China en de terugkeer van communisme

quote:

vrijdag 4 september 2009 door redactie
De Chinese vogelkooi

In reactie op mijn twee vorige columns (‘Handel is oorlog’ en ‘De energie (r)evolutie’, Opiniepagina, 7 augustus en 21 augustus) verwonderde een lezer zich op de website van deze krant over de mate van Chinafobie die ik aan de dag legde. Hoewel een beetje Chinafobie op zich een prettige afwisseling is op de islamfobie die Nederland al jaren in haar greep houdt, ben ik het niet eens met de lezer dat het hier om een ‘ongemotiveerde vrees’ zou gaan. De economische groei van China roept vragen op waar in Nederland veel te weinig aandacht aan wordt besteed.

Het spaargedrag van China is allesbehalve business as usual. Volgens Louis Kuijs, die als econoom werkzaam is voor de Wereldbank in Peking, spaart China bijna 40 procent meer dan je op grond van factoren als demografie, inkomen per capita, economische groei, oudedagsvoorzieningen en begrotingsbeleid van een land zou mogen verwachten (cijfers 2005). De hoge spaarquote wordt met name verklaard door de hoge besparingen door ondernemingen en de overheid, en in mindere mate door de hoge besparingen van Chinese huishoudens, zoals meestal wordt aangenomen. (Indiase huishoudens bijvoorbeeld sparen een groter deel van hun inkomen.)

De hoge ondernemingsbesparingen vinden hun oorzaak enerzijds in de sterk toegenomen productiviteit van met name de Chinese staatsbedrijven en anderzijds in het feit dat de ondernemingen nauwelijks dividend uitkeren. De Chinese staat heeft een meerderheidsbelang in meer dan driekwart van de grootste ondernemingen. Verder had de Chinese overheid een begrotingsoverschot van 6 procent van het bruto binnenlands product, althans voordat de financiële crisis uitbrak.

Er bestaat onder economen geen overeenstemming of de Chinese besparingen in de toekomst zo hoog zullen blijven. Aart Kraay, econoom bij de Wereldbank in Washington, wijst erop dat het niet te rijmen valt dat een land dat zo arm is als China als crediteur van het rijke Westen optreedt. Vanuit deze normatieve benadering voorziet Kraay een scenario waarin het spaaroverschot van 6 procent (2005) binnen een periode van twintig jaar omslaat in een spaartekort van 17 procent. In dat geval zal er niet langer kapitaal van arme landen naar rijke landen stromen, zoals nu gebeurt, maar van rijke naar arme landen.

Laurence Kotlikoff, hoogleraar economie aan de Universiteit van Boston, voorziet evenwel een scenario waarin de Chinese voorkeur voor sparen de komende decennia onveranderlijk onveranderd hoog blijft. China wordt dan in absolute termen ’s werelds grootste spaarder/investeerder en daarmee de ‘verlosser’ van de westerse wereld, aldus Kotlikoff. De Chinese spaarlust zorgt ervoor dat de rentevoet in het Westen de komende decennia laag blijft, waardoor er extra wordt geïnvesteerd en een hogere economische groei wordt bereikt. In dit scenario zal het gemiddelde reële loon in het Westen blijven stijgen in plaats van dalen, zoals in het scenario zonder China het geval was.

Ook als toekomstige generaties Chinezen een spaar- en uitgavenpatroon ontwikkelen dat overeenkomt met dat van Amerikanen, zal China volgens Kotlikoff nog tot 2050 een crediteurenland blijven. Hij besluit zijn paper Will China eat our lunch or take us to dinner? (2006) dan ook met de conclusie dat „er geen reden is om aan te nemen dat China momenteel onze lunch aan het opeten is of dat in de nabije toekomst zal doen. Integendeel, er zijn goede redenen om aan te nemen dat China bezig is ons mee uit eten te nemen.”
Het is niettemin belangrijk om de motieven van China te achterhalen. Je geeft je dochter immers ook niet aan de eerste de beste vrijer mee.

In mijn column ‘De eeuw van Azië?’ (Opiniepagina, 9 januari) noemde ik een aantal mogelijke verklaringen voor de exorbitante Chinese spaarlust. Een daarvan is dat men in China lering had getrokken uit de financiële crisis in Zuidoost-Azië, eind jaren negentig, en daarom voldoende buffer wilde hebben. Een andere mogelijke verklaring is dat de besparingen een bijproduct zijn van een op export gebaseerde groeistrategie. Als laatste mogelijkheid opperde ik dat bij China ook machtspolitieke overwegingen een rol zouden spelen.

De meeste economen reageren met hoongelach. Maar, zoals David Calleo reeds schreef in zijn boek Follies of Power (2008), de economische analyse en de internationaal-politieke analyse voltrekken zich – ten onrechte – in twee volstrekt gescheiden intellectuele universums. In het licht van de geschiedenis en de vele vormen van buitenlandse inmenging waar het mee te maken heeft gehad, hecht China meer dan andere landen aan financiële autonomie. En net zoals financiële afhankelijkheid van het Westen China politiek kwetsbaar zou maken, maakt het huidige financiële machtsvertoon van China het land juist sterk, althans in internationaal-politiek opzicht.

Onlangs zijn de geheime dagboeken van de Chinese premier Zhao Ziyang, Staatsgevangene no. 1, verschenen. Zhao was de grondlegger van de economische hervormingen in China en premier tijdens de protesten in 1989 op het Plein van de Hemelse Vrede. Omdat Zhao te veel begrip en sympathie toonde voor de studenten werd hij in juni 1989 afgezet en onder huisarrest geplaatst tot zijn dood in 2005.

In Staatsgevangene no. 1 wordt beschreven hoe de hardliners binnen het Chinese politbureau een vogelkooi-economie voor ogen stond. De centrale planeconomie was de kooi en de vogels waren de markteconomie.

Volgens Louis Kuijs is een scenario waarin de Chinese besparingen hoog blijven en slechts geleidelijk afnemen in de komende decennia het meest waarschijnlijk. In dat geval zullen de buitenlandse reserves van China, die in juni al 2.000 miljard dollar bedroegen, zich binnen enkele jaren vermenigvuldigen, voorspelt Kotlikoff. Mocht de Chinese spaarzin helemaal niet afnemen, dan zal China in 2050 een aanzienlijk deel van het wereldkapitaal in handen hebben. In dat geval zijn we allemaal vogels in een kooi.

quote:

Op zondag 6 september 2009 13:20 schreef EipNiC het volgende:
Ongelooflijk hoe makkelijk er met de term communisme gesmeten wordt. De dictoriale trekjes van China hebben niets van doen met de ideeen van Marx.

quote:

Op zondag 6 september 2009 15:16 schreef Pietverdriet het volgende:
Het poltieke systeem van china lijkt eerder op een soort nationaal socialisme

quote:

Op zondag 6 september 2009 15:31 schreef icecreamfarmer_NL het volgende:

[..]

we missen de kampen idd en china is iets democratischer

quote:

Op zondag 6 september 2009 15:52 schreef EipNiC het volgende:

[..]

Ja, sorry, ik sloeg even een zijspoor in met mijn kritiek. Ik vraag me wel af welke benoeming ontwikkeld zal worden, of mischien al ontwikkeld is voor een dergelijke verschijning. Iemand enig weet hiervan ?
Maar een alternatief is het in mate al, maar of het als een subsitutie zal dienen in Europa zelf ? Ik zou het niet weten; er zijn tal van factoren die men moet inbereken wil je een conclusie kunnen uitspreken. Ik denk wel dat je kunt stellen dat we alleen in nood, dus gedwongen (na failure van ons huidige systeem) zullen overslaan naar een dergelijk systeem. Maar dat is enkel gebasseerd op mijn geschiedkennis, de manier en de redenen waarom een systeem wordt afgetakeld en een nieuwe wordt opgebouwd. Een switch zal in ieder geval enkele decenia in beslag nemen.

quote:

Op zondag 6 september 2009 16:00 schreef icecreamfarmer_NL het volgende:

[..]

het is zelfs vrij dezelfde structuur.
1 partij, 1 leider (al zal die idd niet zo veel macht hebben als de fúhrer) en opgedeeld in provincies

quote:

Op zondag 6 september 2009 18:35 schreef henkway het volgende:

[..]

Juist

Dit systeem heeft volgens velen het meest weg met de structuur van Singapore
En dat is absoluut niets met communisme te maken