Antroposofie, een verdachte leer?

quote:

Naziïsme en antroposofie
Bloed is een zeer bijzonder sap

Volkszielen, wortelrassen, semieten en ariërs beschreef Rudolf Steiner op het breukvlak van de negentiende en twintigste eeuw. Bijna zou je geloven dat de antroposofie door en door fout is. Dat de, door de nazi's in 1933 verboden, antroposofische beweging de grondlegger is van de rassentheoriën gehanteerd door de nazi's. En dat terwijl antroposofen beweren dat de antroposofie niet racistisch is. Een duik in de theorie is op zijn plaats.
De Theosofen geloofden dat bij het aanbreken van de Nieuwe Tijd de Maitreya, de verlossende nieuwe wereldleraar, zou komen. In 1909 was het zover. De theosofen hadden de nieuwe 'universele dictator' gevonden in een Indiase jongen uit de hoogste hindoe-kaste der Brahamen: Jiddu Krishnamurti.
De Duitse afdeling van de Theosofische Vereniging erkende de nieuwe Maitreya niet. Voordat ze stierf had madame Blavatsky, de oprichtster en spiritueel leidster van de Theosofische Vereniging, immers uitgesloten dat de Maitreya zich snel zou manifesteren. De secretaris-generaal van de Duitse afdeling der theosofen, Rudolf Steiner, tekende protest aan tegen de zijns inziens gevaarlijke, irrationele, ja zelfs 'satanische' ontwikkelingen in de Vereniging. Dit protest resulteerde uiteindelijk in de 'kerk'scheuring. Rudolf Steiner richtte als alternatief de Antroposophische Gesellschaft op, met hemzelf als 'geestelijk leraar' aan het hoofd. Het merendeel van de Duitse leden van de Theosofische Vereniging volgde Steiner.

het medium
Om over de antroposofie als leer een mening te kunnen hebben is het niet alleen noodzakelijk om kennis te hebben van de geschriften van Rudolf Steiner. De oorspronkelijke leer is namelijk gegeven door de grondlegster van de Theosofische Vereniging, madame Blavatsky. Helena Petrovna Blavatsky (1831-1891) stelde zich op als medium. Blavatsky beweerde dat zij via telepatie middelen kreeg toegereikt, die zij in dienst stelde van de theosofie. Als grondboek voor de theosofie heeft zij De geheime leer geschreven. Blavatsky heeft haar hele leven volgehouden dat de inhoud van haar boeken gegeven is door Koet Hoemi en Morya. Koet Hoemi en Morya waren volgens Blavatsky haar boeddhistische meesters die ergens half verborgen in de Himalaya leefden.
Deze twee meesters stuurden haar niet alleen brieven, maar brachten haar ook wonderbaarlijke bezoeken. Zij waren het die haar grote delen van De geheime leer zouden hebben gedicteerd. In trance zat ze dagen achtereen te noteren - 'bij vol bewustzijn' vond zijzelf. Zelf noemde zij zich niets dan opschrijfster of doorgeefster.

wortelrassen
In De geheime leer van Blavatsky, hét grondboek van de theosofie, en ook van de antroposofie, wordt een alternatieve evolutietheorie gegeven. De evolutie gaat volgens Blavatsky in cycli. Onze aarde, natuurlijk ook een levend en evoluerend organisme, verandert voortdurend van vorm. Zij doorloopt een serie van zeven ronden; tijdperken van miljoenen jaren. Het einde van elke ronde wordt gekenmerkt door fysiologische gedaantewisselingen, zoals vloedgolven, verdwijnende continenten en klimaatsveranderingen. Toch verschijnt de aarde na zeven van zulke ronden weer in haar oude gedaante. Een soortgelijke evolutie maakt de mensheid mee, die in elke ronde ten tonele verschijnt als zeven achtereenvolgende 'wortelrassen'. De individuele mens volgt door een reeks van incarnaties de aarde in al haar stadia en keert na een lange reis door alle wortelrassen, uiterlijk weinig veranderd en innerlijk opgeknapt terug. Kort gezegd: de mensen maken via reïncarnatie een evolutie door naar een steeds hoger bewustzijn.
Navolgers van Blavatsky hebben haar rassenleer kunnen misbruiken voor racistische doeleinden. Het probleem zit daarbij in het feit dat Blavatsky beweerde dat er in haar tijd een overlapping is tussen het vierde wortelras en het vijfde wortelras. Een theorie die makkelijk kan leiden tot de gedachte van een heersende superioriteit van het ene ras boven het andere. Verdedigers van Blavatsky, bijvoorbeeld de Nederlandse politicus Roel van Duijn, beweren dat Blavatsky met haar wortelrassen niets kwaad bedoelde. Blavatsky was volgens van Duijn immers overtuigd van menselijke gelijkrechtigheid. Blavatsky's bewering van de overgang van het ene wortelras naar het andere wortelras heeft volgens van Duijn niets te maken met ons begrip van rassen en vindt plaats door alle rassen heen.

de verlosser
Eén van de volgelingen van Blavatsky was Karl Haushofer. Deze Haushofer werd in 1869 in Beieren geboren en beheerste het Sankriet, Japans en Hindi. Haushofer had zich ontwikkeld tot een deskundige op het gebied van de oosterse mystiek. Na de eerste wereldoorlog doceerde hij geo-politiek aan de universiteit van München en introduceerde tijdens zijn colleges het begrip Lebensraum. Eén van de studenten van Haushofer was Rudolf Hess.
Rudolf Hess heeft Karl Haushofer uiteindelijk aan Hitler voorgesteld. De professor, beladen met boeken over de geo-politiek, bezocht Hitler regelmatig toen deze bezig was met het schrijven van Mein Kampf. Dit was na het mislukken van de Münchense putsch in 1923. In 1924 wijdde Karl Haushofer Hitler in in 'De geheime leer'. Dit was in het ford Landsberg, waar Hitler gevangen zat. Voordat Hitler met Haushofer in contact was getreden was hij al bekend met het occulte denken, verkregen via de leden van het Thule Gesellschaft. Haushofer wilde Hitler de geheime leer doceren omdat hij tijdens het proces tegen Hitler na de München putsch zo onder de indruk van hem was gekomen dat hij geloofde dat Hitler de nieuwe messias kon zijn die ooit de verlosser van het Duitse volk zou worden.
de übermensch
Haushofer doceerde aan Hitler dat het vierde wortelras (het Atlantische) uit zeven onderrassen bestond. De leiders van deze onderrassen zouden geen gewone mensen zijn geweest. Zij bezaten bovenzintuiglijke oorsprong en verschenen aan hun tijdgenoten als übermensch, een soort god-mens.

Eén van de onderrassen zou het Atlantische superras geweest zijn. Dit ras leefde in het gure noorden (Thule) van het later verzonken eiland Atlantis, en was het Arische onderras. Volgens de geheime leer zouden de Arische volkeren door de grote Manu, de laatste der zonen van god, of übermenschen uit Atlantis zijn gebracht. Onder leiding van de Manu zouden de Ariërs geëmigreerd zijn naar de Himalaya in Tibet. Van daaruit zouden de Ariërs verspreid zijn over India en Europa.
De geo-politiek die Haushofer doceerde kwam voort uit de theorie over het ontstaan van het vijfde wortelras. Hij leverde de Duitsers een excuus om terug te keren naar die gebieden in het Aziatische achterland, waarvan algemeen werd aangenomen dat daar het Arische ras was ontstaan. Op die subtiele manier zette hij Duitsland aan geheel Oost Europa te veroveren en door te dringen in het binnenland van Azië tussen de Wolga en de Jangste-Kiang over een afstand van bijna vierduizend kilometer. Daarbij hoorde in het uiterste zuiden het hoogland van Tibet. Haushofer meende dat wie dat gebied volledig beheerst, haar economische bronnen aanboorde en haar militaire defensie organiseerde, een onwankelbare macht over de hele wereld zou krijgen.
Behalve de mystieke leer over het ontstaan van het Arische ras leerde Haushofer aan Hitler de evolutie van de mensheid te bezien tegen een achtergrond van gigantische tijdspanorama's. Door hem bekend te maken met de geheime leer, verruimde Haushofer Hitlers tijdsbewustzijn en leverde hem een wereldomspannend beeld van de evolutie van de aarde. Hij ging de invloed na van boze machten en hij illustreerde de manier waarop die machten de werkelijke ontwikkeling van de mensheid in de weg hadden gestaan en wel in ieder stadium van de evolutie van het menselijke bewustzijn. Door degelijke lessen leerde Haushofer Hitler de werkelijke motieven kennen van het Luciferiaanse wezen waardoor hij volgens Haushofer werd bezeten. Tenslotte speelde Haushofer de rol van Mefistofeles toen hij Hitler inwijdde in de occulte betekenis van het bloed en de rol die occulte bloedrituelen zouden spelen bij het tot stand brengen van een magische mutatie in het Arische ras. Een mutatie, die een nieuw stadium in de menselijke evolutie zou inleiden, de geboorte van de übermensch.
mutatie

Na de lessen in Landsberg werd Haushofer een leidend figuur van het geheime genootschap 'Vril' of 'lichtende loge'. Vril is een oude Indiase naam voor de enorme energie-bronnen die beschikbaar zouden komen als gevolg van de verruiming van het etherische lichaam of het menselijke tijdsorganisme. Het doel van Vril was om studie te doen naar de oorsprong van het Arische ras en de manier waarop de magische vermogens die in het Arisch bloed sluimerde gewekt konden worden. Vril had behalve leden uit Duitsland ook leden uit Tibet, Japan, India, Kashmir, Turkistan en Ceylon.
De mensen uit Vril bestudeerden de wetten van de metamorfose in planten en ze meenden dat Goethe de eerste Europeaan was die door contemplatie een gedeeltelijke verruiming van zijn etherische organen tot stand bracht. Dit zou de reden zijn van zijn genie en zijn opmerkelijke buitenzintuiglijke gaven.

Binnen Vril heerste de mening dat het oogmerk, om een mutatie van het Arische ras teweeg te brengen, volmaakt onmogelijk was in termen van de materialistische wetenschap van de twintigste eeuw. Die stelt namelijk dat alle verschillen tussen rassen uitsluitend veroorzaakt zijn door een langdurige blootstelling aan invloeden van het milieu. De materialistische wetenschap was volgens Vril een complot van middelmatige geesten, een joods marxistische liberale wetenschap. Deze materialistische wetenschap zou plaats moeten maken voor een noords-nationalistische wetenschap; een magische wereldbeschouwing gebaseerd op de cosmologie van de geheime leer.
Uiteindelijk heeft Adolf Hitler van de theorieën van Vril gebruik gemaakt toen hij verklaarde dat het Arische ras het enige ware was. En slechts het Arische ras kon deelnemen aan dat heldhaftige avontuur, die plotselinge magische sprong in de menselijke evolutie. Om deze magische sprong te verwezenlijken wilde Hitler een orde stichten, de nationaal-socialistische beweging.

Om de locatie, de algemene kenmerken, de prestaties en de erfenis van het Indo-Germaanse ras te onderzoeken hadden de nazi's onder aanvoering van Himmler de nazistische stichting Ahnenerbe opgericht. De Tibetaanse Lama's die via deze stichting in Berlijn terecht waren gekomen werden na de nederlaag van de nazi's bij Stalingrad vervolgd. Zij hadden immers gefaald in hun opdracht Lucifers macht in te schakelen voor de nazi-taak.

oersemieten
In 1939 is door frau Marie Steiner het boek de AKASHA-kronieken uitgegeven. Het boek is een bundeling van de door Rudolf Steiner in 1904 in het tijdschrift Luzifer-Gnosis geschreven artikelenreeks over het ontstaan van de aarde.
Net als Blavatsky beschrijft Steiner in deze Kronieken het bestaan van zeven elkaar opvolgende wortelrassen. Steiner stelt dat de westerse mensheid tot het vijfde -het arische- wortelras behoort. Hij beschrijft tevens hoe volgens hem de overgang van het vierde naar het vijfde wortelras is verlopen.
Uit de AKASHA-kronieken stijgt het beeld op dat de mensen van het vierde wortelras -het atlantische- nog geen ik-bewustzijn hadden. Zij werden geleid door 'godsgezanten' die via zogenaamde inwijdingsplaatsen, de mysterietempels, met de goden verkeerden van waaruit het menselijk geslacht werd bestuurd.
Binnen het vierde wortelras heeft Steiner het vijfde onderras, de oersemieten, laten ontstaan. Bij dit ras heeft zich pas de ik-bewuste denkkracht kunnen ontwikkelen, maar dit ontwikkelde zich slechts zeer langzaam en geleidelijk. Ook de laatste onderrassen van de Atlantiërs konden nog maar weinig begrijpen van de beginselen van hun goddelijke leiders, is in de AKASHA te lezen.
de uitverkorenen

Om nu vanuit de laatste onderrassen der Atlantiërs het vijfde wortelras te laten ontstaan heeft Steiner de beste individuen uit de laatste onderrassen uitverkoren laten zijn door 'de leider', en hen door diezelfde leider laten afzonderen op een bepaalde plaats op aarde -in midden Azië-. De leider bevrijdde hen zo van alle invloeden van diegenen die waren achtergebleven of op dwaalsporen geraakt. De leider, de Manu, stelde zich tot taak zijn volgelingen zover te brengen dat zij in de eigen ziel konden kijken en door eigen denken de beginselen zouden kunnen begrijpen volgens welke zij tot dusver waren geleid. Beginselen die zij vaag vermoedden, maar niet helder hadden voorzien. Binnen deze afgezonderde groep liet Steiner de goddelijke leider in mensengedaante optreden.

Steiner schreef dat de Manu aan de uitverkorenen leerde dat, wat zij zichtbaar voor ogen hadden, door onzichtbare machten werd bestuurd; dat zij dienaren waren van deze onzichtbare machten en dat zij met behulp van hun denken de wetten van deze onzichtbare machten tot uitvoering moesten zien te brengen. Het vijfde wortelras moest alles uit het menselijk leven op de hogere wereld richten. Dit ras moest leren door eigen gedachten zichzelf te leiden. Maar een dergelijke zelfstandigheid kon alleen tot zegen zijn wanneer de mens zich zelf in dienst stelt van de hogere krachten.
De kiem voor het vijfde wortelras, die rond de Manu verzameld is, bleef uiteindelijk zo lang afgezonderd bij de Manu tot deze kiem krachtig genoeg was om in de nieuwe geest te werken. De uitverkorenen werden ingewijden zodat ze in het begin van het vijfde wortelras leiders konden worden van de overige mensheid. Steiner schakelde de Manu echter niet zomaar uit. Hij liet de Manu eerst nog zijn eigen groep aanvoeren waarna de leiding langzaam over zou kunnen gaan op menselijke ingewijden. Steiner schreef dat tegenwoordig de vooruitgang nog steeds uit een mengsel van bewust en onbewust handelen en denken van de mensen bestaat. Pas aan het einde van het vijfde wortelras, als via het zesde en zevende onderras een voldoende aantal mensen tot weten in staat is, zal de grootste ingewijde zich openlijk voor hen kunnen ontsluieren. En deze menselijke ingewijde zal dan de opperste leiding verder kunnen overnemen, zoals de Manu dat gedaan heeft aan het einde van het vierde wortelras.

Naast de wortelrassen kende Steiner ook betekenis toe aan het begrip ras zoals dat gewoonlijk gebruikt wordt. Met name in zijn lezingenbundel 'bloed is een zeer bijzonder sap' kende hij speciale betekenissen aan de verschillende rassen toe. Bij het zwarte, etherische ras, begint volgens Steiner de wijziging van het algemene menselijke uiterlijk. Vanuit dit zwarte ras zou vervolgens het Maleisische ras zijn ontstaan waarin zich de ademhaling en het zenuwstelsel van het astrale leven zou hebben ontwikkeld. In het Mongoolse zou zich vervolgens het ik hebben ontwikkeld. Nog verder in de ontwikkeling zou volgens Steiner het Europese ras zich hebben ontwikkeld; de mogelijkheid om abstracte voorstellingen te maken, om inspiratie op te doen, en om intuïtie te ontwikkelen.

volksgeesten
Behalve over rassen heeft Steiner ook over volken geschreven. Hij heeft dit in het boek 'de Volkszielen' gedaan. In dit boek maakt Steiner niveauverschillen tussen de individuele mens, het volk, het ras en de mensheid als geheel. In dit boek laat Steiner allerlei geesten en engelen bestaan die de zielen van de verschillende niveau's zijn. Steiner spreekt in het boek 'de Volkszielen' over volksgeesten. Deze moeten volgens hem worden opgevat als aartsengelen, als wezens die klaar zijn met de omvorming van hun astrale lichaam tot Geestzelf of Manas en die bezig zijn hun levenslichaam tot Buddhi om te vormen. In het midden tussen deze wezens en de mensen plaats Steiner de engelwezens. Deze zijn bezig met de omvorming van het astrale lichaam tot Manas of Geestzelf, maar zij zijn nog niet helemaal klaar daarmee.
Deze engelen zouden met hun hele ziel betrokken zijn bij datgene wat in de antroposofie het astrale lichaam wordt genoemd. Daardoor hebben de engelen volgens Steiner volkomen begrip voor wat de mens persoonlijk als verdriet en vreugde kan beleven. Maar omdat zij hoog boven het menselijke Ik uitstijgen, omdat zij een deel van de hogere wereld in zich op kunnen nemen, dringt hun bewustzijn tot die gebieden door, waar de bewustzijnswereld van de aartsengelen zich bevindt. Zij zijn werkelijk de bemiddelaars tussen de aartsengel en de mensen als individu, is te lezen in 'de Volkszielen'. De engelen ontvangen de bevelen van de volksgeesten en brengen die binnen in de afzonderlijke zielen en daardoor ontstaat dan datgene, waardoor het individu iets ten uitvoer kan brengen, niet alleen voor zichzelf, maar voor een heel volk. Steiner stelde dat de mens niet alleen als individu moet streven naar een vooruitgang, maar dat de afzonderlijke volkeren ieder een eigen aura bezitten en dat op dit aura de aartsengel werkt die boven het volk zweeft en de opdrachten geeft met betrekking tot datgene wat dat volk in het groot tot taak heeft.
Steiner heeft in zijn bloed is een zeer bijzonder sap een nadere omschrijving van de doelen van verschillende volkeren gegeven. Zo zou het doel van de Romeinen geweest zijn om de rechtspraak te ontwikkelen. De Kelten zouden de opgave gehad hebben om de kijk op het ik van de Europese bevolking te herzien. De Britten zouden als doel de bewustzijnsziel met een naar buiten tredend ik verder hebben ontwikkeld. Ten slotte zouden de Duitsers uiteindelijk het 'ik' tot volle ontwikkeling hebben gebracht.

Goetheanum
Eén van de zaken waarop de antroposofen wijzen als het gaat om het wassen in onschuld ten aanzien van racisme is het in 1922 in brand steken van het door Steiner gebouwde Goetheanum. De voornaamste reden om het Goetheanum in brand te steken was een enorm houtsnijwerk dat de drieëenheid van het kwaad uitbeeldde. Steiner had hier jaren aan gewerkt en het beeldde uit hoe Jezus Christus als vertegenwoordiger van de mensheid Lucifer en Ahriman overwint. Op zowel openbare als besloten lezingen had Steiner gesproken over de demonische geest die in de ziel van Hitler huisde en de nazistische Weltanschauung inspireerde. Hitler was erdoor in woede ontstoken en één van Hitler's occulte leermeesters, Dietrich Eckhart, wist hem over te halen het proberen te vernietigen.
In zijn afkeuring van het nazisme liet Steiner zien dat het occultisme van de nazi's en dat van hemzelf uit dezelfde ruif kwam. Steiner geloofde alleen dat het Joodse ras geen enkele betekenis meer had omdat de lans van Phineas in het lichaam van Christus aan het kruis was gestoken. Volgens de theorie van Steiner is de lans van Phineas in het oude testament het symbool van de unieke macht van het bloed van het joodse ras en speelde een rol van beslissende betekenis bij het uiterlijke ritueel van de kruisiging. Op die lans werd namelijk de spons met azijn naar de mond van de stervend Christus gebracht; een symbool voor het feit dat het Joodse bloed veranderd was in gal en niet langer van betekenis was voor de evolutie van de mensheid, aangezien dat vervangen was door het bloed van het nieuwe verbond voor de hele mensheid.
Deze lans zou zich in de jaren dertig in Oostenrijk hebben bevonden. De nazi's geloofden wel in de macht van deze lans. Ze hadden hem dan ook naar Berlijn over gebracht en tot het laatst van de oorlog stevig bewaakt.
Jomanda
Rudolf Steiner heeft een verdacht racistische theorie ontwikkeld, ondanks dat hij vond dat iedereen de kenmerken van de rassen moet kennen om zich verder als 'ik' te kunnen ontwikkelen. Steiner was tevens een propagandist van het vermengen van de verschillende rassen, zodat een nieuwe mens zou kunnen ontstaan met alle goede eigenschappen van de diverse rassen in zich verenigd. Hij verwachtte dan ook dat aan het einde van ons vijfde tijdperk het woord 'ras' alle betekenis zou verliezen, de mensheid zou in de toekomst zo zijn onderverdeeld dat men die onderdelen geen 'rassen' meer zou kunnen noemen.
Het probleem met de antroposofie zit niet zozeer in de dogmatische zelfverrijkers en economische uitbuiters die je in alle geledingen van de maatschappij en onder alle dekmantels vindt, maar veeleer in de ideologie zelf die niet gespeend is van de elementaire regels van het methodologische denken en geworteld in een mythologie à la 'Jomanda', en waaruit met een beetje slechte wil racistische en zelfs nazistische denkbeelden gedestilleerd kunnen worden.

bronnen:
artikel Jiddu Krishnamutri van René Zwaap, Groene Amsterdammer, 27 september 1995
Hoefslag, Roel van Duijn, Meulenhoff Amsterdam, 1988
AKASHA-kronieken, Rudolf Steiner, Nederlandse uitgave, Vrij Geestesleven Zeist, 1977
De Volkszielen, elf voordrachten gehouden in 1910 te Kristiani (Oslo), Rudolf Steiner, in Nederland uitgegeven door Vrij Geestesleven te Zeist.
Het huis dat Hitler bouwde, Stephen H Roberts, Sidney, 1938, Nederlandse uitgave, Uitgeversmaatschappij eigen volk, Haarlem, 1939
De lans van het lot, in Nederland uitgegeven in 1974 door Ankh-Hermes bv te Deventer
Bloed is een zeer bijzonder sap, Rudolf Steiner, lezingencyclus uit 1906

Wéér een vooroordeel naar God!

quote:

--------------------------------------------------------------------------------


Archief Inhoud Zoeken Burelen Mail Home

--------------------------------------------------------------------------------


Karmische noodzakelijkheden

De Groene Amsterdammer van 28 februari 1996

'Negers hebben dikke lippen en een groot gevoel voor ritmiek', zo leren kinderen op de Vrije School. Het is maar een van de vele dubieuze uitlatingen van Rudolf Steiner. Graag zou de antroposofie deze racistische smetten wegpoetsen, maar wat blijft er nog van Steiner over als ze daarmee begint?

door René Zwaap

'IK HEB NIKS TEGEN Ajax hoor, maar je ziet toch dat daar vitaliteitsoverschotten zijn die jij en ik niet bij de hand hebben', oreerde vice-voorzitter C. Wiegert van de Antroposophische Vereniging 19 februari j.l. in de microfoon van de Humanistische Omroepstichting. Wiegert werd door de interviewer geconfronteerd met enige racistisch geachte uitlatingen van de grondlegger der antroposofie, de Oostenrijkse wijsgeer Rudolf Steiner (1861-1925). In plaats van zich te hullen in omzichtige ontkenningen en nuanceringen besloot Wiegert tot de vlucht naar voren. Steiners visie op het zwarte ras - dat in het stadium van een klein kind zou verkeren - werd volgens Wiegert bevestigd door het elftal van de wereldkampioen. 'Zonder discriminerend te willen zijn: je ziet dat bijvoorbeeld op het gebied van de vitaliteit. Dat is in het zwarte ras een geweldige meerwaarde.' Met de Steiner-visie op het uitsterven der Indianen was Wiegert het nog vuriger eens. Steiner schreef in zijn boek De volkszielen: 'Niet zomaar omdat de Europeanen dat wilden is het Indiaanse ras uitgestorven, maar omdat het volk zich de krachten moest verwerven die tot uitsterven leiden.'
'Het was allemaal een kwestie van de verkeerde klieren', lezen we bij de meester. 'De invloed van Saturnus werkt door alle systemen heen ten slotte op het kliersysteem. Daardoor worden de meest verharde delen van de mens uitgescheiden en men kan zeggen dat het uitsterven bestaat uit een verbeningsproces, zoals dat ook uiterlijk zichtbaar is. Als u naar afbeeldingen kijkt van oude Indianen, dan hebt u de neergang van het ras duidelijk voor ogen.' Vice-voorzitter Wiegert kon zich heel wel in die woorden vinden. 'Toen de Europeanen zich met de negers gingen bemoeien, is dat volk niet ten gronde gegaan', stelde hij. 'Integendeel: dat volk werd almaar groter en assimileerde zich met de westerse beschaving. En als je dan daartegenover ziet wat er bij Wounded Knee is gebeurd met de Indianen; dat is toch een onvoorstelbare tragedie. Daar zie je dat er iets uitgeblust werd. Dus uit de waarneming is de gedachte van Steiner aannemelijk.'

DAARMEE STARTTE het zoveelste bedrijf in de eeuwige controverse over de racistische component van de antroposofie. De timing van Wiegert was perfect. Hij deed zijn uitlatingen net op het moment dat er binnen de antroposofische scholen - de zogenaamde Vrije Scholen - een groot debat was losgebarsten over het steineriaanse rassenvraagstuk. De antroposofie ligt al enige jaren onder vuur. Het vlugschrift Rassenleer met charisma van de filosoof Bram Moerland uit 1989 zwengelde veel aan, maar tot voor kort bleef de kritiek een externe aangelegenheid. Binnen de antroposofie gold Steiner als een heilige, op wie geen enkele kritiek werd geduld.
Dat veranderde toen een leraar van de Vrije Scholengemeenschap Geert Groote in Amsterdam, M. Seelen, verleden jaar in een informatiegidsje van zijn school afstand nam van de rassencomponent van de antroposofische leer. De zaak escaleerde met het boekje Uit de Vrije School geklapt, geschreven door Toos Jeurissen, moeder van twee kinderen op een antroposofische school in Zutphen. Jeurissen was zich een ongeluk geschrokken toen ze de schoolschriftjes van haar kinderen doorbladerde en stuitte op leerstukken als: 'Negers hebben dikke lippen en een groot gevoel voor ritmiek' en 'de altijd blijvende glimlach van de gele mens verbergt de emoties'. Voor dat soort Kuifje-romantiek had Jeurissen haar kroost niet naar de Vrije School gestuurd. Met haar vlugschrift, gestuurd naar alle tachtig Vrije Scholen die Nederland rijk is, wil de verontruste moeder een definitieve breuk van het antroposofische onderwijs met racistische leerstukken forceren.
Een en ander leidde er al toe dat het bestuur van de Antroposophische Vereniging Nederland vrijdag 23 februari een advertentie in de landelijke dagbladen liet plaatsen waarin de uitlatingen van de vice-voorzitter werden betreurd. 'Elke opvatting die de gelijkwaardgiheid van mensen in twijfel trekt wijzen wij principieel af', aldus de advertentie. 'Voor zover bij Rudolf Steiner sprake is van rassenleer nemen wij daar uitdrukkelijk afstand van.'
Daarmee volgen de Nederlandse antroposofen enigszins schoorvoetend het voorbeeld van hun Duitse collega's. Een gezelschap dat zich Die Junge Antroposophen noemt is al enige jaren in de weer met een interne zuivering van de leer. Zij hebben een serie vlugschriften verspreid, de zogenaamde Flensburger Hefte, waarin de overeenkomsten tussen de antroposofie en het nationaal-socialistische racisme aan de kaak worden gesteld. Thomas von Höfer en Klaus Neumann schreven het boek Antroposophie und Rassismus, Norbert von Deuchert en Johannes Rogalla von Bieberstein kwamen met de studie Antroposophen in der Zeit des Deutschen Faschismus. Het zijn taboedoorbrekende publikaties in de antroposofische wereld, waar Steiner in de regel als een godheid wordt aanbeden.

VOOR ZOVER ER AL kritiek was op de antroposofie, kwam die tot voor kort uit de Oostduitse hoek. Studies als die van Gerhard Kern (Der esoterische Rassismus aus der besseren Gesellschaft, Die Hierarchie der 'Völker' bei Rudolf Steiner) en Wolfgang Treher (Hitler, Steiner - Gäste aus einer anderen Welt) waren geschreven vanuit het perspectief van de klassenstrijd. Zij schilderden het occultisme van Steiner en die talloze andere racistisch angehauchte esoterici uit het Duitsland en Oostenrijk van rond de eeuwisseling het liefst als een vorm van escapisme van de elite. Treher ging in zijn in 1966 verschenen studie zelfs zo ver Steiner en Hitler te vergelijken. Treher: 'Rudolf Steiner en Adolf Hitler, beiden afkomstig uit het Oostenrijkse Waldviertel, zijn niet alleen landgenoten, maar ook in hun individualiteit lijken ze geweldig op elkaar. Beide beleefden na een voorstadium een komeetachtige opstijging. Zelfs het feit dat ze door hun kleding opvielen hebben ze gemeen. In de incubatiefase van alle twee spelen geestdriftige, deels oudere vrouwen een beslissende rol als beschermende, inspirerende krachten. Beiden waren vegetariër en beleden het vegetarisme als een filosofie die ze als missionarissen begonnen te prediken. Verder hebben Hitler en Steiner een afschrikwekkend grote produktie, die op zich al psychoseverdacht is. Ze zien zichzelf als universele genieën van de mensheid van onvoorstelbare grootte.'
De Junge Antroposophen van Flensburg gaan weliswaar ook hardhandig te werk, maar zij opereren wel binnen de marges van de leer van Steiner. Hun oogmerk is een zuivering van de antroposofie van racistische schandvlekken. Een nobel streven, maar de grote vraag is: in hoeverre is Steiners rassenleer te scheiden van de rest van zijn inzichten? Sprak de meester zelf niet ooit de woorden: 'Eigenlijk kan de gehele geschiedenis en het gehele sociale leven alleen maar worden begrepen als er op de karakteristiek van de rassen wordt ingegaan.' Legio zijn de uitspraken in Steiners werk die als pure rassenleer moeten worden gezien. 'Het blanke ras is het ras van de toekomst, het ras dat scheppend met de geest bezig is', zo stelde hij. Of neem deze: 'Er komen steeds meer negerinvloeden in de Europese cultuur. Nu hebben we ook al de negerroman. (...) Ik ben ervan overuigd dat, als we nog meer van zulke romans krijgen en die aan zwangere vrouwen laten lezen, vooral in de eerste maanden, dat we dan geen negers naar Europa hoeven halen om mulatten te krijgen - dan zullen er zuiver geestelijk, alleen door het lezen van negerromans in Europa, heel wat kinderen worden geboren met een donkere huid en mulattenhaar, kinderen die er uitzien als mulatten!'
Wie de component van de rassenleer weghaalt uit het gedachtengoed van Rudolf Steiner, maakt zich schuldig aan geschiedvervalsing. Het enige wat er in dit opzicht ten faveure van de Oostenrijkse wijsgeer kan worden gezegd, is dat hij heel zijn rassenleer kundig heeft geplagieerd van die andere illustere geest, Madame Blavatsky, schrijfster van De geheime leer (1885-1889) en oprichtster van de Theosofische Vereniging.
In 1874 dook Blavatsky op in Amerika. Daar ontmoette ze de advocaat Henry Steel Olcott, gewezen kolonel in de Amerikaanse burgeroorlog en expert in landbouwchemie. In 1875 richtten Blavatsky en Olcott in New York de Theosophical Society op. Een vereniging die overal ter wereld de heilsboodschap van Blavatsky's Tibetaanse meesters ingang zou doen vinden. De drie voornaamste doeleinden van de vereniging werden als volgt geformuleerd:
'1: Het vormen van een kern van de Algemene Broederschap der Mensheid, zonder onderscheid van ras, kleur of geloof.
2: Het aanmoedigen van de studie van Arische en andere geschriften alsmede van 's werelds godsdiensten en wetenschappen, en het aantonen van het grote belang der Oud-Aziatische literatuur, zoals die der Brahmaanse, Boeddhistische en Zoroastrische wijsbegeerte.
3: Het naspeuren van de geheimen der Natuur onder elk mogelijk aanzicht, en in het bijzonder van de psychische en geestelijke vermogens, die nog in den Mensch sluimeren.'
Nadat het woord 'Ariër' onlosmakelijk verbonden was geraakt aan de herinnering aan het fascisme, werden Blavatsky's geschriften gezuiverd van dit begrip. In modernere uitgaven vindt men het dan ook niet meer terug. Dat laat onverlet dat de Arische doctrine een sleutelbegrip was in Blavatsky's Geheime leer. In dat volumineuze werk schildert de oermoeder van de New Age de contouren van een nieuw scheppingsverhaal. In den beginne, aldus De geheime leer, bestond de schepping uit een 'universele elektrische oceaan'. Uit deze bron zouden zeven 'wortelrassen' ontstaan. Ieder 'wortelras' kende een cyclus van zeven 'rondtes', die zich ieder op een afzonderlijk continent zouden afspelen. Volgens de Antropogenesis, een onderdeel van De geheime leer, werd het eerste wortelras voorafgegaan door een chaotische periode waarin de universele elektrische oceaan slechts draconische creaturen voortbracht. De 'goddelijke natuur van de schepping' werd pas zichtbaar met het eerste wortelras, dat geslachtsloos en niet-stoffelijk van structuur was. Deze wezens riepen op een of andere wijze een goddelijke toorn over zich af en werden gestraft met 'een vonnis van gevangenschap in de laagste sfeer die onze aarde is; in de duisternis van de stof'. Volgens De geheime leer zou het zevende en laatste, ver in de toekomst te vormen wortelras, weer terugkeren naar het onvergankelijke heilige land.
Hyperboreia was de naam van het continent waar het tweede Wortelras zijn rondtes beleefde. De Hyperboreërs waren evenals het eerste wortelras zonder geslacht; zij plantten zich voort als een plant. Ook de Hyperboreërs werden gekenmerkt door een etherische verschijningsvorm, maar tegen het einde van de cyclus begon dit 'stamras' steeds meer te 'materialiseren'. Zo ontstond iets dat leek op de eerste mens.
In Lemuria, zich uitstrekkend van Madagaskar tot ver de Indische Oceaan, ontstond vervolgens het derde wortelras, waarbij het astrale lichaam 'steeds dichter met vlees bedekt raakte'. De Lemurianen, die zich voortplantten door middel van eieren, ontwikkelden volgens Blavatsky voor het eerst in de schepping van de mensheid een skelet. Dit ras communiceerde via eenvoudige vormen van telepathie en viel voor het eerst in een mannelijke en vrouwelijke component uiteen. Dit proces ging tevens gepaard aan de ontwikkeling van een individueel denkvermogen, de rede. De Lemurische mens maakte zich volgens dezelfde leer echter schuldig aan 'bestialiteiten', door zich over te geven aan 'sodomistische praktijken met reusachtige vrouwelijke dieren'. Hetgeen tot gevolg had dat er 'reusachtige mensachtige monsters' ontstonden, zoals de lagere apensoorten, maar ook de dinosaurussen en andere 'draken'.
Nadat Lemuria in de golven was verdwenen ontstond zo'n achttien miljoen jaar geleden op het nieuwe gevormde continent Atlantis het vierde wortelras, gekenmerkt door een verhard skelet en een gedifferentieerd organenstelsel. Dit was het begin van het 'zuiver menselijke tijdperk'; het Atlantische wortelras ontwikkelde de spraak, aangevuld met steeds verfijndere telepathische technieken, samengebundeld in een zogenaamd 'derde oog'. Volgens De geheime leer werd er in Atlantis een soort supermens geboren, de Ariër genaamd, een 'Lichtmens' die zich na de ondergang van het Rijk over Europa en Klein-Azië verspreidde, aldaar het vijfde wortelras vormend, bestemd om te heersen over de materie. Dit gebeurde nadat verschillende 'onderrassen' in Atlantis zich met elkaar hadden vermengd, aldus de wording van de gekleurde volkeren van later in gang zettend. Ook hadden de Atlantiërs zich in navolging van de Lemurianen bezondigd aan bestiale praktijken. De antropoïde aap was een voortbrengsel van deze praktijken, aldus Blavatsky, die zo precies het tegenovergestelde beweerde van Darwins evolutietheorie, die ervan uitging dat de mens afstamde van de aap. De aap was in Blavatsky's woorden 'een ontaarde mens'. Tot deze categorie van bestiaal tot stand gekomen dwalingen van de schepping rekende Blavatsky ook de bosjesmannen en bepaalde andere Afrikaanse stammen, 'lagere menselijke schepselen die thans gelukkig - ten gevolge van de wijze ordening der natuur, welke altijd in die richting werkt - snel uitsterven'.
Nadat Atlantis zo'n zestig eeuwen geleden door een zondvloed verging, zo wilde De geheime leer, trok een hoge kaste van Arische opperpriesters via Scandinavië naar Centraal Europa en naar de Gobivlakte, het toen nog uiterst vruchtbare gebied in het zuiden van China. Het nieuwe rijk in de Gobi ging echter door verwoestijning ten gronde, en de weinige overlevenden trokken de Himalaya in, naar Tibet, waar volgens sommige theosofische bronnen in de spelonken twee verborgen Arische gemeenschappen werden gevestigd, Agartha en Shambalha, die leiding gaven aan het verdere evolutieproces van het Arische wortelras.

IN DE OGEN VAN BLAVATSKY voerde het Arische wortelras, de vijfde in een rij van zeven, de boventoon in de moderne tijd. Dit rond een zonne-orakel gecentreerde ras stond bijvoorbeeld in tegenstelling met het jodendom, dat volgens De geheime leer moest worden gezien als een 'maanvolk', geneigd tot intellectuele reflectie, zoals de maan ook het licht van de zon weerkaatst. Volgens Blavatsky vormde het jodendom weliswaar een 'zijtak' van het Ariërdom, maar zij maakte een scherp onderscheid tussen de Arische en de Semitische 'kosmogenie'. Elders in De geheime leer stelde Blavatsky onomwonden dat deze 'hylische gebondenheid' van de joden leidde tot de 'eigenaardige gebreken, die vele Joden tot heden te kenmerken - grof realisme, zelfzucht en zinnelijkheid'. De ware vertegenwoordigers van het Arische wortelras waren juist bestemd om los te komen van de materie en weer in 'het astrale' over te gaan, aldus de keten vormend naar de toestand van de alle vormen scheppende oceaan van elektronen van het Onvergankelijke Heilige Land, die de schepping van de mensheid ooit in gang zette. Dit zou gebeuren tijdens het zesde en zevende wortelras, een gebeurtenis die nog in de toekomst lag en die als de vervolmaking van het leven op aarde moest worden gezien, de kroon op de schepping. 'Aldus zal de mensheid haar voorgeschreven pelgrimstocht afleggen', schreef Blavatsky. 'Geen enkele van haar eenheden kan haar onbewuste roeping ontgaan of zich onttrekken aan de last mede te arbeiden aan de natuur, terwijl een reeks van minder begunstigde groepen, de mislukkelingen, uit het menselijk gezin zullen verdwijnen zonder een spoor na te laten. (...) Over de ganse wereld worden stammen gedecimeerd, wier tijd om is. Het is onjuist te beweren dat het uitroeien van een laagstaand ras uitsluitend het gevolg is van de wreedheden of mishandeling van de zijde van de kolonisten. Niets vermag hen te redden die hun loopbaan afgelegd hebben. (...) De ethologie zal vroeg of laat met de occultisten moeten erkennen dat de ware oplossig gezocht moet worden in een juist begrip van de werktuigen van karma. Roodhuiden, Eskimo's, Papoea's, Australiërs, Polynesiërs enzovoorts zijn allen aan het uitsterven. Zij die inzien dat elk wortelras een toonladder van zeven onderrassen doorloopt, zullen het ''waarom'' begrijpen. De incarnerende ego's zijn aan hen voorbijgegaan, om ondervinding op te doen in beter ontwikkelde en minder door ouderdom versleten stammen, en hun vernietiging is derhalve een karmische noodzakelijkheid.'
De cultus van het Ariërschap raakte midden negentiende eeuw zeer in de mode in Europa. Auteurs als Arthur de Gobineau, Houston Stewart Chamberlain en Vacher de Lapouge kwamen met boeken ter bewierroking van het Arische superras, dat in hun optiek gelijk stond met het Germaanse. Het hooglied van deze waan werd geschreven door Richard Wagner, wiens opera's bol stonden van de de Germaanse Ariër-mystiek. Het hakenkruis gold als het embleem van deze denkrichting. In Berlijn en Wenen dook het steeds meer op als het symbool voor een nieuw, mystiek Duits-Arisch bewustzijn, dat in de regel als de 'ariosofie' werd aangeduid. Met deze variant op het theosofische gedachtengoed werd een leer met sterk racistische tendensen geformuleerd, volledig gestoeld op de aanname dat het Germaanse volk de meest pure verschijning van het Ariërdom verbeeldde, voorbestemd om te heersen over de andere, inferieure rassen.
Twee theosofisch geïnspieerde denkers uit Wenen, Guido von List en Jörg Lanz von Liebenfels, ontpopten zich als de ijverigste propagandisten van dit ariosofische gedachtengoed. Beide waren nauw verwant met de Theosofische Vereniging. In Wenen stond het lidmaatschap van de Guido von List-Gesellschaft zelfs gelijk aan dat van de Theosofische Vereniging. Het ariosofische gedachtengoed gedijde in Wenen, als hoofdstad van het Habsburgse rijk een grote smeltkroes van verschillende volkeren, als nergens anders. Guido von List was de eerste om het theosofische gedachtengoed van Blavatsky geheel te 'germaniseren'. Hij nam Blavatsky's schema van zeven wortelrassen over en stelde dat de Germanen van zijn tijd de vertegenwoordigers waren van het Arische, uit Atlantis afkomstige godenvolk. Vanzelfsprekend strooide ook List ijverig met het hakenkruis. Hij droomde van de oprichting van een Pan-Germaans rijk, waarin Oostenrijk en Duitsland zouden worden verenigd en waar een occult begaafde kaste van Arische Übermenschen naar eigen goeddunken kon heersen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog gingen zijn geschriften over het uitverkoren Arische volk grif van de hand als morele ondersteuning van de troepen.
Een andere Weense ariosoof, Jörg Lanz von Liebenfels, publiceerde het pulpblad Ostara, de favoriete lectuur van Hitler tijdens zijn bohémien-periode in Wenen. Lanz von Liebelfels was een bewonderaar van madame Blavatsky en ontwikkelde een extreem racistische variant op de Geheime Leer met de zogenaamde 'theozoölogie'. Volgens die leer waren niet-Ariërs zoals joden het produkt van seksueel contact tussen oermensen en beesten, die derhalve moesten worden uitgeroeid, gecastreerd of als 'lastdier' gebruikt. 'Die sozialistisch-bolschewistische Urmenschenrasse wollen den Klassenkampf, sie sollen den Rassenkampf haben, Rassenkampf von unserer Seite bis aufs Kastrationsmesser', profeteerde Lanz.

HET GEDACHTENGOED VAN Rudolf Steiner is zeker niet zo rabiaat getoonzet, maar is evengoed geheel op De geheime leer van Blavatsky gefundeerd. Steiner, een geestdriftige aanhanger van Nietzsche, was lange tijd generaal-secretaris van de Duitse afdeling van de Theosofische Vereniging, maar haakte af toen de vereniging de jonge Indiër Jiddu Krishnamurti benoemde tot de opvolger van Christus. Steiner tekende luidkeels protest aan tegen de zijns insziens gevaarlijke, irrationele, ja, zelfs 'satanische' ontwikkelingen in de vereniging. In 1913 richtte hij als alternatief het Antroposophische Gesellschaft op, met hemzelf als 'geestelijk leraar' aan het hoofd. Negentig procent van de leden van de Duitse afdeling was het met hem eens en ging met Steiner mee.
E.R. Carmin, schrijver van Guru Hitler, zag Steiners stap als een vermetele poging al de ontluikende occulte krachten in Europa te behouden voor demonische elementen. 'Dat is wat Rudolf Steiner bewogen heeft zich van de theosofen te scheiden, wier oorsprong hij uiteindelijk in de grote onderaardse wereld van het kwaad positioneerde. Steiner voorspelde een demonische tijd en spande zich in om binnen zijn occultisme een soort morele doctrine in te bouwen, waarbij de ingewijden waren verplicht om zich louter van positieve krachten te bedienen.'
Het is zonder meer Steiners verdienste dat hij zich verre hield van het opkomende mystieke nazisme. Zijn antroposofische hoofdkwartier het Goetheanum, in het Zwitserse Dornach, een naar antroposofische voorschriften gebouwd houten paleis, werd dan ook in vlammen gelegd door de fascisten. Eenmaal aan de macht bond Hitler de strijd aan tegen de antroposofen, zoals alle mystieke genootschappen ongewenst werden verklaard in het Derde Rijk. Maar dat betekent natuurlijk niet dat Steiners leer daardoor van alle smetten vrij is. Steiner zonder racisme is als rock 'n' roll zonder drums.


--------------------------------------------------------------------------------

quote:

Op woensdag 5 januari 2005 16:32 schreef livEliveD het volgende:
@PVerdriet
Wat vind je er zelf van en heb je iets van een samenvatting?

quote:

Op woensdag 5 januari 2005 18:06 schreef ExtremeKnowledge het volgende:
@ Pietverdriet..

Het lijkt alsof ik gelijk krijg

quote:

Op woensdag 5 januari 2005 19:24 schreef djenneke het volgende:
ije
[..]

persoonlijk heb ik nooit iets gemerkt van enig racisme tijdens mijn vrije school periode. De genoemde zaken in het tweede artikel heb ik nooit in schriften hoeven schrijven. Als dat wel het geval was geweest dan hadden mijn ouders mij accuut naar een andere school gestuurd.

Een van de problemen met de vrije school is de macht van de leerkrachten. Zij behouden maar liefst 7 jaar lang dezelfde klas. Tref je een verkeerde, dan zit je daar dus 7 jaar aan vast. Is zo'n leraar dus racistisch, dan zou dat ook invloed op de leerlingen kunnen hebben.

Verder is het zweverigheidsgehalte inderdaad erg hoog.

quote:

Op woensdag 5 januari 2005 20:58 schreef yvonne het volgende:

Pietverdriet komt met jaren oude artikelen aankakken

quote:

Op woensdag 5 januari 2005 21:16 schreef kokoskip het volgende:

[..]

Nou mijn vriendin zit ook op zo een school (in Haarlem).
En zij hoeft dus geen blauwe kinderen te schilderen..
geen rare dansjes te doen
geen rokken te dragen.. de leraressen lopen ook gewoon in broeken..
ze hoeft niet op zaterdag naar school
en ze draagt zeker geen geitenwollen sokken..

Ze heeft hiervoor op een "gewone" middelbare school gezeten.. dat werkte niet voor haar..
En ze vindt het veel leuker op deze school..
Volgens haar behandelen ze je met respect, als een gelijke.. en zijn ze veel vrijer..
Helemaal niet zweverig of sekte achtig gedoe..
en ook niet racistisch..