..Oorlogspropaganda..

De vrouw die nadenkt
In de denkbeelden van Musserts beweging speelde de gehuwde vrouw maatschappelijk gezien totaal geen rol. De vrouw moest het huwelijk zien als een opdracht. Zij moest één zijn met de man die ze trouwde. Zijn moeilijkheden waren ook de hare. Door een leven van toewijding en zelfopoffering bewees de Nederlandse vrouw de gemeenschap een dienst. Het was de taak van de moeder haar kinderen op te voeden tot goede "volksgenoten".
Tijdens de verkiezingen voor de Provinciale Staten van 1935 richtte de NSB zich speciaal tot de Nederlandse vrouw. In de verkiezingscampagne werden vrouwen voor de keus gesteld. "Wilt Gij Uw roeping als vrouw volgen? Stemt dan Mussert! Of wilt Ge bootwerkster worden. En wilt Ge Uw heiligste gevoelens vertrapt en bedoezeld zien? Stemt dan maar Moskou!"



Koenraad
In mei 1941 was de Nederlandsche Arbeidsdienst (NAD) opgericht met de opdracht van de bezetter "nuttig werk ten behoeve van de gemeenschap te doen". De achterliggende gedachte was het propageren van de nationaal-socialistische ideologie onder jongeren. Aanvankelijk nam de bezetter genoegen met vrijwilligers maar al snel werden groepen jongeren verplicht toe te treden. In de propaganda voor de Nederlandsche Arbeidsdienst werd de figuur van arbeidsman Koenraad gepresenteerd.
Koenraad stond model voor de ware "Hollandsche jongen", altijd behulpzaam, moedig en bereid tot aanpakken. In de kranten verscheen hij als stripfiguurtje: hij stond op voor dames in de tram ("We hebben sterke benen, mevrouw") en sprak een jongetje dat een hond plaagde, bestraffend toe ("Foei! En wil jij een man worden?").
De campagne werd een totale mislukking. Als gauw kreeg Koenraad de bijnaam "Dollefie Sallefie". De Groningse kunstenaar en verzetsman H.N Werkman schreef op 28 september 1942 in zijn dagboek: "Koenraad hebben ze voorgoed belachelijk gemaakt door die plaatjes en zij zijn zelf zoo snugger om dat te snappen want die serie is stopgezet".


Roddelen
Door de Duitse censuur wist de bevolking nooit of men goed geïnformeerd was over hetgeen zich werkelijk afspeelde. Het gevolg was dat de wildste geruchten de ronde deden. Zo ging het verhaal dat in Amsterdam tientallen Duitse soldaten vermist werden "... en zo nu en dan halen ze er één uit de gracht op met een paar messteken." De NSB probeerde met dit affiche de stortvloed van ongewenste geruchten de kop in te drukken.
Er werden 6000 affiches formaat 80 x 120 cm, 25.000 formaat 60 x 90 cm en 30.000 formaat 30 x 45 cm gedrukt: kosten fl.4700,-- De Nederlandse Spoorwegen nam 1500 exemplaren af en hing die op in stations en in de treinen. Veel effect had de actie niet: de bevolking concludeerde dat de waarheid kennelijk niet verteld mocht worden.








Met Duitschland
Aan de actie "Met Duitschland..." gingen weken van voorbereiding vooraf. De NSB pakte het groot aan. Van de in totaal vier slagzinnen werden maar liefst 150.000 affiches gedrukt. Reclamebureaus hingen ruim 20.000 stuks, formaat 60 x 90 cm op aan de officiële aanplakzuilen. De NS lieten 6000 affiches ophangen in de stations.
Zowel tegenstanders als NSB' ers zelf hadden moeite met de interpretatie van de slagzin "Met Duitschland voor Vrij Nederland". Wat werd onder "vrij" verstaan? Het NSB hoofdkwartier werd om opheldering gevraagd. De ingewikkelde uitleg uit Utrecht zal aan de onduidelijkheid geen einde gemaakt hebben: "Ware vrijheid weet zich verbonden door het groepsbelang en vervolgens door het gemeenschapsbelang" en zodoende was het Nederlandse volk in vrijheid verbonden met het Duitse volk.


V-actie
In het voorjaar van 1941 riep de Nederlandse sectie van de BBC de luisteraars in bezet gebied op de letter V (V for Victory!) op de muren te kalken als uiting van hun anti-Duitse gezindheid. Eind juni dat jaar werd op een variant geïntroduceerd: de V in morse, drie korte en één lange tik. Aan de oproep werd massaal gehoor gegeven. Met de vingers werd het V-teken gemaakt en in restaurants werden kelners gewenkt door het V-teken op de tafeltjes te tikken.
Om aan deze situatie het hoofd te bieden besloot Goebbels het V-teken simpelweg over te nemen: "V=Victorie, want Duitsland wint voor Europa op alle fronten" was de leus, waarop varianten volgden. In heel bezet Europa werd de Duitse V-actie op 18 juli 1941 precies om middernacht ingezet. Die ochtend hing heel Nederland vol met V-affiches.


Affiche Winterhulp van Jan Lavies
De propagandamakers klaagden steen en been dat goede Nederlandse ontwerpers niet bereid waren affiches in opdracht van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten te maken. De bekende grafische ontwerper Jan Lavies voelde daar ook niets voor. Lavies had een reputatie te verliezen. In de jaren twintig en dertig had hij zich opgewerkt tot een van Nederlands topontwerpers, die internationaal aanzien genoot met zijn art deco stijl en zijn zwierige, optimistische afbeeldingen waarbij hij vooral heldere kleuren gebruikte.
Tijdens de bezetting liepen de opdrachten terug en hield hij zich onder meer bezig met het vervalsen van persoonsbewijzen. In 1941 liet Lavies zich wel verleiden tot het ontwerpen van twee affiches voor Winterhulp Nederland, de door de Duitsers ingestelde organisatie die de plaats innam van de vele liefdadigheidsinstellingen.


Wie van deze twee....
Een stoer ogende SS'er wordt vergeleken met een zogenoemde Sorry-lummel die weigert een aandeel te leveren aan de strijd op leven en dood tegen het bolsjewisme. De "slappeling" heeft een uitgezaagd dubbeltje met het portret van de gevluchte koningin Wilhelmina op zijn revers en in zijn knoopsgat een lucifer met de kop omhoog, hetgeen verwees naar "Oranje boven".
In de Propagandaraad van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten (DVK) was men tijdens een vergadering op 9 maart 1943 negatief over dit aanplakbiljet, al werd wel de volgende kanttekening gemaakt "Over het algemeen wordt dit affiche zeer lelijk gevonden, ofschoon toch merkwaardigerwijs gebleken is, dat zij toch veel meer de aandacht trekt dan men verwacht had."




De eeuwige jood
In oktober 1941 ging de film "De Eeuwige Jood" in première. In deze antisemitische "documentaire" werden joden vergeleken met ratten die uitgeroeid moesten worden. Het bijbehorende affiche -dat een dieptepunt in de Duitse propaganda genoemd kan worden - was in het geheim vervaardigd door de ook na de oorlog populaire tekenaar Hans Borrebach.
Om de impact van het affiche te meten huurde het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten een enquêtebureau in, dat met de volgende bevindingen kwam.
"In het algemeen, zelfs onder vele N.S.B.-ers, werkt dit affiche irriterend. Het biljet dat ten doel had het bezoek aan de film te stimuleren, heeft zijn doel voorbijgeschoten. Hoewel zeer zeker bij velen, die de affiche zagen, de verschrikkelijke hier in Nederland niet bekende jodentronie in het onderbewustzijn is blijven hangen en zoodoende indirect als antisemitische propaganda toch eenig succes heeft, kan worden vastgesteld, dat deze affiche niet tot bezoek der film heeft bijgedragen."


Dit is Jodewin
Op initiatief van de bekende radiopropagandist Max Blokzijl werd in augustus 1943 "Jodewin" in de propaganda geïntroduceerd. Zijn naam was afgeleid van de voornamen van de drie geallieerde oorlogsleiders Jozef Stalin, Delano Roosevelt en Winston Churchill. Het figuurtje werd ingezet als wapen tegen de niet aflatende stroom van geruchten.
De nationaal-socialistische propagandamakers reageerden opgetogen over het bijbehorende affiche "Men komt tot de conclusie, dat de teekening in alle opzichten goed kan worden geacht, alleen zou de oranje kleur van de ballon beter moeten uitkomen. Men is het er over eens, dat men eerst voor deze prent nieuwsgierigheid moet aankweken. Aan de hand van de geruchten en roddelpraatjes zullen wij het materiaal moeten vinden." De teleurstelling was groot toen bleek dat de actie door de bevolking totaal niet begrepen werd.


Nu verraden en verkwanseld
De Nederlandse nationaal-socialisten waren verontwaardigd over de toestemming die de Nederlandse regering in ballingschap aan de Verenigde Staten had verleend om troepen in Suriname te stationeren. "Roof" fulmineerden de NSB propagandisten en startten een nieuwe propagandacampagne.
In drie verschillende formaten werd deze "zeskleuren drukplaat" in omloop gebracht. Een identieke afbeelding, met op de achterzijde de oproep Mussert in zijn "kruistocht tegen dit onrecht" te steunen, werd als strooibiljet in een ongekend hoge oplage van ruim twee miljoen exemplaren huis aan huis verspreid door de PTT. De actie werd ondersteund door een tien minuten durende film die ruim een maand lang verplicht in alle bioscopen moest worden vertoond. Voor de campagne was het destijds aanzienlijke bedrag van 26.836 gulden uitgetrokken.


Engelsche vliegers Al in 1940 liet de bezetter het affiche "Engelsche vliegers kennen geen genade ";" vervaardigen. Alleen al vanwege de timing sloeg de Duitse propaganda met dit affiche de plank volledig mis, want het Duitse bombardement van Rotterdam lag bij iedereen nog vers in het geheugen. Uit verontwaardiging en woede werden affiches van de muur gescheurd en werd op grote schaal het volgende gedicht illegaal in omloop gebracht: "Er kwamen vliegers aangevlogen haast als lammetjes zo zacht,die hebben vol van mededogen een bezoek aan Rotterdam gebracht.Ze lieten daar hun bommen vallen van liefde en tederheid bezield.De vliegers die genade kennen hebben Rotterdam vernield".Het gedicht eindigde met: "Uit de Rotterdamse puinhoop stijgt fel en rauw de schrille kreet;ziet en onthoudt wat hier geschiedt is, wie hier 'Genade' gelden deed.Nu burgers, doet uw mond open, laat klinken door het ganse land;de vliegers die genade kennen, die hebben Rotterdam verbrand!"


AAA
Na de verovering van Nederlands Indië begonnen de Japanners direct met een groot propagandaoffensief. De propaganda was gericht aan de Indonesische bevolkingsgroepen, inclusief de Indische Nederlanders. Ze moesten goed beseffen dat ze Aziaten waren, dat Westerse invloeden uitgebannen dienden te worden, en dat het Japanse leidersschap in Azië een feit was.
Vergelijkbaar met de Britse- en Duitse V-acties uit 1941 werd ook hier gekozen voor eenvoudige symbolen. Driemaal de letter A moest een begrip worden. De letters stonden voor: Asia tjahaja, Asia pelindoeng en Asia penimpin (Japan is: het Licht van Azië, de Beschermer van Azië, de Leider van Azië). De derde A was het belangrijkst. Deze werd dan ook consequent iets groter afgedrukt. Maar grote volksmanifestaties, talloze radio-uitzendingen en vele kleurrijke affiches ten spijt werden de drie A´s geen succes. Na een paar maanden al werd de actie afgeblazen.



Tweede Front
In de zomer van 1942 deden tal van geruchten de ronde dat ieder moment een grote Engelse en Amerikaanse troepenmacht op de West Europese kusten kon landen. Dit zogenoemde Tweede Front zou onherroepelijk het einde van het Derde Rijk betekenen, zo werd gedacht.
Illegale bladen als Vrij Nederland en Het Parool waren er van overtuigd dat de bevrijding nog slechts een kwestie van tijd was. Zij publiceerden uitvoerige instructies over hoe men de geallieerde troepen bij een invasie kon ondersteunen.
De snelle bevrijding kwam niet, maar de hele oorlog door bleef men uitkijken naar dat Tweede Front. De nationaal-socialistische propaganda reageerde hierop door de burgerbevolking voor te houden dat bij een eventuele geallieerde invasie het leed voor de gewone burgers niet te overzien zou zijn.


Studio Arend Meijer Voor sommige ontwerpers bood de Duitse bezetting onverwachte mogelijkheden. In 1942 kreeg reclameontwerper Arend Meijer, die tot dan toe leiding had gegeven aan een klein bedrijf in Den Haag ,opdracht een affiche te ontwerpen voor de Luchtbeschermingsdienst. Meijers werk viel bij de propagandamakers in de smaak en spoedig stroomden nieuwe opdrachten binnen. In korte tijd groeide het personeelsbestand van Studio Arend Meijer van vier naar dertig medewerkers en werd aan de Haagse Laan van Meerdevoort een groot bedrijfspand betrokken. Hoewel hij zelf overtuigd NSB'er was, drong Meijer zijn overtuiging niet aan zijn medewerkers op. In 1944 meende Meijer daadwerkelijk invulling aan zijn politieke overtuiging te moeten geven. Hij vertrok naar het oosten van Nederland om op vrijwillige basis dienst te nemen bij de Landwacht, de NSB-hulppolitie die de Duitsers assisteerde. Zijn personeel zette het werk voort. Arend Meijer werd op beschuldiging van collaboratie met de vijand tot vier jaar gevangenis veroordeeld.



Van je vrienden
In februari 1944 werden Nijmegen, Enschede en Arnhem per vergissing aangevallen door geallieerde bommenwerpers die in de veronderstelling verkeerden boven Duitsland te vliegen. Vooral Nijmegen werd zwaar getroffen. Vijfhonderd inwoners vonden de dood en de verwoestingen waren enorm. De Duitse propaganda greep de "brute Anglo-Amerikaanse terreuraanval op weerloze burgers" handig aan voor propagandadoeleinden. Affiches speelden daarbij een belangrijke rol.
De Duitsers waren tevreden over het hierbij weergegeven affiche. Voor een oordeel van Nederlandse kant werd het affiche voorgelegd aan een adviescommissie van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten . Haar oordeel moet een koude douche zijn geweest: "De plaat Nijmegen is politiek gezien niet juist, men brengt bij deze plaat direct Rotterdam 1940 te berde. De werking van het feit zelf verloor hiermede aanzienlijk aan kracht".



Jeugdstorm
Tot ver in de jaren vijftig werden klaslokalen opgefleurd door de bekende schoolplaten van M.A. Koekkoek. Vanaf het begin van zijn carrière vervaardigde Koekkoek natuurtekeningen. Dat ging hem zo goed af, dat uitgever Wolters uit Groningen hem opdracht gaf 24 schoolplaten te tekenen over dieren in hun natuurlijke omgeving. De platen kregen grote populariteit. Tijdens de oorlogsjaren maakte Koekkoek geheel ander werk.
In opdracht van het Nederlandsch Arbeidsfront en de Nationale Jeugdstorm vervaardigde hij propaganda-affiches. Hij oogstte zoveel lof, dat hij alom als de beste afficheontwerper van zijn tijd werd beschouwd. Maar Koekkoek vroeg een hoog honorarium voor zijn creaties en gezien het vaak geringe budget kon er niet te vaak een beroep op hem worden gedaan. Koekkoek overleed in 1944


Meer kan ik er op dit moment niet vinden dus aanvullen zijn welkom!.

Overigens vraag ik mij tevens af of dit soort propagande in de huidige tijdsgeest te vergelijken valt met websites waarop mensen nu oproepen plaatsen c.q. mededelingen doen..

quote:

Op zondag 25 april 2004 16:15 schreef icecreamfarmer_NL het volgende:
hier de conclusie van mijn werkstuk uit de 4de zal proberen webspace te vinden voor het hele werkstuk.

Conclusie:

De Duitse propaganda verschilde niet erg veel van de Russische in de manier waarop ze de onderwerpen presenteerde. Op een paar vlakken na hadden de Duitsers het makkelijker omdat zij niet te maken hadden met onderontwikkelde, analfabetische mensen en slechte infrastructuur. De Russen gebruikten veel vlaggen en grepen graag terug naar het verleden. Ook maakten ze graag gebruik van het machtsvertoon van wapens. De Duitsers gebruikten geen wapens en maakten ook geen gebruik van hun voorouders. Een criteria hebben ze hetzelfde ze gebruikten beide geen foto’s. Ik weet niet of dat aan de techniek lag of dat oorlogsfoto’s te hard zouden overkomen.

edit: hebbes hier het volledige verslag
http://home.wanadoo.nl/ma(...)tures/Propaganda.doc
is mischien niet helemaal duidelijk maar we moesten iets van 50 plaatjes uit het boek gebruiken.

Erg jammer dat er geen plaatjes bijzitten.(maar wel een goed verslag!)
Wat mij nu wel opvalt is dat de propaganda van de Russen een grimmigere uitstraling heeft.

quote:

Op maandag 26 april 2004 00:21 schreef Zhukov het volgende:
[afbeelding]
Lafaards hebben geen plaats bij ons
Prachtige poster die verraad van het Moederland als schandelijke misdaad laat zien.
Op het linker plaatje staan Sovjet Helden die dapper strijden, op het rechter plaatje komt een laffe deserteur thuis bij zijn vrouw en kinderen, die hem hierom verachten en hem de deur wijzen. De vrouw had liever dat haar man sneuvelde voor het Moederland dan dat deze als lafaard de oorlog overleefde.

Die is écht onwijs !

quote:

Op maandag 26 april 2004 00:25 schreef Zhukov het volgende:
Posters kunnen echt heel krachtig zijn, zoals die man die verdrinkt omdat iemand hem heeft verraden.

Dat is inderdaad een hele indringende manier van inspelen op iemands geweten.

Hier doen ze het wel .