quote:
Zijn fanclub selecteert wekelijks zijn meest saillante uitspraken. Zoals die over Willem II-trainer Andries Jonker: "een engerd eerste klas". Of voormalig RKC-trainer Zeljko Petrovic: "een babbelzieke Joegoslaaf". Ook Dirk Kuijt kreeg er van Johan Derksen van langs als "nationale wijsneus". De invloedrijke voetbalanalist nagelde de afgelopen jaren heel wat spelers en trainers aan de schandpaal. Nederland keek geamuseerd toe.
Het voetbalseizoen is in volle gang en Derksen is opnieuw niet van de buis te branden. Sinds het begin van het nieuwe seizoen geeft hij dagelijks commentaar op het nieuwe digitale eredivisiekanaal, dat de clubs jaarlijks minstens 50 miljoen euro moet opleveren. En vanaf volgende week is Derksen vaste gast bij RTL's wekelijkse voetbalprogramma Voetbal International (voorheen Voetbal Insite). Sponsor is het gelijknamige weekblad, waar Derksen nu acht jaar de scepter zwaait. Voetbal International (VI) is met een oplage van gemiddeld 175.000 exemplaren Nederlands grootste sportweekblad.
Zijn fans prijzen Derksen omdat hij geen blad voor de mond neemt. Volgens zijn naaste omgeving is hij met zijn boude uitspraken vooral uit op commercieel succes. "Televisie is een uithangbord voor zijn blad", zegt zijn oudste dochter Marieke Derksen (28). "Hij ziet het gewoon als werk. Echt leuk vindt hij het niet." Henk Spaan (59), hoofdredacteur van voetbalmagazine Hard Gras, beschouwt Derksen niet eens als een voetbaldeskundige. "Van het echte spel heeft hij niet alles begrepen. Johan heeft gewoon gemerkt dat het commercieel handig is om een scherpe mening te hebben."
Dat neemt niet weg dat 'de snor' als een machtsfactor geldt in de Nederlandse voetbalwereld. "Zijn mening wordt extreem serieus genomen", zegt RTL-collega Wilfred Genee (41). "Zo weigerde Marco van Basten lange tijd in Voetbal Insite aan te schuiven als Johan aan tafel zat. Mensen weten: als die man mij niet ziet zitten, heb ik een probleem. En Johan zag Marco duidelijk niet zitten als bondscoach." Veel vrienden in de voetbalwereld heeft Derksen niet. De enige die op zijn niet aflatende steun kan rekenen is Johan Cruijff, bij wie Derksen regelmatig over de vloer komt.
Derksen wordt niet alleen geroemd vanwege zijn gepeperde uitspraken, maar ook om zijn imposante netwerk en journalistieke merites. Spaan noemde VI wel eens spottend "de Donald Duck voor volwassenen", maar stelt nu dat VI inhoudelijk "met sprongen" is vooruitgegaan sinds Derksen aan het roer staat. "Het blad weet topjournalisten van Sportweek en De Telegraaf aan te trekken en heeft veel primeurs."
Zoals dit voorjaar, toen een gevoelig rapport over het reilen en zeilen van Ajax via VI in de publiciteit kwam. Eerder deze maand bleek de primeur te danken aan een redacteur die de computer van toenmalig Ajax-voorzitter John Jaakke had gekraakt. Derksen bood Ajax zijn excuses aan voor de inbraak - een ongekend deemoedige daad voor de man die doorgaans de aanval kiest. 'Vacature: database-redacteur' stond boven zijn laatste commentaar, na het ontslag van de redacteur.
Zelf zorgde Derksen ook voor de nodige scoops. Zo openbaarde hij eind jaren tachtig dat voetbalclub FC Groningen spelers zwart tekengeld gaf - een onthulling die toenmalig voorzitter Renze de Vries een celstraf opleverde. Voormalig VI-redacteur Frans van den Nieuwenhof (44): "Johan kan feilloos de vinger op de zere plek leggen. Hij weet precies wie hij voor welk verhaal moet spreken. Lange tijd stond hij garant voor superspannende journalistiek."
Die tijden zijn voorbij. Naar eigen zeggen danst Derksen tegenwoordig naar het pijpen van de voetbalindustrie. Met zijn grootste journalistieke wapenfeit - de FIOD-affaire bij FC Groningen - heeft hij naar eigen zeggen te veel schade aangericht. En ook van zijn opmerking over Barbara Barend ("de niet-vakbekwame lesbische dochter van Frits Barend") heeft hij stiekem spijt, vertelt Genee. "Hij is zachter geworden met de jaren. Maar ook commerciëler. Hij gelooft niet meer in onafhankelijke journalistiek - iets waar hij vroeger heel sterk in was." Derksen schroomt er niet voor om in zijn columns bijvoorbeeld reclame te maken voor het digitale voetbalkanaal waar hij aan meewerkt.
Johannes Gerrit (Johan) Derksen werd op 31 januari 1949 geboren in Heteren. Hij groeide op in Drenthe in een streng-christelijk gezin. Zijn vader was hoofd van de politie. Iedere zondagochtend werd Derksen tegen zijn zin naar de kerk gesleept. Met het psalmboek in de hand, zodat niemand kon denken dat hij de afslag naar het sportpark zou nemen. Als hij na de kerkgang het tweede elftal van de Rolder Boys kwam aanmoedigen, werd hij steevast verwelkomd met dezelfde grap: Johan is vandaag naar de kerk geweest, we kunnen niet verliezen.
Als provocatie tegen zijn strenge en rechtse vader liet Derksen zijn haar lang groeien. Om hem op het rechte pad te houden, stuurde pa hem op zijn beurt naar het voetbalinternaat van Go Ahead Eagles, waar zijn carrière als profvoetballer begon. In de jaren die volgden kwam Derksen uit voor Cambuur, Veendam, Haarlem, SV Meppen en MVV. Hij gold als een keiharde, technisch matige linksback, en stapte begin jaren zeventig over naar de sportjournalistiek. Via de Noord-Ooster, de Winschoter Courant en het Nieuwsblad van het Noorden belandde hij in 1977 bij VI.
Toch kwam voetbal weinig ter sprake in huize Derksen. "Ik geloof dat we één keer met het gezin naar een wedstrijd zijn geweest", vertelt Marieke Derksen, die sinds enkele jaren bij haar vader op kantoor werkt. "In plaats daarvan sleurde mijn vader mij mee naar elke schuur waar een bandje optrad. Dat vond ik als achtjarige niet altijd leuk."
Want niet voetbal, maar muziek is de grote passie van Johan Derksen. Zijn voorkeur gaat uit naar droevige muziek uit de Amerikaanse jaren zestig: country, blues en Americana. Derksen mag zijn wekelijkse dj-optreden bij Radio Rijnmond als hobbyisme afdoen, in het geheim droomt hij nog steeds van een carrière in de muziekindustrie, vertelt zijn dochter. "Hij wilde drummer worden, geen hoofdredacteur. Hij heeft zijn droom niet verwezenlijkt."
Derksen kwam nooit dichterbij dan het management van de Drentse bluesband Cuby and the Blizzards. Harry Muskee (67), alias Cuby, kent Derksen al sinds eind jaren zestig uit Assen. Hij had nooit gedacht dat zijn jeugdvriend later een groot blad zou leiden. "Johan is streetwise en verslaafd aan werken, maar hij heeft geen hoge opleiding." Zo bekeken is de loopbaan van Derksen net de American Dream, vindt Muskee.
Toch denkt ook Muskee dat Derksen zijn jongensdromen niet heeft waargemaakt. "Ik geloof niet dat Johan ooit muziek heeft gemaakt. Hij mocht van ons wel drummen tijdens de soundchecks, maar dat deed hij nooit. Hij wist al snel dat hij daar niet goed in was."
Volgens zijn echtgenote Isabelle Pikaar (46) zit het Derksen nog steeds dwars dat zijn vader hem veertig jaar geleden niet liet drummen. "Maar zijn vader is al jaren dood. Ik vind dat hij zich daar niet meer achter kan verschuilen. En zo erg was die vader ook weer niet, ik ken wel schrijnender gevallen."
Derksen hield een bittere speech op de begrafenis van zijn vader, vertelt zijn dochter. "Pas daarna knipte hij zijn haar af. Dat kan geen toeval zijn. Mijn opa heeft veel invloed gehad op Johan, tot op de dag van vandaag." Hij lijkt een harde, norse man, maar hij is ook "een softie", zegt zijn dochter. "Hij is het klassieke voorbeeld van een grote bek en een klein hartje."
Zo staat Derksen altijd klaar voor zijn vrienden, vertelt Muskee. "Toen ik laatst naar Curaçao ging, zocht ik onderdak voor mijn teckel. Johan zei meteen: geen probleem, dan rijd ik toch even naar Rolde en neem ik Hugo mee. Dat is Johan. In het café was hij ook nooit te beroerd om een rondje te geven. Johan is altijd gul geweest."
Derksen heeft twee heel uitgesproken kanten, zegt Pikaar, zijn derde echtgenote. "De Johan Derksen van de tv is absoluut een andere Johan Derksen dan thuis. Privé is hij een heel vriendelijke, leuke, onderhoudende, gezellige man. Hoewel hij dat nu een beetje kwijt is. Hij draaft de laatste tijd enorm door. Dat heeft te maken met zijn leeftijd. Hij zit tegen zijn pensioen aan en wil nog een paar klappers maken, om zichzelf nog echt goed op de kaart te zetten. Hij wil de beste zijn in wat hij doet."
Voor leuke dingen is nauwelijks tijd. "Dit jaar zijn we voor het eerst niet met vakantie naar Amerika geweest. Johan zegt altijd dat hij door de dood van Linda [zijn eerste vrouw, die 18 jaar geleden overleed na een val van de trap, red.] heeft geleerd dat je nú moet leven. Maar dat doet hij niet. Je maakt mij niet wijs dat het leuk is om 'snachts over een dijk te fietsen."
Daarmee doelt Pikaar op de dagindeling van haar man. Een werkdag begint voor hem met tien kilometer hardlopen door de polder rond zijn huis in Oudewater, gevolgd door een toer op de racefiets. Want de man die ooit 112 kilo woog, wil nooit meer terug naar de tijd van hartkloppingen en hoge bloeddruk. Pikaar: "Sinds 31 december is Johan weer gestopt met eten. Hij raakt nu alleen nog magere yoghurt en fruit aan. Soms eet hij vier bakken kersen op een dag, al moeten ze uit Zimbabwe worden ingevlogen."
Vrienden, familie en collega's dichten Derksen de eigenschappen van een dictator toe. Ze noemen hem "grillig", "meedogenloos", "goedgebekt", "invloedrijk", "opportunistisch", "neurotisch". "Derksen was van het totalitaire regime", memoreert oud-werknemer Ted van Leeuwen (56), die Derken "achteraf bezien" een heel goede hoofdredacteur noemt. "Bij VI moesten we twee keer zo hard werken als in de dagbladjournalistiek. Sommige mensen verdwenen daardoor snel weer. Maar zo maakte Johan wel het beste vakblad van Nederland." Volgens Van Leeuwen leidde Derksen VI als een topclub. "Elke ochtendvergadering begon met een bommelding: dan kreeg iedereen te horen wat hij verkeerd had gedaan."
Frans van den Nieuwenhof kan zich nog goed herinneren hoe hij enkele jaren geleden als sterverslaggever het veld moest ruimen na een gerechtelijke procedure. Na het EK van 2000 complimenteerde Derksen hem met zijn verslaggeving over het Nederlands elftal. Een paar dagen later werd hij door toenmalig chef Cees van Cuilenborg van Oranje afgehaald. "Toen ik tegenstribbelde, haalde hij Derksen er bij. Die ging pal achter Van Cuilenborg staan. Bij het verlaten van de kamer stelde Derksen voor een hapje te gaan eten. Ik weigerde en meldde me ziek. Tegen zo veel opportunisme kon ik niet."
Ook NAC-directeur Theo Mommers (45) verwijt Derksen "opportunistische trekjes". "Hij kan zo maar van mening veranderen. Eerst schrijft hij dat hij het 'begrijpelijk' vindt dat NAC het contract met trainer Ernie Brandts niet heeft verlengd en niet veel later windt hij zich daar weer over op. Maar hij komt nooit langs om te vragen waarom wij een coach of een speler hebben ontslagen. Hij neemt zijn eigen mening niet al te serieus, maar hij onderschat het effect van zijn uitspraken."
Volgens Mommers is het effect direct te merken aan de sfeer bij de club en de achterban. "Als Johan zich negatief opstelt, wordt het onrustig. En als hij zich negatief blijft opstellen, kan het escaleren. Dat zag je goed bij Van Basten, die misschien wel het meest onder zijn aanvallen heeft geleden. Bijna anderhalf jaar lang boorde Johan hem wekelijks de grond in. En het volk liep achter hem aan."
De man die met zijn meningen te koop loopt, kan zelf geen kritiek velen, zegt socioloog Dick Pels. "Er is geen sprake van debat, hij is niet democratisch. Derksen heeft een houding die veel Nederlanders tegenwoordig typeert: die van 'mijn mening staat voorop, ik ben soeverein, niemand doet me wat'." De socioloog noemt Derksen "in diepere zin" ook politiek. "Hij voedt het populisme dat heel diep in onze samenleving zit, zoals Pim Fortuyn al liet zien."
Derksen overwoog op Fortuyn te stemmen, toen hij zich rond zijn huis in Gouda belaagd voelde door Marokkaanse jongeren. Maar voor Geert Wilders of Rita Verdonk voelt hij niets, weet zijn dochter. "Vroeger was het thuis VARA en PvdA. De VARA-gids heeft hij nog steeds, maar Johan is een beetje naar rechts opgeschoven. Bij de laatste twee verkiezingen stemde hij VVD - net als zijn pa."
Volgens zijn echtgenote wil Derksen het koste wat kost anders doen dan zijn vader, maar heeft hij dezelfde autoritaire trekjes. "Het leven is pas echt leuk als het gaat zoals Johan het wil."