Buitenkant en binnenkantWe duiken nu de diepte in, om een gevoelige snaar in de Japanse samenleving bloot te leggen: wat je van buiten ziet, is niet gelijk aan wat er daadwerkelijk plaats vindt.
Beetje cryptisch, maar hier gaan we.
Een paar maanden geleden kreeg ik het idee om onze studenten bekend te maken met een technologie, die bijna iedere groep in mijn vakgebied gebruikt, maar waar onze studenten (en mijn collega professoren) nog nooit van hadden gehoord. Tijd dus om deze techniek subiet in te voeren. Software gekocht, lesprogramma opgesteld, lesprogramma aangemeld. Vraag van de school: waar is je toestemming om les te geven?
Het blijft natuurlijk wel Japan, dus moest er toestemming gevraagd worden. Dat begint met een CV dat goedgekeurd moet worden. Een CV, dat had ik wel, maar dit voldeed niet aan de eisen. Netjes bijgewerkt en ingestuurd. Een week later: het ziet er prachtig uit, maar de komma's en dubbele punten in de referenties staan niet altijd op dezelfde plek. Gaarne bijwerken. Ok... dat doen we dus. Weer een week later. Weet je zeker dat het Optics Letters, 29(6), 798-803, (2005) is, en niet Optics Letters, 29(7), 798-803, (2005)? Mijn God, wie gaat er op dat niveau een CV mierenneuken??? Ja, dat klopte inderdaad niet, het moest volume 7 zijn (er stonden 4 van dat soort fouten in het CV). Daarnaast moest er voor ieder artikel een samenvatting geschreven worden. Copy-paste werk, maar denk maar niet dat daar ook maar een commentaar op kwam. Zo lang de komma's maar goed stonden, was het blijkbaar ok.
En eindelijk, nadat het CV vier keer was ingediend, was het zo ver: het zou worden goedgekeurd! Probleem was echter dat ik ondertussen een jaar ouder was geworden, en de leeftijd op het CV moest worden aangepast (In een Japans CV staan leeftijd en geslacht). Twee versies later had ik zelfs mijn handtekening op de goede plaats staan, en was het eindelijk zo ver: ik was bevoegd om les te geven!
Op dat moment werd ik overvallen door een professor die zich bezighoudt met het lesschema. Of ik aan kon geven wanneer ik les wilde geven? Kreeg ik een mooi Excel schema gemaild, waarin alle andere lessen stonden aangegeven. Allemaal in het Japans natuurlijk, maar gelukkig kon zelfs ik zien wanneer er
niet werd lesgegeven, dus zo lastig was dat niet om een tijdstip te vinden. Dat werd dus maandags, van 4 tot 5:30, en dat vijftien weken lang.
Maar toen bleek dat ik niet alleen les mocht geven aan de MS studenten, maar ook aan de PhD studenten. Niet dat we er daar veel van hebben (op dit moment 2), maar daar moest dus ook een les voor ingeroosterd worden. Tja, ga ik die twee studenten echt iets anders leren, of krijgen ze hetzelfde lespakket voorgeschoteld? Liever lui dan moe, dat laatste dus. Maar zoiets moet wel netjes worden afgehandeld. Dus vroeg ik de Excelguru of die twee lessen op hetzelfde tijdstip konden worden gegeven?
En op dat moment raakte ik een gevoelige snaar in de Japanse samenleving.
Het antwoord: "Nee, je kunt ze niet op hetzelfde moment geven, want er zijn aparte lessen voor PhD en MS studenten. In het schema moeten er twee lesuren worden gereserveerd, voor elke groep een. Uiteindelijk mag die les wel gecombineerd gegeven worden, maar in het schema moet het gescheiden blijven."
Eenzelfde stituatie maak ik iedere keer mee als ik naar het buitenland op reis ga. Als ik bijvoorbeeld een conferentie in Belgie heb, en ik reis via Amsterdam, dan ga ik een dag bij mijn ouders langs. Op eigen kosten natuurlijk. Mag van de administratie, zo lang ik er maar officieel over lieg, en verzin dat ik die dag bij een Nederlandse universiteit of bedrijf op bezoek ben.
Op die manier is niet alles wat het lijkt in Japan.
Waarom doen ze dit? Waar in Nederland gelukkig vaak het gezonde boerenverstand de doorslag geeft, zitten ze hier hartstikke vast aan regels, en is de enige manier om iets voor elkaar te krijgen, iets 'stiekem' te doen.
Soms krijg ik het op mijn heupen, en zet ik mezelf in datsukanryou mode (de-bureaucratizeringsmode). Op die manier is het uiteindelijk ook gelukt om Japanse importeurs een hak te zetten (score voor Oktober/November: $7000 bespaard!). Maar om deze binnenkant/buitenkant idioterie te veranderen... dat is misschien een brug te ver.
Good intentions and tender feelings may do credit to those who possess them, but they often lead to ineffective — or positively destructive — policies ... Kevin D. Williamson