Pracht column
Mijn moeder, bijna 87 en een gelovige dame, kent de angst om te sterven niet. Zij zit in isolatie in het verpleegtehuis in Velp, er mag niemand in en zij mag er niet uit. Van haar had het niet gehoeven; wanneer de dood je tamelijk onverschillig laat, lach je het coronavirus recht in zijn smoel uit.
Ons denken over de eindigheid van het leven loopt ver op de medische wetenschap vooruit. De dood komt altijd te vroeg; we zien sterven als een nederlaag, als een vorm van medisch falen en een drama dat voorkomen had moeten worden. De dood komt pas op tijd wanneer het lijden ondraaglijk is geworden, als de pijnstiller van moeder natuur. En zelfs dat ruwe middel, hopen we, zal snel tot het verleden behoren, want het wijst op de imperfectie van ons weten. Dat achten we niet acceptabel. Je hoort het aan de toon waarop virologen wordt gevraagd hoe het zit met een vaccin. Kan dat niet wat sneller?
‘Het leven is een illusie van onsterfelijkheid’, schrijft de Rotterdamse klinisch-ethicus Erwin Kompanje op zijn blog (kompanje.org) in een stuk over de coronacrisis. Die illusie is er vermoedelijk altijd geweest, ook toen het leven nog veel fragieler was dan in onze tijd. Nieuw is het streven de illusie tot waarheid te bevorderen.
Iedere coronadode vormt het bewijs dat we nog een lange weg hebben te gaan voor het zover is. Daarom tellen we elke dag de doden, als tegendoelpunten in de finalewedstrijd Leven – Dood.
Het is raadselachtig waarom we met corona zo’n nauwgezette boekhouding bijhouden en dat met andere griepvormen niet doen. Het is alsof onze weerzin tegen de dood in corona is samengebald en we collectief hebben besloten daar nu voorgoed een eind aan te maken, buigen of barsten. Eerst door ons in onze huizen te verschansen, daarna met een vaccin dat SARS-CoV-2 mores zal leren. Corona is de vijand die ‘onze manier van leven’ meer bedreigt dan de wreedste terrorist. Die stelling wordt momenteel bewezen, overigens meer door ons eigen toedoen dan door het virus.
De strijd tegen corona is religie geworden: dag na dag worden de dogma’s, geloofsartikelen en banvloeken in alle media herhaald. Wie daar vraagtekens bij zet, wordt geëxcommuniceerd of uitgemaakt voor moordenaar.
Volgens het CBS bedroeg het gemiddelde sterftecijfer in 2019 in Nederland per dag 416,5. In de winter van 2017-2018 bedroeg de extra sterfte aan de gevolgen van griep-longontsteking 9.500. Ik kan me geen paniek herinneren en mijn moeder hoefde niet in lockdown.
In Italië was in bijna de helft van alle aan covid-19 toegeschreven sterfgevallen sprake van mensen die leden aan drie of meer andere ziekten. De gemiddelde levensverwachting in Italië voor mannen was pre-corona 79,6 jaar. De gemiddelde leeftijd van de coronadoden, meest mannen, is 82. Het kan geen kwaad nog eens te wijzen op de onverbiddellijke band tussen leven en sterven, welke illusies we ook koesteren en hoe onrechtvaardig we het ook vinden. We moeten niet alleen de emoties, maar ook de feiten onder ogen zien.
Dinsdag schreven Maarten Keulemans, Maud Effting en Serena Frijters twee verhelderende pagina’s in de Volkskrant. Dat de kale cijfers je opeens kunnen treffen, je anders naar de realiteit laten kijken en ongemakkelijke vragen oproepen is veelzeggend voor de sfeer rond corona.
Mijn moeder leest, kijkt tv en puzzelt. ‘Misschien komt de dood via de achterdeur’, zei ze tegen mijn broer.