[Centraal] Fortis #2: Live de AVA met stemming

quote:

Adieu Fortis
Jacques Potuijt - 19 december 2008, 17:00

De chaos, financieel zowel als politiek is bij onze zuiderburen is compleet, nu het kabinet van Yves Leterme elk ogenblik kan worden weggezonden. Als ik spreek van zuiderburen, verplaats ik mij even vanuit mijn vorige perspectief.
Ik woon nu al weer vijf jaar in Antwerpen en de Belgen zijn uiteraard mijn naaste buren. Bijna zonder uitzondering worden mijn buren niet graag geïdentificeerd met de term Belgen. In hun optiek bestaat de Belg ook helemaal niet.

Er zijn Vlamingen en Walen, maar Belg is een lege term die verwijst naar een niet bestaand fenomeen. Het is een product van pure fantasie, zoals ook de eenhoorn niet staat voor een in werkelijkheid ronddartelende schimmel met slechts één hoorn.

Tussen Waal en Vlaming bestaat natuurlijk vooral een bijna onoverbrugbare taalkloof.

Subtiele cultuurverschillen
Veel Vlamingen spreken vlekkeloos Frans, veel meer dan Walen zijn die het Nederlands zelfs maar elementair beheersen. Frans spreken betekent nog niet in het Frans denken. Aan een taal zit een cultuur vast. Wie wisselt van Nederlands naar Frans of omgekeerd, verschuift ook zijn of haar perspectief op de wereld.

Het is niet de taal die België verdeeld houdt, maar de twee achterliggende culturen. Hoezeer het Vlaamse Nederlands afwijkt van het noordelijke Nederlands en welke subtiele cultuurverschillen dat impliceert is elke Nederlander die een dagje Antwerpen doet bekend. Het Vlaams staat voor de Nederlander voor gemoedelijkheid.

Die is ons inmiddels zelf vreemd geworden en verklaart waarom we graag in Vlaanderen vertoeven. “Wildet gij de viskens in twee pakskes steken?”, hoor ik mijn buurman bij de viskraam op de markt, in een oorstrelende dictie aan de visboer vragen en ik weet ogenblikkelijk waarom ik hier voorlopig niet meer weg wil.

Pseudo Franse hofcultuur
Het Frans van de Walen, al bijna twee eeuwen afgescheiden van de hoofdstam, verschilt al even veel van het Frans dat in Parijs wordt gesproken als het sappige Vlaams van het zakelijke Algemeen Beschaafd Nederlands. Het keurige, maar wat ouderwets gesproken Belgische Frans staat ook voor een anachronistische cultuur.

Daarin is adeldom, zij het in bijzondere vorm, nog actueel. Het wemelt hier van de graven en baronnen, titels die nog steeds door de Belgische koning worden verleend aan personen met maatschappelijke verdiensten. Nederlanders worden soms geridderd, maar geen weldenkend mens noemt zich vervolgens ridder.

Wie in België tot graaf wordt verheven, waant zich ook aristocraat en neemt feodale trekjes aan. Een tamelijk contraproductieve gebruik van titels in een maatschappij waar modernisering een hoge prioriteit zou moeten hebben. De Vlaming mag dan nuchter zijn, door geschiedenis, kerk en onderwijs is hij tegelijkertijd vaak dociel.

De Vlaming spreekt met respect van graaf die-en-die, terwijl hij met zijn nuchter zakelijke instelling wars zou moeten zijn van de in Brussel gekoesterde pseudo Franse hofcultuur. Van die tweeslachtigheid is heel België doortrokken. Wellicht is het katholicisme de verklaring. Fascinosum en tremendum zitten er nog diep in.

Fortis-cultuur
Fortis is een bolkwerk van die gekunstelde, aristocratische cultuur. De hoogste bestuurslagen telden tot voor kort een dozijn graven en baronnen. Het is die cultuur die Fortis is opgebroken. Een even anachronistische als autoritaire graaf Maurice Lippens kon rekenen op lakeien die in alles meebogen wat in zijn hoofd opborrelde.

De in financieel opzicht volledig onverantwoorde overname van een flink deel van ABN Amro blijf ik als de diepste oorzaak van de huidige problemen van Fortis beschouwen. De kredietcrisis creëerde slechts de omstandigheden, waardoor Fortis de rekening voor deze roekeloosheid eerder dan verwacht gepresenteerd kreeg.

Hoezeer de mentaliteit van de fopadel van Fortis ook na dit debâcle nog niet was aangetast, blijkt uit de wereldvreemde en brutale voordracht van burggraaf Etienne Davignon tot topman op de aandeelhoudersvergadering. Het tragische is dat Belgische aandeelhouders toen terecht, maar ook te laat hun hakken in het zand zetten.

Machiavelli
Inmiddels is de situatie rond Fortis nog gecompliceerder en uitzichtlozer geworden. Leterme heeft klungelig de verkoop van het Belgische bankbedrijf van Fortis aan BNP Paribas in het honderd laten lopen. Het verwijt dat hij een politieke doodzonde beging door de Trias Politica van Montesquieu te overtreden komt mij schijnheilig voor.

Het was dwaas geweest als de minister-president niet uiterst waakzaam de rechterlijke procedure, die in België nog behoorlijk anachronistisch is ingericht, had gevolgd. Wat hem valt te verwijten is dat hij de beproefde recepten van Machiavelli te amateuristisch heeft toegepast. Leterme is minder gewiekst dan Wouter Bos en Nout Wellink.

Nu de chaos rond Fortis de afgelopen week alleen nog maar verder is toegenomen en een redelijke oplossing verder weg is dan ooit, begrijp ik niet goed waarom beleggers de afgelopen week weer zo hoopvol gestemd raakten dat de koers bijna verdubbelde. Het moeten vooral Belgische beleggers zijn die er nog heil in zien.

Verblind
Kennelijk is het verdriet van België zo groot dat het verblindt. De Belgische politiek kan, al dan niet demissionair, geen oplossing bieden die de waardeval kan verlichten. Zelfs het plan van vorige week om het pakket van 15% in BNP Paribas onder te brengen in de nagenoeg uitgeklede vennootschap Fortis is nu van de baan.

Als BNP Paribas definitief afhaakt, resteert niet anders dan een volledige nationalisatie van het restant van deze beursonderneming. Als er al in de verre toekomst sprake kan zijn van enig financieel voordeel uit dit bezit, is het niet de aandeelhouder, maar de Belgische belastingbetaler die dit mag en zal claimen.