Astronomie in de Achtertuin #1

Welkom in de topic voor ‘Astronomie in de Achtertuin’.Hier bespreken we wat je met het blote oog of eventueel een gewone verrekijker of kleine telescoop kunt zien aan de sterrenhemel. Handige tips, kaartjes, linkjes, het is allemaal welkom! Ook eigen amateurfoto’s worden gewaardeerd!

Wat heb ik nodig?

Niets, behalve een paar ogen. Alhoewel één oog ook nog wel voldoet. En natuurlijk helder weer. Soms kan een verrekijker handig zijn, of een kleine telescoop, maar in principe gaat het er gewoon om wat je kunt zien aan de sterrenhemel als het helder is.

Wat kan ik zien?

Planeten: Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en Saturnus zijn gemakkelijk met het oog te zien. Uranus is niet te zien met het blote oog, en is met een verrekijker heel zwak. Om deze planeet goed te kunnen zien heb je een kaliber telescoop nodig dat niet in je achtertuin past. Hetzelfde geldt ongeveer voor Neptunus, en Pluto kan zelfs met verrekijker niet gezien worden.

Sterren en sterrenbeelden. Een en ander hangt natuurlijk wel af van de helderheid en de lichtvervuiling. Zie Astrowiki voor kaartjes van de Benelux qua lichtvervuiling. Als je in een ‘vervuild’ gebied woont, niet getreurd, ook daar is nog wel het een ander te zien, maar het blijft beperkt tot de heldere verschijnselen. De Melkweg zul je bijvoorbeeld niet zien.

Satellieten en ruimtestations. Je kunt vanaf aarde vaak het International Space Station goed zien, als er een shuttle gelanceerd wordt om deze te bezoeken, dan kun je deze ook zien. Ook andere satellieten, zoals Iridium-satellieten zijn heel goed te zien.

Waar vind ik meer info?

Astrowiki

Jaarboek sterrenkunde, een overzicht in boekvorm van wat er te zien is.

Heavens Above, hier kun je je locatie met behulp van Google maps selecteren, en dan zie je wat er te zien is.

Wat kan ik komende tijd zien?

Kaartjes en gegevens hieronder staan gecentreerd op de OLV Toren in Amersfoort, woon je ergens anders in het land, dan kan het wat afwijken.

Passages van het ISS voor de komende 10 dagen.

Iridium flares voor de komende week.

Zonsopgang en ondergang voor vandaag

Maaninformatie voor vandaag (inclusief komende volle maan)

Hemelkaartje voor dit moment (je kunt de tijd aanpassen).

Deze maand is in Nederland het volgende te zien:
^{Je hebt Java nodig voor Sky Tonight}

quote:

1 november 2009
De planeet Mars staat vandaag en morgen vlak bij de open sterrenhoop de Krib (Praesepe) in het sterrenbeeld Kreeft. Met een verrekijker zijn de sterren in de sterrenhoop zichtbaar. Kijk rond 06.00 uur, hoog in het zuidzuidoosten.
Bekijk dit verschijnsel op Sky Tonight

2 november 2009
Volle Maan (20.14 uur).

4 november 2009
De maan staat vanavond in het sterrenbeeld Stier en vormt een rechthoekige driehoek met de hoofdster Aldebaran (rechtsonder de maan) en het Zevengesternte (rechtsboven de maan). Kijk rond 21.00 uur in het oosten.
Bekijk dit verschijnsel op Sky Tonight

6 november 2009
Maximum van de Tauriden, een meteorenzwerm met het vluchtpunt in het sterrenbeeld Stier (zie ook Handboek sterrenkunde, pag. 162).

7 november 2009
Rond 22.00 uur zie je de sterren Castor en Pollux linksboven de opkomende maan, in het oostnoordoosten.
Bekijk dit verschijnsel op Sky Tonight

8 november 2009
's Morgens rond 06.00 uur staat de maan zeer hoog boven de zuidelijke horizon. Links van de maan is de planeet Mars zichtbaar; rechtsboven de maan staan de sterren Castor en Pollux in het sterrenbeeld Tweelingen.
Bekijk dit verschijnsel op Sky Tonight

8 november 2009
De planeet Mars is om 23.30 uur pal links van de opkomende maan te zien, laag in het oostnoordoosten.
Bekijk dit verschijnsel op Sky Tonight

9 november 2009
Laatste Kwartier (16.56 uur). 's Morgens vroeg, rond 06.00 uur, zie je de maan zeer hoog in het zuiden staan, met pal daarboven de planeet Mars.
Bekijk dit verschijnsel op Sky Tonight

10 november 2009
De ster Regulus in de Leeuw staat vanmorgen links van de maan. Bekijk het tweetal tussen 06.00 en 06.30 uur, hoog in het zuidzuidoosten.
Bekijk dit verschijnsel op Sky Tonight

12 november 2009
Rond 06.30 uur zie je vrij hoog in het zuidoosten de afnemende maan, met links daarvan de planeet Saturnus.
Bekijk dit verschijnsel op Sky Tonight

13 november 2009
Vanmorgen staat Saturnus een flink stuk boven de maan, aan de zuidoostelijke ochtendhemel. Kijk tussen 06.00 en 06.30 uur.
Bekijk dit verschijnsel op Sky Tonight

14 november 2009
Laag in het zuidoosten zie je rond 06.30 uur de smalle maansikkel, met links daarvan de ster Spica in het sterrenbeeld Maagd.
Bekijk dit verschijnsel op Sky Tonight

16 november 2009
Nieuwe Maan (20.14 uur).

17 november 2009
Vannacht is het maximum van de Leoniden, een beroemde meteorenzwerm met het vluchtpunt in het sterrenbeeld Leeuw (zie ook Handboek sterrenkunde, pag. 162). De meeste 'vallende sterren' zijn na middernacht zichtbaar. Volgens sommige voorspellingen is er dit jaar sprake van een ware meteorenregen.

23 november 2009
Vanavond is linksonder de bijna-halfverlichte maan de planeet Jupiter te zien. Kijk vanaf 18.00 uur, wanneer de twee hemellichamen in het zuiden staan. Rond 22.30 uur verdwijnen ze in het westzuidwesten onder de horizon.
Bekijk dit verschijnsel op Sky Tonight

24 november 2009
Eerste Kwartier (22.39 uur). Een flink stuk rechtsonder de halfverlichte maan schittert de heldere reuzenplaneet Jupiter.
Bekijk dit verschijnsel op Sky Tonight

30 november 2009
Vandaag is het precies vierhonderd jaar geleden dat Galileo Galilei zijn zelfgebouwde telescoop op de maan richtte. Hij ontdekte bergen en kraters. Een eenvoudige verrekijker laat al meer zien dan de telescopen van Galilei.


Bron: Alles over Sterrenkunde.

Wat kan ik krijgen aan Software?

Stellarium, een gratis en open source programma waarmee je de sterrenhemel op je PC kunt bekijken. Ondersteunt Linux, Mac OS X en Windows.

Cartes Du Ciel, ook een sterrenkaart alleen voor Windows (Versie 3 is ook voor andere besturingssystemen, maar nog in bèta)

KStars, voor gebruikers van KDE.

Google Earth bevat nu ook een sterrenkaart (tevens online te bekijken).

Starry Night, commerciële software, alleen voor Windows en OS X.

Star Map, maakt gebruik van GPS, accelerometer en kompas van je iPhone om te bepalen waar je je bevindt en waar je je iPhone op richt in de lucht, en laat zien welke sterrenbeelden en sterren je dan ziet.

Sommige van deze software kan ook telescopen aansturen.

[ Bericht 66% gewijzigd door Iblis op 01-11-2009 11:56:46 ]

Mooie kaartjes, ja, in Nederland is het niet zo ideaal gesteld, vandaar ook dat het m’n idee in eerste instantie meer was de ‘grote’ sterren die je toch sowieso wel kunt zien, voor mensen die eens wat sterrenbeelden willen herkennen en zo. Of de ISS willen zien.

Want dat kan ook nog met relatief veel lichtvervuiling.

quote:

Op zondag 11 oktober 2009 02:59 schreef ExperimentalFrentalMental het volgende:
Onderstaande hemelverschijnselen zijn met het blote oog zichtbaar.

dat soort info zocht ik inderdaad onder andere voor deze topic!

Ik heb de OP wat geüpdatet, leuk zou misschien ook nog wat linkjes naar open dagen van sterrenwachten zijn e.d. Maar ook andere links en aanvullingen zijn welkom.

Oh ja, en een banner die meer tijd heeft gekost dan 1,5 minuut is ook welkom natuurlijk.

Ik heb net gelezen dat het redelijk weer wordt, dus aflevering #1 in de serie ‘sterren kijken voor complete beginners’. Misschien is het wel geen serie, want zo heel veel ideeën heb ik eigenlijk niet. Maar goed. Het onderwerp is: De Poolster vinden!

Vanavond om 20:30 ziet de hemel er in Nederland ongeveer zo uit:



Voor degenen die voor het eerst zo’n sterrenkaart zien, is het misschien allemaal niet zo duidelijk. Ik weet nog wel dat ik ooit zo’n sterrenkaart (moest je ook nog aan draaien) had als kind en er geen zier van snapte.

In feite werkt zo’n kaart met het idee van een hemelkoepel. Als je op aarde staat dan kun je de hemel in principe opvatten als een de binnenkant van een bol, waar lichtjes op staan. De hemelbol. Die bol is op dit kaartje platgeslagen.

De buitenste rand van het kaartje is de horizon, dus waar S staat is helemaal in het zuiden aan de horizon bijvoorbeeld. Dit verklaart ook waarom oost links staat op het kaartje, je moet je in feite voorstellen dat je dit kaartje om een halve bol trekt en dan van binnenuit die bol bekijkt, je bekijkt het dus eigenlijk van onderen terwijl je een normale kaart van boven bekijkt. En als je onder de tafel gaat liggen en naar een normale kaart kijkt, nu ja, dan zie je alleen het tafelblad, maar dan zijn oost en ook ‘omgedraaid’.

Het midden van het kaartje is dus wat je recht boven je hoofd ziet om half negen, staart daar ongeveer dus Cygnus, of Zwaan. Je kunt ook afleiden dat de Grote Beer aan de noord-westelijke hemel moet staan, en dat die vrij laag staat. Jupiter staat in het zuid-zuid-oosten ongeveer, ook niet zo hoog. Met dit soort kaartjes moet je wel een beetje leren omgaan.

In principe is het altijd lastig om duidelijke kaartjes te maken: of je nu een kaartje maakt, of een computerprogramma, je beeldt altijd iets wat 360º rond gaat af op een plat iets. Dat moet altijd tot vertekening leiden. Hoe en wat precies, daar is ook nog wel veel over te vertellen, maar dat komt een andere keer.

Als je echter een kleinere gedeelte van de hemel afbeeld, dan lijkt het al iets meer op wat je ‘in het echt ziet’, meer alsof je een foto maakt van de lucht.

Hier is b.v. een gesimuleerde sterrenhemel voor vanavond, half negen, met het noorden ingetekend. Dit is zoals je ‘normaal’ zou kijken, dus het westen is nu aan de linkerkant van de tekening:



Je herkent hier (hopelijk) de Grote Beer al. Het is het steelpannetje, dat zich redelijk midden in de afbeelding bevindt. En die uit zeven sterren bestaat. Hier zie je dezelfde afbeelding met de Grote Beer ingetekend (die eigenlijk iets meer is dan het steelpannetje):



Tevens is er een raster ingetekend, dat geeft ongeveer aan wat je ziet. De verticale lijnen geven de azimut aan, d.w.z. de hele horizon is verdeeld in 360 graden, met het noorden op 0, het oosten op 90, het zuiden op 180, het westen op 270. _{Ja, er staat 180° in de tekening bij de lijn door N, maar dat is echt een foutje}.

De horizontale lijnen geven aan hoe hoog iets boven de horizon is. 90° zou recht boven je hoofd zijn, 0° is de horizon, en de rest is er tussenin. (Ik kan het echt niet beter uitleggen.) Je ziet dus dat de afbeelding in het midden tot bijna 60° boven de horizon komt. Dat is dus, als je kijkt, niet helemaal met je hoofd in de nek, maar maar iets verder naar voren.

Maar goed, dit is de Grote Beer, daar was het ons niet direct om te doen, waar het wél om te doen is, is de Poolster. Dat is niet een extreem heldere ster (zoals wel eens gedacht wordt), ongeveer net zo helder als de sterren van de Grote Beer, maar er zijn veel helderder sterren aan de hemel. Die Poolster vind je door de twee sterren die de rechterkant van het steelpannetje vormen, te pakken, en dan een (denkbeeldige) lijn van de onderste naar de bovenste te trekken, en die lijn ongeveer 4–5 keer door te trekken, dan kom je nagenoeg op de Poolster uit:



In de tekening hierboven staan nog veel meer lijnen getekend, maar het gaat dus om de lijn die door de ‘e’ van ‘Grote beer’ loopt. Die moet je ook in gedachten trekken, en dan kom je op de Poolster uit.

De Poolster staat dus ook niet recht boven je hoofd. Wel staat ze altijd in het noorden, maar alleen op de Noordpool staat ze recht boven je hoofd.

Nu kun je dus (als je de Grote Beer kunt zien tenminste) altijd het Noorden vinden! _{En je moet je op het Noordelijk Halfrond bevinden.} De Grote Beer zelf staat namelijk niet vast. Als je later op de avond kijkt dan is de Grote Beer iets verder opgeschoven richting het oosten. En die maakt zo een heel rondje, doordat de aarde draait.

Alleen de Poolster blijft voor het oog op dezelfde plek, omdat deze in het verlengde van de aardas staat. Hieronder zie je schematisch hoe de Grote Beer (en Cassiopeia, dat is die ‘W’) rond de Poolster bewegen in 24 uur. In het echt kun je dit natuurlijk niet zo waarnemen, omdat als het dag is de sterren niet zichtbaar zijn.


^{Bron: Wikimedia Commons. Maker: Mjchael. Licentie: CC-BY-SA.}

Aan de Poolster vast zit de Kleine Beer, dat is nog een steelpannetje. Dat ‘wijst’ naar de steel van de Grote Beer, maar de Kleine Beer kun je niet altijd even goed zien in een lichtvervuilde omgeving.

Succes!

N.B. Het hemelkaartje is van Heavens Above, en de plaatjes zijn m.b.v. Stellarium gemaakt.

quote:

Op woensdag 14 oktober 2009 14:42 schreef intraxz het volgende:
Vanavond is de bovenste helft van nederland waarschijnlijk bewolkt
http://www.meteoblue.com/en/weather/weather-maps/europe/

Ja, dat kan zo maar niet!

Ik ben niet zo’n fotobewerkingsheld, maar als ik de foto wat helderder maak dan krijg ik dit:



Er zijn vast mensen die dat beter kunnen qua kleurcorrectie, noise reduction, sharpening, enz.

Hopelijk is het helder! Vrijdag en zaterdag heb ik nog aardig wat kunnen zien, ook al was het wat koud en heb ik niet zo heel lang gekeken.

quote:

Op zaterdag 31 oktober 2009 13:32 schreef intraxz het volgende:
Ik heb gister even naar jupiter gekeken en ik dacht dat ik de schaduw van een maantje kon zien.

Niet met het blote oog neem ik aan?

Ik heb de hemelverschijnselen voor november geüpdatet!