quote:
Grote schoonmaak voor de soap - marktleider GTST kiest voor nieuwe koers: “We gaan actuele thema’s behandelen”
Hoewel de Nederlandstalige soaps 'Goede Tijden, Slechte Tijden', 'Onderweg naar Morgen' en 'Goudkust' een zomerstop hebben, gonst het achter de coulissen van de activiteiten. Het afgelopen seizoen wordt geëvalueerd, over het komende wordt heftig gebrainstormd. Nieuwe verhaallijnen worden uitgezet om tot in de lengte der dagen te kunnen gaan. Hoewel...is het leven van een soap wel oneindig?
Slotscène. “Je kijkt de hele dag tegen het bewijsmateriaal aan!”, zegt Bowien. “Of dacht je echt dat Janine's baby van jou was?” Ludo springt woedend op haar af. “Je liegt!” Bowien schrikt, stapt achteruit en glijdt het ravijn in. Ze weet zich nog net vast te houden aan een polletje gras. “Help me!” Ze kijkt Ludo smekend aan. Ludo twijfelt. “Doe iets. Ludo!”
Met deze cliffhanger namen de acteurs uit Neerlands best bekeken soap 'Goede Tijden, Slechte Tijden' voorlopig afscheid van de kijkers. Hoe het verder zal gaan met Bowien, Ludo, Janine, Stefano en alle andere bewoners uit het fictieve stadje hangt grotendeels af van Idse Grotenhuis. Ruim een jaar geleden werd hij als producent aangetrokken om de serie een nieuwe impuls te geven.
Zijn ogen staan onderzoekend. Vragend, vertwijfeld, een tikkeltje achterdochtig. Wat wij precies weten over de metamorfose die GTST de afgelopen maanden heeft ondergaan? Alsof dat een geheim zou zijn. Kom op zeg: iedere trouwe kijker moet het simpelweg zijn opgevallen dat de verhaallijn is versneld en dat een aantal karakters een ware gedaanteverwisseling onderging. Daar kun je niet omheen. Daar hoef je niet geheimzinnig over te doen..
“Het klopt inderdaad. Ook wij blijven kritisch kijken naar het programma. De schrijvers en ik hadden het gevoel dat het te traag werd. Na tien jaar soap merk je dat er een moment komt dat je bepaalde verhalen door gaat krijgen. Als het dan ook nog een paar weken duurt voordat er iets gebeurt, haakt de kijker af. Dat proberen we nu voor te zijn door het sneller in te lossen, of juist door het niet te laten gebeuren. Daardoor zijn ook enige karakters aangepast in hun doen en laten.”
Je kunt toch van een slecht persoon niet ineens een goed iemand maken?
“Personages moeten wel archetypen blijven. Ze moeten een karakter hebben waar je jarenlang mee vooruit kunt. Je kunt ze niet in korte tijd te veel laten evalueren, want dan raakt de kijker hen kwijt. Je moet, zelfs als je een jaar niet zou kijken, kunnen weten waar die mensen voor staan. Maar we willen ook het stripverhaalimago vasthouden. Soap is tenslotte, met alle respect, gewoon een beetje plaatjes kijken. Daarnaast proberen we verhalen te vertellen waar de kijkers wat van leren.”
Zo noemt de 32-jarige producent als voorbeeld het onderwerp vreemdgaan. “Wanneer iemand drie of vier keer vreemd gaat, dan zegt zijn vrouw de vierde keer echt niet 'schat, we gaan het gewoon opnieuw proberen'. Dan is het echt afgelopen en moet er iets met haar of met die relatie gebeuren. Zo gaat het in het echte leven ook.”
Niet dus: onlangs publiceerde deze krant het bericht dat soapkijkers meer vreemd gaan dan niet-soapkijkers.
De kijker leert dus helemaal niets van GTST.
“Ze denken misschien dat het zo hoort.” Lachend: “Nee, het werkt dus goed op het moment dat je vertelt 'nou is het afgelopen'. Anders gaat iedereen maar door met overspel plegen.”
Een soort onbewust moraal misschien?
“Ik vind dat mensen moeten staan voor wat ze willen of zijn. Als ze dat keer op keer niet doen is dat een bepaalde karaktereigenschap. In een soap kun je dus best vertellen dat een vrouw, wier man altijd maar vreemdgaat, dat accepteert. Misschien is het echte liefde, ondergeschiktheid... Daar kun je als schrijver voor kiezen. Maar als je dat al tien jaar vertelt, inspireert het ook de makers niet meer. Dan wil je wel eens wat anders. En dat is met een aantal karakters in GTST gebeurt. Rigoureuze veranderingen, maar ook kleine wijzigingen die in het komende seizoen hun uitwerking krijgen.”
Terwijl de producent en de schrijvers zich buigen over de nieuwe verhaallijn gaan de reality-soaps, ook wel docusoap genoemd, gewoon door op televisie.
Vormen zij concurrentie?
“Het is een nieuw genre dat een opleving beleeft. Logisch. Dat had Goede tijden ook toen het net begon. De kijker kende het nog niet. Dan wil je zien wat het is, net als nu met de docusoap. Maar GTST is een heel ander genre. Dit is echt fictie, gemaakt drama waarin je de realiteit niet eens toelaat. Natuurlijk keken we met argusogen toen 'Big Brother' kwam. De kijkcijfers kregen toen wel een deukje.”
Een deukje? BB moest zelfs naar een ander tijdstip verschoven worden omdat het teveel kijkers bij Goede tijden wegtrok.
“Het is niet een scheur geweest. De kijkcijfers zijn niet gehalveerd. Zijn misschien 10% lager geworden. Dat noem ik een deukje: wanneer je auto 10% in de kreukels ligt, kun je nog rijden. En toen Big Brother naar een ander tijdstip ging, krabbelde ons kijkcijfer weer op. Dat geeft aan dat het publiek 't leuk vindt om iets nieuws te zien, maar het betekent niet dat ze het programma Goede tijden plotseling niet meer leuk vinden. Het zet je aan het denken, dat wel.”
Niet alleen de personages en ook de inhoud van de serie werden door de producer aangepakt. “We kregen van veel kanten de kritiek dat GTST een in zichzelf gekeerde gemeenschap was geworden, met weinig raakvlakken naar de maatschappij. Dat proberen wij nu te doorbreken met actualiteiten. We vertellen in het komende seizoen bijvoorbeeld een verhaal over zinloos geweld. Door actuele thema's te behandelen ziet de kijker iets terug wat dagelijks leeft. Dat is iets anders dan de zoveelste ontvoering in de kelder of zo.”
Evalueren, brainstormen, bezinnen en opnieuw hersenspinsels uitwisselen. Aan het eind van de zomer worden de nieuwe verhaallijnen op tafel gelegd. In principe hebben de schrijvers de vrije hand en mogen ze van alles verzinnen. Maar we houden wel rekening met de kijkcijfers en met het publiek.
Schrijven op populariteit dus.
“Als een karakter bij de kijker favoriet is, dan is dat bij ons ook meestal het geval. We houden er, tot op zekere hoogte, wel rekening mee. Als je merkt dat de kijkcijfers te lijden hebben onder een bepaald karakter, ga je natuurlijk wel nadenken. Want als het publiek niet meer kijkt, heb je ook geen programma. Soms moet daardoor een personage sneuvelen, hoe pijnlijk het ook is. Of de populariteit van een soap in een klap kan kelderen? Ik denk het niet. Maar je moet het publiek niet onderschatten. Als je verhalen niet goed vertelt, dan gaat de kijker dat voelen. En dan is het binnen drie maanden gebeurd, denk ik.”
“Een objectief oordeel. Ik heb niet alleen bij GTST gewerkt. In 1994/95 was ik hier regisseur, voordat ik voor drie jaar overstapte als producent naar 'Goudkust'. Daar wordt heel anders gewerkt. De serie speelt zich af in een heel ander milieu, heeft een andere manier van vertellen en er heerst een andere mentaliteit. Je levert een afwijkend gevecht. Hier strijden wij niet dagelijks om de kijkcijfers, dat deden we daar wel. Bij GTST heerst de saamhorigheid van een Ajax 1-team en bij Goudkust is het 'jongens, we zullen ons bewijzen'. Maar het is wel even zwaar. GTST kan alleen maar slechter worden, dat levert ook een bepaalde druk. Stilstand is ten slotte achteruitgang.”
'Goudkust' haalde dus niet de gewenste 500.000 kijkers. Was dat de reden van je vertrek?
“Nee. Ik vind dat je als producer niet langer dan drie jaar ergens moet blijven zitten. Dan wordt het weer tijd voor iemand anders. Er moet een frisse wind blijven waaien. Dat vind ik overigens van alle creatieve functies. Ik ben ook niet van plan om hier langer dan een paar jaar te blijven. Dat heeft dus niets met kijkcijfers te maken.”
Zijn alle soaps even goed - of even slecht?
“Bij alle soaps gelden dezelfde regels, die gebaseerd zijn op dezelfde gedachtegang maar ze drijven wel allemaal op een andere kurk. Een Amerikaanse producent heeft ooit uitgevonden dat de eerste soap de meeste kijkers trekt, de tweede trekt daar de helft van en de derde weer de helft. Dat plaatje klopt bij de Nederlandse soaps als een bus. Door die stelling is het als producent wel gemakkelijker om genoegen te nemen met een bepaald aantal kijkers.”
Had je dan als producer bij 'Goudkust' niet de wens om 'GTST' te verslaan?
“Je wilt van 300.000 wel 400.000 kijkers maken. Ik heb er inderdaad wel een desillusie aan overgehouden. Je kunt leven met de wetenschap dat je GTST nooit kunt kloppen, maar ik heb er van 300.000 nooit 500.000 kunnen maken en dat steekt. Het is net iets te gemakkelijk om te zeggen dat een serie zichzelf zal bewijzen en dat het daarmee zijn bestaansrecht afdwingt. Het heeft ook te maken met de programmering en de profilering van de zenders. En zoals ik al zei: je moet blijven werken aan het verhaal, dat is de kracht.”
Zo sterk zijn die verhalen niet...
“Het gaat om het feuilleton-effect. Telkens weer een half uurtje even naar die mensen kijken, die je allemaal hebt leren kennen en dan denken: shit, ik wil toch wel weten hoe het afloopt. Die kracht is eindeloos. Er zijn soaps die al dertig, vijfendertig jaar bestaan. In theorie kan GTST dus nog in lengte van jaren doorgaan. Maar de praktijk moet dat nog uitwijzen.”