Babyboomers en de kredietcrisis

Een interessant artikel uit de Intermediair. Ik zet het omwille van de leesbaarheid niet in een quote:

Twintigers willen de macht

Babyboomers zijn parasieten, vinden jongeren. De naoorlogse generatie wil niets van haar luxeleventje inleveren om mee te betalen aan de vergrijzing. ‘Als er niets wordt gedaan aan de verdeling tussen jong en oud, vechten de generaties elkaar straks de tent uit.’


* Alomtegenwoordige babyboomers
* Veertigers, dertigers en twintigers in opstand
* De babyboomers profiteren maar door
* Herverdeling nodig tussen jong en oud
* Aow fiscaliseren en aow-leeftijd verhogen
* Babyboomers te zelfgenoegzaam
* Babyboomers ook invloedrijke consumenten …
* … en bovendien kapitaalkrachtig
* Politieke plannen tegen de babyboomers


Alomtegenwoordige babyboomers
‘En de allerergste babyboomer is…’ – Ewoud Jansen van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) opent de envelop met daarin de naam van de winnaar van de Ergste Babyboomer-verkiezing – ‘….eh, zíjn… Neelie Kroes en Bram Peper!’ Applaus van de ongeveer honderdvijftig studenten die in De Melkweg in Amsterdam protesteren tegen de macht van babyboomers in het algemeen en de onderwijsbezuinigingen van het kabinet in het bijzonder.

‘Ah! Peper, de PvdA-dinosaurus die de rollator-revolutie predikt’, zegt Jan Paternotte, voorzitter van de Jonge Democraten (D66). ‘Peper vindt dat de ouderen tegen de dominante jongerencultuur in opstand moeten komen. Totaal de omgekeerde wereld natuurlijk. De babyboomers hebben door hun enorme aantal de macht om alles goed voor zichzelf te regelen en zich niets aan te trekken van de jonge generatie die dat straks allemaal moet gaan bekostigen. Het wordt tijd dat wíj in opstand komen.’

De babyboomers – geboren tussen 1946 en 1954; Peper hoort er dus eigenlijk niet bij – zijn met velen. En door die getalsmatige overmacht weet deze generatie volgens cultuurhistoricus Thomas von der Dunk ‘voortdurend haar eigen preoccupaties tot nationale noden op te waarderen: eerst die van de twintigers die vrijheid zochten, toen die van de veertigers die een goedbetaalde baan verlangden, nu die van de zestigers die een royaal pensioen claimen’. Daardoor zijn ze steeds het mikpunt van een nieuwe generatie zich tegen hen keert, elke groep op zijn eigen manier.


Veertigers, dertigers en twintigers in opstand
Veertigers verfoeien de babyboomers omdat deze de hogere managementfuncties bezetten waar de veertigers zelf op azen. De dertigers maken zich vooral boos over babyboomstellen die met hun tweeën kasten van huizen bewonen: en dat terwijl zij zelf met hun kleine kinderen in kleine en veel te dure huizen leven of de stad moeten verruilen voor een Vinexwijk. En dan is er nu dus het verzet van de twintigers. Die zien de babyboomers als een omvangrijke groep Huub Stapels uit de Zwitserleven-reclame die permanent vakantie vieren, waarvoor zíj straks moeten betalen.

Aan de paneltafel in de Melkweg wordt de oorlog verklaard aan de babyboomers door de landelijke voorzitters van de jongerenorganisaties van het CDA (CDJA), de VVD (JOVD) en D66 (Jonge Democraten). De socialisten zijn echter solidair met hun kameraden, niet met hun generatiegenoten: ‘Jullie polariseren! Jullie zetten de generaties tegen elkaar op en laten je gebruiken door jullie regeringspartijen, die er allerlei bezuinigingsmaatregelen doordrukken onder het mom van de zorg voor de toekomstige generaties.

‘Het is geen conflict tussen jong en oud, maar tussen arm en rijk’, betoogt SP’er Driek van Vugt vol vuur. ‘Ja hoor, Driek, helemaal met je eens. Maar er zitten net wat meer rijken onder de ouderen dan onder de jongeren’, sneert Ronald van Bruchem van het CDJA. Jan Paternotte: ‘En die rijke ouderen hebben de macht en nemen dus de beslissingen over onze toekomst. Wij willen meepraten. Wij willen een zetel in de SER!’ Onlangs nog voegde hij de daad bij het woord en droeg samen met Van Bruchem symbolisch een stoel bij de Sociaal Economische Raad binnen.

Pieter Omzigt, een CDA-Kamerlid dat ‘bij verrassing is langsgekomen’ om mee te discussiëren, laat zich van zijn welwillende kant zien: ‘Zeker geen slecht idee, een jongere in de SER. Maar dan moet je consequent zijn: dan moet er ook een oudere bij.’ De stoom komt JOVD’er Hans de Backer bijna uit de oren: ‘Ja hoor, de hele politiek is vergeven van de ouderen en hij wil er een oudere in! De leeftijd van het gemiddelde SER-lid ligt boven de 55 jaar en de politieke partijen zijn ook zwaar vergrijsd. De ouderen zijn al oververtegenwoordigd. Maar dat wil maar niet doordringen, hè?’ De toon aan tafel is fel; de zaal kijkt verbaasd toe en reageert lauw.

Dat is precies de reden waarom de jongerenorganisaties van de politieke partijen de handen ineen hebben geslagen en zich verenigd hebben in de Club van Den Haag (naar analogie van de Club van Rome). Ze willen een gezamenlijk appèl op de machthebbers doen, en jongeren bewustmaken van wat hun boven het hoofd hangt.


De babyboomers profiteren maar door
Het aantal gepensioneerden zal de komende decennia verdubbelen, waardoor de vijf werkenden die nu de aow van één 65-plusser betalen, dat straks voor twéé moeten doen. ‘Wij gaan straks twee keer zoveel aow-premie betalen. Is het dan zo onrechtvaardig als zij ook een beetje meebetalen aan de kosten van de vergrijzing?’ vraagt Paternotte. ‘Zelf hebben de babyboomers eindeloos over hun studie gedaan en zowat gratis gestudeerd’, zegt Kim Toering, voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) die het debat en de verkiezing heeft georganiseerd. ‘Maar ons laten ze steeds korter studeren. Terwijl ze zelf op hun vijfenvijftigste met de vut gaan. Ze hebben niet meer dan dertig jaar gewerkt en voor de rest op anderen geteerd. Eerst op hun ouders, en nu op hun kinderen.’

Zijn de twintigers de zoveelste generatie die vrij vruchteloos tegen de babyboomgeneratie aantrapt? Is ook hun protest vooral jongehondengeblaf? Nee. De jongeren hebben wel degelijk een punt, vindt Coen Teulings, directeur van de Stichting Economisch Onderzoek (SEO) en hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam, ook al is de vut voor 55-jarigen inmiddels afgeschaft. ‘Er vindt altijd overdracht plaats tussen generaties. Ouderen betalen het onderwijs van de jongeren en de jongeren betalen voor de oudedagsvoorziening van de ouderen. Maar als je kijkt naar de overheidsbegroting van nu, zie je dat de overheid, vergeleken met de andere Europese landen, steeds minder is gaan uitgeven aan onderwijs.

Tegelijkertijd werden door de vergrijzing de aow, pensioenen en de gezondheidszorg duurder. Een relatief kleine groep moet nu de kosten voor een grote groep betalen. De overheid heeft terecht allerlei bezuinigingsmaatregelen getroffen, maar de babyboomers blijven grotendeels buiten schot: zij kunnen nog net van de gunstige regelingen gebruikmaken. Zoals de vut, het prepensioen, en straks de hypotheekrenteaftrek, want die gaat misschien verdwijnen.’

De toekomstige generaties daarentegen zullen gedurende hun leven 25 procent meer belasting betalen dan de huidige generaties, zo berekende het Centraal Planbureau; zo’n vijftig tot zestig procent van hun inkomen dus. En juist omdat dit geld ten goede zal komen aan een gemiddeld zeer bemiddelde groep, staat volgens Lans Bovenberg, vergrijzingsspecialist en hoogleraar economie aan de Universiteit van Tilburg, de solidariteit tussen de generaties op het spel.


Herverdeling nodig tussen jong en oud
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft de generatie babyboomers twee keer zoveel te besteden als een gemiddeld huishouden. Het aantal gefortuneerden (tweeënhalf keer modaal) is vergeleken met de vooroorlogse generatie vertienvoudigd, het aantal twee-keer-modaal-inkomens verzevenvoudigd. De ‘spitsuurgeneratie’ die én werkt én voor kleine kinderen zorgt én de zorg heeft voor bejaarde ouders, zou volgens Bovenberg wel eens plotseling niet meer willen betalen voor de ‘caravangeneratie’.

Ook Henk Becker, emeritus hoogleraar sociologie aan de Universiteit Utrecht, verwacht dat ‘generaties elkaar de tent uitvechten’ als er niet iets aan de herverdeling tussen jong en oud wordt gedaan. ‘De babyboomers zelf kun je niet verwijten dat ze met zo velen zijn. Je kunt ze moeilijk weer terugstoppen in de baarmoeder. Maar is het rechtvaardig dat de jongere betaalt voor een uit de hand gelopen bevrijdingsfeestje? Als je niets doet, betaalt de baby de boom.’ De babyboomers zullen volgens Bovenberg op de een of andere manier moeten gaan meebetalen aan de kosten van de vergrijzing.

Hans de Backer, Jan Paternotte en Ronald van Bruchem willen dan ook het eerst de aow aanpakken. ‘Afschaffen, vinden wij. Althans, voor rijke bejaarden’, legt Paternotte uit. ‘Het is een raar stelsel: de verzorgingsstaat wil voor mensen zorgen die dat niet zelf kunnen, maar in Nederland krijgt iemand als Beatrix aow. Dat is toch krankzinnig. Ze blijkt het weg te geven aan een goed doel en dat is dan nog nieuws ook.’ Tegen mensen die aanvoeren dat ze er hun leven lang premie voor hebben betaald, zegt hij: ‘Dat is niet zo. Je spaart niet voor jezelf zoals bij je pensioen, je betaalt voor de huidige generatie ouderen.’


Aow fiscaliseren en aow-leeftijd verhogen
Omdat mensen er desondanks rekening mee hebben gehouden bij hun pensioenopbouw zijn de Jonge Democraten bereid de aow geleidelijk af te schaffen. Het CDJA is minder rigoureus: dat wil de aow fiscaliseren. Die laatste oplossing verdient de voorkeur, zeggen de economen Teulings en Bovenberg. ‘We hebben één rare weeffout in ons belastingsysteem en dat is dat je na je vijfenzestigste ineens veel minder belasting betaalt omdat je vanaf dat moment geen aow-premie meer hoeft te betalen’, zegt Teulings. ‘Daardoor is het aantrekkelijk om zoveel mogelijk inkomen over te hevelen na het moment van pensionering. Dat verschil in tarief moet snel worden afgeschaft.’

Daarnaast zijn beiden ervan overtuigd dat de aow-leeftijd inderdaad moet worden verhoogd, zoals de jonge politici voorstellen. 67 jaar moet voldoende zijn. Het probleem van de vergrijzing is namelijk niet alleen dat de babyboomers met zo velen zijn, maar ook dat we steeds ouder worden. Toen ‘vadertje Drees’ de aow voor 65-plussers in 1956 instelde, was de gemiddelde levensverwachting van mannen zeventig jaar en konden ze nog vijf jaar van hun pensioen genieten. Nu kunnen mannen na hun vijfenzestigste nog op bijna vijftien levensjaren en vrouwen op negentien jaren rekenen. ‘

‘Je moet er niet aan denken dat we morgen een techniek vinden waarmee we ineens vijf jaar langer leven. We hebben geen idee hoe we dan de pensioenen moeten betalen’, aldus Teulings. Vaak stoppen de senioren ook nog eens veel eerder met werken dan op hun vijfenzestigste: twintig jaar om te golfen en reizen. ‘Vitaal in hun vrije tijd, maar te oud om te werken. Waarom heb ik het gevoel dat er iets niet klopt?’, zei staatssecretaris van Sociale Zaken Van Hoof dan ook onlangs op een congres. Bovenberg pleit er daarom voor om in navolging van Zweden de aow-leeftijd te laten afhangen van de gemiddelde levensverwachting. ‘Gaat die een jaar omhoog, dan gaan we een halfjaar later met pensioen.’


Babyboomers te zelfgenoegzaam

Maar de boosheid van de jongeren is niet alleen een financiële boosheid. ‘Wij zijn die zelfgenoegzaamheid gewoon beu’, zegt Kim Toering. ‘Babyboomers vinden zichzelf nog steeds enorm hip en vernieuwend en denken echt dat Nederland zo is als het is omdat zij het zo hebben gemaakt. En als zij met pensioen gaan, stort het land in mekaar. Daarom is Peper ook de ergste babyboomer geworden. Die zegt echt dat mijn generatie te weinig geëngageerd is, te weinig historisch besef heeft en te weinig van de wereld weet om straks de openbare functies over te nemen. Heeft -ie een heel pamflet over geschreven. Belachelijk! We hebben met de protesten vorige maand en de Maagdenhuisbezetting het tegendeel laten zien.

Toering spreekt niet alleen voor zichzelf: de LSVb heeft volgens haar een achterban van 530 duizend studenten. ‘Zo’n minister Bot bijvoorbeeld. Laat –ie lekker met pensioen gaan. Daar is echt wel een jonger talent voor te vinden.’ En dat geldt wat haar betreft ook voor de Hanneke Groentemannen en de Marcel van Dammen die niet van de televisie zijn te slaan en daarom eveneens in de toptien van erge babyboomers belandden.

Zeggen dat de babyboomers moeten ‘oprotten’ om plaats te maken voor de nieuwe generatie om hun banen over te nemen, is wel het meest onverstandige dat je kunt beweren, vindt Lans Bovenberg. Hij grinnikt: ‘Dan krijgen ze alleen maar meer tijd om zich met politiek te bemoeien en neemt hun macht nog meer toe.’


Babyboomers ook invloedrijke consumenten …
Toch zullen de babyboomers die nu nog de dienst uitmaken op het gebied van cultuur en media, ook na hun pensionering een stempel daarop blijven drukken – maar dan als consument. De grootste generatie die Nederland rijk is (ruim twee miljoen) is namelijk de rijkste en gezondste generatie ouderen tot nog toe. Ze hebben dan ook alle tijd, middelen én de mentaliteit om van het leven te genieten.

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) voorziet een generatie van actieve senioren die niet denkt in plichten, zoals de huidige bejaarden, maar in rechten. ‘Genieten van het leven’ staat hoog in het vaandel. Edgar Kheenen van marketing- en onderzoeksbureau Age Wise voorspelt dat we overspoeld zullen worden door ‘nostalgische voorstellingen en films à la Mama mia (over Abba), Pietje Bell en De Kameleon,’ waar de babyboomers hun kleinkinderen mee naartoe zullen slepen.

Ook het aanbod in de winkels zal veranderen. Senioren zullen lobbyen voor de aanleg van rollatorpaden, meer zorgboulevards (alles op het gebied van zorg bij elkaar; de achtste is in de maak) en subsidie van de Olympische Senioren Spelen die Zeeland in 2007 wil organiseren. De nieuwe senioren zullen er geen moeite mee hebben hun dagen te vullen met fulltime golfen, reizen, het tweede huis bezoeken, de Alpe d’Huez beklimmen in een simulator op de Seniorenbeurs of met de Harley toeren (de gemiddelde leeftijd van een Harley-Davidsonkoper is zo’n 58 jaar).


… en bovendien kapitaalkrachtig
Het geld om dat Zwitserleven-gevoel te kunnen nastreven, hebben de babyboomers echter niet in hun eentje vergaard. Een deel van hun rijkdom is verkregen door de enorme waardevermeerdering van hun huis, dat dankzij de hypotheekrenteaftrek behoorlijk is gesubsidieerd door de overheid. Hans de Backer heeft daarover hele discussies met zijn ouders gehad. ‘Dan zei ik: ik betaal nu de prijs van de vakantie en de auto die jullie met de tweede hypotheek hebben betaald.’ De hypotheekrenteaftrek moet dus ook worden afgeschaft, vinden de jonge CDA’ers, democraten en VVD’ers. Jongeren kunnen nauwelijks een huis kopen vanwege de torenhoge huizenprijzen. Die konden zo sterk stijgen doordat vrouwen massaal gingen werken en het mogelijk werd om een hypotheek op twee inkomens te krijgen.

Het waren de yuppen die in de booming jaren negentig de huizenprijzen opdreven, maar het waren de babyboomers die daarvan het meest profiteerden. Velen namen een tweede hypotheek op hun huis waarvan ze (toen nog geheel aftrekbaar) een tweede huis, boot, auto of vakantie betaalden. ‘Die kapitalen zijn zwaar gesubsidieerd door de overheid. Is het dan zo gek om wat van hun geld te gebruiken om hun oudedagsvoorziening te financieren?’, vraagt Van Bruchem zich af.

Ook econoom Bovenberg vindt dat de aftrek geleidelijk moet worden verminderd, omdat die ooit was bedoeld om de aankoop van een eigen huis te stimuleren, ‘terwijl het inmiddels een belastingvrij spaarpotje is waarmee je lekker kunt lenen en beleggen’. Hij stelt voor alleen starters op de huizenmarkt die mogelijkheid een paar jaar te geven. Of jongeren en jonge gezinnen via de belastingen te compenseren. De babyboomers straf je er niet meer mee: die hebben hun huizen bijna afbetaald en zitten, in de woorden van Teulings, op een ‘pot goud’.


Politieke plannen tegen de babyboomers
De vraag is natuurlijk hoe politiek haalbaar de plannen van de aanstormende politici zijn. Jos de Beus, hoogleraar politicologie aan de Universiteit van Amsterdam, refereert aan de verkiezingen van 1994. Toen zei een CDA-econoom – ‘Overigens volledig terecht’, aldus De Beus – dat er iets met de aow moest gebeuren. Dat werd nogal onhandig naar buiten, alsof lijsttrekker Elco Brinkman de aow wilde afschaffen. Het CDA verloor dat jaar dramatisch veel stemmen aan de ouderenpartijen, die meteen met zeven zetels de Kamer in kwamen. ‘Dat trauma zit er nog steeds bij heel veel politici in. Zodra het over de aow gaat, beginnen ze te hevig te zweten en worden ze bleek. ‘Een open zenuw’, weet ook Ronald van Bruchem; hij werd door het CDA gesmeekt om tot de komende verkiezingen zijn mond over dit onderwerp te houden.

Toch geeft De Beus de jonge politici wel een kans. Er hangt iets in de lucht. De SER heeft geadviseerd de aow te fiscaliseren, het Centraal Planbureau gaf vorige maand het advies om de aow af te schaffen voor rijke bejaarden. De Beus: ‘De jongerenorganisaties van de politieke partijen hebben doorgaans weinig invloed hoor, laat ik dat wel zeggen. Ze zijn van tertiair belang. Daarnaast zijn ze electoraal gezien maar met weinig. Maar als ze gezamenlijk een goed manifest schrijven met een stevige economische onderbouwing en ze weten het met een beetje dramatiek te brengen, dan kan er toch ineens iets met de aow gebeuren. Maar dan moeten ze er niet van alles bij slepen, zoals die hypotheekrenteaftrek.’

De jongere generatie mag dan op electoraal gebied weinig tegen de babyboomers kunnen uitrichten, economisch gezien heeft ze wel gewicht, zegt Teulings, omdat zíj het werkende bevolkingsdeel vormt. ‘Als jongeren straks steeds meer premie moeten betalen om de gezondheidszorg, de aow en de pensioenen betaalbaar te houden, is dat slecht voor de economie. En als het slecht gaat met de economie, is die hele vergrijzing helemáál niet meer op te brengen. Dat zal de politiek op een gegeven moment inzien.’

Misschien is ze dat ook al een heel klein beetje aan het inzien. In het nieuwe verkiezingsprogramma van de VVD staat dat de liberalen de verplichte pensioendeelname willen afschaffen. Teulings: ‘Ik ben daar geen voorstander van, maar het betekent wel dat jongeren straks kunnen zeggen: als de pensioenfondsen niet garanderen dat ik na mijn vijfenzestigste mijn deel krijg, doe ik niet meer mee. Dan is er geen generatie meer om de schuld op af te wentelen’. Het is, denkt politicoloog De Beus, een manier om onopvallend via de achterdeur het jongerenbelang te behartigen zonder de ouderen in de partij op stang te jagen.


Erge babyboomers
Lodewijk de Waal: ‘Heeft alle jongeren voorgelogen’
‘Deze man heeft alle jongeren die demonstreerden op het Museumplein voorgelogen. Hij is dus de ergste babyboomer. "Maar Jan, jij wilt later toch ook prepensioen?" vroeg hij aan me, waarop ik antwoordde: "Ik weet één ding zeker, Lodewijk, en dat is dat wij later geen prepensioen zullen ontvangen."
De ergste babyboomer volgens Jan Paternotte, landelijk voorzitter Jonge Democraten

Tineke Netelenbos: ‘Nog steeds een belerende kleuterjuf’
‘Als je het nou over betweterige babyboomers hebt, is de vroegere kleuterjuf Tineke, die Nederland nog steeds belerend toespreekt, wel de allerergste. Ik zat laatst met haar in een debat over de verschillen tussen generaties en toen zat ze ons jongeren te vertellen dat in haar tijd de jongeren veel beter voor zichzelf opkwamen…’

Bram Peper: ‘Dat superieure, dat arrogante’
‘Ik weet dat hij strikt genomen geen babyboomer is, maar hij vertegenwoordigt wel dat superieure, arrogante, dat veel babyboomers hebben. Zelf trapten ze tegen de machthebbers, maar nu ze zelf op het pluche zitten, denken ze dat niemand hun taak kan overnemen. Zeker de jonge generatie niet. Die houding dat zij alles beter weten – verschrikkelijk!’
De ergste babyboomer volgens Kim Toering, voorzitter studentenvakbond LSVb

Hans Alders: ‘Heeft veel te veel nevenfuncties’
‘Alders is zo’n vrij nietszeggende man die toch heel veel macht heeft omdat -ie naast de functie van commissaris van de koningin in Groningen zijn tentakels ver heeft uitgeslagen in het politieke en bestuurlijke spel. Zijn nevenfuncties zijn niet meer op één hand te tellen: of het nu gaat om woningbouwcorporaties, energievoorzieningen of de rechtsbijstand, Hans Alders verleent aan de commissie zijn naam.’
De ergste babyboomer volgens Remy Wilshaus, landelijk voorzitter Jonge Socialisten