Missie Rosetta: een reis naar de oorsprong van het leven #12

28-10-2015

Rosetta’s komeet bevat moleculaire zuurstof


Foto van de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko, op 7 juli 2015 genomen door de ‘dashboardcamera’ van Rosetta. De gaswolk rond de komeet bevat tot ieders verrassing moleculaire zuurstof. En nog vrij veel ook. (ESA/Rosetta/NAVCAM)

De gaswolk of coma rond komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko is rijk aan zuurstofmoleculen. Dat blijkt uit onderzoek door het Europese ruimtevaartuig Rosetta, dat rond de komeet cirkelt. Een internationaal team van wetenschappers onder leiding van Kathrin Altwegg (Universität Bern), met daarbij Ewine van Dishoeck en Catherine Walsh (beiden Universiteit Leiden), publiceert de resultaten van dat onderzoek donderdag in het wetenschappelijke tijdschrift Nature

. De ontdekking van de moleculaire zuurstof – in forse hoeveelheden nog wel – komt als een verrassing. Zuurstofmoleculen gaan namelijk heel gemakkelijk reacties aan, waarbij ze in ozon of water veranderen.

Uit de gegevens die het Rosetta-instrument ROSINA naar de aarde heeft gezonden, blijkt dat er in de coma van de komeet op elke honderd watermoleculen gemiddeld vier zuurstofmoleculen voorkomen. Omdat de hoeveelheid zuurstof die de komeet uitstoot vrij constant is, denken de wetenschappers dat het gas al van oudsher in de komeet zit.

De zuurstof zou oorspronkelijk afkomstig zijn uit de interstellaire gaswolk waaruit ons zonnestelsel – en dus ook komeet 67P – 4,6 miljard jaar geleden is ontstaan. Merkwaardig is wel dat de komeet tien keer meer zuurstof bevat dan bestaande modellen voor zulke gaswolken voorspellen.

(allesoversterrenkunde)

03-11-2015

Ruimtetelescoop Gaia ziet Rosetta-komeet


Komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko, gefotografeerd door de Europese ruimtetelescoop Gaia. (ESA/Gaia/DPAC)

Een spectaculaire opname is het niet, maar de Europese ruimtetelescoop Gaia, die posities, afstanden, snelheden en kleuren van één miljard sterren in het Melkwegstelsel vastlegt, heeft een opname gemaakt van komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko - het reis- en onderzoeksdoel van de Europese komeetverkenner Rosetta.

Op de foto, gemaakt vanaf 260 miljoen kilometer afstand, is de coma van de komeet te zien (het ijle gasomhulsel rond de eigenlijke komeetkern), alsmede de langgerekte staart. De 4 kilometer grote komeetkern is op deze opname onzichtbaar, evenals Rosetta zelf - beide bevinden zich ergens diep verboren in één pixel van de Gaia-opname.

Gaia zal tijdens zijn operationele levensduur vele honderden kometen ontdekken en bestuderen, en heeft sinds de lancering eind 2013 al tienduizenden planetoïden waargenomen. (GS)

(allesoversterrenkunde)

quote:

Op woensdag 4 november 2015 15:48 schreef rubbereend het volgende:

[..]

dit is toch wel een bijzondere vinding

wat een sensationele missie is het toch

Inderdaad, en laten we hopen dat we nog iets te horen krijgen van Philae

03-11-2015

Komeetlander Philae nog niet opgegeven

.
Artist's impression van komeetlander Philae. (ESA)

Er bestaat een kans van ongeveer vijftig procent dat het contact met de Europese komeetlander wordt hersteld. Dat heeft projectmanager Stephan Ulamec van het Duitse ruimteagentschap DLR laten weten.

Philae maakte op 12 november van vorig jaar een ietwat ongelukkige landing op het oppervlak van komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko. Na drie dagen van intensief onderzoek raakten zijn batterijen uitgeput, waardoor de lander in ‘winterslaap’ ging.

Doordat de komeet de zon naderde en de zonnepanelen van Philae steeds meer zonlicht konden opvangen, werd de komeetlander op 13 juni van dit jaar weer wakker. Maar sinds 9 juli is – om onduidelijke redenen – niets meer van hem vernomen.

Volgens Ulamec is het echter denkbaar dat Philae, zonder dat we daar weet van hebben, nog steeds functioneert. De communicatie met de lander verloopt namelijk via ‘moederschip’ Rosetta, dat om de komeet cirkelt. En in juli moest de afstand tussen Rosetta en de komeet worden vergroot, omdat het navigatiesysteem van de ruimtesonde steeds meer hinder begon te ondervinden van het stof dat ’67P’ begon uit te stoten.

Tot voor kort bevond Rosetta zich daarom op een veilige afstand van 300 kilometer van de komeet – te ver weg om met Philae te kunnen communiceren. Maar sinds september is de activiteit van 67P, die zich inmiddels weer van de zon verwijdert, aan het afnemen. Daarom kan Rosetta geleidelijk weer in een lagere omloopbaan worden gebracht.

Of dat voldoende is om weer contact te krijgen met Philae, is een kwestie van afwachten. Hoe dan ook begint de tijd wel te dringen, want rond de jaarwisseling is de komeet alweer zo ver van de zon verwijderd, dat er geen communicatie meer mogelijk is.

Overigens heeft het Europese ruimteagentschap ESA inmiddels besloten om de missie van Rosetta af te sluiten met een ‘zachte crash’. Dat biedt de mogelijkheid om komeet 67P van heel dichtbij te onderzoeken. Dichterbij dan acht kilometer is Rosetta tot nu toe niet gekomen. Philae wel, maar die heeft veel minder geavanceerde meetinstrumenten.

Zoals het er nu naar uitziet zal Rosetta’s ‘uitvaart’ plaatsvinden in september 2016. Of de ruimtesonde de landing kan doorstaan, is onzeker. Maar veel doet het er niet toe: zodra Rosetta op het komeetoppervlak terechtkomt, zal zij haar antennes niet meer op op de aarde kunnen richten.

(allesoversterrenkunde)

07-11-2015

Rosetta gaat mogelijk ‘zachtjes crashen’ op komeet 67P


Geschreven door Caroline Kraaijvanger op 6 november 2015 om 14:49 uur

Wat te doen met kometenjager Rosetta? Die vraag houdt onderzoekers bezig nu de sonde het einde van haar missie nadert.

Ruimtesonde Rosetta werd in 2004 gelanceerd en ging toen op jacht naar komeet 67P/C-G. Na een lange reis kwam de sonde daar in augustus 2014 aan. Een paar maanden later zette Rosetta lander Philae op het oppervlak van de komeet.

Ontdekkingen
Inmiddels is het eind 2015 en heeft Rosetta al verscheidene ontdekkingen gedaan. Zo werd er bijvoorbeeld zuurstof op 67P/C-G ontdekt. Een echte primeur, want nog nooit eerder werd zuurstof op een komeet aangetroffen. Ook gaf Rosetta ons meer inzicht in de totstandkoming van de opmerkelijke komeet die het resultaat bleek te zijn van twee kometen die met elkaar in botsing zijn gekomen. En nog steeds doet Rosetta volop onderzoek naar 67P/C-G. Grote kans dat er dus nog meer grote ontdekkingen volgen.

Houdbaarheidsdatum
Rosetta mag dan nog heel actief zijn; ook deze ruimtesonde heeft een houdbaarheidsdatum. Momenteel is dat september 2016. Dan loopt de missie van de sonde officieel af. Een verlenging zit er niet in. In september 2016 is de afstand tussen de zon en de komeet (en dus ook Rosetta) zo groot dat Rosetta grote moeite zal krijgen om voldoende zonne-energie te verzamelen. Op een gegeven moment zal de sonde dan ook niet meer goed functioneren. En dus beginnen onderzoekers wat heen en weer te schuifelen op hun stoel, want hoe moet het nu verder met Rosetta?

Crash
Eerder schreven we op Scientias.nl al dat ESA serieus overwoog om Rosetta – in navolging van Philae – aan het einde van de missie op het oppervlak van 67P/C-G te zetten. Die plannen zijn nu een stuk concreter, zo meldt Nature. ESA wil Rosetta op de komeet laten storten, maar wel zo zachtjes mogelijk. Het is de bedoeling dat de sonde zo lang mogelijk data blijft verzamelen en versturen. Zodra de sonde op het oppervlak van de komeet landt, is de missie dan echt voorbij en zal er geen contact meer mogelijk zijn met Rosetta.

Hoewel velen zullen vinden dat Rosetta een betere dood verdient, is dit wetenschappelijk gezien een fantastisch einde aan een fantastisch verhaal. Rosetta zal voorafgaand aan de crash namelijk fantastische detailfoto’s kunnen maken van de komeet. Ook kan deze dan heel dichtbij metingen uitvoeren die ons een nog beter beeld geven van de samenstelling van de komeet (of beter gezegd: kometen).

(scientias.nl)

14-12-2015

Rosetta stuurt vanaf nu regelmatig een mooi ansichtkaartje


Geschreven door Caroline Kraaijvanger op 14 december 2015 om 19:44 uur

Op een speciale website verschijnt zeker elke week een recente foto van komeet 67P/C-G. En die beelden worden steeds spectaculairder.

ESA heeft een speciale website opgericht waarop vanaf heden de meest recente beelden van komeet 67P/C-G te zien zijn. De foto’s zijn gemaakt door OSIRIS, een camera aan boord van ruimtesonde Rosetta. Deze ruimtesonde cirkelt momenteel om de komeet heen. Er verschijnt op de site minimaal 1 foto per week en soms zal er zelfs elke dag een kiekje verschijnen.

PHILAE
Rosetta is niet alleen. Op het oppervlak van komeet 67P/C-G bevindt zich de lander Philae. Nog altijd wordt getracht contact te leggen met de onfortuinlijke lander.

“Na het perihelium en een verre excursie zijn we nu weer dichter bij de komeet,” vertelt onderzoeker Holger Sierks. “Op ongeveer 100 kilometer afstand. Onze kijk op de komeet is vergelijkbaar met de kijk die we er kort na aankomst op 6 augustus 2014 op hadden. Wij willen deze beelden graag terwijl we de komeet nog dichter naderen en uiteindelijk zelfs op het oppervlak gaan landen in bijna real-time met wetenschappers en het publiek delen.”

Op 13 augustus van dit jaar stond Rosetta’s komeet het dichtst bij de zon (dat wordt ook wel perihelium genoemd). Omdat de komeet voornamelijk bestaat uit ijs en stof, was deze zeer actief: de zon warmt de komeet namelijk op, waardoor ijs sublimeert (verdampt) en straalstromen aan het oppervlak ontsnappen. Om niet aan die straalstromen ten prooi te vallen, had Rosetta zich rond deze tijd wat verder van de komeet verwijderd. Na het perihelium vergrootte de sonde de afstand tussen de komeet en zichzelf nog verder (de ‘verre excursie’ waar Sierks over spreekt). Vanaf een afstand van zo’n 1500 kilometer bestudeerde deze de atmosfeer (coma) van de komeet. Inmiddels heeft de sonde de afstand tussen zichzelf en de komeet weer verkleind tot zo’n 100 kilometer. “Nu we ons dichter bij de komeet bevinden, kijken we uit naar beelden die het oppervlak in detail laten zien,” stelt onderzoeker Matt Taylor. Maar de werkelijk spectaculaire beelden zullen pas in september volgend jaar te zien zijn. “Wanneer Rosetta afdaalt naar het oppervlak van de komeet.”

(scientias.nl)

12-01-2016

Rosetta-lander Philae ligt op sterven

Vaarwel, Philae. De lander die in november 2014 plaatsnam op komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko (en in onze harten), heeft niet geantwoord op een ultieme poging haar wakker te maken. Het is nu vrijwel zeker dat Philae niet meer uit haar coma zal ontwaken.

Komeet 67P beweegt weg van de zon, waardoor het binnen enkele weken te koud en donker zal zijn voor de lander om te overleven. Sinds juli 2015 is al niks meer van haar gehoord. Zondagnacht stuurden missieleiders van het German Aerospace Center in Keulen een signaal naar Philae met het commando haar interne vliegwiel te draaien. Dat is een riskante en onvoorspelbare manoeuvre, die Philae van haar schaduwrijke landingsplek had kunnen weghalen, zodat er meer zonlicht op haar zonnepanelen zou vallen. Dat werkte niet.


Philae op zijn schaduwrijke sterfbed. Beeld: ESA.

‘We hoorden niets’, zegt missieleider Stephan Ulamec. In het gunstigste scenario heeft Philae het commando wel ontvangen en bewogen, maar kan ze door een beschadigde transmitter niet antwoorden. Het is echter een stuk waarschijnlijker dat ze het signaal nooit heeft ontvangen.

Rosetta

Het team zal nog een paar commando’s proberen, maar het lijkt erop dat Philae verloren is. Ulamec heeft de vijf fasen van rouwverwerking al doorlopen. ‘We moeten de realiteit onder ogen zien. De kansen worden elke dag kleiner, naarmate Philae verder van de zon vandaan beweegt’, zegt hij. ‘Er komt een moment dat we moeten accepteren dat we geen signalen meer van Philae zullen krijgen.’

Philaes kompaan Rosetta, die in een baan rond de komeet cirkelt, heeft de landingszone met haar camera afgespeurd. Het team van Ulamec zal de beelden doorzoeken op aanwijzingen dat de lander door te bewegen een stofwolk heeft opgewekt. Rosetta is te ver weg van de komeet om de kleine Philae direct waar te nemen.

Laatste rustplaats

Het team rouwt om het verlies van de beroemdste ruimtesonde van de afgelopen tijd. Ook zijn de missieleiders teleurgesteld vanwege het feit dat Philae mogelijk meer gegevens over 67P in zijn geheugen heeft opgeslagen, die nu verloren zullen gaan. ‘Het is zeker een beetje jammer dat we geen gegevens konden terughalen na het ontwaken in juni’, zegt Ulamec. ‘We moeten het doen met de gegevens die we in november 2014 hebben verkregen.’

Toch blijft er een klein sprankje hoop. Als Rosetta in september het eind van haar missie bereikt, willen missieleiders haar terugbrengen in een zeer lage baan rond de komeet. Uiteindelijk willen ze haar zelfs op het komeetoppervlak laten landen. Rosetta zou dan close-upbeelden van Philaes laatste rustplaats moeten kunnen maken, zodat we een laatste blik op de lander kunnen werpen. ‘Je zou de lander duidelijk moeten kunnen zien. Dit zal ons helpen bij de interpretatie van de gegevens die we in november hebben ontvangen’, zegt Ulamec.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.

(newscientist)

12-02-2016

Komeetlander Philae (zo goed als) opgegeven


Zó zou Philae er ongeveer bij moeten staan. (Technische Universität Braunschweig/DLR)

De Europese komeetlander Philae, die sinds 12 november 2014 op het oppervlak van de komeet 67P/Churyumov–Gerasimenko staat, is opgegeven. De omstandigheden op de komeet zijn nu zo slecht geworden, dat er geen reële hoop meer bestaat dat de lander ooit nog iets van zich laat horen.

Rosetta, het ‘moederschip’ van Philae, cirkelt nog steeds om ‘67P’ en zal de komeet tot september blijven onderzoeken. De afgelopen maanden is de sonde enkele malen in een zodanige positie gebracht, dat zij eventuele signalen van Philae zou moeten kunnen opvangen. Maar de kleine landingsmodule doet er sinds 9 juli 2015 het zwijgen toe.

Het is gissen naar de oorzaak daarvan. Mogelijk hebben de zenders en ontvangers van Philae het begeven. Ook is het denkbaar dat zich zoveel stof op de zonnepanelen van de lander heeft verzameld, dat simpelweg de stroom is uitgevallen. En ten slotte zou Philae, door de toegenomen activiteit van komeet 67P, zodanig scheefgezakt kunnen zijn dat zijn antennes niet de verwachte kant op wijzen.

Een bijkomende complicatie is dat nog steeds niet duidelijk is waar op de komeet Philae precies is terechtgekomen. Mogelijk zal nauwgezet onderzoek van de detailrijke opnamen die Rosetta de komende tijd van het komeetoppervlak zal maken daar nog uitsluitsel over kunnen geven. Uiteindelijk heeft Philae na zijn enigszins onbeholpen, stuiterende landing ongeveer driekwart van de geplande metingen kunnen doen. (EE)

(allesoversterrenkunde)