[FOK! Toen] Auschwitz

5 mei 1940. Een van de vele zwarte bladzijdes in de geschiedenis. Op die dag werd Rudolf Höss aangesteld als kampcommandant van het concentratiekamp Auschwitz. 20 mei 1940 arriveerde het eerste gevangenentransport met 30 Duitse criminelen. Samen met 300 Joodse gevangenen uit de stad Auschwitz moesten ze het kamp opknappen. Als bewakers werden er 15 SS’ers aangesteld.

Auschwitz I (Foto: Anoniem )

Auschwitz bestond uit in totaal drie kwampen in een gebied van 40 km2. Kamp 1, het eerste en basiskamp heeft waarschijnlijk de meest bekende poort van alle vernietigingskampen. Boven de poort staat de leus 'Arbeit macht Frei ' wat de indruk moest wekken dat het niet om een vernietingskamp ging maar om een werkkamp. In Auschwitz I werden oorspronkelijk 18 bakstenen barakken gebruikt, waarvan één als kampgevangenis en één als kampziekenhuis. Om overledenen te kunnen cremeren werd er een oude munitiebunker omgebouwd. Het eerste officiële transport met circa 720 Poolse politieke gevangenen arriveerde op 14 juni 1940. Zij waren afkomstig uit Tarnów. Op 15 augustus 1940 liep het aantal gevangenen op tot 3200, door een transport met politieke gevangenen uit Warschau. 

Höss kreeg de opdracht om de capaciteit van het kamp uit te breiden tot 30.000, en daarnaast een tweede kamp op te zetten in Birkenau, zo’n drie kilometer verderop. Het was de bedoeling om daar zo’n 100.000 Russische krijgsgevangenen onder te brengen.

De eerste jaren zaten er tussen de 13.000 en 16.000 mensen gevangen, in 1942 nam dat aantal snel toe tot 20.000 gevangenen. Tot 1941 werden de gevangenen in Auschwitz niet vergast, maar doodgeschoten. In augustus of september 1941 besloot waarnemend commandant Karl Fritzsch om twee proeven te doen met Zyklon B, het gas waarmee kleding gedesinfecteerd werd. Hij voerde de proeven uit op Russische krijgsgevangenen in Blok 11. Na deze vergassingen werd het lijkenhuis van de tot crematorium verbouwde munitiebunker omgebouwd tot een gaskamer. In december 1941 vond hier de eerste grote vergassing plaats. 

Blikken Zyklon B (Foto: Anoniem )

Het gat waardoor de blikken naar binnen werden gegooid (Foto: Anoniem )

De gaskamer (Foto: Anoniem )

Het crematorium (Foto: Anoniem )

In de herfst van 1941 arriveerden er zo'n 10.000 Russische krijgsgevangenen, die moesten helpen bij de bouw van het Kamp Auschwitz - Birkenau. Op 1 maart 1942 werd het kamp officieel in gebruik genomen. Met de uitbreiding van Auschwitz II - Birkenau werd er een nieuw en groter crematorium gebouwd, en crematorium 1 omgebouwd tot luchtafweerbunker voor de SS. Auschwitz I was niet geschikt om massamoorden te plegen, hoewel Zyklon B in de juiste hoeveelheid wel effectief was gebleken. Daarom werden er tijdens de bouw van Auschwitz II twee leegstaande boerderijen omgebouwd tot gaskamers. 

Hoewel het administratief hoofdkantoor zich in het basiskamp bevond, werd nu vooral Birkenau gebruikt door de Nazi's. In Auschwitz I werden gevangenen ondergebracht die moesten werken in de fabrieken op het derde kamp: Auschwitz III - Monowitz of op andere plaatsen.  in juni 1943 gaf Heinrich Himmler de opdracht om een bordeel in te richten in blok 24a in Auschwitz I. 

In de zomer van 1942 begon Auschwitz II een steeds belangrijkere rol te spelen in de 'Endlösing'. Door de aanleg van vier crematoria met gaskamers werd de capaciteit om de gevangenen te vergassen vele malen groter. De meeste gevangenen arriveerden per trein in Auschwitz. Toen in 1944 de spoorlijn werd doorgetrokken tot in het kamp zelf nam het vernietigiginsproces nog veel grotere vormen aan. 

Auschwitz II - Birkenau (Foto: Anoniem)

Auschwitz II - Birkenau (Foto: Anoniem)
Auschwitz II - Birkenau (Foto: Anoniem)
Auschwitz II - Birkenau (Foto: Anoniem)
Auschwitz II - Birkenau (Foto: Anoniem)

In augustus 1944 zaten er nog zo'n 130.000 gevangenen in Auschwitz, aan het eind van 1944 was een groot deel gedeprteerd naar kampen dieper in het Duitse rijk, uit angst voor de opmars van het Rode Leger. De Nazi's vreesden dat ze de bevrijding als getuigen zouden fungeren. De gevangenen werden middels zogenoemde dodenmarsen weggeleid uit Auschwitz. De bekendste dodenmars is die uit januari 1945 waarbij er 60.000 gevangenen onder begeleiding van de SS naar Loslau moesten lopen bij een temperatuur van -20 graden. Tijdens deze mars stierven er meer 15.000 mensen: het gros door de kou, anderen werden doodgeschoten door de SS. 

Eenmaal in Loslau aangekomen werden ze in goederenwagons gezet en verder gedeporteerd. Zo'n 9.000 zieke en zwakkere gevangevens bleven achter in het kamp, met enkele eenheden van de SS. Van deze 9.000 gevangen werden er nog enkele honderden afgeschoten door de SS, enkele andere honderd stierven door kou en ondervoeding. 

Terwijl in januari de SS druk bezig was met het wegvoeren van de gevangenen naar andere kampen, was men druk bezig met het bewijsmateriaal van de genocide te vernietigen. Op 20 januari 19945 werden Crematorium II en III opgeblazen, ze waren eerder al onklaar gemaakt. Op 23 januari volgede Kanada II, het opslagcomplex waar de spullen die geroofd waren van de gevangenen bewaard werd. Tot slot werd Crematorium V op 26 januari opgeblazen. 

Het overgrote deel van de SS had het complex al op 20 of 21 januari verlaten, degene die achterbleven hadden als instructie gekregen de circa 9.000 gevangenen die achter waren gebleven te elimineren. Er was echter te weinig tijd: ze konden slechts zo'n 700 gevangenen doden voor het Rode Leger binnentrok. Ondertussen passeerden er troepen van de Wehrmacht die de opslagplaatsen plunderden die nog niet leeg waren. Verschillende gevangenen maakten van deze situatie gebruik om te te ontsnappen. 

Op 27 januari trok het Rode Leger het kamp binnen. Ze troffen zo'n 7.500 uitgehongerde, uitgeputte en zieke gevangenen aan. In de opslagplaatsen die niet vernietigd of geplunderd waren vonden ze meer dan één miljoen tenues en kostuums aan, evenals 7.000 kilo vrouwenhaar en duizenden schoenen. De gevangenen werden door de medische eenheden van het Rode Leger opgevangen en verzorgd.  Veel Poolse gevangenen uit de stad en de omgeving ondersteunden hen daarbij, veel van hen waren lid van het Poolse Rode Kruis. 

De honderden vuile en vaak bedlegerige patiënten werden naar schone ruimtes gebracht, waar ze verzorgd werden en langzaam weer aan een normale hoeveel eten moesten wennen. Sommige van hen verstopen weken later nog brood onder hun matras uit angst dat het het elke dag weer afgelopen kon zijn met maaltijden. De meeste van de patiënten kon het ziekenhuis na zo'n drie a vier maanden verlaten. Het grootste deel van de ruim 400 kinderen die werden aangetroffen in Auschwitz verlieten het kamp in februari of maart 1945. Het gros ging naar een kindertehuis of andere instantie. Slechts enkelen werden met hun ouders herenigd. 

Hoeveel mensen er precies zijn omgekomen in Auschwitz zijn twijfels over, Der Spiegel journalist Fritjof Meyer kwam in zijn studie uit op een aantal van 510.000 en J.C Pressac kwam in zijn monumentale en zeer uitgebreide studie uit 1993 uit op een aantal van tussen de 630.000 en 710.000 omgebrachte mensen. Verdere schattingen lopen uiteen van 800.000 tot vijf miljoen. Rudolf Höss liet in de rechtbank weten dat Adolf Eichmann hem had verteld dat er 2,5 miljoen mensen waren vergast en er een half miljoen mensen op natuurlijke wijze om het leven was gekomen. Later liet hij weten dat dit aantal overdreven was en dat ook Auschwitz een limiet had.

Veel onderzoekers onderschrijven de schattingen uit 1994 van de Poolse historicus Franciszek Piper. Volgens zijn schattingen werden ongeveer 1,3 miljoen mensen naar Auschwitz gedeporteerd, onder wie circa 1,1 miljoen Joden, 140.000 Polen, 23.000 zigeuners, 15.000 Russische krijgsgevangenen en ruim 25.000 slachtoffers van andere afkomst. Onder de slachtoffers waren circa 57.000 Nederlandse slachtoffers. Zij kwamen per trein aan uit Westerbrok (65 transporten) Apeldoorn (1 transport met voornamelijk patiënten en personeel van het Joodse krankzinnigengesticht Het Apeldoornsche Bos) en 2 uit Kamp Vught). 38.000 van hen werden bij aankomst vrijwel direct vergast, 19.000 werden eerst als gevangenge ingeschreven. Slechts 900 mensen van hen hebben Auschwitz overleefd. 

Nadat alle gevangenen uit het kamp waren geëvacueerd, werd Auschwitz I tot 1947 door de NKVD en de MBP gebruikt als tijdelijke gevangenis. De Buna Werke van Monowitz werden door de Poolse regering overgenomen, waarmee de basis voor de chemische industrie in de regio werd gelegd. Auschwitz II bleef die hele periode ongebruikt. De boeren uit de omgeving maakten daar gebruik van door regelmatig houten barakken te slopen, omdat ze het hout goed konden gebruiken. 

In 1946 kwam het kamp onder beheer te staan van het Poolse Ministerie voor Cultuur en Wetenschap (MKiS). Begin 1947 presenteerde Ludwik Rajewski, hoofd van de afdeling Musea en Monumenten van het MKiS, een plan om in Auschwitz I het herinneringscentrum en museum Staatsmuseum Auschwitz-Birkenau te vestigen.

In juni 1947 werd een tentoonstelling geopend in Auschwitz I. Deze tentoonstelling werd in 1950 uitgebreid en in 1955 werd de tentoonstelling geheel vervangen door een nieuwe. In het museum bevinden zich grote aantallen schoenen, koffers en andere spullen van de slachtoffers. Er is zelfs een vitrinekast van circa dertig meter lang die in zijn geheel is gevuld met het afgeschoren haar van de gevangenen.

Berechting SS'ers
Op 2 april 1945 werd kampcommandant Rudolf Höss door het hoogste gerechtshof in Warschau tot de dood veroordeeld. Twee weken later werd hij naast het crematorium in Auschwitz I opgehangen. De opvolger als kampcommandant van Höss, Arthur Liebehenschel werd tijdens het eerste Auschwitzproce eveneens tot de dood veroordeeld en opvolger Richard Bear wist na de de oorlog onder te duiken. Hij werd pas in 1960 opgespoord en gearresteerd. Hij overleed drie jaar later. 

Herdenking
De dag van de bevrijding van Auschwitz, 27 januari, is sinds 1996 in Duitsland een officiële gedenkdag voor de slachtoffers van het nationaalsocialisme. Denemarken, Italië en Polen volgden het voorbeeld van de Duitsers. Ieder jaar wordt ter nagedachtenis de Mars van de Levenden gehouden. De mars wordt gelopen door overlevenden en jongeren uit met name de Verenigde Staten en Israël tussen Auschwitz I en Auschwitz-Birkenau.

Zeven jaar na de bevrijding van Auschwitz, in januari 1952, organiseerde de Poolse regering een internationale herdenking. Uit diverse landen werd een delegatie Auschwitz-overlevenden uitgenodigd om de herdenking bij te wonen. Bij de plechtigheid vulden alle delegaties een urn met as. Deze as, afkomstig van de verbrande gevangenen, vormt het enige stoffelijke overblijfsel van de vermoorde personen in Auschwitz. In het jaar 1952 werd op de Amsterdamse Oosterbegraafplaats een eenvoudige grafsteen geplaatst met daaronder de urn. Tot aan 1977 was dit het voornaamste monument in Nederland ter nagedachtenis aan Auschwitz.

'Nooit meer Auschwitz'
In de loop der jaren werden de Auschwitzherdenkingen steeds meer bezocht. In de jaren zeventig werd de gedenkplaats te klein voor het aantal toegestroomde mensen. In 1977 werd op de Oosterbegraafplaats in Amsterdam een nieuw Auschwitzmonument onthuld. Het monument, gemaakt door dichter en beeldend kunstenaar Jan Wolkers, bestaat uit gebroken spiegels waarin de lucht wordt gereflecteerd. De spiegels symboliseren het feit dat de hemel na Auschwitz nooit meer ongeschonden is. In 1993 werd het spiegelmonument opgeknapt en samen met de urn overgebracht naar het Wertheimpark in Amsterdam. Bij de platen van het spiegelmonument is de urn met as van de slachtoffers bijgezet.

Jaarlijks vindt op de laatste zondag van januari de Auschwitzherdenking plaats. Tijdens deze herdenking wordt de bevrijding van Auschwitz herdacht. De herdenking begint met een stille tocht die wordt geformeerd vanuit de Boekmanzaal in het Amsterdamse stadhuis, naar het spiegelmonument "Nooit Meer Auschwitz". Tijdens de plechtigheid wordt er een korte toespraak gehouden en een rabbijn spreekt het Jizkor en Kaddisj uit. Tevens wordt er muziek gemaakt door Roma en Sinti. Als einde van de plechtigheid worden er bloemen en kransen neergelegd bij het monument.

Koffers van de slachtoffers, waaronder die van het zusje van Anne Frank (Foto: Anoniem )

Tekeningen gemaakt door een gevangene uit Auschwitz (Foto: Anoniem)
Tekeningen gemaakt door een gevangene uit Auschwitz (Foto: Anoniem)
Tekeningen gemaakt door een gevangene uit Auschwitz (Foto: Anoniem)
Het boek der Namen met alle namen van slachtoffers uit Auschwitz (Foto: Anoniem)
Het boek der Namen met alle namen van slachtoffers uit Auschwitz (Foto: Anoniem)
Monument 'Nooit meer Auschwitz' in het Wertheimpark in Amsterdam (Foto: DJMO)

quote:

Op woensdag 27 januari 2021 11:42 schreef golfer het volgende:


Misschien ook wel de moeite van het kijken waard, in het kader van de #HolocaustRemembranceDay
vanavond een docu over het andere kamp waar ook veel van mijn familie is vermoord: C&H / [TV-tip] De Sobibortapes

quote:

Op woensdag 27 januari 2021 11:49 schreef golfer het volgende:

[..]

Liev.

quote:

Op woensdag 27 januari 2021 15:15 schreef Megumi het volgende:

[..]

Het plan besloeg in totaal rond de 11 miljoen mensen. Wannseeconferentie.

Toevoeging 19:08 uur
Ik kreeg nog een extra foto nagestuurd. De plaats waar Rudolf höss werd geëxecuteerd.

De plaats waar kampcommandant Rudolf Höss is opgehangen (Foto: Anoniem)