Filosofisch intermezzo: schapen, deel 1Als je dit topic gevolgd hebt, dan is hopelijk duidelijk dat Japan een saamhorige samenleving is, waarbij de groep iets belangrijker is dan het individu. Als Japanners in het buitenland zijn, dan kunnen ze zich heel anders gedragen dan in Japan zelf, omdat daar de druk om te conformeren veel minder is. Daarnaast uit zich het groepsgevoel in de sport: iedere sport in Japan is een teamsport. Over het algemeen zie ik dat groepsgedrag als een voordeel voor de samenleving: iedereen voelt dat er een bijdrage geleverd moet worden aan de samenleving, en iedereen doet automatisch zijn of haar best om zo goed mogelijk werk af te leveren.
Maar er zijn ook nadelen. We hebben op onze universiteit veel problemen met het gedrag van onze studenten. Die komen in het 4e jaar bij ons stage lopen voor een jaar, studeren dan af en doen dan een 2-jaar durende Masters opleiding. Maar ieder jaar is het weer een probleem om die jongens (en een verdwaald meisje) duidelijk te maken wat er van ze verwacht wordt. Het schijnt dat studenten in het 3e jaar niet zo veel te doen hebben, en veel tijd thuis doorbrengen. Als ze dan bij ons komen, zijn ze aan dat luie leventje gewend. Daarnaast hebben we verschillende labs, en het beleid van de professoren is niet altijd hetzelfde. Als studenten zien dat hun vriendjes in een ander lab thuis blijven, dan doen zij dat ook. Je kunt dan uitleggen wat er van ze verwacht wordt, maar als er geen sancties op staan, dan gebeurt er niks, want het groepsgedrag (vooral als het bonuspunten zoals vrije dagen oplevert) roept harder dan wat de onderzoeker/professor roept.
Het is dus erg belangrijk dat de onderzoeksgroep goed "gedrilld" is voordat de nieuwe studenten binnenkomen. En het helpt als mijn collega's hun groepen ook goed georganiseerd hebben. Als nieuwe studenten zien dat alle andere studenten druk bezig zijn, dan legt dat meteen druk op ze om zelf ook aan te pakken. Het zijn net schapen.
Open deur, niet? Kostte me een jaar om het door te krijgen.
Verder zorgt het groepsgedrag voor "de terreur van de middelmaat". Als Nederlands studentje heb ik dat natuurlijk ook meegemaakt. Studenten zijn bang om op te vallen, en leveren flets werk af. Ter vergelijking: Amerikanen hebben er geen enkele moeite mee om zichzelf enorm uit te sloven om een goed punt te halen. Japanse studenten kunnen het ook, maar het kost veel moeite om het juiste klimaat te creeren waarin die goede punten gehaald worden. Twee jaar geleden heb ik Engelse les gegeven, en dat ging echt heel erg goed omdat er net genoeg studenten waren die echt heel erg graag hun Engels bij wilden spijkeren. Die nemen dan zo'n groep op sleeptouw.
Het groepsgedrag zorgt er ook voor dat mensen die buiten de groep vallen, echt buiten de groep vallen. Pesten schijnt hier een probleem te zijn. Daarnaast is er het fenomeen
wa. Heb ik het al eerder over gehad. Een groot nadeel - dat vind ik dan - van wa is dat als de ouwe knar in een groep maar wat loopt te kloten, dat je dan als groep genaaid bent. Wij hebben daar op dit moment last van. De baas van ons instituut had de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, maar besloot om niet met pensioen te gaan. Hij is meer dan de helft van de tijd op reis (niemand weet waarom) en het instituut hangt mede daarom als los zand aan elkaar. Er is ook niemand die hem corrigeert, want als 'almachtige leider' zal hij het wel beter weten.
Een collega van me op een andere universiteit zit in hetzelfde vakgebied als ik. Op wereldniveau is hij echt een topper, maar binnen zijn universiteit is hij nog steeds
lecturer, omdat de gevestigde belangen binnen zijn universiteit niet willen dat hij harder groeit dan anderen. Typisch voorbeeld van wa. Hij is jonger dan 40, dus hij moet zijn plaats maar kennen.
En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan.
Nu het filosofische aspect. Als je het mij vraagt, dan heeft de Japanse aanpak de voorkeur boven onze eigen aanpak. De scherpe kantjes mogen er wel afgeveild worden, maar al met al is het bijzonder aangenaam leven in Japan. Scherpe kantjes? Vergeet niet dat er enorm veel zelfmoorden in Japan zijn, en dat veel mensen onder grote stress leven. Als schaap in Japan loop je lekker met de kudde mee, maar voor een
rugged individual (zoals ikzelf bijvoorbeeld) is er eigenlijk geen plaats in Japan. Het is dat ik zo'n rare buitenlander ben, want anders hadden ze me al lang ontslagen. Je zou je kunnen voorstellen dat er meer mensen zijn, ook mensen die iets te zeggen hebben, die vinden dat het niet langer zo kan. Dat Japan mee moet in de vaart der volkeren, en meer Westers moet worden.
Mijn echtgenote is zo iemand, en zij studeert multiculturalisme. In Nederland heb ik de uitwassen van het multiculturalisme meegemaakt, en in de VS heb ik kunnen zien hoe veel verschillende culturen wel goed met elkaar om kunnen gaan (niet dat het daar allemaal koek en ei is, maar het
melting pot concept heeft mijn voorkeur boven het Nederlandse model). Ik ben me daarom wat meer gaan verdiepen in het multiculturalisme. Interessant materiaal. Meer daarover de volgende keer.
Good intentions and tender feelings may do credit to those who possess them, but they often lead to ineffective — or positively destructive — policies ... Kevin D. Williamson