quote:
Wijnand Duyvendak, Tweede-Kamerlid voor GroenLinks, bekende afgelopen week betrokken te zijn geweest bij een geruchtmakende inbraak in het ministerie van Economische Zaken in 1985. Een storm van kritiek barstte los, maar GroenLinks steunde Duyvendak volledig: hij had intern ’al een getrouw beeld gegeven van zijn verleden’. Toch roept de bekentenis vragen op: wat heeft Duyvendak tegenover het publiek nog meer verzwegen over zijn leven als activist?
GroenLinks-Kamerlid biecht eindelijk inbraak in ministerie op, maar…
WAT verzwijgt Wijnand Duyvendak?
ONDERZOEKER: „Zijn actiegroep stichtte ook brand in Amsterdams WTC”
EX-POLITIEMAN: „Huiszoeking bij onderzoek RaRa-aanslagen”
door JOOST DE HAAS
AMSTERDAM, zondag
Het lijfblad van linkse extremisten ’Bluf!’ deed in juni 1985 ronkend verslag van een inbraak bij het ministerie van Economische Zaken. Onder het motto ’iedereen kan inbreken’ werd – compleet met plattegronden en situatieschetsen – uit de doeken gedaan hoe verbluffend eenvoudig het was om geheime stukken van de overheid buit te maken. Nu, 23 jaar later, blijkt Tweede-Kamerlid Wijnand Duyvendak (GroenLinks) schuil te gaan achter deze nooit opgeloste, geruchtmakende inbraak.
Een destijds anonieme dader onthulde een week na de actie in Bluf! hoe hij het ministerie was binnengedrongen. Aan de achterkant van het gebouw in het centrum van Den Haag beklom hij een glazenwasserstrap om vervolgens in het holst van de nacht via de liftschacht op het dak naar binnen te sluipen.
„Vijfentwintig meter omhoog op een wiebelende trap met een zware rugzak met gereedschap op je rug is niet niks. Op het dak van de kantoorflat staat nog een gebouwtje. Voor de lift en de airconditioning. Het was niet moeilijk daarbinnen te komen. En toen lag de weg open! Het was heerlijk rustig binnen”, aldus de inbreker over de nacht van vrijdag 21 juni 1985.
Leeggehaald
Zes zakken vol dossiers, brieven en notities, onder meer over plannen voor nieuwe kerncentrales werden gestolen bij het Directoraat-Generaal voor Energie. De dief had graag de gezichten van de ambtenaren gezien, de volgende dag. „Moet je je voorstellen: komen ze vrijdag op kantoor, zijn de kamers van de twee hoogste piefen daar compleet leeggehaald!”
De groep die de diefstal pleegde en claimde, noemde zich ’De Wraak van jhr. mr. De Brauw’, naar de voorzitter van de stuurgroep voor een ’brede maatschappelijke discussie’ over kernenergie – een hot item medio jaren tachtig.
Wijnand Duyvendak gold destijds als een spin in het web van de linkse activistenbeweging en was volop bezig met de strijd tegen militarisme, apartheid en kernenergie. Toch ontkende hij nog in 1996 iedere betrokkenheid bij de inbraak op het ministerie.
Het huidige Kamerlid loog toen glashard: „Ik was niet bij die inbraak, tot op de dag van vandaag weet ik niet wie er bij betrokken waren. Sterker nog, onlangs is er iemand op dit onderwerp gepromoveerd en zelfs die man kon de namen niet achterhalen.” Duyvendak had een goede reden om te liegen: de diefstal was in 1996 nog niet verjaard.
In een aankondiging van zijn binnenkort te verschijnen boek Klimaatactivist in de politiek speelt de 50-jarige Duyvendak wel open kaart: „Mijn eerste milieuactie vlakbij het Binnenhof stamt uit 1985 en was een inbraak in het ministerie van Economische Zaken.”
De parlementariër meldt trots dat het om een succesvolle actie ging, maar zegt ook lering te hebben getrokken uit zijn actieverleden. „Ik beschrijf daarbij waarom ik tot het inzicht ben gekomen dat acties zich moeten richten op de parlementaire besluitvorming en binnen de grenzen van de wet moeten blijven.”
De partijtop neemt het voor hem op. GroenLinks-voorzitter Henk Nijhof geeft in zekere zin nog een rechtvaardiging voor de inbraak: „Daarbij werden documenten meegenomen waaruit bleek dat de toenmalige minister van Economische Zaken de Kamer onjuist had voorgelicht over het voornemen om nieuwe kerncentrales te bouwen.”
Fractievoorzitter Femke Halsema zegt Duyvendak te hebben aangemoedigd om verantwoording over zijn verleden af te leggen. „Hij heeft mij en de fractie al eerder geïnformeerd.”
Duyvendak wilde aanvankelijk voorafgaand aan zijn boekpresentatie op 20 augustus verder niets zeggen en hield zich schuil in zijn woning aan de Tweede Oosterparkstraat in Amsterdam-Oost. Zijn partner Mirjam de Rijk, voormalig senator en ex-voorzitter van GroenLinks, weigerde afgelopen week de deur te openen voor deze krant.
Tegenover Nova en De Volkskrant probeerde hij de rel rond de inbraak te sussen. Zelf was hij die nacht niet in het ministerie geweest, aldus zijn verklaring. Hij zou slechts op een andere locatie de documenten in ontvangst hebben genomen. De politicus noemt de inbraak achteraf ’zeer onverstandig’. Over zijn eerdere ontkenningen toen de zaak nog niet was verjaard, zei hij: „De politie wist met wie ik actievoerde. Als ik dat zou vertellen, zouden zij ook vervolgd kunnen worden.”
Brand
Maar de vraag rijst of Duyvendak en GroenLinks het publiek wel alles vertellen. Want een paar maanden na de inbraak bij Economische Zaken sloeg ’De Wraak van jhr. mr. De Brauw’ opnieuw toe. Op 7 november 1985 zou de actiegroep, waartoe Duyvendak behoorde, brand hebben gesticht bij het WTC in Amsterdam.
Dat stelt onderzoeker Peter Siebelt, die de linkse beweging al jaren op de voet volgt. Het kamerlid zegt van niets te weten. Siebelt acht het onaannemelijk dat Duyvendak geen enkele betrokkenheid had bij de brandstichting. De onderzoeker gaat zelfs een stap verder en omschrijft het GroenLinks-Kamerlid als ’een belangrijk mentor van terreurgroepen’.
Siebelt: „Hij was jarenlang de grote, drijvende kracht achter Bluf!. Het blad riep geregeld op tot keiharde acties, sabotage, plunderingen en inbraken bij de overheid. Ook gaf men instructies voor het maken van explosieven en brandbommen. Via Bluf! heeft Duyvendak zijn strategie van geweld overgebracht op een hele generatie van radicalen. Hij was de grote coördinator, zeg maar de ’Karadicz’ van de beweging. Het wordt tijd dat hij echt opening van zaken geeft.”
Een voormalig ambtenaar van de gemeente Amsterdam herinnert zich hoe hard Duyvendak tekeer kon gaan in het begin van de jaren tachtig, toen in de stad een oorlogssfeer heerste rond de krakersscene. „Er waren stukken gestolen uit het gemeentehuis, van het Bureau Bestuurlijke Contacten waar ik werkte. Wij moesten de harde kern van de krakers in kaart brengen en daar zat Duyvendak ook bij. In een serie getiteld de ’BBC Papers’ publiceerde Bluf! namen van ambtenaren met de oproep om deze mensen thuis op te zoeken. Duyvendak stelde zich in contacten met ons altijd uiterst agressief op. Ik voelde me destijds zeer bedreigd door zijn benadering.”
Duyvendak maakte in activistenkring ook furore als vooraanstaand lid van de ondergrondse, antimilitaristische groep Onkruit. Eind 1984 ontvreemdde Onkruit bij een diefstal geheime documenten van de militaire criminele inlichtingendienst.
Onkruit liet toen weten de vertrouwelijke persoonsgegevens openbaar te maken om „de militaristische mythe van vrede en veiligheid door te prikken”. In sommige gevallen kwam door Onkruit buitgemaakte informatie ook terecht bij de toenmalige Oost-Duitse geheime dienst Stasi, vermoeden bronnen bij inlichtingendiensten.
De Onkruit-inbraak in een militair complex in Dubbeldam leidde tot een strafzaak. Duyendak was op heterdaad betrapt en moest in november 1984 voor de rechtbank van Dordrecht verschijnen, met als medeverdachte onder an? deren Henneke Hagen, die later in beeld zou komen als een van de verdachten van aanslagen gepleegd door de terreurgroep RaRa.
Duyvendak werd veroordeeld tot zes weken gevangenisstraf, waarvan drie voorwaardelijk. Het leverde hem een strafblad op, maar daar trok hij zich geen zier van aan. Het jaar 1985 werd gekenmerkt door een reeks nieuwe acties, waaronder de inbraak bij EZ. De harde kern van linkse activisten ging in dat jaar over tot veel zwaarder geweld.
De ’Revolutionaire Anti-Racistische Actie’ (RaRa) pleegde op 17 september 1985 de eerste aanslag op een vestiging van de Makro. RaRa eiste dat de eigenaar, de Steenkolen Handelsvereniging (SHV), alle belangen in Zuid-Afrika van de hand zou doen vanwege het apartheidsregime.
Als eerste ging de zelfbedieningsgroothandel in Duivendrecht in rook op. Uiteindelijk wist RaRa met meerdere aanslagen SHV op de knieën te krijgen; na een totale schade van meer dan 150 miljoen gulden trok het bedrijf zich terug uit Zuid-Afrika.
Tot op heden geldt RaRa als een van de meest mysterieuze, gewelddadige organisaties uit de geschiedenis van Nederland. Nooit is opgehelderd wie schuilgingen achter deze terreurgroep die niet alleen ten strijde trok tegen de apartheid, maar zich ook richtte op het asielbeleid met bomaanslagen op het huis van toenmalig staatssecretaris van Justitie Aad Kosto (1991) en het ministerie van Sociale Zaken (1993).
Henneke Hagen, tegenwoordig werkzaam voor de VPRO, is nooit veroordeeld. De meest bekende verdachte was jarenlang René Roemersma. Deze ’sociaal-cultureel werker’ werd eind jaren tachtig in een spraakmakend proces vrijgesproken wegens onrechtmatig verkregen bewijs.
In 1996 onthulde De Telegraaf dat Wijnand Duyvendak voorkwam op een lijst van personen die mogelijk betrokken zijn geweest bij de Makrobranden. De rasactivist stond nummer 4 op een zogeheten top 40 van mogelijke verantwoordelijken. De namenlijst was in het onderzoek naar de aanslagen samengesteld door de toenmalige Centrale Recherche Informatiedienst (CRI).
Nummer 1 was René Roemersma en op nummer 25 stond Hans Krikke, bekend van de Stichting Opstand. Hij werd samen met Jan Müter begin jaren negentig verdacht van RaRa-activiteiten, maar de zaak werd geseponeerd wegens gebrek aan bewijs. Duyvendak heeft altijd ten stelligste iedere betrokkenheid bij RaRa ontkend.
Toch weet een ex-politieman ons te melden dat Duyvendak wel degelijk op de verdachtenlijst stond. Bij de arrestatie van een reeks RaRa-verdachten in 1988, onder wie Roemersma, werd ook een inval gedaan in het pand waar Duyvendak verbleef, aldus de oudagent. „Ik ben zelf aanwezig geweest bij deze huiszoeking. Hij stond op de verdachtenlijst, dat weet ik honderd procent zeker.” Duyvendak zegt dat de politie niet op zoek was naar hem.
Kafka
Schrijfster Christine Otten, partner van Krikke, is momenteel bezig om een roman te schrijven naar aanleiding van de Kafka-achtige toestanden, zoals zij de RaRa-verdenkingen heeft ervaren.
Otten: „Ik kan me werkelijk niet voorstellen dat Duyvendak ook maar iets te maken heeft gehad met RaRa. Het is heel erg als dit soort verdachtmakingen wordt geuit. Ik ken zijn partner Mirjam de Rijk vrij goed. Ook zij heeft in het verleden acties gevoerd, maar ik weet zeker: ze zijn niet betrokken bij gewelddadige acties. En die inbraak van 1985? Ach, dat is een hoop drukte om niets.”
De documenten die Duyvendak namens ’De Wraak van jhr. mr. De Brauw’ wist buit te maken, zijn online beschikbaar gemaakt door de milieuvereniging Stichting Laka. Het gaat om de artikelenreeks die Bluf! destijds publiceerde.
De inbraak van Duyvendak was volgens de Stichting Laka „zonder twijfel een van de meest spraakmakende antikernenergie-acties” die zelfs op enige sympathie bij het Nederlandse volk kon rekenen. Want, zo redeneert deze club, het was toch wel heel verontrustend dat er „inbraken voor nodig zijn om geheime afspraken aan het licht te brengen”.
Voorzitter van de stichting die het gestolen materiaal nu herpubliceert, is GroenLinks’er Peer de Rijk, de broer van Duyvendaks partner Mirjam de Rijk. Hij is verbonden aan een instituut tegen kernenergie. Ook zit hij in het bestuur van Milieudefensie, de vereniging waar Duyvendak jarenlang de kar trok als campagneleider.