quote:
Hoe Israëlische woede en retoriek zich als een olievlek over de hele wereld verspreidden
Rellen AmsterdamHet geweld in Amsterdam rond de wedstrijd van Ajax tegen Maccabi Tel Aviv ging de wereld over. Wat begon met provocaties van Israëlische hooligans leidde tot een wraakactie van pro-Palestijnse relschoppers. Hoe kon dit escaleren tot een internationale ‘pogrom-rel’, en welke rol speelden Israël, politici en media hierin? We vragen het aan deskundigen. ,,Het is misleidend en gevaarlijk om antisemitisme als wapen te gebruiken.’’
Woensdag 6 november. Voor kraakpand Villa Mokum, op de hoek van het Spui en het Rokin in hartje Amsterdam, staan tientallen supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv. Uit het raam hangt al maandenlang een Palestijnse vlag. Een van de fans klimt tegen de gevel op en trekt de vlag naar beneden, terwijl sommigen op straat anti-Palestijnse leuzen roepen. Een politieauto rijdt langs, maar grijpt niet in.
Ook bij een ander huis wordt een Palestijnse vlag van de gevel gescheurd. Op de Dam steken Israëliërs een vlag in brand. Filmpjes staan al snel online. Dat is olie op het vuur in een stad die sinds de terroristische aanval van Hamas op 7 oktober vorig jaar extra onder hoogspanning staat.
Amsterdam heeft een grote Joodse gemeenschap en een beladen oorlogsgeschiedenis. Maar het is ook al ruim een jaar het epicentrum van pro-Palestijnse demonstraties en toegenomen Jodenhaat. Aan die snelkookpan wordt op 7 november een extra ingrediënt toegevoegd: de komst van Maccabi Tel Aviv voor een voetbalwedstrijd tegen Ajax.
2600 Israëlische supporters
Maccabi laat op voorhand weten beveiligingsagenten van de Israëlische geheime dienst Mossad mee te nemen. Waar België uit angst voor ongeregeldheden in september de thuiswedstrijd tegen Israël naar Hongarije verplaatste, en de Turkse club Besiktas begin vorige week besloot de thuiswedstrijd tegen Maccabi (28 november) ‘in een neutraal land’ te spelen, zet Amsterdam de deur open voor zo’n 2600 Israëlische supporters.
De harde kern, de Maccabi Fanatics, staat bekend als nationalistisch en anti-Arabisch. Ze keerden zich in het verleden zelfs tegen hun eigen Arabische spelers, scanderen geregeld racistische leuzen en provoceren Israëliërs die demonstreren tegen het beleid van premier Benjamin Netanyahu.
Taxichauffeur mishandeld
Na de incidenten met de Palestijnse vlaggen slaat de vlam in de pan bij Amsterdamse taxichauffeurs, van wie velen een islamitische achtergrond hebben. Een chauffeur die supporters aanspreekt, wordt mishandeld. Ook andere chauffeurs melden aanvallen van Maccabi-supporters. De taxirijders roepen elkaar op te verzamelen bij Holland Casino, waar een groep Israëliërs zit. De politie kan een vechtpartij voorkomen. Tegelijk verschijnt een filmpje van een Israëliër die in de ijskoude gracht lijkt te zijn gegooid, terwijl hij wordt uitgescholden voor ‘kankerjood’.
Op de wedstrijddag blijft het onrustig. Maccabi-supporters verzamelen zich op de Dam, waar over en weer provocaties zijn met pro-Palestijnse aanhangers. De supporters worden onder politiebegeleiding naar Amsterdam CS gebracht, waarna ze zelf hun weg vervolgen naar de Johan Cruijff Arena. Onderweg zingen ze liederen: ‘Laat de IDF winnen, fuck de Arabieren’ en ‘Er zijn geen scholen meer in Gaza, omdat er geen kinderen zijn.’
De gemeente heeft de pro-Palestina demonstratie bij het stadion verboden en verplaatst naar een plein verderop. Zoals bij eerdere demonstraties komen daar ook relschoppers op af. Sommigen proberen bij het stadion te komen, maar de Mobiele Eenheid slaat hen terug.
Tijdens de wedstrijd krijgen de Maccabi-supporters een striemend fluitconcert als een deel van hen de minuut stilte voor de slachtoffers van het noodweer in Valencia verstoort. Dat zou te maken hebben met het feit dat Spanje eerder dit jaar de Palestijnse staat officieel erkende.
‘Maccabi ook op oorlogspad’
Ondertussen roepen pro-Palestijnse relschoppers elkaar op Telegram en Snapchat op wraak te nemen op de ‘Joden’ en ‘Zionisten’. Ze weten dat de Maccabi-supporters de metro pakken naar Amsterdam CS. Daar slaat na de wedstrijd de vlam in de pan. Zo'n 150 Israëlische hooligans trekken vanaf CS de stad in. Voor het station rennen ze achter een Nederlander aan, die rake schoppen en klappen krijgt. De Amsterdamse fotograaf Annet de Graaf filmt het. ,,Maccabi was zelf ook op oorlogspad.’’
Een jonge vlogger van het YouTubekanaal Bender volgt de Maccabi-hooligans daarna. Hij legt vast hoe ze zich wapenen met stalen pijpen, hout van pallets en stenen. Een bewoonster met een pro-Palestijnse poster vertelt aan Het Parool dat Maccabi-hooligans haar deur probeerden in te trappen. De supporters worden uiteindelijk door de ME vastgezet en naar een gereedstaande bus begeleid, uitgerekend voor het kraakpand waar een dag eerder de Palestijnse vlag eraf werd getrokken.
Waar de hooligans onder politiebegeleiding worden afgevoerd, lijken de onschuldige Maccabi-supporters die niet tot de harde kern horen, de pineut. Onbeschermd lopen ze door de stad naar hun hotels. Ze zijn een gemakkelijk doelwit van van hit-and-run-acties van relschoppers die op scooters door de straten rijden. De Israëliërs worden opgejaagd, mishandeld en vernederd. Sommigen worden gedwongen ‘Free Palestine’ te zeggen. Op de filmpjes is pure angst in de ogen zichtbaar.
Die filmpjes worden diezelfde nacht door de Israëlische ambassade in de VS verspreid. Als Nederland vrijdagochtend ontwaakt, domineert Netanyahu de nieuwskoppen. Hij spreekt van ‘zeer gewelddadige incidenten’ in Amsterdam en kondigt aan vliegtuigen met militairen te sturen om de Israëlische supporters op te halen. Niet veel later zegt Israël tóch geen militairen te sturen. Inmiddels hebben de Israëlische president Isaac Herzog en oud-premier Naftali Bennett er al een schepje bovenop gedaan. Ze spreken van ‘antisemitische pogrom’ en een ‘georganiseerde pogrom’.
Retoriek
Daarmee is het hek van de dam. De Israëlische woede en retoriek verspreiden zich als een olievlek over Nederland en de rest van de wereld. Geert Wilders spreekt van een ‘Jodenjacht’, premier Dick Schoof en justitieminister David van Weel van ‘antisemitische aanvallen’. Als enkele supporters ‘vermist’ worden, grijpt de angst van een ontvoering à la Hamas om zich heen.
Dat het samenvalt met de herdenking van de Kristallnacht (1938), toen in Duitsland Joodse eigendommen werden aangevallen, is genoeg om het geweld in Amsterdam te linken aan de Holocaust en Jodenvervolging. De Amerikaanse president Joe Biden en koning Willem-Alexander verwijzen ernaar in hun reacties.
,,Deze aanvallen zijn misschien een van de grootste aanvallen op Joden in Europa sinds de jaren 40’’, zegt de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Gideon Saar, die meteen naar Nederland is afgereisd. Woordvoerders van de Joodse gemeenschap spreken van een ‘lynchpartij’ en ‘de zwartste bladzijde uit de Joodse geschiedenis na de Tweede Wereldoorlog’.
Het begrip ‘pogrom’ heeft zich genesteld in de beeldvorming. De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema gebruikt het in haar persconferentie, net als Eddo Verdoner, Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding, later in Nieuwsuur.
Politiek gemaakt
Voor de Israëlische provocaties, misdragingen en racistische leuzen van Maccabi-hooligans is vrijdag in de berichtgeving en in praatprogramma’s geen plaats. In Café Kockelman doet Frits Barend het af als iets wat nu eenmaal bij voetbalsupporters hoort. Hij vindt het ‘schandelijk’ dat de rellen ‘ineens politiek worden gemaakt’. Politici buitelen over elkaar heen in het veroordelen van het antisemitisch geweld. Caroline van der Plas vindt dat benoemd wordt dat Marokkanen hier altijd verantwoordelijk voor zijn, en Mirjam Bikker (ChristenUnie) wil dat antisemitisme zwaarder wordt bestraft.
De beelden van Annet de Graaf worden in media dagenlang ten onrechte gepresenteerd als een mishandeling van een Israëliër door pro-Palestijnen. Ook worden de racistische leuzen van de Maccabi-supporters niet ondertiteld. De Graaf heeft media gesommeerd de teksten te rectificeren. De Duitse zender ARD geeft daaraan gehoor. Pas afgelopen weekend, als de stofwolken enigszins zijn opgetrokken, dringen andere geluiden door en is meer ruimte voor context en nuance. De politie kondigt aan beelden van de Maccabi-hooligans te onderzoeken.
Buitenlandse deskundigen noemen de vergelijking met pogroms ‘absurd’, omdat het in niets vergelijkbaar is met - vaak door de staat geïnitieerde - racistische klopjachten op minderheden. Brendan McGeever, historicus en antisemitisme-expert aan de Universiteit van Londen, schrijft op X dat het ‘politiek gevaarlijk’ is om Amsterdam zo aan te duiden. ‘Het is fout en misleidend’.
Mairav Zonszein, een Israëlische analist van de internationale denktank Crisis Group, sluit zich daarbij aan. ,,Israël gebruikt antisemitisme altijd als wapen in de politiek’’, zegt ze. ,,Dit was geen actie tegen Joden maar tegen Israëliërs.’’ Het gevaar is dat het onderscheid tussen kritiek op Israël en antisemitisme vervaagt. ,,Israël speelt al jarenlang een bijzondere rol in de westerse politiek. Kritiek op Israël wordt gelabeld als antisemitisme. Die twee worden met elkaar verward.’’
Islamofobie
Dat is een risico voor Joden, die wereldwijd nóg angstiger worden, nadat sinds 7 oktober het antisemitisme flink is toegenomen, maar ook voor andere minderheden, legt Zonszein uit. ,,Rechtse politici kunnen islamofobische en xenofobische sentimenten rechtvaardigen.’’
Ondertussen gaat de oorlog in het Midden-Oosten voort. Dit weekend kwamen bij een bombardement op Jabalia, in Noord-Gaza, 25 mensen om het leven onder wie dertien kinderen. De Verenigde Naties melden dat 70 procent van alle slachtoffers in Gaza vrouwen en kinderen zijn en experts waarschuwen voor een ‘catastrofale hongersnood’.
,,In Gaza vallen door Israël duizenden doden, worden huizen vernietigd en lijden mensen honger’’, zegt Zonszein. ,,Daar gebeuren dingen die veel groter zijn dat wat er in Amsterdam is gebeurd. Maar er is niemand die dát een pogrom noemt.217;’
Zo de artikelen volgen elkaar snel op. Allemaal door Bender en de graaf anders hadden ze het nooit naar buiten gebracht.