Toveren met miljoenen bij FC Twente
Door onze redacteur Jan Meeus
Joop Munsterman heeft een droom. De voorzitter van FC Twente wordt in de voetbalwereld altijd geprezen voor zijn bescheidenheid. Geen praatjes, geen opsmuk, geen theater. Joop is gewoon, al is dat wel veranderd na het behalen van het kampioenschap in 2010.
Wat is gebleven is de ambitie van Joop Munsterman, zo valt te lezen in het verslag over het seizoen 2009-2010. Dat seizoen wordt in Enschede en omgeving met hoofdletters geschreven - het was het jaar dat Twente voor het eerst in de geschiedenis KAMPIOEN werd. Maar als Joop Munsterman verslag doet van dat historische jaar, we schrijven januari 2011, heeft hij al weer nieuwe, nog grotere plannen.
Kampioen worden en Champions League, dat zal niet elk jaar lukken. Maar Twente wil wel een stabiele positie in ,,de absolute top van de eredivisie met elk jaar Europees voetbal". Een van de manieren om dat te bereiken, is het uitbouwen van het stadion naar een minimale capaciteit van 30.000. Dat is het uitgangspunt van het nieuwe strategisch plan Working on a dream. De droom van Munsterman.
In het jaar na het kampioenschap geloofde iedereen in de ambities van Joop Munsterman, de man die FC Twente redde van een zeker faillissement en naar de top leidde. Maar wat is daarvoor nodig? Wat moet een altijd bescheiden voetbalclub als FC Twente organiseren om structureel mee te doen in de top?
Als het om die vragen gaat, wordt Munsterman van clubman een zakenman. Dan begint hij over het ,,bestendigen van de huidige situatie", het ontwikkelen van ,,nieuwe verdienmodellen en activiteiten", het verhogen van ,,de klantwaarde van de seizoenkaarthouders" en ,,het creëren van nieuwe omzetstromen". Dan spreekt hij het idioom van bankiers.
Voetbal is emotie. Maar op weg naar de absolute top in Nederland draait het vooral om geld. Veel geld, in het geval van Twente. Voor de uitbreiding van het stadion en het vernieuwen van het trainingscomplex is een bedrag van maar liefst 75 miljoen euro nodig. Veel geld voor een club met een omzet van 35 miljoen en een gemiddelde winst van een paar miljoen.
Dat vinden financiers ook. FC Twente vindt wel een bank bereid om een lening te verstrekken, maar niet zo veel als Twente nodig heeft. Vijftien miljoen, dat is het maximum dat de club kan lenen. En dan moet wel zo'n beetje alles wat FC Twente bezit in onderpand worden gegeven, blijkt uit de jaarstukken van de club. Het trainingscomplex aan de Kuipersdijk, een garantie van de gemeente Hengelo en de inkomsten en de skyboxen: als het misgaat, is alles van de bank. Aan rente en aflossing is de club zo'n 2,5 miljoen euro kwijt. En o ja, omdat de rente variabel is, wordt er een verzekering afgesloten, in jargon een renteswap. Voetballen is bankieren.
Maar die vijftien miljoen is bij lange na niet genoeg om de droom van Munsterman te verwezenlijken. FC Twente heeft ook nog een lening lopen bij de gemeente Enschede: twintig miljoen euro, tegen 6,4 procent rente. Geen swaps deze keer, maar FC Twente moet het stadion in onderpand geven. Aan rente en aflossingskosten op jaarbasis moet de club wel een kleine twee miljoen euro ophoesten.
Deze twee leningen, van samen 35 miljoen euro, zijn nog niet genoeg om de uitbreiding van de faciliteiten te financieren. Er is nog veel meer nodig. Na de bank en de gemeente rest FC Twente nog maar één ding om financiering te vinden: fans met een gevulde bankrekening. In het jaarverslag worden ze : een elftal investeerders genoemd. Het schaduwteam van FC Twente stelt een kredietlijn ter beschikking stelt van 16,5 miljoen euro. Het gaat om wat in jargon een achtergestelde lening wordt genoemd. Als er ooit problemen komen, dan hebben de gemeente en de bank voorrang bij het terugbetalen van de schulden. Het mooie van de lening is: er hoeft tot eind 2013 niet te worden afgelost. Wel wordt er een rente van 7 procent betaald. Wie deze groep investeerders zijn, vermelden de stukken van FC Twente niet, maar aan rente vangt het schaduwteam dik een miljoen per jaar.
Munsterman onthulde deze week in een interview met televisieprogramma Nieuwsuur dat hij lid is van het schaduwelftal van FC Twente. Munsterman gelooft in zijn droom en heeft daar geld voor over. Maar wie zijn de andere tien? Een voor de hand liggende naam is Aldo van der Laan, sinds 2004 bestuurder bij FC Twente. Miljonair Van der Laan heeft zijn fortuin gemaakt in de vleeshandel. Hij is mede-eigenaar van de Zwanenberg Food Group, een vleeswarenfabrikant die bekend is van de Kips Leverworst. Een andere voor de hand liggende financier is Dick Wessels, wiens broer Herman tussen 1998 en 2004 voorzitter was.
Met de lening van het schaduwelftal komt de langlopende schuld van FC Twente uit op ruim 60 miljoen. Daarnaast heeft de club ook nog kortlopende schulden, inclusief pensioenverplichtingen. In het jaar 2011-2012 telt dat op tot bijna 92 miljoen euro. Voetballen met een droom is een miljoenenaangelegenheid.
De snel gegroeide schuldenlast wordt door de KNVB met argusogen bekeken. Tot 2012 behoorde FC Twente tot de groep financieel gezonde voetbalclubs - de zogeheten categorie 3-clubs. In de zomer van 2013 zakt Twente af naar categorie 2, nog steeds voldoende, maar het blijkt een vingerwijzing te zijn. In het najaar van 2013 krijgt FC Twente het aan de stok met de licentiecommissie van de KNVB. Reden? De schuldenlast en de oplossing die FC Twente heeft gevonden.
In het najaar van 2013 komt de bodem van de kas van FC Twente in zicht. De hoge rente en aflossingsverplichten die de grote investeringen met zich meebrengen, beginnen zich te wreken. Tegenover de investeringen van 75 miljoen in stadion en faciliteiten stond een bedrag van 60 miljoen aan leningen. Het verschil van 15 miljoen, legt Arjan Hoop uit, moest komen uit de gewone inkomsten. ,,Dat is niet makkelijk", vertelt Hoop - bankier, onbezoldigd adviseur van de raad van commissarissen en voormalig commercieel directeur van FC Twente. Bijkomend probleem Twente moet in 2014 de lening van het schaduwelftal van investeerders gaan aflossen: 1,6 miljoen op jaarbasis, en dat tien jaar lang.
Dat geld had Twente op dat moment niet meer. De schuld aan het schaduwelftal moet op een andere manier worden afgelost. De oplossing werd gevonden in de geldstroom uit de televisierechten, die dankzij betaalzender FOX in de toekomst veel groter wordt. De techniek die FC Twente gebruikt, noemen bankiers structured finance. Voor de gemiddelde supporter lijkt het op toveren met miljoenen.
Hoe dat werkt? Twente verkoopt een deel van de toekomstige inkomsten uit de televisierechten - 6,5 miljoen per jaar - aan een speciale vennootschap: FCI BV. Als Twente ieder jaar 2,2 miljoen uit de tv-rechten overdraagt, is FCI bereid om in een keer 12 miljoen schuld van FC Twente over te nemen. Saillant detail: de financiers van de vennootschap FCI zijn dezelfde weldoeners onder leiding van Joop Munsterman. Hun schuld wordt afgelost met nieuwe schuld. Voordeel voor de club: de schuld rust nu niet meer op FC Twente. Voordeel voor het schaduwteam: hun achtergestelde lening aan FC Twente wordt nu gedekt door het geld dat de club krijgt voor televisierechten.
Schuld afgelost met geld dat nog binnen moet komen: dat is winst voor iedereen. Punt is wel dat de andere schuldeisers - de bank en de gemeente Enschede - akkoord moeten gaan. Dat lukt, alleen duurt het langer dan gedacht. In januari 2014 waren nog steeds niet alle contracten getekend. De inkomsten had FC Twente echter al wel ingeboekt in de goedgekeurde jaarrekening over competitiejaar 2012-2013.
Om die reden had de licentiecommissie van de KNVB bezwaar tegen de timing van de transactie. De deal komt daarom terecht in de cijfers over het lopende jaar 2013-2014. Deze vertraging is echter niet het grootste probleem. Begin 2014 dreigt de kas echt leeg te raken. En dat dwingt Twente tot nog een greep in de toekomstige opbrengsten. Investeringsmaatschappij Doyen Sports koopt een deel van de inkomsten uit toekomstige transfers van een groep van 5 spelers. Wie dat zijn is niet bekend, wat het opbrengt wel: vijf miljoen euro contant. Probleem opgelost.
Althans, voor nu. Want dromen hebben dus wel een prijs. FC Twente houdt de boel nu draaiende met geld uit de toekomst - afkomstig uit transfers en televisierechten. Dat betekent dat er in de toekomst minder geld is. Topspelers als Dusan Tadic en Luc Castagnos kunnen niet meer worden gekocht. Zij zullen moeten worden opgevolgd door talenten die de club zelf heeft opgeleid. De grote vraag is of FC Twente daarmee structureel in de top kan meespelen. Dat was immers het andere deel van Munstermans droom.