Oudste zonnekalender van Nederland ontdekt in Tiel

De Britten hebben Stonehenge, maar nu is ook in Nederland een heiligdom met zonnekalender gevonden. De vondst in Tiel biedt een inkijkje in het leven en rituelen van vierduizend jaar geleden.



Bij archeologische opgravingen op het bedrijventerrein Medel bij Tiel werd in 2016 de kiem gelegd voor een bijzondere ontdekking. Maar het duurde nog zes jaar voordat het de onderzoekers duidelijk werd wat het doel was van de honderdduizenden scherven, botfragmenten, vuurstenen en andere vondsten die uit de klei omhoogkwamen.

Een vierduizend jaar oud openluchtheiligdom

De archeologen in Tiel werkten in kleine opgravingsputten. Daarvan werden nauwkeurige tekeningen gemaakt die pas na de opgraving als een puzzel aan elkaar werden gepast. Toen pas werd duidelijk hoe alle individuele elementen op de bijna vier hectare grote opgraving in elkaar grepen. Het bleek een vierduizend jaar oud openluchtheiligdom te zijn, een henge (zoals in Stonehenge). Het werd gebouwd rond de overgang van de late steentijd naar de bronstijd en was in gebruik van 2800 tot 1200 v.C.

In het heiligdom stonden drie grafheuvels, waarvan de grootste zo’n achthonderd jaar lang werd gebruikt voor begravingen. Vaak werd een grafheuvel opgericht voor een belangrijk persoon, later werd de heuvel dan door andere mensen gebruikt voor nieuwe begravingen. In de grootste heuvel in Tiel werden mannen, vrouwen en opvallend veel kinderen begraven. Naast de grafheuvels lagen drie boerenerven en een grafveld, die alle deel uitmaakten van het heiligdom.

Zonnekalender en feesttent

Begraven was niet het enige doel van de grote grafheuvel. Rondom lag een greppel die op verschillende plaatsen was onderbroken. Aanvankelijk was het nut hiervan onduidelijk, maar onlangs werd ontdekt dat het een zonnekalender betrof. De gaten in de greppel kwamen precies overeen met de stand van de zon op verschillende keerpunten in de zonnecyclus. Zo zijn de zonsopkomst en zonsondergang aangeven bij het begin van het voorjaar, zomerzonnewende, herfst en winterzonnewende. Ook het noorden en zuiden staan aangegeven.

Mogelijk waren de gaten gemarkeerd met houten palen. De zonnekalender gaf aan wanneer de zaai- en oogstmomenten waren, maar schreef ook voor wanneer bepaalde religieuze feesten moesten worden gevierd. Er lijkt zelfs sprake van een ‘feesttent’: een van de boerderijen bij de grafheuvel was extra groot en er lagen veel vondsten. De feesten hadden dus waarschijnlijk ook een sociale functie.
Een kosmologische interpretatie

De cyclus van de zon speelde een belangrijke rol, en dat gold waarschijnlijk ook voor de maan. De zon die ‘sterft’ in de winter en weer tot leven kwam in de lente was een parallel met de levenscyclus van de mens van de geboorte tot de dood – en misschien ook van wedergeboorte. De doden speelden hierin een belangrijke rol. Contact met de voorouders zorgde voor een balans met de kosmos en bood een garantie voor de terugkeer van de zon, een goede oogst vruchtbaarheid.

Hoe zag de zonnekalender eruit?

In het verlengde van de denkbeeldige ‘zonnelijnen’ die in de grote grafheuvel bijeenkwamen, lagen op verschillende plekken in het heiligdom speciale graven en andere objecten, mogelijk offers. Zo werd op één lijn een vrouwenschedel aangetroffen, op een andere een waterput met runderschedels en ook een grafveld waar twintig vrouwen zijn begraven van verschillende leeftijden. In dit graf werd een ook een opmerkelijk object gevonden: een glazen kraal, die afkomstig is uit het gebied tussen de Tigris en de Eufraat. Zo waren deze mensen die vierduizend jaar van ons verwijderd zijn, in hun tijd al verbonden met een wereld die vijfduizend kilometer verderop lag.

De opgraving is inmiddels afgerond en in het terrein is niets meer te zien. Op de plek van het heiligdom komt nu een modern distributiecentrum. Misschien wel om producten uit Mesopotamië te verspreiden.


De glazen kraal, die afkomstig is uit het gebied tussen de Tigris en de Eufraat, gefotografeerd vanuit twee verschillende hoeken.

Bron

quote:

Op donderdag 27 juli 2023 14:47 schreef Bosbeetle het volgende:

[..]
Ik begrijp het aan de ene kant ook niet, aan de andere kant moet je denk ik wel heel hard aan de slag om er iets meer van te maken dan een weiland. En of er genoeg geld is om een geheel nieuw openluchtmuseum aan te leggen.

Waarom staat dit trouwens in BNW?

Waar zou het volgens jou geplaatst kunnen worden? Mysterie en oudheid in ons eigen kikkerlandje, vond dat hier wel passen. Maar mag verplaatst worden hoor, no problem.

quote:

Op vrijdag 28 juli 2023 07:31 schreef theguyver het volgende:

[..]
Dit bedoel ik dus..
Mooi stukje text maar heeft geen hol met bnw maken.

De meningen zijn verdeeld en daar is niets mis mee