Exo-Planeten Topic #2

15-08-2013

Ruimtetelescoop Kepler valt niet meer te redden


© ap.

De Amerikaanse ruimtetelescoop Kepler is niet meer te redden. NASA heeft na maanden proberen de pogingen opgegeven de telescoop weer helemaal aan de praat te krijgen, zo meldt de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie.

Twee gyroscopische wielen zijn kapotgegaan, waardoor de sonde zich niet meer kan richten op de sterren. Pogingen om tenminste één van de wielen weer aan het werk te krijgen, zijn mislukt.

De Kepler is in maart 2009 gelanceerd. De sonde zocht in het heelal naar planeten zoals de aarde, die om een ster als onze zon draaien. De kans op leven zoals op aarde is daar namelijk het grootst.

(HLN)

quote:

Op vrijdag 16 augustus 2013 11:07 schreef 4_in_a_row het volgende:

[..]

op zich erg jammer... maar er zijn toch wel meer "planetenjagers" ... maar was dit de beste of?

Zover ik weet zijn er geen planetenjagers (lees telescopen en satellieten die specifiek zijn gebouwd om planeten op te sporen) op het moment, ze zijn wel een nieuwe aan t bouwen: Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS)
Je had ook nog de planetenjager Corot, maar die heeft ook al de geest gegeven
Verder kun je bijvoorbeeld telescopen zoals de Hubble, Spitzer Space Telescope, Herschel Space Observatory of radiotelescopen zoals LOFAR gebruiken,
Maar Kepler was denk ik toch het neusje van de zalm die geregeld de kranten haalde en bijzondere ontdekkingen heeft gedaan..

19-08-2013

Ziedend hete exoplaneet ontdekt


Artist's impression van planeet Kepler-78b. (Cristina Sanchis Ojeda)

Astronomen hebben een exoplaneet ontdekt met een omlooptijd van slechts 8,5 uur. In de tijd dat onze aarde één keer om haar as is gedraaid, volbrengt deze planeet, die Kepler-78b heet, dus bijna drie rondjes om zijn ster. De planeet is een zogeheten superaarde – een slag groter dan de aarde dus.

Uit de korte omlooptijd volgt dat de afstand tussen de planeet en zijn jonge moederster heel klein moet zijn: slechts anderhalf miljoen kilometer. Door die geringe afstand loopt de temperatuur aan het planeetoppervlak op tot ongeveer 3000 kelvin – hoog genoeg om gesteente te laten smelten.

Je zou zeggen dat een kortere omlooptijd bijna niet mogelijk is. Toch is eerder al een exoplaneet ontdekt die maar ruim vier uur over één omloop doet: KOI 1843.03. Berekeningen laten zien dat deze planeet een kolossale dichtheid moet hebben om niet door de getijkrachten van zijn moederster uit elkaar getrokken te worden. Mogelijk bestaat hij vrijwel geheel uit ijzer.

De twee bijzondere planeten zijn ontdekt met de NASA-satelliet Kepler. Ze verraden hun bestaan doordat ze, vanaf de aarde gezien, met korte tussenpozen voor hun ster langs schuiven, waardoor deze eventjes wat in helderheid afneemt. (EE)

(HLN)

quote:

Op woensdag 21 augustus 2013 13:51 schreef aloa het volgende:
Tijd vliegt op nieuwe exoplaneet: een jaar duurt er 8,5 uur

[ afbeelding ]

Een werkdag kan soms voelen als een jaar. Maar op de nieuwe exoplaneet Kepler 78b duurt een jaar echt ongeveer net zo lang als een werkdag, namelijk 8,5 uur! De gloeiend hete exoplaneet staat zo dicht bij zijn ster dat een rondje eromheen maar 8,5 uur duurt.

Dat maken wetenschappers van het Massachusetts Institute of Technology bekend. Zij ontdekten de planeet, die zo’n 700 lichtjaar van de aarde verwijderd is.

Warmpjes

De planeet staat uitzonderlijk dicht bij zijn ster: ongeveer veertig keer dichterbij dan Mercurius bij onze zon staat. Door de geringe afstand tussen de planeet en de ster, is het bijzonder warm op de planeet. Zo’n 3000 graden Kelvin, oftewel meer dan 2700 graden Celsius. Dat schrijven de onderzoekers in het blad The Astrophysical Journal.

Leven

Leven hoeven we op deze planeet dan ook waarschijnlijk niet te verwachten, zo stelt onderzoeker Josh Winn. “Wij zouden daar in ieder geval niet kunnen overleven.” Maar dat wil niet zeggen dat leven op planeten die heel dicht bij hun ster staan, altijd uitgesloten is. De onderzoekers zijn van plan om op zoek te gaan naar planeten die relatief dicht bij bruine dwergen – koude sterren – staan. Wellicht is op die planeten – ondanks dat ze dicht bij de ster staan – wel leven mogelijk.

De onderzoekers ontdekten de planeet Kepler 78b door de gegevens van duizenden sterren door te spitten. Ze waren op zoek naar periodieke dipjes in de helderheid van sterren. Die kunnen er namelijk op wijzen dat er rond de ster een planeet cirkelt die zo af en toe tussen de ster en ons in staat. Ze waren met name geïnteresseerd in planeten die heel dicht bij hun ster stonden. “We zijn gewend geraakt aan planeten met omloopbanen die enkele dagen in beslag nemen,” stelt Winn. “Maar we vroegen ons af: hoe zit dat met omloopbanen van enkele uren? Bestaan die? En inderdaad: er zijn enkele planeten met zulke omloopbanen.” Kepler 78b heeft een bijzonder korte omloopbaan. Toch zijn er planeten waarop een jaar nog korter duurt. KOI 1843.03 bijvoorbeeld. Deze planeet heeft maar 4,5 uur nodig om een rondje rond zijn ster te voltooien. Planeten die zo dicht bij hun ster staan, moeten wel een extreem grote dichtheid hebben, anders zou de zwaartekracht van de nabijgelegen ster deze al aan stukken hebben gescheurd. “Het feit dat de planeet in staat is om daar te overleven, suggereert dat deze een enorme dichtheid heeft,” bevestigt Winn. “Of de natuur planeten produceert met een dichtheid die groot genoeg is om nog dichter bij een ster te komen en te overleven, dat is de vraag.”

scientias.nl

Kijk eens 1 post boven jouw post

03-09-2013

Superaarde GJ1214b heeft waterrijke dampkring


Illustratie van de planeetovergang van GJ1214b, waargenomen in baluw licht. (NAOJ)

De dampkring van de superaarde GJ1214b, op ca. 40 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Slangendrager, bevat veel waterdamp. Dat blijkt uit nieuwe waarnemingen die verricht zijn met de Japanse 8,2-meter Subaru-telescoop op Mauna Kea, Hawaii.

Tot nu toe konden astronomen weinig met zekerheid zeggen over de samenstelling van de superaarde - een exoplaneet die een paar keer zo groot en een paar keer zo zwaar is als onze eigen thuisplaneet. Het zou kunnen gaan om een mini-versie van de gasrijke planeten Uranus en Neptunus in ons eigen zonnestelsel; in dat geval zou er sprake zijn van een zeer dikke, waterstofrijke atmosfeer. Het alternatief: een planeet die wat meer op de aarde lijkt, met een dampkring die rijk is aan watermoleculen.

Met twee gevoelige optische camera's in het brandpunt van de Subaru-telescoop zijn nu waarnemingen verricht aan de periodieke overgangen van de planeet voor zijn moederster. Daarbij maakten de astronomen gebruik van een blauwfilter. Op die manier kon bepaald worden of er in de planeetdampkring sprake was van een sterke mate van (voorwaartse) lichtverstrooiing, zoals je die met name zou verwachten in den waterstofatmosfeer.

In een artikel in The Astrophysical Journal concluderen de astronomen dat die zogeheten Rayleigh-verstrooiing zeer zwak is, Dat doet vermoeden dat GJ1214b geen dikke dampkring van (voornamelijk) waterstof heeft, maar vermoedelijk een veel minder uitgestrekte atmosfeer waarin veel waterdamp voorkomt. (GS)

(allesoversterrenkunde)

04-09-2013

Afgeschreven Kepler-telescoop zou zomaar eerste planeet rond witte dwerg kunnen ontdekken



NASA had de moed al opgegeven: de kapotte Kepler zal geen aardachtige planeten meer ontdekken. Maar een nieuw onderzoek suggereert dat NASA de handdoek te snel in de ring heeft gegooid. Kepler kan – ondanks zijn beperking – nog steeds zoeken naar aardachtige planten in de leefbare zone. En wel rondom witte dwergen.

Dat schrijven onderzoekers in dit paper. Ze stellen voor om Kepler in te zetten in de zoektocht naar planeten die zich in de leefbare zone rondom witte dwergen bevinden. “Dankzij het grote gezichtsveld van Kepler kunnen we voor het eerst in de geschiedenis een groot aantal witte dwergen tegelijkertijd bestuderen,” zo schrijven de onderzoekers. Ze willen Kepler zo’n 200 dagen naar planeten laten zoeken en verwachten dat de ruimtetelescoop er gemiddeld elke twee dagen wel eentje zal ontdekken. “Het zal een compleet, nieuw ontdekkingsveld openen.”

Kapot
Het is verrassend. Half augustus verklaarde NASA namelijk nog dat Kepler geen aardachtige exoplaneten meer kan ontdekken. Waarom niet? De ruimtetelescoop moet het zonder twee gyroscoop-achtige wielen stellen en kan zich daardoor niet meer langdurig op heldere sterren richten. En dat laatste is wel nodig wil de planeet een afname in helderheid van de ster (die erop wijst dat een planeet om de ster cirkelt) waarnemen. Einde verhaal dus, zo stelde NASA.

De levenscyclus van een ster
Sterren zijn net organismen: ze hebben een heuse levenscyclus. Ze starten als protosterren in stof- en gaswolken en worden steeds helderder. Totdat hun brandstof op begint te raken en ze veranderen in rode reuzen. Enige tijd later stopt de kernfusie in de ster en stoot deze al zijn materie af. Als de nevel die daarbij rond de ster ontstaat, is opgetrokken, zien we duidelijk wat er van de ster is overgebleven: een kern, oftewel een witte dwerg. Deze kern koelt vervolgens verder af. Misschien vraagt u zich af hoe planeten gedurende al die fasen van de levenscyclus in leven kunnen blijven. Een terechte vraag. Dat kunnen ze niet, tenminste niet als ze zich dichtbij de ster (in de leefbare zone) staan. De planeten die we in de toekomst wellicht in de leefbare zone rondom een witte dwerg aan gaan treffen, zijn daar dan ook nadat de ster een rode reus was, beland.

Witte dwergen
Welnee, zo schrijven de onderzoekers van de universiteit van Oklahoma nu. Rondom grote, heldere sterren kan Kepler inderdaad geen planeten meer ontdekken, maar rondom witte dwergen, die veel kleiner en minder helder zijn, wel. Wanneer een exoplaneet voor deze sterren langs beweegt, is dat gemakkelijker te zien. Zo gemakkelijk dat zelfs een kapotte Kepler deze waar kan nemen.

Planeten
Als het aan de onderzoekers ligt, gaat Kepler in de toekomst dan ook op zoek naar aardachtige planeten rondom witte dwergen. Als Kepler deze daadwerkelijk vindt, zou dat een primeur zijn.

Manen
Maar Kepler zou niet alleen aardachtige planeten rondom witte dwergen kunnen aantreffen. Zelfs kleinere objecten – zo klein als onze maan – zouden door Kepler kunnen worden ontdekt. Dus wie weet, ontdekt Kepler zo aan het eind van zijn Latijn nog wel de eerste exomaan!

Maar..dan moet NASA eerst nog wel overtuigd worden. Later dit jaar maakt NASA bekend wat de kapotte planetenjager precies gaat doen. Het pleidooi voor een zoektocht naar planeten rondom witte dwergen is in ieder geval overtuigend. “Als de historie van de wetenschap omtrent exoplaneten ons iets geleerd heeft, dan is het wel dat planeten overvloedig voorkomen en dat ze op de meest ongebruikelijke plekken te vinden zijn, waaronder heel dicht bij hun sterren en zelfs rond pulsars. Op dit moment zijn er geen planeten rondom witte dwergen bekend, maar we hebben nooit naar een voldoende groot aantal witte dwergen gekeken om ze te kunnen vinden (…) Als bewoonbare planeten rondom witte dwergen bestaan, dan zal de voorgestelde Kepler-missie ze vinden.”

(scientias.nl)

30-09-2013

Astronomen ontdekten al bijna 1.000 exoplaneten


© thinkstock.

Sterrenkundigen namen begin de jaren negentig de eerste exoplaneet waar. Ruim twee decennia later staat de teller op bijna 1.000, schrijft Huffington Post.

Exoplaneten zijn planeten die om andere sterren dan onze zon draaien. In 1992 ontdekten astronomen voor het eerst twee zo'n planeten, op ongeveer 1.000 lichtjaren van onze aarde. De ruimtevaarttechniek stond sindsdien niet stil, en het lijstje met exoplaneten werd steeds langer.

Volgens de Amerikaanse nieuwssite zal binnenkort het bestaan van de duizendste exoplaneet worden aangekondigd.

De hemellichamen worden opgesomd in vijf databases. Vier van die vijf gegevensbestanden melden dat er minstens 900 exoplaneten bestaan. Twee ervan breidden hun lijst onlangs uit met exoplaneet nummer 986. Huffington Post gelooft dat in een van de komende weken de kaap van 1.000 zal worden gerond.

3.588 potentiële exoplaneten
Het Kepler Space Observatory, een onbemand ruimtevaartuig ontwikkeld door de NASA, kon de beste resultaten voorleggen. De telescoop ontdekte tot op heden maar liefst 3.588 potentiële planeten rond andere sterren. Ontnuchterend is anderzijds dat 'slechts' 151 daarvan echte exoplaneten bleken.

Hoe indrukwekkend die cijfers ook mogen zijn, het totale aantal exoplaneten kunnen we onmogelijk bevatten, schrijft de nieuwssite, want Kepler onderzocht nog maar een minuscuul stukje van de ruimte. Het heelal telt vermoedelijk miljarden exoplaneten. Volgens een raming van wetenschappers vorig jaar bestaan er ongeveer 160 miljard.

Het doel van de sterrenkundigen is niet om er zo veel mogelijk te tellen. Ze zijn vooral nieuwsgierig naar de samenstelling en de diversiteit ervan. En die variatie is aanzienlijk. Zo werden al erg uiteenlopende types ontdekt, van exoplaneten met een erg zware massa tot uiterst lichte hemellichamen.

En één die lijkt op onze aarde?
Een exoplaneet met dezelfde kenmerken als onze aarde werd nog niet ontdekt, al sluiten astronomen het bestaan ervan niet uit. Kepler werd immers ontworpen om gelijkaardige planeten te kunnen opsporen. Al zal die ontdekking hoogstwaarschijnlijk nog een tijd op zich laten wachten. Eerder dit jaar raakte de ruimtetelescoop immers defect. Een poging om de ruimtekijker te herstellen, mislukte in augustus.

Meer info over de vijf databases met exoplaneten vindt u op deze website.

(HLN)

30-09-2013

Exoplaneet Kepler-7b: bewolking in het westen


Kepler-7b (links), op dezelfde schaal als de planeet Jupiter. (NASA)

Het westelijk halfrond van exoplaneet Kepler-7b gaat schuil onder een dik wolkendek. Aan de oostzijde is de gasvormige reuzenplaneet relatief onbewolkt, en veel variatie zit er niet in dat patroon. Dat blijkt uit onderzoek van de planeet door de infrarode ruimtetelescoop Spitzer.

Kepler-7b werd enkele jaren geleden al ontdekt door de Amerikaanse ruimtetelescoop Kepler, die de minieme periodieke lichtdipjes registreert die ontstaan wanneer een exoplaneet - gezien vanaf de aarde - voor zijn moederster langs beweegt. Kepler-7b is een slag groter dan Jupiter, en draait op een afstand van slechts 9 miljoen kilometer rond zijn moederster.

Uit Kepler-metingen blijkt dat het westelijk halfrond van de planeet relatief helder is. Er was echter niet duidelijk of het hier ging om gereflecteerd sterlicht, of om het gloeien van de planeet zelf. De Spitzer-metingen wijzen nu echter uit dat Kepler-7b vrij koel is, met een 'oppervlakte'-temperatuur van nog geen 1000 graden Celsius. Dat betekent dat het heldere westelijke halfrond alleen te verklaren is door aan te nemen dat het schuilgaat onder een dikke wolkenlaag die het sterlicht weerkaatst.

Het is voor het eerst dat de wolkenverdeling van een planeet bij een andere ster 'in kaart' is gebracht. De resultaten worden binnenkort gepubliceerd in The Astrophysical Journal Letters. (GS)

(allesoversterrenkunde)

27-09-2013

Buitenaardse aardes


Bron: NewScientist.com

Geregeld doen astronomen ontdekkingen over exoplaneten, planeten die om andere sterren dan onze zon draaien. Zo af en toe duikt er een op die vanaf een afstand van meerdere lichtjaren niet van onze aarde te onderscheiden is. Hoe weten we dat deze planeten op de aarde lijken? Hoeveel tweede aardes zijn in het heelal te vinden? En hoe groot is de kans dat een van deze bewoonbare planeten daadwerkelijk wordt bewoond door levende wezens?

In een interactieve webpagina heeft onze Engelse grote broer deze intrigerende vragen beantwoord. In de webpagina kun je naar beneden scrollen en stukje bij beetje ontdekken waarom het helemaal geen gek idee is dat we niet alleen zijn in het heelal.

Benieuwd? Bekijk hier deze interactieve infographic van de Engelse New Scientist.

(newscientist.nl)

07-10-2013

Zuurstof in planeetdampkring wijst niet automatisch op leven


Illustratie van aarde-achtige exoplaneten bij een rode dwerg. (ESO)

De aanwezigheid van zuurstof in de dampkring van een verre exoplaneet wijst niet noodzakelijkerwijs op het bestaan van leven op die planeet, zelfs niet wanneer de dampkring ook waterdamp en koolzuur bevat. Die conclusie trekken Chinese en Argentijnse onderzoekers op basis van berekeningen aan de effecten van ultraviolette straling van rode dwergsterren. De resultaten zijn vandaag gepresenteerd op de 45ste bijeenkomst van de Division for Planetary Sciences (DPS) van de American Astronomical Society in Denver, Colorado.

Bij de speurtocht naar bewoonde exoplaneten richten astronomen zich in eerste instantie op planeten rond rode dwergsterren. Daarvan zijn er verreweg het meest, en hun planetenstelsels zijn gemakkelijker in detail te bestuderen, inclusief - in de nabije toekomst - de precieze samenstelling van de planeetatmosferen. Algemeen werd altijd aangenomen dat een combinatie van zuurstof (O2), waterdamp (H2O) en koolzuur (CO2) in de dampkring van een exoplaneet alleen verklaard zou kunnen worden door biologische activiteit aan het oppervlak.

Feng Tian van de Tsinghua-universiteit in Beijing heeft nu de ultraviolette straling van de rode dwergsterren GJ876 en GJ667C bestudeerd, en berekend wat voor effect die heeft op scheikundige reacties in de dampkring van rondcirkelende exoplaneten. Uit de nieuwe modelberekeningen blijkt dat er toch significante hoeveelheden zuurstof kunnen ontstaan, ook zonder biologische activiteit. Zuurstof in combinatie met waterdamp en koolzuur kan dus niet langer beschouwd worden als een betrouwbare 'biomarker'.

Eerder werd door Duitse onderzoekers al aangetoond dat de hoeveelheid ultraviolette straling van een (dwerg-)ster zeer bepalend is voor het gemak waarmee eventuele biomarkers in de dampkring van een planeet aangetoond kunnen worden. (GS)

(allesoversterrenkunde)

11-10-2013

Ronddolende planeet zonder ster ontdekt


© afp.

Een internationaal team van astronomen heeft een planeet ontdekt die in de ruimte ronddoolt zonder rond een ster te circelen. Dat blijkt uit een publicatie die gisteren verscheen in het Amerikaanse Astrophysical Journal Letters.


© afp.

De exoplaneet, PSO J318.5-22 gedoopt, bevindt zich op 80 lichtjaren van de aarde en heeft een massa die zes keer groter is dan die van Jupiter, aldus de astronomen. Volgens hen is de planeet zo'n 12 miljoen jaar oud, wat erg jong is.

"We hebben nooit eerder een object zoals dit vrij zien rondzweven in de ruimte, met alle karakteristieken van jonge planeten die in een baan rond sterren cirkelen", aldus Michael Lu van de Universiteit van Hawaii. "Ik heb me vaak afgevraagd of dergelijke eenzame objecten zouden bestaan en nu weten we dat dit het geval is."

(HLN)

17-10-2013

Eerste planetenstelsel met ‘niet-uitgelijnde’ planeten ontdekt


Het ‘gekantelde’ planetenstelsel van de ster Kepler-56 (niet op schaal). (NASA/GSFC)

Een internationale groep astronomen, onder wie Saskia Hekker (UvA/Max-Planck-Institute für Sonnensystemforschung, Duitsland), heeft het eerste meervoudige planetenstelsel ontdekt waarbij het baanvlak van de planeten heel schuin staat ten opzichte van de evenaar van hun moederster. De ontdekking, die op 18 oktober in Science wordt gepubliceerd, werpt nieuw licht op het vraagstuk van de vorming van de zogeheten ‘hete Jupiters’ – zware planeten die in een zeer nauwe omloopbaan om hun ster draaien.

Theoretisch gezien kunnen hete Jupiters nooit op hun huidige plek zijn ontstaan. Een mogelijk scenario is dat ze op grote afstand van hun moederster zijn gevormd en door de interactie met het stof en gas rond de ster naar binnen zijn gemigreerd.

Deze theorie kwam ter discussie toen hete Jupiters werden ontdekt die helemaal niet uitgelijnd zijn met hun moederster en soms zelfs in tegengestelde richting draaien. Dit als gevolg van interacties met andere hemellichamen, zo werd gesuggereerd. Het eenvoudige migratiescenario kan deze afwijkende baanoriëntaties namelijk niet verklaren.

Als de verstoring van het baanvlak van sommige hete Jupiters inderdaad wordt veroorzaakt door hun vormingsproces, zouden meervoudige systeem zónder hete Jupiters wél netjes uitgelijnd moeten zijn. De astronomen hebben nu echter vastgesteld dat dit niet altijd het geval is: in gegevens van de NASA-satelliet Kepler hebben ze een niet-uitgelijnd planetenstelsel ontdekt dat géén hete Jupiter bevat.

Dat planetenstelsel behoort toe aan Kepler-56, een rode reuzenster, vier keer zo groot als onze zon, op 3000 lichtjaar van de aarde. Bij deze ster ontdekte de Kepler-satelliet twee planeten, waarvan uit nader onderzoek is gebleken dat hun baanvlak een forse hoek maakt met het evenaarsvlak van de moederster.

Vervolgonderzoek met de Keck-telescoop op Hawaï heeft de oorzaak daarvan aan het licht gebracht: in een wijde baan om de ster draait nog een derde planeet. Berekeningen laten zien dat deze zware planeet de stand van de baanvlakken van zijn beide soortgenoten laat variëren. Of dit kantelscenario ook de verklaring is voor het bestaan van niet-uitgelijnde hete Jupiters zal uit verder onderzoek moeten blijken. (EE)

(allesoversterrenkunde)

22-10-2013

Teller exoplaneten passeert de 1000


Illustratie van een exoplaneet. (NASA)

Met de aankondiging van elf nieuwe exoplaneten die gevonden zijn door het WASP-project, is het aantal bekende planeten bij andere sterren de 1000 gepasseerd. WASP (Wide-Angle Search for Planets) maakt gebruik van geautomatiseerde groothoekcamera's op verschillende sterrenwachten die planeetovergangen registreren.

Tot nu toe heeft WASP ruim honderd exoplaneten ontdekt - iets meer dan tien procent van het totaal. De teller van de exoplaneten-catalogus van de Franse astronoom Jean Schneider klom vandaag van 999 naar 1010. NASA hanteert een iets andere telmethode, en komt nog op een wat lager aantal uit.

De ontdekking van de eerste exoplaneet bij een zonachtige ster werd achttien jaar geleden bekendgemaakt, in oktober 1995. (GS)

(allesoversterrenkunde)

25-10-1013

Nieuw stelsel met zeven planeten ontdekt


Archiefbeeld © Creative Commons - ESO/M. Kornmesser.

Twee onderzoeksteams hebben onafhankelijk van elkaar rond dwergster KIC 11442793 een systeem met zeven planeten gevonden. De ontdekking kan een record betekenen, meldt de BBC.

Het planetair stelsel heeft een aantal gelijkenissen met het onze. Zo draaien de kleinere planeten het dichtst en de grotere het verst rond hun ster. Wel wentelen alle zeven gevonden planeten veel dichter rond de dwergster die zich op 2.500 lichtjaar van ons bevindt.

Het systeem rond de dwergster telt twee werelden die ongeveer even groot zijn als onze Aarde, drie 'super-Aardes' en twee grotere hemellichamen

(HLN)

30-10-2013

Kleine, hete exoplaneet heeft ‘aardse’ dichtheid


Artist’s impression van de helse planeet Kepler-78b. Op de achtergrond zijn nabije moederster. (Jasiek Krzysztofiak/Nature)

De exoplaneet Kepler-78b, waarvan al bekend was dat hij niet veel groter is dan de aarde, heeft vrijwel dezelfde dichtheid als onze planeet. Dat blijkt uit massabepalingen die twee teams van astronomen – onafhankelijk van elkaar – hebben gedaan (Nature, 31 oktober).

Kepler-78b schuift vanaf de aarde gezien eens in de 8,5 uur voor zijn ster langs. Vandaar dat de NASA-satelliet Kepler, waarmee naar sterren werd gezocht die kleine regelmatige helderheidsdipjes vertonen, in staat was om deze planeet op te sporen.

Uit de mate waarin de helderheid van de ster tijdens deze planeetovergangen afnam, volgde direct al dat Kepler-78b slechts ongeveer twintig procent groter is dan de aarde. Maar zijn massa was tot nu toe onbekend.

Door met instrumenten van de 3,6-meter telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla en de Keck-telescoop op Hawaï heel nauwkeurig naar het spectrum van de moederster te kijken, hebben astronomen nu gemeten in hoeverre de ster door de om hem heen cirkelende planeet aan het schommelen wordt gebracht. Uit de grootte van die schommelbeweging kan de massa van Kepler-78b worden afgeleid.

De resultaten van de beide massabepalingen liggen dicht bij elkaar. Het Keck-team (o.l.v. Andrew Howard) komt uit op 1,69 aardmassa, het ESO-team (o.l.v. Francesco Pepe) op 1,86 aardmassa. Daaruit volgt dat de gemiddelde dichtheid van Kepler-78b ergens tussen 5,3 en 5,6 gram per kubieke centimeter ligt. Ter vergelijking: de gemiddelde dichtheid van de aarde bedraagt 5,5 gram per kubieke centimeter.

Dat betekent dat de globale samenstelling van Kepler-78b waarschijnlijk op die van de aarde lijkt: veel gesteente en ijzer. Maar daar houden de overeenkomsten ook wel zo’n beetje op. Doordat hij op een afstand van slechts anderhalf miljoen kilometer om zijn ster wentelt, stijgt de temperatuur aan de dagzijde van Kepler-78b tot ongeveer 3000 kelvin – hoog genoeg om gesteente te laten smelten. (EE)

(allesoversterrenkunde)

05-11-2013

Een op vijf sterren heeft planeet zoals de aarde


© thinkstock.

Waarschijnlijk heeft een op de vijf sterren zoals de zon een planeet zo groot als de aarde, waar heel misschien leven mogelijk is. Dat hebben Amerikaanse wetenschappers uitgerekend. Hun conclusies zijn gisteren verschenen in het wetenschapsblad Proceedings of the National Academy of Sciences.

"Als je 's nachts naar de duizenden sterren in de lucht kijkt, is de dichtstbijzijnde zonachtige ster met een planeet als de aarde waarschijnlijk maar twaalf lichtjaar van ons verwijderd. De ster is met het blote oog te zien", zegt onderzoeksleider Erik Petigura.

(HLN)

25-11-2013

Kepler kan straks weer op exoplaneten jagen


Artist's impression van de Kepler-satelliet. (NASA/Ames/JPL-Caltech)

De Amerikaanse ruimtetelescoop Kepler, die sinds het voorjaar van 2013 buiten bedrijf is als gevolg van een probleem met de standregeling, kan binnenkort misschien weer jacht gaan maken op exoplaneten. Een voorstel voor een aangepaste missie, K2 genoemd, is voorgelegd aan het hoofdkwartier van NASA. Vermoedelijk zal nog dit jaar besloten worden of de K2-missie daadwerkelijk wordt uitgevoerd.

Kepler maakt jacht opexoplaneten door te speuren naar minieme periodieke helderheidsdipjes in het licht van sterren, veroorzaakt door de zogeheten 'overgangen' van planeten. Voor dat soort metingen is een extreen nauwkeurige standregeling nodig. Door het uitvallen van twee van de vier reactiewielen van de ruimtetelescoop kan de vereiste nauwkeurigheid niet langer worden behaald: de variërende druk van onder andere de zonnewind (een stroom van elektrisch geladen deeltjes van de zon) duwt de ruimtetelescoop een klein beetje heen en weer.

Technici hebben nu een methode ontwikkeld om dat probleem te omzeilen. Door de ruimtetelescoop voortdurend zodanig te oriënteren dat de zonnewind een volledig symmetrische druk uitoefent, wordt de invloed van de zonnewind geminimaliseerd. Een testopname heeft uitgewezen dat op die manier 95% van de oorspronkelijke richtnauwkeurigheid kan worden teruggewonnen.

Tijdens de voorgestelde K2-missie zal Kepler niet langer op één gebied aan de hemel worden gericht, maar verschillende gebieden in het oog houden in de Dierenriem. Daarnaast kunnen ook metingen verricht worden aan o.a. sterrenhopen en supernova's. (GS)

(HLN)

05-12-2013

Eenzame planeet ontdekt


Impressie van een jonge planeet in een ver verwijderde baan rond zijn ster.
Rond de ster bevindt zich, binnen de baan van de planeet, nog steeds een stofschijf met overgebleven materiaal van het vormingsproces. (NASA/JPL-Caltech/SSI/Hampton University)

Een internationaal team van astronomen, onder wie Tiffany Meshkat en Matthew Kenworthy van de Universiteit Leiden, heeft een reusachtige exoplaneet ontdekt op enorme afstand van de zonachtige ster HD 106906. De planeet is elf keer zo zwaar als Jupiter en draait op meer dan 650 maal de afstand zon-aarde rond zijn ster, wat hem tot recordhouder maakt. Ter vergelijking: de afstand tussen de zon en de buitenste planeet van ons zonnestelsel (Neptunus) is twintig keer zo klein.

Planeten ontstaan in een protoplanetaire schijf rond een jonge ster door de samensmelting van planetoïde-achtige objecten. Dit proces verloopt op grote afstand van de ster echter te langzaam om de vorming van een reuzenplaneet mogelijk te maken. Ook het alternatieve mechanisme – de snelle samentrekking van materie – werkt daar niet: het buitengebied van een protoplanetaire schijf bevat zelden genoeg materie om een planeet ter grootte van HD 106906 b te kunnen vormen.

De vraag is dus hoe de reuzenplaneet zo ver van zijn ster is geraakt. Een boeiende mogelijkheid is dat hij oorspronkelijk wellicht op veel kleinere afstand om zijn ster cirkelde en door een tweede, nog onbekende planeet dichter bij de ster uit zijn baan is geslingerd.

Het stelsel van HD 106906 is nog maar 13 miljoen jaar oud en daardoor gloeit planeet HD 106906 b nog na van zijn geboorte. Hij heeft een temperatuur van ongeveer 1500 graden Celsius en is een sterke bron van infraroodstraling. (EE)

(allesoversterrenkunde)

03-12-2013

Hubble vindt waterdamp in atmosferen van vijf exoplaneten


Artist's impression van een 'hete Jupiter'. (NASA, ESA, and G. Bacon (STScI))

Met de Hubble Space Telescope is bij vijf 'hete Jupiters' - gasvormige reuzenplaneten op kleine afstand van hun moederster - waterdamp aangetroffen in de atmosfeer. De resultaten voor drie van de vijf exoplaneten worden vandaag gepubliceerd in Astrophysical Journal; van de twee andere planeten zijn de metingen eerder dit najaar al gepubliceerd.

Het gaat om de exoplaneten WASP-17b, HD209458b, WASP-12b, WASP-19b en XO-1b. De metingen zijn verricht op infrarode golflengten tijdens zogeheten planeetovergangen. Een klein deel van het sterlicht bereikt ons dan via de dampkring van de planeet, en atomen en moleculen in de atmosfeer kunnen hun spectrale vingerafdruk achterlaten in het waargenomen sterlicht.

In veel gevallen is het watersignaal minder sterk dan werd verwacht, mogelijk als gevolg van de absorberende werking van een heiïge laag in de dampkring. De astronomen denken dat zulke smog-lagen vrij veel voorkomen bij hete Jupiters. (GS)

(allesoversterrenkunde)

06-12-2013

Afstandsrecord voor nieuwe planeet

De nieuw gevonden reusachtige exoplaneet HD 106906 b is een recordhouder. En wel van de langste afstand. De planeet die werd ontdekt door een internationaal team van astronomen, onder wie Tiffany Meshkat en Matthew Kenworthy van de Universiteit Leiden, draait op meer dan 650 maal de afstand aarde-zon rond zijn moederster HD 106906.


Bron: Wikimedia Commons / NASA/JPL-Caltech

Nooit eerder is een planeet ontdekt die in zo’n wijde baan rond een ster draait. Daardoor past hij ook in geen enkele ontstaanstheorie van planeten of sterren. Planeten vormen zich normaal gesproken in een protoplanetaire schijf rond een jonge ster door de samensmelting van planetoïde-achtige objecten. Dit proces verloopt echter te langzaam voor het ontstaan van reuzenplaneten op grote afstand van hun ster. Een andere mogelijkheid voor het ontstaan van de planeet is door een snelle ineenstorting van materie in de schijf. Dergelijke schijven bevatten echter zelden genoeg materie op afstanden van honderden AE (Astronomische Eenheden), waaruit zo’n reuzenplaneet zou kunnen zijn ontstaan.

Meerdere alternatieve scenario’s zijn geopperd. Van het ontstaan van de ster en de planeet als dubbelstersysteem tot de vorming van de planeet dicht bij de ster, waarna een heftige gebeurtenis hem naar de buitenste regionen heeft geslingerd. De overgebleven materie lijkt een ring te vormen, ver binnen de baan van de planeet. ‘We denken dat dit in het nadeel is van het scenario waarbij de planeet is weggeworpen, omdat zo’n heftige gebeurtenis ook de gas- en stofschijf zou verstoren’, zegt astronoom en hoofdonderzoeker Vanessa Bailey van de universiteit van Arizona in een persverklaring.

Het stelsel rond de ster HD 106906 is 13 miljoen jaar oud en daardoor gloeit planeet HD 106906 b nog na van zijn geboorte. Doordat de planeet ongeveer 1500 graden Celsius is (ongeveer 4500 graden kouder dan zijn ster), straalt hij vooral in infrarood, in plaats van in zichtbaar licht. Volgens Meshkat begrijpen we bij elke nieuwe planeet steeds meer van hoe en waar planeten worden gevormd. ‘Deze ontdekking is extra opwindend, omdat de planeet zo ver van zijn ster staat. Dit leidt tot vele intrigerende vragen over zijn ontstaan en samenstelling. Ontdekkingen zoals HD 106906 b leiden tot een beter begrip van de variëteit aan planetaire systemen.’

De resultaten worden binnenkort gepubliceerd in de Astrophysical Journal Letters.

(newscientist)