming. Dus we kunnen op zoek naar redelijk exotische aanvullingen .

@yinu, fijn om nog een echte expert te treffen. Input is sowieso heel welkom!

We hebben al behoorlijk wat bomen en struiken staan met eetbare oogst, in de boomgaard en rond de moestuin. Ik denk dat het handig is als ik de lijst even opsom. Dit staat er dus allemaal al en hebben we niet speciaal méér van nodig.

SPOILER: lange lijst bomen & struiken

Om spoilers te kunnen lezen moet je zijn ingelogd. Je moet je daarvoor eerst gratis Registreren. Ook kun je spoilers niet lezen als je een ban hebt.

Ik heb maar eens een plattegrondje getekend van de huidige situatie.


Het stuk met de grijze stroken is de huidige moestuin. Die is 24 meter breed, en 9 meter diep.
Daarvan wil ik dus een deel in gebruik houden als moestuin, dat heb ik een lijntje erom gegeven en 'nieuwe moestuin' genoemd. Dat is dus 21x9meter. Ik noem die meters er even bij voor een idee van de schaal, want ik ben dus vergeten dat op de tekening erbij te zetten.

Het stuk 'onder' de moestuin kan dus heringericht worden.
Dat beslaat dus die strook van 24x4½ m die nu nog moestuin is, plus de strook daaronder, waar de honingbessen, mispel en (kolom)appel staan.

Bovendien neem ik een stukje meet van de bovenste helft van de huidige moestuin, de 2 bedden onder de walnoot. Daar zit ook al aardpeer.

Op mijn wenslijst staan nu als mogelijke kleine bomen/flinke struiken:
kan 4 à 5 m hoog worden
pawpaw


augurkenstruik


kaki


1 tot 2m hoge struiken
buffelbes


welriekende sumak/limonadeboom

Wat betreft klimmers denk ik dat we een en ander aan hekwerk gaan zetten om de klimmers te ondersteunen.
Dus niet per se tegen een boom aan klimmen. Dat is natuurlijk wel veel natuurlijker en dus permacultuurderiger dan een hekwerk, maar zo ver ben ik nog niet los van m'n cultuurlandschap denk ik.

Qua klimmers denk ik aan framboos/frambraam/braamboos als redelijk bekende opties.
Kiwibes vind ik ook wel aanlokkelijk, en de chocoladerank ook.

Chocoladerank (aka schijnaugurk)

Lage struikjes / kruipers denk ik aan
Cranberry
Vossebes
Kruipbraam
Kruipframboos

Die kruipbraam & kruipframboos dan van een type dat niet wintergroen is, dat lijkt me wat minder snel ons hele land onderwoekeren.

quote:

Op donderdag 15 oktober 2020 00:17 schreef Claudia_x het volgende:
Wat ik er lastig aan vind is hoe je een bos kunt rijmen met het planten van allerlei eetbaars, want zulke beplanting heeft in de regel zon nodig (toch?). En bomen houden zon tegen (toch?). Misschien dat het met een lange, smalle strook als jullie hebben wel goed te doen is als je de hoge boom of bomen strategisch neerzet.

Nou ja, het idee is dus dat je je voedselbos goed 'richt' (fysiek) op de geografische omstandigheden. In Nederland is dat dan dus inderdaad voornamelijk zó richten dat je maximaal zon vangt. Onder een boom valt aan de zuidkant vaak best wat zon, genoeg voor een kleinere boom of struik die daar dan strategisch staat.

En wat ik al zei: wat je uiteindelijk krijgt, lijkt, zegt men, meer op een bosrand dan op een bos.

quote:

Op donderdag 15 oktober 2020 00:17 schreef Claudia_x het volgende:
Ik zou zelf graag een tamme kastanje willen, alleen worden kastanjebomen zo groot.

En bovendien moet je 2 tamme kastanjebomen hebben (of er moet in elk geval een 2e staan binnen een straal van 70 meter), anders krijg je geen kastanjes.
Bij de boompjes die ik in m'n voedselbosje gepland heb (pawpaw, augurkenstruik) is dat ook zo, die ga ik dan denk ik maar met 2 of 3 vlak bij elkaar planten.

Kerrie heb ik trouwens in Spanje staan, doet het daar heel goed.

Afgelopen week heb ik wat kwekers benaderd, want wat ik wil hebben lijkt nergens op voorraad.
Ik wil kaki, augurkenstruik en pawpaw erg graag dit seizoen planten, want die doen er nogal even over om zo groot te groeien dat ze vruchten geven (of je moet honderden euro's per boom betalen en dat ga ik niet doen).

Vandaag wat contact gehad met een kweker in Boskoop.
Geënte pawpaw's had hij geen goede leverancier meer voor, maar jij had wel zaailingen staan. Dat is voor mij niet ongunstig, die schijnen mooier vertakt uit te groeien en (elkaar) beter te bestuiven. Maar hoe de vruchten smaken is dan wel een gok. Ik heb gelukkig geen idee hoe een pawpaw smaakt, dus ik kan bijna niet teleurgesteld zijn. Eerste vruchten worden pas na 6 jaar verwacht, en voor de bestuiving schijn je aasvliegen aan te moeten trekken, dus euh.. wie dan leeft wie dan zorgt.

Kaki's durft hij niet meer in de winter in te kopen, want na verkoop blijken de bomen te vaak bij nader inzien dood te zijn. Dus hij verkoopt enkel nog kaki's waarvan je kan zien dat ze leven, kortom, met blad. Die zijn er vanaf april. Goed argument om te wachten tot april dunkt mij.

Augurkenstruik heeft ie.
Kruipbraam en kruipframboos ook, maar die wil hij niet opsturen, z'n inpakker weigert . Die komen niet heel over en ze versturen geen plantjes om ze onderweg te laten vermoorden.

Frambramen/Braambozen zijn blijkbaar steviger, hij heeft 3 rassen en die gaat 'ie me sturen.

Als het goed is komt er dus binnenkort een zending binnen met 2 pawpaw, 3 braambozenframbramen en 1 augurkenstruik.

Verder hebben we besloten om de hele moestuin maar uit te faseren, dat is ook makkelijker met loslopende kippen . Dus hebben we wat meer ruimte voor boompjes, en dat komt goed uit want we willen nog een appelboompje erbij. Een Ambro, een ras dat we al hebben maar die boom is ziek. Ambro's kennen we maar 1 leverancier van, die heb ik vorige lente hier al eens over benaderd en die heeft vast wel wat staan. Toen kwam het er niet van want corona brak uit en toen dachten we even te wachten tot dat overgewaaid was .

Vandaag de twee pawpaws, een augurkenstruik en drie brambozen/frambramen geplant. En een kardoen.
Tijd voor een volgende bestelling. Poolbramen en nog een augurk denk ik.

quote:

Op zaterdag 20 februari 2021 21:47 schreef Lucky_Strike het volgende:

[..]

Klinkt goed. Heb je een meerjarige augurk?

Euh, het is geen komkommerachtige. Het is een boom.



De vruchten doen wat augurkig aan ofzo.

In het Engels zagen ze er geen augurken in:

quote:

known commonly as dead man's fingers

Afgelopen weken hebben we wat plantjes besteld, gehaald, geplant.
Een augurkenstruik (geen augurk dus ) erbij, want 2 is beter.

Twee soorten bodembedekkende kruipbramen, van elk vijf plantjes.
Chinese braambes (Rubus tricolor), een wintergroene kruipbraam, zou er ongeveer zo uit moeten gaan zien:


Poolbraam (Rubus arcticus Sofia), moet mooi bloeien en braampjes geven. Goed winterhard (duh) maar sterft wel volledig bovengronds af.


Een erwtenstruik (Caragana arborescens). Zoals een augurkenboom geen augurk is, is een erwtenstruik geen erwt. Dasslogies. Het is een boompje waar een soort peultjes aan groeien.


En als laatste een halfstam appelboompje van het ras Ambro. Dat vinden wij erg lekkere appels, maar ons laagstamboomje van dat ras heeft wat vruchtboomkanker dus we zetten er een bij.

[ Bericht 0% gewijzigd door sigme op 10-03-2021 20:14:36 ]

De lente is nu dan toch bijna begonnen, dus tijd voor een update van wat er nu in het voedselbosje te zien is. Van een afstandje ziet het eruit als een lelijke bende, dus daar maak ik geen foto van.
In detail ziet het er altijd beter uit.


Kardoen, supersierlijk.


Erwtenstruik


Augurkenstruik


De witte bes


Aardpeer (woekert hier al jaren)


Spargel (1 plant die daar al jaren staat)


Bleekselder over van vroig jaar


Aardappel die blijkbaar van vorig jaar is achtergebleven


Allemaal wat ouder spul, maar dit is wel netjes 'gelaagd': vooraan de bessen, erachter de hazelnoten en daarachter links wat oude eiken en rechts een van onze twee grote walnoten (zelf geplant, in 2007).

quote:

Op woensdag 19 mei 2021 10:15 schreef Tuindier het volgende:
Zou je voor mij eens een foto kunnen maken van de laagstam vs middenstam appelboom? Ik ben ze ook aan het overwegen, maar op foto's op websites zie ik er nooit 'tuin' omheen dus is het lastig inschatten hoe de hoogte oogt.

Ik heb het geprobeerd maar ik vind dat ik niks nuttigs op de foto krijg. De laagstammen zijn ook zó verschillend, eentje fotograferen zegt eigenlijk niks. Kom maar een keertje langs

Maar het is hoog tijd voor een impressie van de toestand van het voedselbosje in wording.

Entree!

Links de er al jaren staande bessenrij. Afgelopen week heb ik daaronder alles netjes afgestoken, en daarna de zwarte kale grond bedekt met hooi.
Rechts zie je twee rekken, daartegen staan de lei-kersenboom en de lei-perzik, die eerst in de groene plastic kas stonden, maar ze waren na een klein jaartje al veel groter dan de bedoeling was, de perzik werd er niet bestoven en de kers levend verslonden door luis. Dus liefste heeft ze verzet.


Aardappelbed. Een m² net buiten de oude moestuin afgeplagd, aardappels in gepoot en afgedekt met hooi. Ik moet nog een of twee van zulke bedjes maken, voor de poters van @Lucky_Strike


In het bos. Tegen het groene plastic tekent het Ambro-appelboomje zich af.
Op de achtergrond bessen, daarachter de boomgaard.


Bij dat fleurige bordje staat een van de drie braambozen/frambamen. Die zien er op zich wel prima uit maar ze groeien nog niet heel hard (en dat had ik eigenlijk wel verwacht)


Aardbeienbed. Die stonden er nog van vorig jaar en dat bed houden we in nette vorm in ere. Want ruig voedselbossen is leuk, maar aardbeien wil ik vooral zelf opeten.

Maand verder en alles tiert welig.


Augurkenstruikje omringd door Oost-Indische kers, en linksachter aardperen


Het en der duiken illegale aardappels op (die witte bloemetjes). We hebben al een maaltje illegaaltjes opgegraven.
Erachter een pompoen, en daarachter de kardoen.


De twee maïsjes. Ik had meer gezaaid maar er kwamen er maar twee op. Koud voorjaar, en maïs houdt niet van koude.


Aardappelbed in wolkgras.


In het midden een van de drie braambozen, de taybes in dit geval. Heeft twee taybessen gemaakt dit jaar en die waren allebei bijzonder lekker.


De patisson. Ik had twee patissonnen en twee courgettes voorgezaaid. Die deden het alle vier prima. Eén patisson gaf ik aan een fokster, een courgette aan mijn moeder. De andere courgette en patisson gingen het voedselbos in, al waar de courgette werd verslonden door slakken en de patisson niet.


Het is best mooi, het eerstejaarsvoedselbosje!

Er komt ook wel wat eetbaars uit het bos-in-wording. Of gaat komen.


Blauwe bessen, al moet ik elke ochtend zorgen dat ik vóór de vogels aan ben.
De andere bessen is heel matig dit jaar, niet omdat de struiken weinig bessen hebben maar omdat we vernielzuchtige duiven hebben die alles eraf rossen.


Hazelnoten, van de boompjes die er al een paar jaar staan. Ik moet voor de oogst daar de grond wel nog wat kuisen, want anders worden ook de nootjes allemaal opgegeten door lokale fauna. Ik moet ze rapen voordat zij dat doen, dus moet ik ze goed kunnen zien.


M'n courgetteplant is opgeslakt, maar de patisson niet en die is nu een eerste patissonnetje aan het bakken.

Winter is de tijd van het jaar om bomen te planten, dus zijn er een aantal fruitboompjes uitgezocht en in het voedselbosje gezet:

Appel
• Ambro Halfstam
• Rode Jonathan Halfstam
• Schone van Boskoop Laagstam
• Zigeunerin Laagstam

Handpeer:
• Williams Halfstam
• Conference Laagstam

De Ambro, Schone van B en het Zigeunerinnetje had ik allemaal al, maar die stonden op een onhandige plek en zijn geruimd. Er zijn wel meer bomen geruimd, maar deze drie vond ik erg lekkere vruchten geven en wilde ik daarom opnieuw aanplanten. Kostte wel wat moeite, de Ambro is maar op 1 plaats te krijgen, de Schone van B werd me geleverd maar bleek een andere ras (die Jonathan) en de Zigeunerin was in bijna heel Nederland uitverkocht. Dus ze komen van drie verschillende kwekerijen

Afgelopen jaar vond ik het voedselbos toch wat amorf woesternij worden.
Deze winter heb ik daarom een paar delen afgedekt met landbouwplastic. Vandaag daarvan een van de stukken plastic er af gehaald en de grond daaronder schoongemaakt.

Op dit stuk ga ik aardbeien zetten, en dan dat stuk ook schoon houden. Want anders gaan alle aardbeien naar de slakken, en daarvoor staan er in de rest van de wildernis al aardbeien.
Op de andere plasticbedekte stukken ga ik denk ik bloemen en graan zaaien, zodat er wat variatie komt.

Erg productief is dat voedselbos niet, maar in ruil daarvoor hoef ik er ook niet veel aan te doen
Het is wel mooier dan vorig jaar (en daar hebben we dan wel wat voor gedaan).

Liefste heeft voor de braambozen mooie rekken gezet.
Die die nu vooraan staat maakt bramen die niet erg lekker zijn. Zurig. Die gaan we ruimen en op die plaats dan een 'gewone' framboos zetten.


De bessenrij heeft een bak gekregen, gevuld met houtsnippers.
Die houtsnippers houden de ondergroei onder controle.


Van de aangeplante exoten (pawpaw, augurkenstruik, siberische bramen) is niks meer over.
Eén augurkenstruik begon dit voorjaar nog wel, maar na een vervelend laat nachtvorstje liet 'ie het lopen en kwam niet meer terug.

Van de (mij) onbekendere planten doet alleen de erwtenstruik het nog:


Misschien moet ik me meer bij mijn leest houden
Aardbeien, bessenstruik, fruitboompje


Pompoenen en een fruitboompje

De pompoenen heb ik dit jaar een eenvoudig rek gegeven om tegenaan te klimmen, dat bevalt erg goed. Makkelijk, mooi, minder slak in de pompoen.


Onze Ambro is dan het fruitboompje dat het langst staat (maart '21), en die heeft al wel wat hangen

De rest van de fruitboompjes ziet er wel goed uit, maar draagt nog niet of nauwelijks. Als dat eenmaal aan de loop komt wordt het wel een boel, dit staat er nu aan appel- & perenboompjes (laagstam)
Peer:
• Willams
• Conference

Appel:
• Ambro
• Zigeunerin
• Rode Jonathan
• Rode van Boskoop
• Elstar
• Schone van Boskoop

quote:

Op zondag 27 augustus 2023 20:16 schreef Seven. het volgende:
Zo, je pompoenen gaan als een malle! Wel jammer van je exoten, ik was erg benieuwd naar je dead man's fingers.

Hoelang duurt het met fruitbomen voor ze echt gaan produceren?

Hoe lang dat duurt hangt af van laag/half/hoogstam. Of iets laag- of half- of hoogstam is gaat puur over de onderstam, waar het ras peer/appel/kers op geënt is. Dus die bovenkant, het ras dat je koopt, kan je in laag/half/hoog planten en dat ras maakt het verschil niet. Het verschil zit in die onderstam. Laagstam begint vaak het 2e jaar al met fruit, hoogstam als je pech hebt pas na 10 jaar. Halfstam zit er zowat tussen