quote:

Eindelijk erkenning van de ramp

Radjin de Haan werd op 7 juni 1989 wakker. Niet in een hotelbed, zoals gehoopt, maar tussen lijken bij vliegveld Zanderij. De voetballer was een van de elf overlevenden van de SLM-ramp, waar bijna het complete Kleurrijk Elftal om het leven kwam.- Journalist Iwan Tol bracht middels een prachtig boek een ode aan de jongens die op weg naar hun moederland stierven.

"We gaan landen."
"Waar dan?"
"Daar beneden op de landingsbaan."
"Maar ik zie geen landingsbaan."

Met vlucht PY764 van Amsterdam naar Paramaribo ging zo ongeveer alles mis wat maar mis kon gaan op 7 juni 1989. Het toestel, de Anthony Nesty, kwam uit de failliete boedel van de beruchte maatschappij Arrow Air en was zo krakkemikkig, dat stukken van het vliegtuig met de hand bijgeschilderd waren. Door technische problemen kwam de kist met uren vertraging vanuit Miami aan in Amsterdam. Daardoor moest de landing in eindbestemming Paramaribo niet bij daglicht, maar in het schemerdonker bij dichte mist uitgevoerd worden.

Er was dus nauwelijks een landingsbaan te zien. Dat de navigatie-apparatuur op vliegveld Zanderij niet goed werkte, hielp ook al niet mee. En gezagvoerder Will Rogers was door zijn maatschappij SLM formeel geschorst na een reeks van incidenten, waaronder een landing in Miami op de verkeerde baan. Geen wonder bij iemand die contactlenzen nodig had voor veraf kijken en een bril voor lezen van dichtbij.

Vlucht PY764 kwam dus nooit aan in Paramaribo. Ik ben er vorig jaar geweest. Het was echt bizar, verzucht Tol. Ze crashten echt een paar honderd meter van het vliegveld. Ze waren zó dichtbij
Het werd niet het veilige asfalt van de landingsbaan, maar de jungle. Een rode, stoffige bauxietweg waar de 176 overledenen naast elkaar gelegd werden. Onder hen veertien spelers van het Kleurrijk Elftal, jongens met Surinaamse roots die in dat land gingen voetballen. Jongens op weg naar hun moederland, vol met dromen en idealen, die op een tragische manier om het leven kwamen. Dat gegeven fascineerde me destijds al meteen, herinnert de auteur zich.

Maar het zou vijftien jaar duren voordat het idee voor een boek ontstond. Tol (31), tegenwoordig actief bij de regionale omroep RTV Noord-Holland, werkte in 2004 nog als redacteur voor het televisieprogramma Holland Sport. Hij had een interview met Edu Nandlal, een van de drie voetballers die de ramp overleefden. Hij verloor daarna zijn vijfjarig zoontje door een hersentumor en lag in scheiding met zijn vrouw. Ik dacht: als dit verhaal me al zo aangrijpt, wat doen de verhalen van al die voetballers dan met me ?

Hij ging aan de slag en was verbaasd over de medewerking die hij van overlevenden en nabestaanden kreeg. Aan de andere kant vonden ze het fijn hun verhaal eindelijk eens kwijt te kunnen. Ik was bij John Veldman thuis. Die heeft in de woonkamer een foto hangen van zijn overleden broer. Zijn zoontje vraagt steeds hoe hij was. Nu kan Veldman hem tenminste een boek geven over zijn broer. Ik zie het zo: het is hun verhaal, ik mocht het lenen en opschrijven.

Eindbestemming Zanderij is een aangrijpend relaas. De flinterdunne lijn tussen leven en dood is voelbaar. Fysiotherapeut Rayen Bindraban checkt op Schiphol alvast zijn verzorgingskoffer in, maar vliegt pas drie dagen later, omdat hij nog een examen moet doen. Spits Hennie Meijer reist al een dag eerder met KLM en komt wél levend aan in Paramaribo. Winnie Haatrecht moet met zijn club Heerenveen nacompetitie spelen en stuurt daarom zijn broer Jerry. Die ruilt in het vliegtuig van plaats met Nandlal. Nandlal overleeft de klap, Haatrecht niet.

Het meest aangrijpend vond Tol de verhalen van Romena Stienstra, de vrouw van coach Nick. De echtgenote vond op Zanderij een boek dat haar man in het rampvliegtuig had gelezen. ???Dat boek rook nog naar kerosine. Hij had passages onderstreept als ik moet meer tijd aan mijn gezin besteden om aan haar te laten lezen na thuiskomst?
Romena Stienstra had voor het vertrek van haar man drie angstaanjagende dromen.

De eerste keer werd ik wakker en sloeg ik Nick bijkans in elkaar. Ik schrok daar zelf van. In mijn tweede droom vielen mijn tanden uit en voelde ik een enorme kiespijn. In Suriname betekent dat dat je een dierbare gaat verliezen. In de laatste nacht voor zijn vertrek werd ik opnieuw wakker. Ik zag Nick kaarsrecht op zijn rug liggen, terwijl hij normaal gesproken altijd op zijn zij lag. Hij lag zo mooi, alsof hij was opgebaard. In die nacht heb ik achteraf afscheid van hem genomen. Ik mocht het kennelijk niet weten wat er ging gebeuren

Zulke verhalen van bijgeloof komen regelmatig voorbij in het boek. De auteur noemt ze typisch Surinaams. Maar ik geloof het wel. Je intuïtie laat je nooit in de steek. Dat je achteraf denkt: had ik maar naar mijn gevoel geluisterd
Het dochtertje van Stienstra had kennelijk ook al een slecht voorgevoel. Ze ging aan de broekspijpen hangen van papa, hem smekend niet te gaan. Maar de trainer ging, samen met Andro Knel, toch richting vliegtuig.

Knel was amper 21 jaar. Linksback van NAC, opgegroeid in Rotterdam. De halfbloed voelde zich cru genoeg niet enorm verbonden met Suriname. Hij plukte zelfs wat toeristische boeken uit de bibliotheek, om in elk geval nog iets over het land te weten te komen.
Iwan Tol zocht Knels moeder, Anja van Dijk, op. Ze kon het nog niet aan om een foto van haar zoon te zien. Ze was nog maar net over alle ellende heen, met hulp van een psycholoog, en had ook nog net een hartinfarct gehad

Een fragment uit het relaas van de moeder: Op Radio Rijnmond hoorde ik dat er vijftien doden waren. Ik ben vreselijk gaan gillen. Ik belde naar het hotel in Suriname, in de hoop te horen dat de jongens er al waren. Maar alle lijnen waren dood. Ook op de redactie van Radio Rijnmond wisten ze niets. Totdat ik om half zes het Journaal zag. Daar lagen de lijken op een rij. Ze waren net niet helemaal afgedekt. Onder de dekens herkende ik Andros trainingsbroek en zijn trimschoenen.

Bij NAC organiseerden supporters een indrukwekkend afscheid van de speler. Bij RBC vernoemden ze het supportershome in stadion De Luiten naar Wendel Fräser, die eveneens op Zanderij overleed. Zijn collega's van RBC droegen hem naar het graf. Zijn jongere broer Hille Fräser heeft ergens in huis nog een videoband van de afscheidsdienst, maar hoeft die niet meer te zien.
Ik vond het verschrikkelijk. Er speelden zich dramatische scènes af. Er wilden zelfs mensen in het graf springen. Ik had geen vader en nu was ik ook mijn broer kwijt. Dat kon ik op dat moment niet aan.

Andro Knel, Wendel Fräser, het zijn niet de meest aansprekende namen, geeft Tol toe. De ondertitel van het boek is ook De vergeten ramp
Iedereen weet nog dat de Bijlmerramp gebeurde op een zondagavond, tijdens Studio Sport. Maar de SLM-ramp zijn de meesten vergeten. In Suriname vinden ze het een Nederlandse aangelegenheid, hier is het andersom

Het zou cru genoeg anders geweest zijn als Surinaamse helden als Ruud Gullit en Frank Rijkaard in het vliegtuig hadden gezeten. Het tweetal had nog competitieverplichtingen met AC Milan. Anders zou er allang een boek over de ramp verschenen zijn. Maar minder aansprekende namen wil niet zeggen dat hun verhalen minder aansprekend zijn. Als je het verhaal van Andro Knel leest, krijg je er toch een bepaald gevoel bij.

Maar, zo benadrukt de auteur terecht, het gebrek aan aandacht voor de tragedie blijft vreemd. In Suriname moest hij zelfs constateren dat het herdenkingsmonument in eenzelfde staat van onderhoud verkeert als de Anthony Nesty destijds. Rond de gedenkplaats liggen zelfs nog stukjes van het vliegtuig. Misschien zorgt Eindbestemming Zanderij er wel voor dat het monument de verdiende opknapbeurt krijgt. En wordt de noodkreet van nabestaanden om de tragedie nooit te vergeten, zoals één van de moeders het zo mooi verwoordde in een gedicht, eindelijk beantwoord.

Streep hun namen niet door
Al zijn ze tot stof vergaan
Streep hun namen niet door
Alsof ze nooit hebben bestaan

quote:

Op dinsdag 7 juni 2005 17:32 schreef methodmich het volgende:
En wat te denken van Menzo en Meijer die niet meevlogen. Lijkt me ook merkwaardig, hoe je je dan voelt.

quote:

Op zondag 3 juni 2007 00:20 schreef DatMeenJeNiet het volgende:
Tis een beetje off-topic maar ik vroeg het me laatst toevallig af.
Stel: De Ajax-selectie incl. technische staf is met het vliegtuig naar Kopenhagen.. halver wege stort het neer in de Noordzee. Niemand overleeft het. En dan? Geen competitie? Competitie zonder Ajax? Hoe moet Ajax verder?

_{Nee, ik heb geen plannen.}

quote:

Op zondag 3 juni 2007 00:42 schreef TerroRobbie het volgende:
Zijn speciale levensverzekeringachtige constructies. Als het inderdaad gebeurt krijgt Ajax vele miljoenen.

quote:

Op zondag 3 juni 2007 10:15 schreef Rewimo het volgende:

[..]

Volgens mij bedoelt hij meer op het sportieve dan op het financiële vlak

quote:

Iedereen weet nog dat de Bijlmerramp gebeurde op een zondagavond, tijdens Studio Sport. Maar de SLM-ramp zijn de meesten vergeten. In Suriname vinden ze het een Nederlandse aangelegenheid, hier is het andersom

quote:

Eindbestemming Zanderij

Uitgegeven: 5 juli 2005 12:39
Laatst gewijzigd: 5 juli 2005 12:43

In 1989 stierven 168 mensen bij een crash van een SLM-vliegtuig bij Paramaribo, waaronder een groot aantal voetballers van het Kleurrijk Elftal. Wat er toen allemaal is gebeurd, is door Iwan Tol beschreven in het boek Eindbestemming Zanderij. Het is één van de beste en tegelijk meest schokkende boeken, die ik de laatste tijd heb gelezen.

‘Met jaloerse blikken kijken de nabestaanden naar het buitenland, waar verongelukte voetbalteams tot op de dag van vandaag worden geëerd. Il Grande Torino bijvoorbeeld, het grote AC Torino, dat in 1949 nabij Turijn in dichte mist tegen een berg vloog. Voor de spelers is een gedenksteen geplaatst bij de Basilica di Superga. Of Manchester United, de club die in 1958 acht spelers verloor toen het vliegtuig met daarin de complete selectie van de Busby Babes op de terugweg vanuit Belgrado in een sneeuwstorm raakte, vlak bij het vliegveld Riem in München. Op Old Trafford hangt nog steeds een klok die stilstaat op 15.04 uur, het moment van de ramp.’

Deze alinea aan het einde van het boek vat goed samen hoe de SLM-ramp en nasleep is verlopen: chaotisch, ongecoördineerd, en met weinig respect voor de nabestaanden. Tot op de dag van vandaag moeten deze mensen het vooral zelf maar zien te rooien. De SLM heeft geen interesse of geld en in Nederland wordt het beschouwd als een Surinaams probleem. Dat veel slachtoffers de Nederlandse nationaliteit hebben of hadden, speelt niet mee.

Het gebeurde allemaal op 7 juni 1989, toen een SLM-vliegtuig vlak bij de landingsplaats neerstortte. Een onwaarschijnlijk arsenaal aan fouten en blunders ging hier aan vooraf. Het personeel was ongekwalificeerd, de apparatuur verouderd en het toestel zelf aan elkaar geplakt met hulpmiddelen. En in Amsterdam begon de reis al met een enorme vertraging, waarop iedereen weer vertrok naar de stad of naar huis. Het bleek een slechte voorbode, zoals pijnlijk wordt beschreven.

‘Pas laat in de avond kwam een grote groep jongens terug uit de stad. Dolf Degenaar merkte meteen op dat er iets vreemds aan de hand was. Ze gedroegen zich ongewoon, net alsof ze waren veranderd in die paar uur. Sommigen waren naar de kapper geweest, hun haren waren gemillimeterd. Maar dat was het niet, het ging veel verder. Pas jaren later kon Degenaar zijn gevoel definiëren: “Op Schiphol heb ik die groep langzaam in een andere wereld zien geraken. Dat weet ik zeker. Ze leken gevangen in een net. Alsof de groep in een vacuümverpakking werd gezogen.”’

Niet veel later lag het vliegtuig in brokstukken tussen de Surinaamse bomen. Nog steeds, dus zestien jaar later, liggen er resten! Van de lijken werden kostbaarheden gestolen door militairen, zoals de nabestaanden vermoeden. ‘Frits Goodings senior vond alleen de portemonnee van zijn zoon nog terug. Die was leeg.’

Nauwgezet en met veel gevoel voor de omstandigheden heeft Tol een nauwgezette reconstructie gemaakt van een vergeten ramp, in ieder geval in Nederland. Bij de presentatie van dit boek vorige maand riep Freek de Jonge spontaan op om alsnog een gedenksteen in het Olympisch Stadion aan te brengen, om de voetballers van het Kleurrijk Elftal blijvend te herdenken.

Na het lezen van ‘Eindbestemming Zanderij’ kan ik me hier alleen maar bij aansluiten, nog meer dan vorige maand. Het geeft de levens niet terug die door extreem slecht leiderschap verloren zijn gegaan, maar misschien wel wat van de herinnering aan deze mensen. Tol heeft hiertoe de beste aanzet gegeven, die mogelijk is.

quote:

Op zondag 3 juni 2007 17:03 schreef Da_Sandman het volgende:
Ik vraag me af waarom ik dat boek nog niet heb gelezen... .

quote:

Op maandag 4 juni 2007 21:22 schreef FrankyMcG het volgende:

[..]

Same here....

Waren er trouwens nog niet een paar bekende Surinamers die eigenlijk ook op die vlucht moesten zitten, maar om wat voor reden dan ook niet mee gevlogen zijn?

quote:

Op maandag 4 juni 2007 21:22 schreef FrankyMcG het volgende:
Same here....

quote:

Op maandag 27 juni 2005 13:57 schreef Bjoro het volgende:
donderdag bestelt via Bol.com, zaterdagochtend in huis, gisteravond had ik hem uit !

het is een aardig boek, ondanks het onderwerp toch een luchtig boek, leest makkelijk weg, maar inhoudelijk niet heel erg sterk ! (had iets meer diepgang verwacht !)
Allemaal korte stukjes door de nabestaanden/overlevenden verteld, gaat alleen maar over de voetballers en niet over de overige mensen.
Een hoog oh ja-gehalte en verder niets dan goeds over de doden.

Wel imo een boek dat je gelezen moet hebben ivm het onderwerp.

quote:

Waren er trouwens nog niet een paar bekende Surinamers die eigenlijk ook op die vlucht moesten zitten, maar om wat voor reden dan ook niet mee gevlogen zijn?

quote:

Op dinsdag 7 juni 2005 17:32 schreef methodmich het volgende:
En wat te denken van Menzo en Meijer die niet meevlogen. Lijkt me ook merkwaardig, hoe je je dan voelt.

quote:

Sommige spelers van het Kleurrijk Elftal zaten niet in het vliegtuig; Hennie Meijer en Stanley Menzo waren al met een eerdere vlucht vertrokken; Winston Haatrecht (SC Heerenveen) moest nog in de nacompetitie spelen en liet zich vervangen door zijn broer Jerry; Ruud Gullit, Frank Rijkaard, Bryan Roy, Aron Winter, Henk Fräser en eigenlijk ook de wél afgereisde Menzo hadden van hun clubs geen toestemming gekregen om naar Suriname te gaan en de eigenlijke aanvoerder van het Kleurrijk elftal, Marcel Liesdek, was in contractonderhandeling met zijn club.

quote:

Op maandag 4 juni 2007 21:29 schreef DutchGooner het volgende:
Knel, Patrick en van Dorpel heb ik nog in mijn Panini-boek zitten, de Haan heb ik later nog zien zaalvoetballen, die was voor het leven getekend (wat logisch is)

quote:

Op zondag 8 juni 2008 15:53 schreef methodmich het volgende:
Een jaarlijkse herdenkingswedstrijd is er ook niet (meer). Daar hadden ze het in het boek nog wel over geloof ik, of ik heb het eens ergens in een interview met Davids of Bogarde gelezen. Wat dat betreft is de Andro Knel-bokaal tussen Sparta en NAC wel een heel mooi initiatief.