Gevreesd kantelpunt in de Golfstroom mogelijk al halverwege deze eeuw

quote:

Een gevreesd klimaatkantelpunt wordt mogelijk veel sneller bereikt dan tot nu toe gedacht.

De Golfstroom, een systeem van zeestromingen dat een cruciale rol speelt in het klimaat, bereikt mogelijk al halverwege deze eeuw een onomkeerbaar punt waarbij het uiteindelijk stilvallen niet meer te stoppen is. Eerder werd gedacht dat dit op z'n vroegst na 2100 zou gebeuren.

Dat blijkt uit een nieuwe studie van een groep Nederlandse klimaatwetenschappers. "Wat deze studie heel concreet maakt, is dat we met een jaartal komen voor de start van de instorting van de Golfstroom, zo rond 2060", zegt onderzoeker René van Westen van de Universiteit Utrecht. "Dat is schrikbarend dichterbij dan eerder gedacht, mogelijk al in ons leven."

De Golfstroom, ook wel bekend als de AMOC (Atlantic Meridional Overturning Circulation), transporteert als een soort lopende band warmte over de aarde. Als deze stroom stilvalt, daalt de temperatuur in Noordwest-Europa, met koudere winters, minder regenval en meer zware winterstormen. Op het Zuidelijk Halfrond zou het juist (nog) warmer worden.

Dat zit zo: de opwarming van de aarde leidt tot een vertraging van de Golfstroom. De vrees is dat verdere opwarming uiteindelijk zal leiden tot een niet om te keren proces waarbij de Golfstoom stilvalt.

Het VN-klimaatpanel IPCC stelde eerder dat het kantelpunt - het moment waarop het proces niet meer te stoppen is - pas bij een opwarming van boven de 4 graden zou worden bereikt. Op basis van meerdere klimaatmodellen en gebruikmakend van supercomputers concluderen Van Westen en zijn collega's nu dat het kantelpunt al bij 2,5 graden opwarming kan plaatsvinden.

Volgens de onderzoekers kan bij een gematigde CO2-uitstoot de AMOC rond 2063 beginnen in te storten. Bij een scenario met een hoge uitstoot kan de instorting zelfs al rond 2055 kunnen beginnen. "Als de aarde met 4 graden opwarmt zijn we er vrijwel zeker van dat het kantelpunt rond 2060 ligt", zegt Van Westen. Maar ook bij een opwarming van 2,5 graad schatten de onderzoekers de kans dat het kantelpunt rond dat jaartal ligt op 50 procent.

De aarde is tot nu toe 1,3 graden opgewarmd. Als het kantelpunt eenmaal gepasseerd is, duurt het nog ongeveer 100 jaar voordat de Golfstroom helemaal stilvalt.

quote:

Al snel effect
Er zijn aanwijzingen dat de Golfstroom nu al vertraagt. Dat vertragen kan volgens de onderzoekers de komende decennia al een verkoelend effect hebben op de temperatuur in Noordwest-Europa. Van Westen: "Je hebt enerzijds de mondiale opwarming, maar anderzijds het afkoelende effect van het verzwakken van de AMOC. Vanaf nu kunnen we een lichte tendens van afkoeling verwachten de komende jaren."

Caroline Katsman, hoogleraar oceanen en klimaat (TU Delft ) die niet bij het onderzoek betrokken is, spreekt van "een goede, robuuste studie" die bruikbare inzichten oplevert. "Ze gebruiken meerdere klimaatmodellen en een nieuwe methode om te berekenen wanneer het kantelpunt wordt bereikt." De uitkomsten liegen er volgens haar niet om. "Dit maakt het nog relevanter haast te maken met broeikasgasreducties. Je wilt niet op de glijbaan naar beneden en dat je niet meer kan stoppen."

Sybren Drijfhout, hoogleraar klimaat University of Southampton en Universiteit Utrecht, doet al dertig jaar onderzoek naar de Golfstroom. Hij is niet bij deze studie betrokken en spreekt van "wetenschappelijk goed werk".

Dat het kantelpunt in 2060 zou liggen noemt hij wel "iets onzekerder". Drijfhout: "Er blijft altijd een behoorlijke statistische onzekerheid. Welk scenario je ook kiest, er zijn altijd modellen die de AMOC wel laten instorten en die het niet laten instorten. Als je de uitstoot verhoogt, wordt de kans op instorten wel groter. Dat is een belangrijke boodschap."

Impact
Drijfhout benadrukt dat het instorten van de Golfstroom een grote impact zal hebben. "Als dat gebeurt wordt het hier kouder, guurder, droger. We krijgen extra zeespiegelstijging, meer stormvloeden en de landbouw-opbrengsten gaan met ongeveer een derde omlaag. En dat alles voor eeuwen."

Hoogleraar Katsman voegt toe: "Er wordt wel eens gekscherend gezegd: dan kunnen we vaker schaatsen. Maar daar hebben we dan geen tijd voor, want de hele voedselvoorziening zal op z'n gat liggen."

Volgens Van Westen is het nog niet te laat om deze ontwikkeling te stoppen. "Onze studie laat ook zien dat als je de opwarming beperkt, het risico op het stilvallen van de Golfstroom steeds kleiner wordt. En je kan het zelfs helemaal voorkomen, maar dan moet er wel actie worden ondernomen."