03-05-2007
Graf vol Gladiatoren
Hoofdwonden wijzen op beschaafd gevecht
Een onlangs gevonden gladiatorengraf biedt een inkijkje in de manier van vechten in de Romeinse tijd. Het ging er redelijk beschaafd aan toe, naar de maatstaven van die tijd tenminste.
Wat is er waar van al die sterke verhalen over de gladiatorengevechten in het oude Turkije? Farbian Kanz en Karl Grossschmidt van de Medische Universiteit in Wenen doken voor het antwoord op deze vraag in een onlangs ontdekt gladiatorengraf. Dat was ontdekt in het oude Ephesus in Turkije. Ze vonden de skeletten van minstens 68 mensen, van wie ze vervolgens de wonden bestudeerden. De resultaten van hun onderzoek publiceren ze in het tijdschrift Forensic Science International.
Het gladiatorengraf werd in 1993 ontdekt in Ephesus, een belangrijke stad in het Romeinse rijk. Sinds 69 voor Christus werd er heel wat afgevochten in de Arena van het plaatselijke stadium. Soms gebeurde dat vrijwillig, meestal gedwongen. Voor gladiatoren werd geput uit de voorraad oorlogsgevangenen, slaven en veroordeelde overtreders. Soms kregen zij een opleiding voordat ze het gevecht in werden gestuurd, soms ook niet. Zonder opleiding een gevecht ingaan betekende vrijwel zeker de dood. Maar dat wilde nog niet zeggen dat het barbaarse gevechten waren. Sterker nog: een gevecht was aan strenge regels gebonden. Zo moesten tegenstanders even sterk, even zwaar bewapend en even goed zijn. Het ging er dus eerlijk aan toe, maar wel zonder een puntensysteem. Meestal werd er verder gevochten tot een van de vechters dood was, of te uitgeput om verder te vechten.
De skeletten die in het graf gevonden zijn waren bijna van mannen tussen de twintig en de dertig jaar. Om meer te weten te komen over de gevechten die deze voormalige gladiatoren gestreden hebben bestudeerden Kanz en Grossschmidt hun botten en schedels. Ze gebruikten hiervoor technieken die ook in moderne forensische moordzaken worden gebruikt. Hierbij is het belangrijk om te achterhalen of verwondingen van voor, tijdens of na hun dood zijn. Vaak is dit af te lezen aan de kleur van de botten in de buurt van een breuk, die veel lichter zijn als ze pas na het overlijden zijn gebroken. Of aan de hoeveelheid littekenweefsel rondom een wond. Wonden die tijdens of na het overlijden zijn opgelopen, hebben niet of nauwelijks tijd gehad om te genezen.
Ook uit de manier waarop botten gebroken zijn is af te lezen of dit voor of na overlijden is gebeurd. Levend bot bevat vezels, vet en bindweefsel en is daardoor flexibeler. Het splintert, heeft onregelmatige randen en breekt niet helemaal door. Droog bot daarentegen wordt hard en breekt daardoor in meer regelmatige stukken. Dit droog worden van botten gebeurt bij kamertemperatuur al zo'n vijf uur na de dood.
Na het grondig bestuderen van de botten en schedels viel de onderzoekers een aantal zaken op. Ten eerste het grote aantal goed geheelde wonden. De meeste van deze verwondingen zijn volgens de Kanz en Grossschmidt terug te voeren op eerdere trainingen of gladiatorengevechten. Dat deze verwondingen zo goed genezen zijn is waarschijnlijk te danken aan het hoge niveau van de medische zorg die de vechters ontvingen. En dat had weer te maken met de economische waarde die ze hadden.
Een ander onverwachte vondst was het grote aantal hoofdwonden. Omdat de gladiatoren helmen droegen hadden de onderzoekers gedacht dat het aantal hoofdwonden beperkt zou zijn. Een mogelijke verklaring die Kanz en Grossschmidt voor dit onverwachte aantal geven is dat een vechter na een verloren gevecht vaak een doodsteek ontving. Die werd uitgedeeld door een arenamedewerker die verkleed was als de doodsgod "Dis Pater" die een hamer bij zich droeg.
Over het algemeen leek het er tijdens deze gladiatorengevechten een stuk beschaafder aan toe te gaan dan tijdens Middeleeuwse gevechten. De skeletten hadden in ieder geval veel minder verwondingen die waren opgelopen rondom het tijdstip van overlijden. Wat overigens niet wil zeggen dat deze manier van vechten tegenwoordig beschaafd zouden worden gevonden. Ondanks de strikte regels ging het voor hedendaagse maatstaven nog steeds redelijk bruut aan toe.
Op 11 mei zendt de BBC in het programma Timewatch een documentaire uit over dit gladiatorengraf. Om 22.00 op BBC 2.
Arianne Hinz
(Noorderlicht)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...