F&L Filosofie & Levensbeschouwing
Een plek om te discussiëren over filosofische vragen, filosofen, religieuze vraagstukken of religie en levensbeschouwing in het algemeen.
Een van de belangrijkste vragen die een denker in deze laatmoderne wereld zich zou moeten stellen, wil er van een oprecht en authentiek denken sprake kunnen zijn, is de vraag naar de mate waarin de wereld te beschouwen is als ware ze een machine.
De vraag zou gesteld moeten worden: In hoeverre hebben wij, erfgenamen van de Verlichting en de daarbij horende voorliefde voor rede en wetenschap, het recht om de wereld die onze wereld is te vergelijken met een groot mechanistisch gebeuren?
Dat dit geloof, het geloof dat dit fantastische proces dat wij wereld noemen wel iets weg heeft van de werking van een complex stuk machinerie, dat juist dit geloof het geloof van de dag is – dat men van alle dingen juist hier hoop op zou gaan vestigen – is even evident voor wie hier ogen en oren voor heeft, als dat het voor wie zich voor dit soort vragen niet weet te interesseren volslagen onherkenbaar kan blijven. Want hoewel deze opvatting overal luid en duidelijk in het geroezemoes van het populaire vooroordeel zijn weerklank vindt, doet het dat zelden met zoveel woorden: de wereld is een machine. Men zegt het niet zozeer, maar acht het als vanzelfsprekend, neemt het als een onuitgesproken uitgangspunt dat gemakkelijk aan het aandachtsveld kan ontsnappen. En laat nu juist dat een kenmerk zijn van een diepgevoeld geloof.
Het mechanistische wereldbeeld is nadrukkelijk aanwezig in meer aspecten van het denken dan hier ruimte voor is om te benoemen. Denk aan het determinisme, dat zich een wereld voorstelt als onderworpen aan causale wetten. Denk aan het materialisme, dat al dat is tot materie tracht te herleiden. Denk aan het rationalisme, waarin alles een logische structuur heeft die door het denken begrepen kan worden. In de scheikunde, in de biologie, in allerlei uiteenlopende gebieden van het denken probeert men, zonder veel terughoudendheid, processen te verklaren in termen van mechanistische oorzakelijkheid.
Laat ons er bijvoorbeeld niet van wegkijken wat het te betekenen heeft hoe in het darwinisme – hoeveel schoonheid en waarheid deze stroming ook moge vertegenwoordigen – het leven zelf als aan causale wetten onderhevig wordt weergegeven. Hier, als elders, vinden we de mens op zoek naar oorzaken die hun gevolgen voor zich uit duwen zoals radartjes in een klokwerk. Het leven zelf, tot aan het eigen bewustzijn toe, wordt ons voorgeschoteld als niet veel meer dan een biochemisch systeem dat onderdeel uitmaakt van een groter logisch-consistent geheel, als een soort van tandwiel onder tandwielen. Het mechanistische aspect van denken als dit wordt niet zozeer opgeworpen, het wordt niet als een ter discussie staande theorie voorgesteld, men neem het stilzwijgend aan als uitgangspunt, alsof het reeds lang geleden bewezen zou zijn.
De wereld als tijdmachine
Dat zovelen van ons de wereld als machine zijn gaan zien heeft alles te maken net ons intensieve gebruik van machinetechniek. Het is het beeld van de wereld dat machines ons leveren, waarin de wereld er machine-achtig uit komt te zien, en het is dit beeld dat ons tot deze visie aanspoort. Laat ons, om dit principe te illustreren, het mechanistische wereldbeeld aan het licht brengen met behulp van het begrip tijd, en daarmee deze vertelling wegvoeren van abstracte wetenschappelijke concepten, naar de alledaagsheid van direct te ervaren, onmiddellijke realiteit. Dat tijd misschien nog wel het meest kenmerkende aspect van het mechanische wereldbeeld is, kan zichtbaar worden door tijd op te delen in twee uiterst verschillende verschijningsvormen: ervaren tijd en mechanische tijd.
Wie op een klok kijkt, die ziet een waarde, een getal, dat door menselijke werktuigkunde in het leven is geroepen. De klok die de tijd aldus aangeeft, is door mensen ontworpen, en daarmee is ook de tijd die in het gebruik van de machine wordt weergegeven door mensen ontworpen. Het is, in het verlengde van de wijze waarop het tot stand komt, een door mensen geschapen tijd, dat is, een kunstmatige vorm van het begrip tijd. De tijd van de ervaring daarentegen, de tijd die, volledig in tegenstelling tot mechanische tijd, in nauwe relatie staat tot hoogst persoonlijke gevoelens als ongeduld, is niet door mensen ontworpen. Wat we hier ervaren is niet kunstmatig. Hier hebben we te maken met een algeheel andere, meer fundamentele vorm van tijd. Deze andere, meer oorspronkelijke vorm van tijd is een tijd die ook dieren ervaren kunnen, een tijd die er is, of we daar nu voor kiezen, of niet.
Welnu, als we deze twee vormen van tijd naast elkaar leggen en met elkaar vergelijken dan kunnen we moeilijk anders dan tot de conclusie komen dat velen van ons vandaag de dag zijn komen te geloven dat de tijd zoals de klok die weergeeft, de mechanische tijd, de werkelijke tijd is. En, bijgevolg, dat de tijd zoals wij die als subjectief individu ervaren daar op wat voor manier dan ook ondergeschikt aan zou zijn, of zelfs als illusie afgedaan kan worden. Ondergeschikt of illusionair, omdat hij op punten niet volledig overeenkomt met de tijd die ze voor de ware tijd houden. Wat hier met tijd gebeurt, gebeurt met een scala aan ervaringen
Daarmee is het geloof dat de tijd die op klokken wordt weergegeven de essentie van tijd is, misschien wel het meest voor de hand liggende voorbeeld van het geloof waarin de wereld als de werking van een machine word voorgesteld. Het praktisch nut van machinale tijd geeft helder en duidelijk weer hoe ontzettend nuttig, praktisch en waardevol het kan zijn om de wereld mechanistisch te benaderen, dat is, waarom we dit eigenlijk zo doen. Het toont evenwel dat deze voorstelling en weergave van de wereld allesbehalve vanzelfsprekend is. Het toont bovendien dat deze wijze van denken, hoe praktisch ook, als we er heel eerlijk over zijn, eigenlijk geen waarheid genoemd kan worden, en hoe hij misschien, heel misschien, zelfs opgevat kan worden als een teken van geestelijke armoede.
De vraag zou gesteld moeten worden: In hoeverre hebben wij, erfgenamen van de Verlichting en de daarbij horende voorliefde voor rede en wetenschap, het recht om de wereld die onze wereld is te vergelijken met een groot mechanistisch gebeuren?
Dat dit geloof, het geloof dat dit fantastische proces dat wij wereld noemen wel iets weg heeft van de werking van een complex stuk machinerie, dat juist dit geloof het geloof van de dag is – dat men van alle dingen juist hier hoop op zou gaan vestigen – is even evident voor wie hier ogen en oren voor heeft, als dat het voor wie zich voor dit soort vragen niet weet te interesseren volslagen onherkenbaar kan blijven. Want hoewel deze opvatting overal luid en duidelijk in het geroezemoes van het populaire vooroordeel zijn weerklank vindt, doet het dat zelden met zoveel woorden: de wereld is een machine. Men zegt het niet zozeer, maar acht het als vanzelfsprekend, neemt het als een onuitgesproken uitgangspunt dat gemakkelijk aan het aandachtsveld kan ontsnappen. En laat nu juist dat een kenmerk zijn van een diepgevoeld geloof.
Het mechanistische wereldbeeld is nadrukkelijk aanwezig in meer aspecten van het denken dan hier ruimte voor is om te benoemen. Denk aan het determinisme, dat zich een wereld voorstelt als onderworpen aan causale wetten. Denk aan het materialisme, dat al dat is tot materie tracht te herleiden. Denk aan het rationalisme, waarin alles een logische structuur heeft die door het denken begrepen kan worden. In de scheikunde, in de biologie, in allerlei uiteenlopende gebieden van het denken probeert men, zonder veel terughoudendheid, processen te verklaren in termen van mechanistische oorzakelijkheid.
Laat ons er bijvoorbeeld niet van wegkijken wat het te betekenen heeft hoe in het darwinisme – hoeveel schoonheid en waarheid deze stroming ook moge vertegenwoordigen – het leven zelf als aan causale wetten onderhevig wordt weergegeven. Hier, als elders, vinden we de mens op zoek naar oorzaken die hun gevolgen voor zich uit duwen zoals radartjes in een klokwerk. Het leven zelf, tot aan het eigen bewustzijn toe, wordt ons voorgeschoteld als niet veel meer dan een biochemisch systeem dat onderdeel uitmaakt van een groter logisch-consistent geheel, als een soort van tandwiel onder tandwielen. Het mechanistische aspect van denken als dit wordt niet zozeer opgeworpen, het wordt niet als een ter discussie staande theorie voorgesteld, men neem het stilzwijgend aan als uitgangspunt, alsof het reeds lang geleden bewezen zou zijn.
De wereld als tijdmachine
Dat zovelen van ons de wereld als machine zijn gaan zien heeft alles te maken net ons intensieve gebruik van machinetechniek. Het is het beeld van de wereld dat machines ons leveren, waarin de wereld er machine-achtig uit komt te zien, en het is dit beeld dat ons tot deze visie aanspoort. Laat ons, om dit principe te illustreren, het mechanistische wereldbeeld aan het licht brengen met behulp van het begrip tijd, en daarmee deze vertelling wegvoeren van abstracte wetenschappelijke concepten, naar de alledaagsheid van direct te ervaren, onmiddellijke realiteit. Dat tijd misschien nog wel het meest kenmerkende aspect van het mechanische wereldbeeld is, kan zichtbaar worden door tijd op te delen in twee uiterst verschillende verschijningsvormen: ervaren tijd en mechanische tijd.
Wie op een klok kijkt, die ziet een waarde, een getal, dat door menselijke werktuigkunde in het leven is geroepen. De klok die de tijd aldus aangeeft, is door mensen ontworpen, en daarmee is ook de tijd die in het gebruik van de machine wordt weergegeven door mensen ontworpen. Het is, in het verlengde van de wijze waarop het tot stand komt, een door mensen geschapen tijd, dat is, een kunstmatige vorm van het begrip tijd. De tijd van de ervaring daarentegen, de tijd die, volledig in tegenstelling tot mechanische tijd, in nauwe relatie staat tot hoogst persoonlijke gevoelens als ongeduld, is niet door mensen ontworpen. Wat we hier ervaren is niet kunstmatig. Hier hebben we te maken met een algeheel andere, meer fundamentele vorm van tijd. Deze andere, meer oorspronkelijke vorm van tijd is een tijd die ook dieren ervaren kunnen, een tijd die er is, of we daar nu voor kiezen, of niet.
Welnu, als we deze twee vormen van tijd naast elkaar leggen en met elkaar vergelijken dan kunnen we moeilijk anders dan tot de conclusie komen dat velen van ons vandaag de dag zijn komen te geloven dat de tijd zoals de klok die weergeeft, de mechanische tijd, de werkelijke tijd is. En, bijgevolg, dat de tijd zoals wij die als subjectief individu ervaren daar op wat voor manier dan ook ondergeschikt aan zou zijn, of zelfs als illusie afgedaan kan worden. Ondergeschikt of illusionair, omdat hij op punten niet volledig overeenkomt met de tijd die ze voor de ware tijd houden. Wat hier met tijd gebeurt, gebeurt met een scala aan ervaringen
Daarmee is het geloof dat de tijd die op klokken wordt weergegeven de essentie van tijd is, misschien wel het meest voor de hand liggende voorbeeld van het geloof waarin de wereld als de werking van een machine word voorgesteld. Het praktisch nut van machinale tijd geeft helder en duidelijk weer hoe ontzettend nuttig, praktisch en waardevol het kan zijn om de wereld mechanistisch te benaderen, dat is, waarom we dit eigenlijk zo doen. Het toont evenwel dat deze voorstelling en weergave van de wereld allesbehalve vanzelfsprekend is. Het toont bovendien dat deze wijze van denken, hoe praktisch ook, als we er heel eerlijk over zijn, eigenlijk geen waarheid genoemd kan worden, en hoe hij misschien, heel misschien, zelfs opgevat kan worden als een teken van geestelijke armoede.
Een mooi topic 
Je raakt aan een aantal zeer belangrijke punten die in moderne analytische/neo-kantiaanse filosofie als vanzelfsprekend worden aangenomen, en het bewustworden en het niet in de val lopen hiervan ligt denk ik aan de basis van de mogelijkheid om serieus filosofie te bedrijven in dit tijdperk.
Derrida sprak ook wel (door zijn lezingen van Heidegger) over de metafysica van aanwezigheid, een vooroordeel met betrekking tot tijd dat hij terugvoerde tot het tijdsbegrip van Aristoteles ("tijd is de hoeveelheid beweging met betrekking tot na en voor"), waarin het "nu"-moment wordt gezien als oorspronkelijker, echter, meer gezaghebbender. Dit vooroordeel werkte, volgens Derrida, zelfs door in de manier waarop we met taal omgaan, waarbij betekenis altijd geacht wordt als direct aanwezig en grijpbaar.
Het mechanistische wereldbeeld waar je over spreekt is vrij jong, maar Derrida merkt denk ik terecht op dat het vooroordeel dat mechanistisch denken mogelijk maakt een van de fundamenten van de klassieke metafysica is, en al terug te vinden is in de Griekse filosofie. Neem bijvoorbeeld Zeno's paradox met de schildpad en Achilles.
Wellicht bekend mee: Achilles is aan het racen met een schildpad. De schildpad heeft 100 meter voorsprong, en op het moment dat Achilles de 100 meter heeft afgelegd, is de schildpad weer een paar meter verder (punt x) en moet Achilles hem weer inhalen. Op het moment dat Achilles weer op dat punt is, is de schildpad verder (punt x1), ad inf. Zo bekeken kan de schildpad nooit ingehaald worden.
Iedereen die zich bewust is van dit vooroordeel, zal zich beseffen dat deze paradox aantoont dat wiskunde (en meetbare tijd) beschrijvend is; dat het een handig menselijk systeem is dat we kunnen gebruiken om tekeningen te maken van de werkelijkheid, maar dat het niet in de realiteit zelf zit. Als je gevangen zit in de metafysica van aanwezigheid echter, heb je oogkleppen op en kom je tot de (het moet gezegd worden) ietwat vreemde conclusie (die van Zeno) dat beweging een illusie is, en dat de realiteit een statisch, onveranderbaar geheel is. Het wordt precies omgedraaid!
Dit vooroordeel is door de jaren heen steeds dominanter geworden, en heeft zich geuit in technologie zoals de radio, de telefoon, de televisie, en uiteindelijk het internet, iets dat ogenschijnlijk buiten tijd en ruimte bestaat, een soort letterlijke Grot van Plato, in een eeuwig "nu". Alles dat ooit geschreven, gefilmd, gefotografeerd is, is direct beschikbaar voor degene die weet hoe hij moet zoeken. Wat voor rol spelen dit soort technologieën in onze ervaring van tijd? Is het misschien mogelijk dat ze, wanneer je er teveel in opgaat, een oorspronkelijkere tijdservaring in de weg staan?
Je raakt aan een aantal zeer belangrijke punten die in moderne analytische/neo-kantiaanse filosofie als vanzelfsprekend worden aangenomen, en het bewustworden en het niet in de val lopen hiervan ligt denk ik aan de basis van de mogelijkheid om serieus filosofie te bedrijven in dit tijdperk.Derrida sprak ook wel (door zijn lezingen van Heidegger) over de metafysica van aanwezigheid, een vooroordeel met betrekking tot tijd dat hij terugvoerde tot het tijdsbegrip van Aristoteles ("tijd is de hoeveelheid beweging met betrekking tot na en voor"), waarin het "nu"-moment wordt gezien als oorspronkelijker, echter, meer gezaghebbender. Dit vooroordeel werkte, volgens Derrida, zelfs door in de manier waarop we met taal omgaan, waarbij betekenis altijd geacht wordt als direct aanwezig en grijpbaar.
Het mechanistische wereldbeeld waar je over spreekt is vrij jong, maar Derrida merkt denk ik terecht op dat het vooroordeel dat mechanistisch denken mogelijk maakt een van de fundamenten van de klassieke metafysica is, en al terug te vinden is in de Griekse filosofie. Neem bijvoorbeeld Zeno's paradox met de schildpad en Achilles.
Wellicht bekend mee: Achilles is aan het racen met een schildpad. De schildpad heeft 100 meter voorsprong, en op het moment dat Achilles de 100 meter heeft afgelegd, is de schildpad weer een paar meter verder (punt x) en moet Achilles hem weer inhalen. Op het moment dat Achilles weer op dat punt is, is de schildpad verder (punt x1), ad inf. Zo bekeken kan de schildpad nooit ingehaald worden.
Iedereen die zich bewust is van dit vooroordeel, zal zich beseffen dat deze paradox aantoont dat wiskunde (en meetbare tijd) beschrijvend is; dat het een handig menselijk systeem is dat we kunnen gebruiken om tekeningen te maken van de werkelijkheid, maar dat het niet in de realiteit zelf zit. Als je gevangen zit in de metafysica van aanwezigheid echter, heb je oogkleppen op en kom je tot de (het moet gezegd worden) ietwat vreemde conclusie (die van Zeno) dat beweging een illusie is, en dat de realiteit een statisch, onveranderbaar geheel is. Het wordt precies omgedraaid!
Dit vooroordeel is door de jaren heen steeds dominanter geworden, en heeft zich geuit in technologie zoals de radio, de telefoon, de televisie, en uiteindelijk het internet, iets dat ogenschijnlijk buiten tijd en ruimte bestaat, een soort letterlijke Grot van Plato, in een eeuwig "nu". Alles dat ooit geschreven, gefilmd, gefotografeerd is, is direct beschikbaar voor degene die weet hoe hij moet zoeken. Wat voor rol spelen dit soort technologieën in onze ervaring van tijd? Is het misschien mogelijk dat ze, wanneer je er teveel in opgaat, een oorspronkelijkere tijdservaring in de weg staan?
Ik vind dat de levende wereld niet als machine gezien kan worden.
Als je bijvoorbeeld kijkt naar een chimpanzee die een vrouw een knuffel geeft, of je kijkt naar een mooie bloem. Of je hoort het gehuil van een baby. Daar is weinig machine-achtigs aan. Wat ik wel denk is dat er een collectieve geest is. Die collectieve geest is, zeker in Nederland, ultra rationeel en wetenschappelijk op dit moment. Dit betekent dat je eigen geest, die onderdeel uitmaakt van de collectieve geest, dit als het ware oppikt. Als de rest rationeel ingesteld is ('ingesteld', haha) word je vanzelf ook rationeler. Je individuele geest vormt zich naar de groepsgeest. Zo is het bijvoorbeeld bijzonder moeilijk om in spirituele dingen te geloven als je in Nederland woont.
Als je bijvoorbeeld kijkt naar een chimpanzee die een vrouw een knuffel geeft, of je kijkt naar een mooie bloem. Of je hoort het gehuil van een baby. Daar is weinig machine-achtigs aan. Wat ik wel denk is dat er een collectieve geest is. Die collectieve geest is, zeker in Nederland, ultra rationeel en wetenschappelijk op dit moment. Dit betekent dat je eigen geest, die onderdeel uitmaakt van de collectieve geest, dit als het ware oppikt. Als de rest rationeel ingesteld is ('ingesteld', haha) word je vanzelf ook rationeler. Je individuele geest vormt zich naar de groepsgeest. Zo is het bijvoorbeeld bijzonder moeilijk om in spirituele dingen te geloven als je in Nederland woont.
Dat denk ik ook. Zoals ik in het Heidegger gesprek reeds opmerkte, maakt de opkomst van moderne techniek een en ander duidelijk, dat allerminst nieuw is, maar dat wel steeds zichtbaarder wordt overal om ons heen. Het mechanistische denken vloeit voort uit het metafysische denken, dat nu pas echt helder laat zien wat het eigenlijk in essentie altijd al was.quote:Op woensdag 29 juni 2022 13:08 schreef CharlesKinbote het volgende:
Het mechanistische wereldbeeld waar je over spreekt is vrij jong, maar Derrida merkt denk ik terecht op dat het vooroordeel dat mechanistisch denken mogelijk maakt een van de fundamenten van de klassieke metafysica is, en al terug te vinden is in de Griekse filosofie.
Ik zie het vaak gebeuren. Men maakt een model van de werkelijkheid en komt erachter, zoals vroeg of laat moet gebeuren, dat model en werkelijkheid niet overeenkomen. Maar in plaats van hier een beperking van het model in te zien presenteert men deze tekortkoming juist als een ontdekking, als een nieuw verworven ‘feit’.quote:Iedereen die zich bewust is van dit vooroordeel, zal zich beseffen dat deze paradox aantoont dat wiskunde (en meetbare tijd) beschrijvend is; dat het een handig menselijk systeem is dat we kunnen gebruiken om tekeningen te maken van de werkelijkheid, maar dat het niet in de realiteit zelf zit.
Totale kenbaarheid van de wereld, dat ook nu nog steeds als ideaal geldt, zou betekenen dat de wereld niet meer wordt, niet meer verandert, dat het hele systeem als statisch geheel beschikbaar zou zijn – als een machine.quote:Als je gevangen zit in de metafysica van aanwezigheid echter, heb je oogkleppen op en kom je tot de (het moet gezegd worden) ietwat vreemde conclusie (die van Zeno) dat beweging een illusie is, en dat de realiteit een statisch, onveranderbaar geheel is. Het wordt precies omgedraaid!
Ik denk dat hoe verder de technologie ontwikkelt, hoe moeilijker het daarmee wordt om oorspronkelijk van kunstmatig te onderscheiden, hoe gevaarlijker deze vorm van denken wordt. Als een Oude Griek zoiets geloofde, dan was er nooit veel aan de hand, want de werkelijkheid drong zich onmiskenbaar aan hem op. Nu ligt dat heel anders, en dreigt met de dag acuter dat mensen het contact met de werkelijkheid verliezen en slechts nog geloven, in dat wat zij op hun schermpjes voorgeschoteld krijgen – een machinale wereld met overal kenbare en eenduidige oorzaken en gevolgen, zonder enige onbepaaldheid.
Ingesteld, haha, nou ja zo is het wel een beetje. Men voedt elkaar op tot bepaalde overtuigingen.quote:
Wat ik wel denk is dat er een collectieve geest is. Die collectieve geest is, zeker in Nederland, ultra rationeel en wetenschappelijk op dit moment. Dit betekent dat je eigen geest, die onderdeel uitmaakt van de collectieve geest, dit als het ware oppikt. Als de rest rationeel ingesteld is ('ingesteld', haha) word je vanzelf ook rationeler. Je individuele geest vormt zich naar de groepsgeest.
Ja, en anderzijds is het ook zo, dat deze spiritualiteit niet zozeer is verdwenen, als dat het een hele andere vorm heeft gekregen. Een nieuwe vorm waarin men de hoogste hoop en verwachtingen richt, niet langer op goden en geesten, maar op machines, wetenschappers en rationele principes. Dezelfde aanbidding die altijd al bij de mens hoorde is nog steeds aanwezig, maar ze is zodanig veranderd van aard dat ze soms moeilijk te herkennen is als zodanig.quote:Zo is het bijvoorbeeld bijzonder moeilijk om in spirituele dingen te geloven als je in Nederland woont.
Het is latent aanwezig ja, net als de rest van onze menselijkheid. Veel van wat we menselijk vinden is begraven onder een laag van beschaving en strikte regulering. Rationaliteit is een poging om controle uit te oefenen over de werkelijkheid, daar zit veel angst achter verscholen. Er mag niets mis gaan. Aanbidding zie ik niet zo...quote:
Ja, en anderzijds is het ook zo, dat deze spiritualiteit niet zozeer is verdwenen, als dat het een hele andere vorm heeft gekregen. Een nieuwe vorm waarin men de hoogste hoop en verwachtingen richt, niet langer op goden en geesten, maar op machines, wetenschappers en rationele principes. Dezelfde aanbidding die altijd al bij de mens hoorde is nog steeds aanwezig, maar ze is zodanig veranderd van aard dat ze soms moeilijk te herkennen is als zodanig.
Wetenschappers zijn geen sekssymbolen.
Dat is zo. Maar ook het begraven van onze menselijkheid is een vorm van spiritualiteit, zoals ook het verbieden van geweld een vorm van geweld is, het afzien van seks een vorm van seksualiteit, etc.quote:
Het is latent aanwezig ja, net als de rest van onze menselijkheid. Veel van wat we menselijk vinden is begraven onder een laag van beschaving en strikte regulering.
Het is met name een heel anders vorm van spiritualiteit dan die jij liever zou zien.
Hoe denk je dat mensen ertoe bewogen worden zich aan al die beschaving en regelgeving te onderwerpen? Dat is niet enkel dwang, mensen geven zich er voor een groot deel vrijwillig aan over, en ook dat is een spirituele beweging te noemen.
Klopt. Het is een beheersingsdrang die voortkomt uit een angst voor het onbekende. Iedereen ervaart dat wel eens. Iets anders wordt het wanneer deze angstgevoelens tot de hoogste autoriteit gepromoveerd worden, en men aan niets anders dan aan deze angst wenst te gehoorzamen...quote:Rationaliteit is een poging om controle uit te oefenen over de werkelijkheid, daar zit veel angst achter verscholen. Er mag niets mis gaan.
Sinds we met name democratie hebben is de invulling van onze samenleving een weerspiegeling van de behoeftes van de meerderheid. Men onderwerpt zich dus inderdaad niet. Je hebt gelijk, het is een spirituele beweging. Men wil het blijkbaar zo hebben zoals het nu is.quote:
Hoe denk je dat mensen ertoe bewogen worden zich aan al die beschaving en regelgeving te onderwerpen? Dat is niet enkel dwang, mensen geven zich er voor een groot deel vrijwillig aan over, en ook dat is een spirituele beweging te noemen.
Neem bijvoorbeeld de boerenprotesten. We weten dat we een groot stikstofprobleem hebben, toch is de boer bereid te strijden voor het behoud van zijn veestapel. De rest van het land begrijpt dit. Men verspert de wegen met trekkers. Hoe kan dit? Men heeft blijkbaar een diepgeworteld gevoel dat steeds hogere productie en steeds meer geld verdienen het doel van het leven is. Maar waarom? Het is helemaal niet rationeel. We hebben allang genoeg te eten
De wereld als animatiefilmquote:
Iedereen die zich bewust is van dit vooroordeel, zal zich beseffen dat deze paradox aantoont dat wiskunde (en meetbare tijd) beschrijvend is; dat het een handig menselijk systeem is dat we kunnen gebruiken om tekeningen te maken van de werkelijkheid, maar dat het niet in de realiteit zelf zit. Als je gevangen zit in de metafysica van aanwezigheid echter, heb je oogkleppen op en kom je tot de (het moet gezegd worden) ietwat vreemde conclusie (die van Zeno) dat beweging een illusie is, en dat de realiteit een statisch, onveranderbaar geheel is. Het wordt precies omgedraaid!
Een mooie illustratie van het principe waarmee de moderne mens is komen te geloven dat beweging een illusie is, vinden we in de animatiefilm.
In contrast met de werkelijkheid zelf, die constant in beweging en in wording is, verandert en leeft, bestaat een animatie uit door mensen geconstrueerde afbeeldingen die statisch, stilstaand en dood zijn. De animatiefilm wekt de illusie van beweging op door statische afbeeldingen snel achter elkaar te tonen. De afbeeldingen staan stil, maar door ze elkaar snel achtereenvolgend weer te geven lijken ze tot één bewegend geheel samen te smelten.
Wetenschap zoals het in de mechanistische wereldbeschouwing wordt aangewend doet iets vergelijkbaars. Het neemt een grote verzameling van statische, dode gegevens, die geen levende beweging vertegenwoordigen, en laat ze elkaar opvolgen. Door aldus een grote hoeveelheid stilstaande gegevens snel achter elkaar te tonen wordt, zoals in de animatiefilm, de illusie van beweging opgewekt en lijkt het geheel tot leven te komen.
Zoals mechanische tijd bestaat uit een grote aaneenschakeling van seconden, verder opgedeeld in weer kleinere deeleenheden, zoals de tekenfilm bestaat uit een aaneenschakeling van losse, stilstaande beelden, zo ook is men de wetenschap aan gaan wenden op een wijze die de werkelijkheid doet voorkomen als een grote verzamelen losse elementen. De beweging wordt tot illusie verklaard. Ten onrechte, want nu juist de beweging is werkelijk. De werkelijkheid is geen optelsom of grote verzameling van losse, op zichzelf staande feiten, maar één constante stroom van aan elkaar verwante gebeurtenissen die nooit ophoudt in beweging te zijn.
Inderdaad. De mens is dol op afbeeldingen, zelfs de prehistorische mens maakte al rotsschilderingen. Onze taal (op zichzelf al een erfenis van dit verlangen) zit vol met verwijzingen ernaar: zo spreken we over denkbeelden, over het imago van iets of iemand, over de faculteit van de verbeelding. De plaatjes die we maken en delen hangen dicht samen met onze menselijkheid, ze staan ons toe om onze verlangens duidelijk te maken aan anderen, om onze gevoelens naar mensen die we beminnen (of verachten) te uiten; ze structureren culturen en gemeenschappen, ze scheppen een menselijke orde in de flux van het leven, een rots in de branding.quote:
[..]
De wereld als animatiefilm
Een mooie illustratie van het principe waarmee de moderne mens is komen te geloven dat beweging een illusie is, vinden we in de animatiefilm.
In contrast met de werkelijkheid zelf, die constant in beweging en in wording is, verandert en leeft, bestaat een animatie uit door mensen geconstrueerde afbeeldingen die statisch, stilstaand en dood zijn. De animatiefilm wekt de illusie van beweging op door statische afbeeldingen snel achter elkaar te tonen. De afbeeldingen staan stil, maar door ze elkaar snel achtereenvolgend weer te geven lijken ze tot één bewegend geheel samen te smelten.
[ afbeelding ]
Wetenschap zoals het in de mechanistische wereldbeschouwing wordt aangewend doet iets vergelijkbaars. Het neemt een grote verzameling van statische, dode gegevens, die geen levende beweging vertegenwoordigen, en laat ze elkaar opvolgen. Door aldus een grote hoeveelheid stilstaande gegevens snel achter elkaar te tonen wordt, zoals in de animatiefilm, de illusie van beweging opgewekt en lijkt het geheel tot leven te komen.
[ afbeelding ]
Zoals mechanische tijd bestaat uit een grote aaneenschakeling van seconden, verder opgedeeld in weer kleinere deeleenheden, zoals de tekenfilm bestaat uit een aaneenschakeling van losse, stilstaande beelden, zo ook is men de wetenschap aan gaan wenden op een wijze die de werkelijkheid doet voorkomen als een grote verzamelen losse elementen. De beweging wordt tot illusie verklaard. Ten onrechte, want nu juist de beweging is werkelijk. De werkelijkheid is geen optelsom of grote verzameling van losse, op zichzelf staande feiten, maar één constante stroom van aan elkaar verwante gebeurtenissen die nooit ophoudt in beweging te zijn.
[ afbeelding ]
Tegelijkertijd schuilt er een groot gevaar in dit plaatjesmaken, zoals je opmerkt. Onze plaatjes kunnen ook een soort wol voor onze ogen worden, ons verlangen om de werkelijkheid af te beelden kan omslaan in hubris en in een ontkenning van de ademende, levende, veranderende werkelijkheid, die zich nooit echt laat vangen, hoe graag we dat ook zouden willen. We lopen zelfs het risico de werkelijkheid te vergeten, om enkel en alleen nog een wervelwind van plaatjes waar te nemen; om zelf tot hulpeloos plaatje te worden, voor anderen maar ook voor onszelf. Het zoveelste zielloze, inwisselbare object in een netwerk van objecten.
Het mechanistisch wereldbeeld is een soort geïnstitutionaliseerde versie van dit verlangen. Niet alleen geven we ons hierdoor blind en achteloos eraan over, het is nu zelfs tot objectieve, absolute waarheid geworden. Wetenschapspriesters knikken instemmend: de wereld is simpelweg een machine, en hij staat als zodanig ook tot onze beschikking, als een soort homogene, abstracte brandstof voor onze plaatjes. Degene die dit in twijfel trekt, moet wel gestoord zijn. Het is ten slotte toch meetbaar? Berekenbaar? Peer-reviewed? Het kan toch niet dat zoveel mensen slachtoffer zijn geworden van zo'n groteske dwaling?
Het is erg vreemd om Plato tegenwoordig te lezen, en te zien dat hij op allerlei manieren zijn zorgen uitte; over schaduwen die onze werkelijkheidszin vulgariseren; over het schrift als een middel dat het gevaar van vergetelheid in zich draagt. Hij leefde zonder elektriciteit, zonder smartphones, zonder internet; zonder de technologische middelen die wij niet alleen gewend zijn maar waar we vanaf onze kindtijd al mee in aanraking komen. Wie kan er op tegen zo'n bizarre hoeveelheid aan afbeeldingen en afleidingen? De tijd zal het leren.
We weten dat stikstof neervalt en er zijn mensen die menen dat het een probleem is omdat de neerval iets impliceert in relatie tot wat we lief hebben. Wat je hier doet is ook eigen aan de tijd; het wetenschappelijke (de meting) verwarren met een daaruit getrokken waarde-conclusie (onwenselijk, want...) waardoor er gepretendeerd wordt dat er iets wetenschappelijks tegenover iets onwetenschappelijks staat, wat voor de wetenschapaanbidders zoveel betekent als dat er waarheid tegenover onwaarheid staat.quote:
We weten dat we een groot stikstofprobleem hebben
[ Bericht 3% gewijzigd door Akathisia op 06-07-2022 15:09:29 ]
“My soul is impatient with itself, as with a bothersome child; its restlessness keeps growing and is forever the same. Everything interests me, but nothing holds me.” ― Fernando Pessoa
Taal is inderdaad op zichzelf al een produceren van afbeeldingen. Woorden scheppen orde, betekenis en structuur, en scheppen bovendien de ruimte waarbinnen orde, betekenis en structuur bestaan kunnen. Zeer fascinerend!quote:
Inderdaad. De mens is dol op afbeeldingen, zelfs de prehistorische mens maakte al rotsschilderingen. Onze taal (op zichzelf al een erfenis van dit verlangen) zit vol met verwijzingen ernaar: zo spreken we over denkbeelden, over het imago van iets of iemand, over de faculteit van de verbeelding. De plaatjes die we maken en delen hangen dicht samen met onze menselijkheid, ze staan ons toe om onze verlangens duidelijk te maken aan anderen, om onze gevoelens naar mensen die we beminnen (of verachten) te uiten; ze structureren culturen en gemeenschappen, ze scheppen een menselijke orde in de flux van het leven, een rots in de branding.
Heel mooi.quote:Tegelijkertijd schuilt er een groot gevaar in dit plaatjesmaken, zoals je opmerkt. Onze plaatjes kunnen ook een soort wol voor onze ogen worden, ons verlangen om de werkelijkheid af te beelden kan omslaan in hubris en in een ontkenning van de ademende, levende, veranderende werkelijkheid, die zich nooit echt laat vangen, hoe graag we dat ook zouden willen. We lopen zelfs het risico de werkelijkheid te vergeten, om enkel en alleen nog een wervelwind van plaatjes waar te nemen; om zelf tot hulpeloos plaatje te worden, voor anderen maar ook voor onszelf. Het zoveelste zielloze, inwisselbare object in een netwerk van objecten.
Ik denk ook aan het verschil tussen het produceren van je eigen afbeeldingen en het klakkeloos overnemen van die van anderen. En ook dat laatste kent weer varianten. Nemen we over wat men reeds duizenden jaren gelooft? Of zijn het juist zeer specifieke, voor zeer specifieke doeleinden ontworpen denkbeelden, bijvoorbeeld, als onderdeel van een PR campagne?
Ik denk aan de rol die deze afbeeldingen spelen in de evolutie van het denken, en van het leven zelf. Richard Dawkins spreekt over memes die op darwinistische wijze in een soort overlevingsstrijd met elkaar verwikkeld zijn – de sterkste, best reproducerende denkbeelden 'overleven' het langst en hebben de grootste impact op de wereld.
Goed beschreven. Dit beeld heeft dan ook een sterk verleidende werking. De wereld beheerst en onder controle. Geen onverwachte gevaren, want alles dat er toe doet is al meegenomen in de berekeningen, en van de rest kunnen we gewoon doen alsof het niet bestaat. Zeer overzichtelijk. Zeer geruststellend.quote:Het mechanistisch wereldbeeld is een soort geïnstitutionaliseerde versie van dit verlangen. Niet alleen geven we ons hierdoor blind en achteloos eraan over, het is nu zelfs tot objectieve, absolute waarheid geworden. Wetenschapspriesters knikken instemmend: de wereld is simpelweg een machine, en hij staat als zodanig ook tot onze beschikking, als een soort homogene, abstracte brandstof voor onze plaatjes. Degene die dit in twijfel trekt, moet wel gestoord zijn. Het is ten slotte toch meetbaar? Berekenbaar? Peer-reviewed? Het kan toch niet dat zoveel mensen slachtoffer zijn geworden van zo'n groteske dwaling?
En al die indrukwekkende wetenschappers, met hun complexe machinerie, toeters en bellen, wekken de indruk, zoals een prachtige kathedraal die indruk ook kan wekken, dat wat hier gebeurt nog echter is dan echt, en men is dan ook maar al te bereid om meer waarde te hechten aan dat wat hier beweerd wordt dan aan dat wat men zelf ervaren kan.
quote:Wie kan er op tegen zo'n bizarre hoeveelheid aan afbeeldingen en afleidingen? De tijd zal het leren.
In een zee van irrelevantie moet je goed kunnen zwemmen om boven water te blijven.quote:Orwell feared those who would deprive us of information. Huxley feared those who would give us so much that we would be reduced to passivity and egoism. Orwell feared that the truth would be concealed from us. Huxley feared the truth would be drowned in a sea of irrelevance.
–Neil Postman
Goede wetenschap is begrensd in haar mogelijkheden. Ze kan ons zeggen hoe iets zou kunnen zijn, maar niet wat we daar van moeten vinden, niet wat ons nu te doen staat.quote:
[..]
We weten dat stikstof neervalt en er zijn mensen die menen dat het een probleem is omdat de neerval iets impliceert in relatie tot wat we lief hebben. Wat je hier doet is ook eigen aan de tijd; het wetenschappelijke (de meting) verwarren met een daaruit getrokken waarde-conclusie (onwenselijk, want...) waardoor er gepretendeerd wordt dat er iets wetenschappelijks tegenover iets onwetenschappelijks staat, wat voor de wetenschapaanbidders zoveel betekent als dat er waarheid tegenover onwaarheid staat.
Dat blijkt niet voldoende. Wetenschap wordt aangewend, niet alleen als middel tot begrip, maar als middel bovendien, om gelijk te krijgen. Wie had gedacht dat wetenschap zo veelzijdig kon zijn!
Dankzij deze toepassing hoeven we ons niet meer druk te maken om alle complexe problematiek die bij iedere kwestie komt kijken. Dat is allemaal overzichtelijk gereduceerd tot een eenduidig getal dat hoger of lager uit kan vallen. Hoe minder, hoe beter, simpel toch? Willen we meer of minder <<vul maar in>> ?
Materie ligt niet aan de grondslag volgens de natuurkunde, maar kwantumvelden. En determinisme staat, zeker sinds de opkomst van de kwantummechanica en chaostheorie, ook op losse schroeven. Ook speelt emergentie een belangrijke rol in de natuurkunde, b.v. in niet-lineaire systemen.
Verder mooi topic, hoop dat ik later nog wat kan toevoegen.
Verder mooi topic, hoop dat ik later nog wat kan toevoegen.
-
Bij wiskundigen uit dit gevoel zich in wiskundig Platonisme.quote:
En al die indrukwekkende wetenschappers, met hun complexe machinerie, toeters en bellen, wekken de indruk, zoals een prachtige kathedraal die indruk ook kan wekken, dat wat hier gebeurt nog echter is dan echt, en men is dan ook maar al te bereid om meer waarde te hechten aan dat wat hier beweerd wordt dan aan dat wat men zelf ervaren kan.
Maar toegegeven: dat we in de natuurkunde b.v. het magnetisch moment van het elektron op 10+ decimalen kunnen voorspellen boezemt mij ook veel gezag in. Het roept de vraag op wat exact de relatie is tussen theorie en werkelijkheid.
-
'De wereld als machine' is een soort van oppervlakkigheid en gebrek aan ervaring. Ja, er zitten mechanieken achter. Anders zou die wereld niet bestaan. Anders zou het als een bubbel uit elkaar spatten. Het machine achtige is just scratching the surface van wat de wereld echt is.
Absoluut, ik denk ook dat deze problemen in de natuurkunde op een doordachte wijze benaderd worden. Toevoegingen op dat vlak worden zeer gewaardeerd.quote:
Materie ligt niet aan de grondslag volgens de natuurkunde, maar kwantumvelden. En determinisme staat, zeker sinds de opkomst van de kwantummechanica en chaostheorie, ook op losse schroeven. Ook speelt emergentie een belangrijke rol in de natuurkunde, b.v. in niet-lineaire systemen.
Verder mooi topic, hoop dat ik later nog wat kan toevoegen.
Ondertussen is er ook een minstens zo belangrijk cultureel niveau waarop de hier genoemde denkbeelden hun rol spelen, de algemene, breedgedragen opvattingen die de kaders vormen waarbinnen de wereld op maatschappelijk niveau benaderd wordt. Het is vooral hier dat we het geloof breed gedragen vinden dat materie de basis vormt van alles, dat de wereld deterministisch is, dat onkenbare zaken niet bestaan kunnen, etc.
Zeker gaat niet iedereen hier in mee, vooral de experts niet, maar het zijn wel overtuigingen die mogelijk iets van de essentie van onze maatschappij prijsgeven. En het is op dit niveau dat taal gevormd wordt.
Het is ook prachtig. En imponerend. Van het moment dat we met behulp van de wetenschap ineens accuraat de stand van de sterren konden voorspellen, simpelweg door het te berekenen, zijn we nog steeds niet helemaal bijgekomen. Wat een ontzagwekkende kracht!quote:
Maar toegegeven: dat we in de natuurkunde b.v. het magnetisch moment van het elektron op 10+ decimalen kunnen voorspellen boezemt mij ook veel gezag in. Het roept de vraag op wat exact de relatie is tussen theorie en werkelijkheid.
En misschien beginnen we nu, met de bevindingen in de kwantummechanica en chaostheorie van de afgelopen eeuw, iets van de grenzen van deze kracht te leren kennen. Misschien is het wel de grens van ons kenvermogen, de grens tussen wetenschap en mythologie. Misschien ook niet. In ieder geval een moment om vraagtekens te plaatsen bij het ideaal van totale kenbaarheid.
Klopt. Het is slechts oppervlakte. En tegelijkertijd zijn er ook weer hele goede redenen aan te wijzen voor deze terughoudendheid. Is de moderne westerse mens misschien iets te terughoudend, dan zijn veel mystici vaak juist weer niet terughoudend genoeg. Het is een zeer delicate balans, en ook hier loop je risico dat de zaak als een bubbel uit elkaar spat.quote:
'De wereld als machine' is een soort van oppervlakkigheid en gebrek aan ervaring. Ja, er zitten mechanieken achter. Anders zou die wereld niet bestaan. Anders zou het als een bubbel uit elkaar spatten. Het machine achtige is just scratching the surface van wat de wereld echt is.
Klopt. Vooral de ontdekking van "magie" voor iemand die eerst in een onttoverde wereld leefde kan makkelijk omslaan in onverantwoordelijk gedrag, grootheidswaan, solipsisme en een verwaarlozing van de eigen menselijkheid. Alhoewel ik natuurlijk nooit zal weten wat Nietzsche precies is overkomen, meen ik zelf zoiets te zien in de lijn die van Zarathustra naar Ecce Homo doorloopt. Ik heb het in ieder geval altijd als waarschuwing gezien, en ik ben wat dat betreft blij (hoe dol ik ook op hem ben) dat er mensen als Heidegger, Derrida en Wittgenstein zijn, die op een minder manishe manier op hem voortbouwen.quote:
[..]
Klopt. Het is slechts oppervlakte. En tegelijkertijd zijn er ook weer hele goede redenen aan te wijzen voor deze terughoudendheid. Is de moderne westerse mens misschien iets te terughoudend, dan zijn veel mystici vaak juist weer niet terughoudend genoeg. Het is een zeer delicate balans, en ook hier loop je risico dat de zaak als een bubbel uit elkaar spat.
Om Plato's allegorie te gebruiken: de grot is zeker geen kwaadaardige plek, het is in veel opzichten het huis van onze menselijkheid (zoals Heidegger zegt, het huis van het Zijn). Niet inzien dat er een wereld buiten de grot bestaat is kwalijk, maar dagen aaneen gehypnotiseerd in de zon staren, zolang totdat je verblind wordt en geen schaduwen meer kan zien of werpen vind ik net zo kwalijk. Men moet - in mijn ogen - niet permanent ontsnappen uit de grot (als dat al zou kunnen), maar het vermogen ontwikkelen om op de juiste momenten de grot te verlaten en de zon te aanschouwen.
Het antwoord zit in het domein van het verschil tussen subjectief en objectief. Dit verschil is ontzettend intrigerend. Het wetenschappelijke antwoord is dat subjectief eigenlijk objectief is, of dat subjectief uit objectief ontstaat.quote:
[..]
Klopt. Het is slechts oppervlakte. En tegelijkertijd zijn er ook weer hele goede redenen aan te wijzen voor deze terughoudendheid. Is de moderne westerse mens misschien iets te terughoudend, dan zijn veel mystici vaak juist weer niet terughoudend genoeg. Het is een zeer delicate balans, en ook hier loop je risico dat de zaak als een bubbel uit elkaar spat.
De moderne mens vind dat een intuïtief en logisch antwoord. Maar ook dat antwoord is slechts schrapen aan de oppervlakte. Wat een magische realiteit is het toch!
Nou ja, in de natuurkunde heb je het zogenaamde correspondentieprincipe en het idee van effectieve theorieën, gebaseerd op het werk van o.a. Kenneth Wilson. Elke theorie komt met een eindig geldigheidsdomein, wat het idee van "natuurwetten" ook nogal gekunsteld maakt.quote:
En misschien beginnen we nu, met de bevindingen in de kwantummechanica en chaostheorie van de afgelopen eeuw, iets van de grenzen van deze kracht te leren kennen. Misschien is het wel de grens van ons kenvermogen, de grens tussen wetenschap en mythologie. Misschien ook niet. In ieder geval een moment om vraagtekens te plaatsen bij het ideaal van totale kenbaarheid.
De natuurkunde is voor zover ik weet ook het enige vakgebied waarin theorieën hun eigen geldigheid aangeven. Zo verwachten we bijvoorbeeld dat de algemene relativiteitstheorie, de theorie waarin zwarte gaten worden voorspeld, niet meer opgaat wanneer deze zelfde zwarte gaten worden gevormd omdat er singulariteiten optreden.
-
Het rommelt wat dat betreft ook bij de evolutiebiologen:quote:
De natuurkunde is voor zover ik weet ook het enige vakgebied waarin theorieën hun eigen geldigheid aangeven. Zo verwachten we bijvoorbeeld dat de algemene relativiteitstheorie, de theorie waarin zwarte gaten worden voorspeld, niet meer opgaat wanneer deze zelfde zwarte gaten worden gevormd omdat er singulariteiten optreden.
quote:https://www.theguardian.c(...)-theory-of-evolution
Wat fragmenten:
Do we need a new theory of evolution?
Behind the current battle over evolution lies a broken dream. In the early 20th century, many biologists longed for a unifying theory that would enable their field to join physics and chemistry in the club of austere, mechanistic sciences that stripped the universe down to a set of elemental rules. Without such a theory, they feared that biology would remain a bundle of fractious sub-fields, from zoology to biochemistry, in which answering any question might require input and argument from scores of warring specialists.
What Doolittle and like-minded scientists want is more radical: the death of grand theories entirely. They see such unifying projects as a mid-century – even modernist – conceit, that have no place in the postmodern era of science. The idea that there could be a coherent theory of evolution is “an artefact of how biology developed in the 20th century, probably useful at the time,” says Doolittle. “But not now.”
...
As with so many of the arguments that divide evolutionary biologists today, this comes down to a matter of emphasis. More conservative biologists do not deny that random processes occur, but believe they’re much less important than Doolittle or Lynch think.
The computational biologist Eugene Koonin thinks people should get used to theories not fitting together. Unification is a mirage. “In my view there is no – can be no – single theory of evolution,” he told me. “There cannot be a single theory of everything. Even physicists do not have a theory of everything.”
[ Bericht 6% gewijzigd door Akathisia op 07-07-2022 23:10:34 ]
“My soul is impatient with itself, as with a bothersome child; its restlessness keeps growing and is forever the same. Everything interests me, but nothing holds me.” ― Fernando Pessoa
Exact. Magie is niet zonder gevaren, en ook filosofie niet. En toch, ik vraag me wel af hoeveel groter dit gevaar is dan dan het gevaar een beetje onzin uit te kramen. En dat is weer iets waar niemand aan lijkt te kunnen ontkomen, en waarvan het misschien nog wel gevaarlijker om het niet te doen.quote:
Klopt. Vooral de ontdekking van "magie" voor iemand die eerst in een onttoverde wereld leefde kan makkelijk omslaan in onverantwoordelijk gedrag, grootheidswaan, solipsisme en een verwaarlozing van de eigen menselijkheid.
Tja. Ik denk ook wel eens over de mogelijkheid dat hij aan zijn eigen gedachtegoed ten onder is gegaan, maar acht dit uiteindelijk vaak toch een beetje te romantisch gedacht. Berust dat niet op een overschatting van het mentale leven, een soort grootheidswaanzin van het denkende ego? – denk ik dan.quote:Alhoewel ik natuurlijk nooit zal weten wat Nietzsche precies is overkomen, meen ik zelf zoiets te zien in de lijn die van Zarathustra naar Ecce Homo doorloopt. Ik heb het in ieder geval altijd als waarschuwing gezien,
Nuchterder is het misschien om zijn pijn te zien als oorzaak van zijn nadenken, in plaat van het gevolg ervan. Zijn vader stierf op jonge leeftijd aan een hersenaandoening, wat dat betreft is het aannemelijk dat hij deze aandoening geërfd heeft. Wel een stuk minder spannend op die manier...
quote:Om Plato's allegorie te gebruiken: de grot is zeker geen kwaadaardige plek, het is in veel opzichten het huis van onze menselijkheid (zoals Heidegger zegt, het huis van het Zijn). Niet inzien dat er een wereld buiten de grot bestaat is kwalijk, maar dagen aaneen gehypnotiseerd in de zon staren, zolang totdat je verblind wordt en geen schaduwen meer kan zien of werpen vind ik net zo kwalijk. Men moet - in mijn ogen - niet permanent ontsnappen uit de grot (als dat al zou kunnen), maar het vermogen ontwikkelen om op de juiste momenten de grot te verlaten en de zon te aanschouwen.
Het is een grove versimpeling maar je zou kunnen zeggen dat de meesten vandaag lijden aan een overschot aan objectiviteit. Symbool voor dit type staat de boekhouder die maar zelden onzin spreekt, maar wel saai is en het leven een beetje aan zich voorbij laat gaan.quote:
Het antwoord zit in het domein van het verschil tussen subjectief en objectief. Dit verschil is ontzettend intrigerend.
Anderzijds heb je de dwazen die juist lijden aan teveel subjectiviteit. In onschuldige vorm zijn dit mensen die veel onzin praten, maar het zijn ook de megalomane gekken, kunstenaars, genieën, etc.
Ik hoorde eens de vergelijking, ik denk dat het Alan Watts was, die zei dat een verlicht persoon en een gek met elkaar gemeen hebben dat ze erachter zijn gekomen dat de werkelijkheid een illusie is, dat wat de normale mensen doen één groot belachelijk spel is waarvan ze niet eens door hebben dat het dat is. Maar waar de gek zich geen houding weet te geven bij deze kennis en in razernij gaat dwalen, weet de verlichte persoon hier mee om te gaan door te pretenderen dat er niets aan de hand is, door als het ware een masker van een normaal persoon op te zetten op de momenten dat de wereld dit van hem eist.
Ik zie daar wel wat in. Hoe frustrerend het ook kan zijn dat sommigen niet door hebben en niet door willen hebben hoe idioot het is waar ze in geloven, soms is dat juist voor het beste, voor sommigen is het maar beter dit niet in te zien. Teveel kennis zou hen schaden, en het is niet domheid, maar een instinct voor zelfbehoud dat hen er van weerhoudt.
Een behoorlijke stap terug, dus? Niet langer de universele claim, niet langer de waarheid. Hoe bescheiden is die eens zo machtige kracht geworden! En hoewel de wetenschap zich daar houding aan weet te geven, is de maatschappij eromheen er nog steeds van aan het bijkomen.quote:
[..]
Nou ja, in de natuurkunde heb je het zogenaamde correspondentieprincipe en het idee van effectieve theorieën, gebaseerd op het werk van o.a. Kenneth Wilson. Elke theorie komt met een eindig geldigheidsdomein, wat het idee van "natuurwetten" ook nogal gekunsteld maakt.
De natuurkunde is voor zover ik weet ook het enige vakgebied waarin theorieën hun eigen geldigheid aangeven. Zo verwachten we bijvoorbeeld dat de algemene relativiteitstheorie, de theorie waarin zwarte gaten worden voorspeld, niet meer opgaat wanneer deze zelfde zwarte gaten worden gevormd omdat er singulariteiten optreden.
En wat een groot contrast ook met al die zaken die zo accuraat voorspeld kunnen worden, die soms de indruk wekken dat de werkelijkheid zelf in de modellen te vinden is.
Haha, je hebt gelijk denk ik. Ik had er zelf nog nooit zo over nagedacht.quote:Op vrijdag 8 juli 2022 11:05 schreef Amerauder het volgende:
[..]
Exact. Magie is niet zonder gevaren, en ook filosofie niet. En toch, ik vraag me wel af hoeveel groter dit gevaar is dan dan het gevaar een beetje onzin uit te kramen. En dat is weer iets waar niemand aan lijkt te kunnen ontkomen, en waarvan het misschien nog wel gevaarlijker om het niet te doen.
[..]
Tja. Ik denk ook wel eens over de mogelijkheid dat hij aan zijn eigen gedachtegoed ten onder is gegaan, maar acht dit uiteindelijk vaak toch een beetje te romantisch gedacht. Berust dat niet op een overschatting van het mentale leven, een soort grootheidswaanzin van het denkende ego? – denk ik dan.
Nuchterder is het misschien om zijn pijn te zien als oorzaak van zijn nadenken, in plaat van het gevolg ervan. Zijn vader stierf op jonge leeftijd aan een hersenaandoening, wat dat betreft is het aannemelijk dat hij deze aandoening geërfd heeft. Wel een stuk minder spannend op die manier...
Interessant wat je zegt over razende dwazen die niet met deze kennis kunnen omgaan. Wellicht kom ik er ooit nog een tegen.quote:Het is een grove versimpeling maar je zou kunnen zeggen dat de meesten vandaag lijden aan een overschot aan objectiviteit. Symbool voor dit type staat de boekhouder die maar zelden onzin spreekt, maar wel saai is en het leven een beetje aan zich voorbij laat gaan.
Anderzijds heb je de dwazen die juist lijden aan teveel subjectiviteit. In onschuldige vorm zijn dit mensen die veel onzin praten, maar het zijn ook de megalomane gekken, kunstenaars, genieën, etc.
Ik hoorde eens de vergelijking, ik denk dat het Alan Watts was, die zei dat een verlicht persoon en een gek met elkaar gemeen hebben dat ze erachter zijn gekomen dat de werkelijkheid een illusie is, dat wat de normale mensen doen één groot belachelijk spel is waarvan ze niet eens door hebben dat het dat is. Maar waar de gek zich geen houding weet te geven bij deze kennis en in razernij gaat dwalen, weet de verlichte persoon hier mee om te gaan door te pretenderen dat er niets aan de hand is, door als het ware een masker van een normaal persoon op te zetten op de momenten dat de wereld dit van hem eist.
Absoluut, en hier komt wellicht het meest hardnekkige vooroordeel van de Westerse filosofie naar voren: dat waarheid altijd beter dan illusie is... Dat waarheid inherent verheffend is, dat mensen überhaupt oren hebben naar de waarheid en niet liever de boodshapper aanvallen. De bitterste pil die men moet slikken bij het ontwaken uit het coma dat 'moderniteit' heet is dat het leeuwendeel van de mensen helemaal geen afstand willen doen van hun hyperrealiteit. En dat hoeft ook helemaal niet, natuurlijk.quote:Ik zie daar wel wat in. Hoe frustrerend het ook kan zijn dat sommigen niet door hebben en niet door willen hebben hoe idioot het is waar ze in geloven, soms is dat juist voor het beste, voor sommigen is het maar beter dit niet in te zien. Teveel kennis zou hen schaden, en het is niet domheid, maar een instinct voor zelfbehoud dat hen er van weerhoudt.
Dat valt wel mee:quote:
[..]
Het rommelt wat dat betreft ook bij de evolutiebiologen:
[..]
https://whyevolutionistru(...)qLAAMiEWIhDZ1dL8VbpE
-
Het gaat al mis in de titel maar zal het doornemen.quote:
[..]
Dat valt wel mee:
https://whyevolutionistru(...)qLAAMiEWIhDZ1dL8VbpE
“My soul is impatient with itself, as with a bothersome child; its restlessness keeps growing and is forever the same. Everything interests me, but nothing holds me.” ― Fernando Pessoa
quote:
[..]
Dat valt wel mee:
https://whyevolutionistru(...)qLAAMiEWIhDZ1dL8VbpE
De waarheid is altijd beter dan de illusie. De reden is dat je het allergelukkigst bent als je in de waarheid leeft.
|
|
