Haarlem haalt herinneringen op aan deze week gestopte chocolademaker DrosteHet doek lijkt definitief te vallen voor chocolademaker Droste. Het van oorsprong Haarlemse bedrijf staakt de productie in het Gelderse Vaassen en de 27 medewerkers hebben te horen gekregen dat ze worden ontslagen. Een triest einde voor het merk dat 162 jaar geleden in Haarlem werd opgericht.
Voormalige Drostefabriek in Haarlem - Foto: NH Media / Rob WtenweerdeStephanie (68) uit Haarlem werkte begin jaren zeventig een paar weken bij Droste. Ze woont nog altijd in de Harmenjansbuurt, vlak bij de voormalige fabriek. "Het was een van mijn eerste baantjes. Ik ging er in de zomervakantie werken, omdat ik een fiets wilde kopen. Dat is gelukt, maar het werk was een hele uitdaging. Ik stond aan de lopende band en die werd langzaam in tempo opgevoerd. Je kent die achthoekige doosjes met de pastilles wel, ik moest een kussentje op de chocolaatjes leggen en dan het deksel op dat doosje zetten."
De tante van Stephanie was veel langer in dienst bij Droste. "Die heeft er vijftig jaar gewerkt. Tante Annie kwam altijd met een doos vol lekkers als je jarig was. En we kregen ook altijd een chocoladeletter van Droste."
Muntjes in je achterzak"Het ging er best streng aan toe", lacht Stephanie. "Zo kon je muntjes kopen voor koffie of thee in de pauze. Die muntjes moest je dan in de achterzak van je broek bewaren. De vrouw die de leiding had over de lopende band haalde kort voor de pauze het muntje uit je zak en zette de drank vast klaar. Dan was de koffie drinkbaar als de pauze begon, die pauzes waren waarschijnlijk erg kort."
De Haarlemse is minder te spreken over de werkcultuur in die jaren. "Er werkten heel veel vrouwen in de productie, ik denk dat ik een van de jongsten was. De mannen liepen af en aan met grote karren en die floten vaak naar ons. Dat was vervelend en dat zou nu echt niet meer kunnen."
Icoon in HaarlemDe chocolade ging er goed in bij de jonge Stephanie. "Ik vond het allemaal erg lekker, maar na een paar dagen raak je dat wel kwijt. Eens in de week kon je bij een klein hokje bij de uitgang van de fabriek brokken chocola kopen. Die waren mislukt en ze kostten daarom maar weinig. Het is jammer dat Droste nu verdwijnt, het was toch echt een icoon."
Tekst loopt door onder de foto.
Drostefabriek in 1930 - Foto: Noord-Hollands ArchiefDe laatste Drosteflikken kwamen in 1986 van de lopende band af in Haarlem. Droste is dus al jaren geen Haarlemse onderneming meer, maar veel Haarlemmers hebben nog herinneringen aan de cacaolucht die regelmatig in de lucht hing in de stad. En de naam 'Droste' prijkt nog altijd op de gevel van de voormalige fabriek aan het Spaarne.
Banketbakker flikt hetGerardus Johannes Droste was een Haarlemse banketbakker, die in 1863 begon met de verkoop van chocoladepastilles of 'flikken': de bekende ronde en platte chocolaatjes. Droste had destijds een winkel aan de Grote Houtstraat 132 in het centrum van de stad, de 'Salon de Refraîchissements'.
Tussen 1890 en 1900 verhuisde de productie van de chocola naar het terrein aan het Spaarne, waar uiteindelijk de grote Drostefabriek kwam te staan. Die plek had een aantal voordelen: de cacaobonen en andere grondstoffen konden direct vanuit vrachtschepen worden gelost op het fabrieksterrein en de geuroverlast in de binnenstad werd zo verminderd. Ook was er veel meer ruimte voor de branderij, inpakkerij en de loodsen.
Tekst loopt door onder de foto.
Drostefabriek Haarlem 1955, werk aan de glaceerband - Foto: Noord-Hollands ArchiefRond 1900 verscheen de bekende verpakking met de verpleegster. Op het rechthoekige blik is een verpleegster afgebeeld met een dienblad waarop diezelfde verpakking weer te zien is. En daarmee was het Droste-effect geboren: de eeuwige herhaling. Het Haarlemse bedrijf stond bekend om zijn vooruitstrevende reclames. De wereldberoemde afbeelding is nog altijd terug te vinden in de gevel van het fabriekspand.
Haarlemmer Erwin (69) werkte tot voor kort bij de aannemer die de voormalige fabriek ombouwde tot appartementencomplex. "Ik heb het gebouw helemaal leeg gezien. Het was lek aan alle kanten en alles was beschimmeld. De kelder stond ook helemaal vol water."
"Het plateau met de afbeelding van de verpleegster is er in die tijd ook helemaal af geweest. Dat lag in losse onderdelen in de werkplaats. Een collega die metselaar en timmerman was, heeft het weer helemaal in elkaar gezet. Dat was een flinke puzzel, het is natuurlijk enorm groot."
Een bakstenen gebouw met boogramen heeft borden met de teksten "Droste" en "Cacao". De aangrenzende toren heeft een grote muurschildering van een vrouw in traditionele kledij die een dienblad met mokken vasthoudt, met de titel "Cacao Droste".
Tekst loopt door onder de foto.
Gevel voormalige Drostefabriek Haarlem - Foto: NH Media / Rob WtenweerdeBeroemd is ook het Drostemannetje, dat is opgebouwd uit pastilles. Het originele mannetje werd in 1923 door huisontwerper Jan Wiegman op papier gezet. In 1931 maakte de Fransman Adolphe Cassandre een robuuster figuurtje. Dat leverde uiteindelijk een zes meter hoge en 2000 kilo zware neonreclame op, die op het dak van de fabriek kwam te staan. Het was destijds een van de eerste en grootste lichtreclames ter wereld.
In 2016 keerde het Drostemannetje even terug in de stad. Voor een tentoonstelling over 'stadsiconen' werden de originele neonbuizen weer opgebouwd in de tuin van het ABC Architectuurcentrum. Een poging om het mannetje weer terug te krijgen op het dak van het Drostepand liep destijds op niets uit.
Een metalen sculptuur die lijkt op een vogel met het woord "Droste" staat bij een wandelpad langs de rivier. Op de achtergrond zijn gebouwen te zien en een bewolkte lucht die reflecteert op het water.
Tekst loopt door onder de foto.
Stalen Drostemannetje bij voormalige fabriek - Foto: NH Media / Paul TrompDroste maakte de twee wereldoorlogen mee. In de periode 1914-1918 maakte het bedrijf 'eenheidsrepen' voor het Nederlandse leger en de burgerbevolking. In de Tweede Wereldoorlog kwam de productie vrijwel stil te liggen, mede door bombardementen op de fabriek. Na de bevrijding werden voedselpakketten samengesteld in de fabriek.
In 1964 kreeg Droste het predicaat Koninklijk, maar het bedrijf verloor die eretitel ruim twintig jaar later. De fabrikant kwam toen in buitenlandse handen en werd onderdeel van de Amerikaanse Sarah Lee Corporation. In 1986 verdween de productie van chocola al naar Vaassen in Gelderland. De fabriek in Haarlem blijft dan nog een aantal jaar draaien onder de naam Dutch Cocoa & Chocolate Company.
BergafwaartsDe laatste jaren ging het bergafwaarts met Droste. De coronacrisis leverde financiële klappen op en de prijzen van cacao en energie stegen hard. Bovendien legde het merk het af tegen de concurrentie, die chocolade van betere kwaliteit op de markt bracht.
In augustus vorig jaar leek het er nog op dat Droste zou worden overgenomen door de Belgische chocoladefabrikant Pauwels Engineering, maar die overname ging uiteindelijk niet door. Droste wil niet reageren op de huidige situatie, maar het is duidelijk dat het personeel wordt ontslagen. Of de merknaam nog in andere handen komt, is niet bekend.
Voedseldistributie bij Droste in 1945 - Foto: Noord-Hollands Archief---
Enfin, Droste blijft voor de inmiddels wat oudere Haarlemmer en omliggende gemeenten een directe en onvergetelijke herinnering.
Maar verder overal waar het bekende van oudsher Haerlemsche chocolademerk rondging en volop genoten werd van Drostes heerlijke delicatessen, zullen velen met passende weemoed terugdenken aan een chocoladeproductie van hoge kwaliteit.
In het Gelderse houdt Droste het nu ook voor gezien. Jammer maar helaas!