Tiel: Wonen in het bos.

quote:

Welkom in het ‘bosje van schaamte’ in Tiel: hier proberen dakloze arbeidsmigranten te overleven
TIEL - In een bosje langs de rand van de A15 bij Tiel leven zes mannen alsof het 1021 is. In een chaotisch tentenkamp met overal afval proberen ze wanhopig droog te blijven. Vier bewoners zijn arbeidsmigrant. Het is de donkere achterkant van industrie waarin werknemers soms wegwerpartikelen blijken te zijn.

Albert Heller 16-10-21, 09:00

‘You don’t have to be perfect to be amazing’. De tekst op een lijstje hangt normaal in woonkamers, slaapkamers. nu hangt de boodschap aan een boom. Een van de versierselen van een tragisch tentenkamp aan de rand van Tiel. Als was het de wand van een woonkamer. En feitelijk is het ook zo. Hier wonen zes mannen. Daklozen. Arbeidsmigranten.

Door de gigantische chaos heen lijkt hun woonplek soms wel een camping. Losse slippers op de grond, dartpijltjes vast in een boom. Een tafel vol met boodschappen, eitjes die koken in een pan op het vuur.

Not perfect. Maar zeker ook niet amazing. Want hier is geen toiletgebouw, zelfs geen goede slaapplek. Een paar meter verderop liggen verse drollen net naast het pad. Twee van de vier Polen slapen elke nacht in een met dekens, platen en zeilen opgebouwde hutje. ,,Ze kunnen hier echt niet blijven. Dat is wachten tot er een doodvriest’’, zegt Annemarie van Cappellen. Ze werkt als tolk en ‘organizer’ voor de FNV. ,,Ja dit gebeurt ook in de parken in Rotterdam. Daar slapen ook arbeidsmigranten. Maar zo erg als dit heb ik het nog nooit gezien.’’

Het opvanghuis? Daar pas ik niet meneer

Emil Badashev
Hippe skybar
Het contrast is groot. Wie uit het bosje komt, kijkt uit op de toren van het Van der Valk-hotel. De mensen in de hippe skybar of de luxe hotelkamers zien dagelijks het kleine bos langs de snelweg, maar niemand die vermoedt wat zich in dit bosje van schaamte afspeelt.

Dit is het afvoerputje van Nederland. Lastige zwervers en arbeidsmigranten die zijn ontslagen, komen terecht op plekken als deze. Zonder werk verliezen ze direct hun woning. Sommigen willen niet terug naar Polen, anderen hebben geen geld de reis te bekostigen. Al enkele maanden leven zes mannen in een tentenkamp dat eigenlijk die naam niet mag hebben. Delen van de dag beleven de bewoners in een roes, bedwelmd door drugs van alcohol.

Een van de mannen is Emil Badashev (57). Geen arbeidsmigrant, maar een in Azerbeidzjan geboren Rus die al jarenlang op straat in Nederland leeft. Badashev is een bekend gezicht op straat in Tiel. ‘Opa’, wordt hij genoemd. Tussen de chaos en net gekochte boodschappen staat zijn fles wodka. Alles om hem heen wil hij wel weggeven, maar die fles, daar moet iedereen vanaf blijven. De man is volgens een hulpverlener getraumatiseerd door oorlogsgeweld. Bij veel instanties is hij niet meer welkom. ,,Het opvanghuis? Daar pas ik niet meneer’’

Emiel Badashev
Emiel Badashev © Raphael Drent
Poolse en Roemeense arbeidsmigranten
Hij leeft inderdaad uit eigen beweging op straat, maar gelukkig is hij niet. De dag ervoor regende het veel. Een goede schuilplek is hier nergens. ,,Ik was doorweekt.’’ Wat doen ze als het winter is? Badashev haalt de schouders op? Misschien een vriend? ,,Dit kan niet zo doorgaan toch?’’

Het tentenkamp toont aan dat er in Tiel een groeiend probleem is met dakloze arbeidsmigranten. In de fruitsector en in de distributiecentra in de regio werken veel Poolse en Roemeense arbeidsmigranten. Als zij plotseling hun uitzendbaan verliezen - soms door eigen schuld, soms niet, staan ze vaak meteen op straat.

Als ze bij een ander uitzendbureau wel werk krijgen, hebben ze geluk. Zo niet, dan is er geen opvang, geen instantie bij wie ze aan kunnen kloppen. Geld hebben ze niet. De vier Poolse mannen leven van dat wat Emiel met zijn uitkering het kamp binnenbrengt. Een van de mannen is ziek en ligt in de tent te slapen. Een dokter ziet hij niet.

De Polen zijn erg wantrouwend, zo blijkt. Als deze krant een van hen benadert- hij is net het vuur aan het aanmaken- legt hij vreemde verklaringen af. Hij is alleen maar op bezoek, vertelt Bishek. ,,Ik werk in een distributiecentrum. Ik ben hier om te helpen.’’ Hij wrijft de slaap uit zijn ogen.

Raphael Drent
© Raphael Drent
Schaamte een groot probleem
Zijn houding, zijn woorden en zijn gescheurde kleren; steeds meer dringt de vraag zich op of hij hier toch ook niet woont. ,,Ik weet eigenlijk wel zeker dat hij ook hier woont’’, zegt van Cappellen. Later zal Emiel dat bevestigen. Van Capellen: ,,Schaamte is een groot probleem bij Polen. Met een gesprek dring je niet tot hen door. Je moet het vertrouwen winnen.’’

Er is in Tiel naast de kleine nachtopvang (acht plekken) eigenlijk maar één plek waar de dakloze Polen terecht kunnen voor hulp: opvangcentrum TOV. In de schaduw van een statig kerkgebouw biedt de christelijke organisatie overdag douches, mogelijkheid tot kleren wassen en er zijn warme maaltijden.

Onder de bezoekers zijn steeds meer Polen. Het seizoen voor de fruitplukkers is weer voorbij, contracten worden opgezegd en daarmee ook de huisvesting, merken ze bij TOV. ,,Het is echt een groot probleem. We zien meer dakloze arbeidsmigranten, we zien meer schrijnende situaties’’, vertelt Marian Ruiter aan de telefoon.

Schone douches
Haar collega Wendy Verkerk laat een dag later het opvangcentrum zien. Schone douches, wasmachines. een uitgebreide keuken. ‘Wil je dekens? Wanneer is er een maaltijd?’ Alles staat hier in twee talen geschreven: Nederlands en Pools. Het maakt meteen duidelijk hoe groot de problemen zijn met arbeidsmigranten die op straat terecht komen.

Verkerk is kritisch op de manier waarop in Tiel met de daklozen wordt omgegaan. ,,Ze denken dat wij de mensen pamperen, maar dat klopt niet. En ik heb de politiek hier nog nooit gezien.’’ Verkerk noemt de Tielse hulpverlening voor dakloze mensen onder de maat. ,,Er is geen toezicht bij de nachtopvang, vrouwen vertellen me dat ze daar zijn aangerand door andere daklozen. Dan komen ze hier. En ik kan ze nergens anders naar doorverwijzen.’’

Overal in en rond het tentenkamp liggen lege drankflessen.
Overal in en rond het tentenkamp liggen lege drankflessen. © Raphael Drent
Slechter dan hier
Er is in Nederland één stichting die zich druk maakt om dakloze arbeidsmigranten: Barka. Waar mogelijk begeleiden zij Polen terug naar huis. Ook Tiel overweegt die organisatie in te schakelen. Maar Barka groeit het werk boven het hoofd, weet Van Cappellen.

En veel Polen willen helemaal niet terug. ,,Hun leven in Polen is nog slechter dan hier, zegt Verkerk. ,,Hier zijn vaak toch manieren om toch nog geld te verdienen. Vrouwen belanden in de prostitutie, mannen proberen allerlei andere klusjes.’’

Er is nog een andere reden weet FNV’er Van Cappellen. Schaamte. ,,Zo’n jongen als Bishek. Die is 30 jaar. Die is drie jaar in Nederland en leeft dan hier, tussen spoor en snelweg. Ik vraag heel vaak aan Polen: weten je ouders dat je hier bent. En dan zeggen ze: nee dat weten ze niet. Dat vertel ik ze niet. Dan halen ze me terug.’ En ik zeg dan: dat is toch beter voor je. Maar zij zeggen: ‘ik zou geld meenemen’. En dat is ze niet gelukt.’’

Avondklok
De probleem is in Tiel niet nieuw. Dit voorjaar werd voor het eerst duidelijk hoe groot de groep dakloze arbeidsmigranten eigenlijk is. Het was het moment dat de avondklok werd opgeheven en de - tijdens de avondklok verplichte - nachtopvang sloot in veel gemeenten.

Al snel daarna troffen inwoners van Tiel dakloze arbeidsmigranten aan in auto’s en in schuurtjes. Nu is er dan een tentenkamp. Tiel beraadt zich wat te doen, maar wil daar weinig over kwijt.

Uit alles blijkt dat het een complexe situatie is. Voor de arbeidsmigranten is er geen enkel beleid. Ze hebben geen recht op geld, ook niet op hulp. ,,Bij verlies van baan en/of huis zouden zij terug moeten keren naar het land van herkomst of een nieuw baan moeten vinden‘’, zegt de woordvoerder van de gemeente Tiel over de mannen.

Eitjes op het vuur, boodschappen overal. Twee van de daklozen hebben een uitkering en dus is er geen tekort aan voedsel.
Eitjes op het vuur, boodschappen overal. Twee van de daklozen hebben een uitkering en dus is er geen tekort aan voedsel. © Raphael Drent
Liever verse krachten
Een nieuwe baan, is niet zomaar geregeld. Uitzendbureaus halen liever verse krachten dan al door het leven gebutste Polen waar een alcoholluchtje aan zit.

Opvallend is dat een eerste publicatie over het tentenkamp in deze krant amper ophef veroorzaakt. Ook niet in in politiek Tiel. Ünal Sözen van GroenLinks is de enige die zich roert. Hij bezocht het kamp ook.

,,De politie en mensen van de gemeente raden het me af. ze vonden het gevaarlijk. Ze zouden me in elkaar slaan. Maar deze mensen waren juist blij dat ik er was. Ze willen geholpen worden. En deze situatie is toch ook niet meer acceptabel? Deze mensen hebben hulp nodig. Dit kan toch niet in Tiel?’’

Met z’n allen in één bovenkamer
Sözen heeft grote zorgen over de groei van arbeidsmigranten. Hij noemt zo een aantal plekken in de binnenstad waar mensen zonder eigen woning slapen. ,,Soms slapen ze met z'n allen in één bovenkamer. Maar een eigen dak boven het hoofd hebben ze er niet.’’

Tiel laat weten eind van dit jaar een plan voor dakloze arbeidsmigranten klaar hebben. Wat er tot die tijd gebeurt, is de grote vraag. Sözen heeft inmiddels van de gemeente de belofte dat er actie ondernomen wordt. Daar was wel enige druk voor nodig. ,,Sommigen zeiden dat we de ME er op af moeten sturen. Dat ze verjaagd moeten worden. Maar wat helpt dat? Dan gaan ze ergens anders slapen. We moeten deze mensen gewoon helpen.’’

De Pool Bishek neemt afscheid. Hij gaat weer terug naar het vuur dat hij net heeft aangestoken. Hij probeert weer droog te worden na een ochtend voor regen, waardoor alles in het kamp zeiknat is geworden. Het is een trieste aanblik voor wie het van een afstandje aanschouwt. Dit is dus Nederland in 2021. Een volwassen man die zich moet redden in het bos, tussen de chaos van etensresten en geïmproviseerde hutjes.

Landelijk grote zorgen over dakloze Polen
De dakloze arbeidsmigranten in Polen vormen geen uitzondering, zegt Kim van Ekris van vakbond FNV. ,,Dit is al jaren een probleem.’’ Een grote stijging in het aantal gevallen landelijk ziet ze niet. ,,Je ziet dat het steeds in verschillende regio’s een probleem is, nu dus in Tiel.’’

Hoewel veel van de Polen verslaafd zijn en er soms zelf voor kiezen op straat te gaan slapen, vindt Van Ekris niet dat hun dakloosheid hun eigen schuld is.

Ze wijst naar de regels zoals die in Nederland toegestaan zijn. ,,Werk is gekoppeld aan een huis.’’ Wie ontslagen wordt, verliest een huis. Leden van vakbond ABU beloven dat arbeidsmigranten na ontslag nog maximaal vijf dagen in een huis kunnen blijven om dan bijvoorbeeld een nieuwe baan te zoeken.

Die vijf dagen is echter veel te kort, zegt Emile Roemer, voorzitter van het aanjaagteam Arbeidsmigranten. Hij pleit te in een uitgebreid rapport voor het loskoppelen van wonen en werk, waardoor arbeidsmigranten minimaal een maand huurbescherming hebben. Hij schrikt van de situatie in Tiel, maar weet dat het ook geen uitzondering is. ,,Zo lang de regering in Den Haag onze aanbevelingen niet overneemt, blijven dit soort schrijnende voorbeelden bestaan en blijven dit tweederangs burgers.’’