https://www.telegraaf.nl/(...)loeg-met-vlakke-handVoor mishandelde mannen is schandaalproces Johnny en Amber déjà vu: ’Ze sloeg met vlakke hand’Dankzij het moddergooien in de rechtszaal tussen filmster Johnny Depp en zijn ex Amber Heard ligt opeens het onderwerp ’mannenmishandeling’ weer op tafel. Een van de laatste taboes is het. Mannen schamen zich, want de ongeschreven regel blijft: ’je laat je toch niet slaan door je vrouw’. „Opeens stond ze met een mes voor mijn neus.”
Je stapt een gewone woontoren binnen ergens in een Rotterdamse buitenwijk, maar als je de lift omhoog neemt, sta je opeens voor een kantoor – bij de deur hangt geen naambord. Binnen staan whiteboards en bureaustoelen, maar ook een wasmachine en een droger. Het druppelen van de afzuigkap op het keukenblok onderbreekt de stilte. Zonlicht valt op een grote poster van een documentaire: ’Vrouw slaat man’.
Welkom bij Arosa, opvangplek voor mishandelde mannen.
„We hebben hier wekelijks een koffie-ochtend”, vertelt bewoner Thomas. „De ene keer zit je met een hele club, soms maar met zijn tweetjes. Hier praten we niet over wat ons is overkomen, maar we kijken naar de toekomst.”
De opvangplek is een toevluchtsoord voor mannen die slachtoffer zijn van mishandeling – in veel gevallen door hun eigen vrouw. Het lijkt de omgekeerde wereld, maar het komt voor.
Ruzie
„Als ik tijdens een ruzie wegliep, kwam ze schreeuwend achter me aan”, herinnert Thomas zich hoe dat ging. „Voor vrouwen staat er in zo’n situatie direct hulp klaar. Ze kunnen een nummer bellen en zijn meteen aan de beurt. Voor mannen gaan alle deuren dicht.”
Mannenmishandeling, een onderwerp waar vaak lacherig over wordt gedaan áls het al ter sprake komt. Maar sinds april staat het opeens midden in de schijnwerpers. Miljoenen kijkers volgen sinds vorige maand elke stap in het schandaalproces tussen de Amerikaanse filmster Johnny Depp en zijn ex-vrouw, actrice Amber Heard.
Geluidsopname
Zij beschuldigt hem van grof geweld, maar opeens draaien de rollen om als blijkt uit geluidsopnames dat ook Heard klappen heeft uitgedeeld. Ze zou met een groot blik frisdrank tegen zijn neus hebben gesmeten en de Pirates of the Caribbean-ster mist zelfs een vingertop, ’afgehakt door een klap met enorme fles wodka’. „Vertel de wereld maar dat jij, Johnny Depp, een man, slachtoffer bent van huiselijk geweld”, roept Heard in een geluidsopname van een van hun ruzies. „Laten we zien of de jury je gelooft.”
Thomas volgt de rechtszaak rond de wereldberoemde acteur op de voet. Hij voelt nu dat hij niet alleen staat en herkent situaties die Depp beschrijft. Dat de acteur vertelt dat hij wel voor zichzelf wilde opkomen maar het niet over zijn hart kon verkrijgen, bijvoorbeeld. En dat Depp na een paar klappen van zijn vrouw vraagt of de woede er nu uit is. „Toen hij dat vertelde, kreeg ik een déjà vu.”
Kwaad tot erger
Al voor het huwelijk hadden ze al wel eens mot. Maar nadat Thomas (een Surinamer) en zijn vrouw (een Palestijnse) elkaar het jawoord gaven, ging het van kwaad tot erger. Van de ene op de andere dag wilde ze hem het huis uit hebben, aldus Thomas. „Ze zei dat ik drie dagen de tijd had om te vertrekken. Ze ging er alles aan doen om mij weg te pesten. Bijvoorbeeld door opzettelijk ruzie te zoeken of te schreeuwen met de ramen open.” Na een tijd begon zijn reputatie in de buurt eronder te lijden. „Ze is actrice en kan de slachtofferrol goed spelen. Ze zorgde ervoor dat de rest van de wereld slecht naar mij ging kijken. Buren die ik altijd hielp, namen afstand.”
Zijn vrouw behandelde hem als een voetveeg, zo zegt Thomas. „Maar ik moest wel alles betalen, ik mocht dankbaar zijn dat ik in huis mocht blijven.”
Vlakke hand
Het bleef niet bij ruzies. Thomas, zelf vechtsportinstructeur, zegt harde klappen te hebben gekregen in zijn gezicht op momenten dat zijn ex haar zin niet kreeg. „Met de vlakke hand, dat was vernederender dan als ze met een vuist had geslagen. Ik sloeg nooit terug, want dan zou ik alles verliezen. Zeker als vechtsporter word je geacht terughoudend te zijn. Ik mag iemand niet aanraken in een ruzie, want dan word ik zwaarder bestraft. Dat wist ze. En daar maakte ze gebruik van.”
Dat hij actie moest ondernemen drong pas tot hem door toen zijn partner op een avond opeens met een mes voor zijn gezicht stond toen hij in bed lag. „Toen dacht ik, ik moet naar de politie, anders doe ik haar wat aan. Ik heb me aangekleed en ben naar het bureau gegaan. Ik kwam daar helemaal gedesoriënteerd binnen.”
’Ingewikkeld patroon’
Drieënhalf uur stortte hij zijn hart uit tegenover een agent. Daarbij hielp het dat hij bewijzen kon overleggen: geluidsopnames die hij tijdens de ruzies had gemaakt. De politie raadde hem aan om rustig te blijven, niet op zijn vrouw te reageren en door te gaan met het verzamelen van audio- en videomateriaal. De politie lichtte na het gesprek andere hulporganisaties voor huiselijk geweld in, zoals Veilig Thuis.
Thomas is niet de enige die dit soort dingen overkomt. Veilig Thuis stelt dat er bij zo’n veertig procent van de incidenten met huiselijke mishandeling (ook) mannelijke slachtoffers zijn. Dat is een ruwe schatting. Het is niet makkelijk om onderzoek te doen naar het onderwerp, zegt Janine Janssen, bijzonder hoogleraar rechtsantropologie bij onder meer Avans. „Fietsendiefstallen zijn makkelijker te tellen. Huiselijk geweld is een veel ingewikkelder patroon om boven water te krijgen.”
Ernstige mishandeling
Maar dat het probleem groot is, staat vast. Janssen verwijst naar cijfers van het CBS. Volgens hun ’Prevalentiemonitor Huiselijk en Seksueel Geweld’ uit 2020 waren het jaar ervoor 1,1 miljoen mannen slachtoffer van fysiek en/of verbaal geweld van een vrouwelijke partner. Het ministerie van Volksgezondheid noemt het aantal van 80.000 ’ernstig mishandelde’ mannen in huiselijke kring.
In veel gevallen laten die de ellende over zich heen komen. Maar als het uit de hand loopt, kunnen mishandelde mannen hun boeltje pakken en aankloppen bij een van de zes speciale locaties. Het begon in Amsterdam, Delft, Rotterdam en Utrecht. Inmiddels telt Nederland zes van dit soort opvanglocaties. Mannen blijven gemiddeld een half jaar in een van de studiootjes of huizen waar ze tot rust kunnen komen.
Mannenopvang
In de mannenopvang waar Thomas zit, hebben de bewoners een eigen kamer en ze doen samen het huishouden. Kinderen van bewoners mogen ook langskomen. Thomas’ zoon heeft de knoop al doorgehakt om weg te gaan bij zijn moeder en bij vader in te trekken, zodra die weer een eigen huis heeft. Zover is het nog niet.
Voor hulpverleners is inmiddels duidelijk dat mishandeling van mannen in ernst niet onderdoet voor geweld tegen vrouwen. Nicole van Zon, medewerkster bij een opvang, vertelt over een cliënt die gebroken, vol met blauwe plekken en met brandwonden binnenkwam. „Hij waarschuwde dat hij het niet meer zag zitten. We zijn met hem gaan praten en hebben met hem gekeken naar de persoon die hij voor deze relatie was, wat hij toen graag deed, waar hij toen zijn energie uit haalde. Toen kwam er een omslag en kreeg hij weer motivatie om zijn leven op te pakken.”
Opgewassen
Voor ze er ging werken had Van Zon zelf ook nog nooit van dit soort opvangplekken gehoord. Het taboe en de onbekendheid van mannenmishandeling is dan ook groot. Mannen die door hun vrouw worden mishandeld zijn vaak bang dat niemand hen gelooft – precies wat Amber Heard schetste in de rechtbank. Een beetje man is fysiek toch opgewassen tegen een vrouw?
Onderzoek onderschrijft dat de omgeving het probleem niet ziet. Onderzoekers lieten acteurs in een park een realistische mishandeling naspelen. Eerst lieten ze een man een vrouw duwen en aan haar haren trekken. Omstanders grepen dan direct in. Vervolgens draaiden ze de rollen om. Als de man aan zijn haren werd getrokken en werd geduwd, reageerden voorbijgangers vaak lacherig. Ze deden niets.
Belletje rinkelen
„Als een vrouw met een blauw oog bij een arts komt, gaat er meteen een belletje rinkelen”, zegt Van Zon. „Bij mannen niet. Hulpverleners zien het snel over het hoofd.” Begeleidster Cirina Lems komt dit bekend voor. „We kennen hier het geval van een man die onder het bloed zat en flink te grazen was genomen. Toen de politie erop af kwam, namen de agenten hem mee, niet de vrouw.”
„De koning der koningen valt toch niet, dat is hoe een man in de wereld wordt neergezet”, zegt Thomas. „We schamen ons te erg om te zeggen hoe het zit en om te vragen wat we kunnen doen. De buitenwereld hoort pas wat er aan de hand is als de bom is gebarsten.”
Terugmeppen
Vrienden adviseerden hem om gewoon terug te meppen. Maar dat is geen goed idee, vindt Thomas. Hoe moeilijk ook, je moet je inhouden. Want een man trekt altijd aan het kortste eind: slaat hij terug dan is hij dader. Doet hij niets, dan blijft de situatie zoals die was. „Dit is dus een taboe dat je moet doorbreken door te praten.”
In de zaak Depp tegen Heard is vooralsnog schimmig wie nou precies dader is en wie slachtoffer. Toch kan Depp misschien een belangrijk voorbeeld zijn voor lotgenoten die nu nog klem zitten in een situatie met huiselijke mishandeling, denkt Thomas. Want ondanks een problematisch leven en het gevecht met de alcohol: „Die man is miljonair, heeft alles wat hij wil en kijk hoe het met hem is misgegaan.” Hij vindt Depp vooral dapper en hoopt dat zijn rechtszaak ervoor zorgt dat meer mannen hun verhaal doen. „Het is moedig dat hij zijn verhaal heeft gedaan, de meeste mannen doen dat niet.”
Liefde
Thomas praat nu rustig over wat er is gebeurd – hij kan er soms zelfs om lachen en is trots dat hij de pijnlijke episode heeft doorstaan. De ene dag voelt hij zich beter dan de andere. Kan hij ooit weer een gelukkig leven leiden, eventueel met een vrouw aan zijn zijde? „Ik zal de liefde een kans geven. Maar dat wordt wel anders. Samenwonen? Misschien. Maar mijn eigen huis geef ik nooit meer op.”