Engelse jihadtoestandenFanatieke moslims protesteren voor invoering van de sharia, de strenge moslimwet met stokslagen en steniging voor overspel en het afkappen van handen bij dieven.Minstens vijf tips kreeg de Britse geheime dienst binnen over zelfmoordterrorist Salman Abedi, maar er werd niet ingegrepen. Er lijkt iets goed mis met de Engelse terreuraanpak. Inmiddels kijken de Britten onder meer in Nederland hoe het beter kan.
Voor de deur van het Salafistisch Centrum in Manchester zit Asim, met een lange baard, geschoren snor en zwarte sokken in sandalen. Hij zit onder een partytent met boekjes, korans en koud water voor iedereen die maar wil. Hij staat ons met liefde te woord, maar op de foto wil hij niet. „Wij geloven niet in foto’s.”
Asim en zijn salafistische geloofsgenoten hebben veel over zich heen gekregen na het bloedbad maandagavond in Manchester Arena. „Hier verderop zijn in de nacht van de aanslag deuren van broeders en zusters in brand gestoken. Ik zie het als onwetendheid.” De vijandigheid komt niet uit de lucht vallen: salafisme en extremisme gaan hand in hand. Na de aanslagen in Parijs in november 2015 waren er volgens Asim inderdaad broeders binnen zijn gemeenschap die dat geweld goedpraatten. „Die mensen had ik eigenlijk aan moeten geven. Dat heb ik niet gedaan. We hebben er met elkaar de schouders onder gezet, en met koranstudie hebben we ze op andere gedachten gebracht. Wat als ik ze had aangegeven? Dan hadden ze twee jaar kunnen radicaliseren in de gevangenis. Dan komen ze vrij, plegen ze een aanslag. Nu zijn ze op het rechte pad.”
VerplichtRadicaliserende types melden bij de politie is in Groot-Brittannië verplicht. Maar Asim is niet de enige die weigert. Slechts een op de drie Britse moslims zou de politie informeren, bleek vorig jaar uit een verontrustende enquête. Ruim de helft van de 1080 ondervraagde moslims vond bovendien dat homoseksualiteit verboden moet worden. Vier op de tien meende dat vrouwen hun mannen moeten gehoorzamen. Vier procent voelt sympathie voor zelfmoordterroristen.
Het Verenigd Koninkrijk geeft orthodoxe moslims meer ruimte dan Nederland. Politieagentes met een hoofddoek? Geen probleem. Shariarechtbanken waar moslims hun conflicten onderling uitvechten volgens islamitisch recht? Er zijn er tientallen en ze opereren open en bloot.
Brits-Pakistaanse sjeiks slaan de tentakels ook uit naar Nederland. De Surinaamse Noeroel Islam-moskee in Den Haag zou een mooie plek zijn voor een Nederlandse shariaraad, opperde een sjeik uit de buurt van Birmingham. Dan hoefden de Nederlandse gelovigen voor een uitspraak niet meer naar naar Engeland te reizen.
SubsidieBritse moslims zijn van een ander slag dan de Marokkaanse en Turkse immigranten in Nederland. De meeste Britse moslims komen uit de voormalige kolonie Pakistan. Moskeeën staan vaak onder invloed van bebaarde Pakistaanse sjeiks uit de ultraconservatieve Deobandi-sekte, een soennitische stroming die de Taliban inspireerde. Hopend op beter contact met die groepen verstrekte Engeland zelfs een tijd subsidie. Ook dat veroorzaakte een golf van verontwaardiging.
In sommige wijken, vooral in Birmingham en oostelijk Londen, is extremisme heel gewoon. Daar doken een paar jaar geleden de eerste islamitische buurtwachten op. Deze ’sharia patrols’ verbieden winkels om alcohol te verkopen, dwingen vrouwen om zich te bedekken of wijzen knuffelende stelletjes terecht. Een moslim werd geslagen omdat hij rookte tijdens de vastenmaand ramadan. In Manchester werden vorig jaar pamfletten verspreid met de oproep om honden te verbieden.
Asim van het Salafistisch Centrum houdt ook stevig grip op zijn straat. Zijn broeders werpt hij een Arabische groet toe, de gesluierde vrouwen die bij zijn gemeenschap horen (’de vrouwen wonen bij ons apart, een straat verderop’) negeert hij. „We weten wat we aan elkaar hebben. Wij weten dat we niet voor hulp moeten aankloppen bij moslims die alcohol drinken of die vrouwen ongesluierd laten lopen. Zij weten dat ze zich beter niet ongesluierd en beschonken hier kunnen laten zien.”
OplossingZulke kliekvorming is gevaarlijk, zegt de Britse islamkenner Robert Verkaik. „Waar je een grote moslimgemeenschap hebt, krijg je kleine sektes van meestal jonge mannen die zichzelf beginnen te radicaliseren. Zulke groepjes worden echokamers. Die mannen neigen naar extremisme en kijken alleen nog maar naar terreur als oplossing voor hun problemen.”
Verkaik is de enige die ooit ’Jihadi John’ interviewde, de Brit die opperbeul van IS werd en tientallen slachtoffers onthoofdde. Engeland is een van Europa’s hofleveranciers aan IS. Zeker 850 jihadisten vertrokken naar het kalifaat, ongeveer de helft kwam levend terug. Net als Nederland worstelt Groot-Brittannië met zijn terugkeerders.
Omstreden
„De Britse aanpak van jihadisme is omstreden”, zegt Verkaik. „Neem nou die wettelijke verplichting om verdachte mensen te melden. Die plicht leidde tot een storm van kritiek. Allerlei in elkaar geknutseld bewijs kan worden gebruikt om mensen in diskrediet te brengen. Het leidt bij moslims tot wantrouwen jegens de overheid.”
Zo kwam een moeder in de problemen met de klikplicht toen haar zoontje van vier een tekening maakte van iets dat hij een ’cuker-bum’ noemde. Hij bedoelde een ’cucumber’, een komkommer, maar het kinderdagverblijf vermoedde een ’cooker-bomb’, een snelkookpanbom zoals die onder andere bij de marathon in Boston ontplofte en sloeg alarm. De moeder zei: ’Ik voelde me Brits, maar zo maken ze een buitenstaander van je’.
„Onderwijzers vonden de meldplicht een aantasting van de vrijheid van meningsuiting”, zegt ook zegt Stef Wittendorp van de Universiteit Leiden, die Europese verschillen in contra-terrorisme onderzocht. „Veel moslimgemeenschappen waren terughoudend, ze voelden dat ze alleen gebruikt werden voor inlichtingen en dat deze wet spionage aanmoedigde.”
Maar wat moet je dan? Elk land pakt zijn jihadi’s anders aan. In België was contra-jihadisme jarenlang een rommeltje waarbij iedereen langs elkaar heen werkte. Zweden koos voor de softe aanpak, daar werd zelfs voorgesteld om terugkeerders een gratis huis en rijbewijs cadeau te doen.
Ook Denemarken legt jihadi’s in de watten. Frankrijk speelt het weer bikkelhard. Hard optreden ligt gevoelig bij de Britten. Het land is stevig in de greep van politieke correctheid. Het is not done om ’zwarte koffie’ te bestellen, je moet zeggen ’koffie zonder melk’. Leerlingen de Engelse waarden en normen bijbrengen?
Onderdrukkend, vonden veel leraren in de onderwijsbond. Aan de ene kant kun je in Engeland snel een boete krijgen voor belediging van een agent, aan de andere kant kon haatprediker Anjem Choudary, die ook in Nederland jihadisten wierf, zijn gang gaan. „Choudary kreeg jarenlang veel ruimte om op straat te preken”, zegt Verkaik, „hoewel hij een extreme opvattingen had. Het duurde lang voor hij uiteindelijk kon worden veroordeeld.”
De SchieShariarechtbanken ruim baan geven, extreme moskeeën subsidiëren, fluwelen handschoentjes.
Engeland was altijd huiverig om extremisten in de gevangenis hard aan te pakken. Cipiers rapporteerden dat ze bang zijn om voor ’islamofoob’ te worden uitgemaakt. Door die voorzichtigheid konden Britse gevangenissen uitgroeien tot jihadcentra waar fanatieke moslims zoals Choudary alle kans kregen om de baas te spelen, haat te zaaien en zieltjes te winnen.