Yuval Harari en het idee van een transformatie

Op verzoek.


De vraag (1:12 minuten) wat het bestuderen van het verleden kan bijdragen:

We kunnen alleen sturen met betrekking tot de toekomst, op basis van wat we geleerd hebben van het verleden. Maar ook het verleden is geen open boek. De eerste uitdaging is om iets te leren / ontdekken over het verleden, dat bijdraagt aan het verhaal van de zinnige verhalen vertellers (wetenschap is in de eerste plaats een ontdekkingsreis).

Het hoeft niet direct instrumenteel ergens aan bij te dragen. De wetenschap wordt teveel geindentificeerd met technologie. Er is in de natuurwetenschappen een rijkdom aan ideeen die bruikbaar zijn voor verhalen vertellers, die niet instrumenteel zijn, maar fundamenteel, en onder de technologie schuilgaan. Fundamenteel nieuwe ideeen zijn er niet vaak in de logica, er is dus veel meer continuiteit dan het oppervlakkig gezien lijkt. Technocratische hallelujah verhalen en trends zijn vaak ook een vorm van populisme (met alle gevaren die daarbij horen) en invloedrijk (strong and wrong). De ideeen achter nieuwe ideologieen zijn vaak niet nieuw.

-------------------------

Neem bijvoorbeeld de fundamentele rol van de kringloopgedachte in de ideeen geschiedenis.

Het idee van een kringloop is algemener dan alleen het specifieke geval van de kringloop van geld in een markteconomie.

Denk aan:
- de klassieke oudheid: de watercyclus, de kringloop van stoffen (later: massabehoud),
- de 17^e eeuwse klassieke mechanica, de kringloop van beweging (impulsbehoud),
- het 19^e eeuwse idee van een economische kringloop (goudwaarde / geldbehoud)
- de 19^e eeuwse feedback loop (zo leren neurale netwerken; ze zijn als het mensbeeld van de behaviorist B. F. Skinner),
- de 20^e eeuwse vertegenwoordigende democratie (vertegenwoordigers kiezen maakt van de machtspiramide een lus),
- de 21^e eeuwse kringloopeconomie (recycling: natuurbehoud, duurzame economie).

En het idee van een kringloop is fundamenteler dan het idee van geld, want het idee van een kringloop bepaalt de logica van geld (als ruilmiddel en bewaarmiddel).

------------------------------

De lokale vorm van dezelfde kringloopgedachte is het idee van een balans:

een transformatie (interactie / transactie) met behoud van ... (atomen / massa / impuls / energie / geld / waarde / informatie).

Verandering wordt zo herleid tot een herdistributie van behouden grootheden (overdracht of verplaatsing, zonder magische overgangen tussen iets en niets, dat is begrijpelijker). De logica ervan ligt ten grondslag aan het bouwsteenmodel (waaronder het atoommodel van de klassieke atomisme en het individualistische samenlevingsmodel van het liberalisme) en procesmodel (waaronder de invloedrijke natuurkundige en economische modellen / theorieen). Het idee stamt dus uit de natuurfilosofie, speelt een fundamentele rol in de natuurwetenschap, en wordt ook gebruikt in management (dat laatste is niet zonder risico: marktfundamentalisme, behaviorisme).

Wat drijft de kringloop aan?
- oorzaak en gevolg (klassieke mechanica)
- vraag en aanbod (marktwerking, bewuste rationele keuzes op basis van individuele nutsfuncties)
- emoties (biologie / psychologie)

Zijn de atomen (a = niet, tomen = delen) of individuen (indivisible) wel of niet ondeelbaar?

De fundamentele ideeen uit de natuurfilosofie, wis- en natuurkunde zijn van logische aard, en de menswetenschappen hebben daar een blinde vlek. Ze verdienen een grotere rol in de verhalen van de verhalen vertellers.

--------------------------------------

Het onderliggende probleem is het thema van:

- Loa Tse over de natuurlijke orde der dingen en de rol van de keizer (de wereld werkt volautomatisch, keizer en moraalleer zijn niet echt nodig).
- De Boeddha, die het bestaan van de ziel ontkent (de leer van an-atman)
- Het bijbelboek Prediker over de kringloopgedachte
- Augustinus en zijn predestinatieleer (determinisme, en de eeuwen latere reactie daarop: het dogma van de vrije wil)
- Decartes en het mechanische wereldbeeld
- Leibniz en zijn algoritmische benadering van de mechanica + symbolische taal
- Spinoza en zijn monistische aspecten leer in de ethica
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - hier begint de verlichting
- Kant, determinisme berust op de artefacten van het kenvermogen, komt vervolgens met zijn rationele ethiek
- Hegel over de zelfontplooiing van de wereldgeest
- Schopenhauwer, de wereld als wil en voorstelling
- Marx en de autonome ontwikkeling van economische technologie / productieverhoudingen
- Darwin en de evolutieleer
- Nietzsche, God is dood, alles is perspectief, leve de ubermensch
- Thomas Nagel over 'the view from nowhere'
- Chalmers over qualia, the hard problem of consciousness

Het thema is: de subject / object dichotomie (wie of wat bepaalt uiteindelijk wat er gebeurd; wie of wat drijft de kringloop aan?) Is het een kennisprobleem, een machtsprobleem of beide? Beide? Dan is het een ethisch probleem.

Deze versie is beter (als het gaat over de subject - object dichotomie):

Ik denk dat Spinoza, Nietzsche en Bohr gelijk hebben dat het kennisprobleem fundamenteel perspectivisch is, omdat het subject niet los van het object bestaat, en kennis over het object niet los van het subject (wederom een lus):
F&L / Hoe verenig je de volgende twee perspectieven?
Perspectief is een basaal meetkundig begrip (verschillende gezichtspunten en consistent met objectiviteit). Gezichtspunt afhankelijk is ook 'persoonsafhankelijk en consistent met objectiviteit (herleidbaar tot een eenduidige feitelijke ontwikkeling)'.

------------------------

Belangrijke fundamenteel nieuwe logische / mechanische ideeen uit de 20^e eeuw:

- Russell's paradox en Godel's onvolledigheidsstellingen (er is een grens aan het algoritmisch denken). Begint met de leugenaarsparadox uit de oudheid.

- Einstein: tijd en ruimte zijn niet onafhankelijk van elkaar, maar hangen samen volgens 1 meetkunde van de 4D tijdruimte (er is geen universeel idee van gelijktijdigheid). Begint met electromagnetisme (Lorentztransformatie / coordinatentransformatie, meetkundig / perspectivisch).

- Bohr, Schrodinger, Heisenberg, Jordan Pascal, Von Neumann: positie en bewegingsvariabelen zijn niet onafhankelijk van elkaar, maar met een Fouriertransformatie in elkaar te vertalen, begrepen als een coordinatentransformatie in een Hilbertruimte (het golf-deeltje dualisme, coordinatentransformatie , meetkundig / perspectivisch). Begint met electromagnetisme (spectraallijnen, black body radiation, foto-electrisch effect). De kern van de fouriertransformatie is de eenheidscirkel van het complexe vlak: e^{i x}.

--------------------------

Kortom, dit lang lopende verhaal is verre van af. Ja, ook de menswetenschappen zijn nodig. We staan aan dezelfde kant van de streep (wetenschappers versus technocraten / managers ).

[ Bericht 1% gewijzigd door deelnemer op 23-11-2018 20:38:30 ]

quote:

De lokale vorm van dezelfde kringloopgedachte is het idee van een balans

Ter verduidelijking: een balans tussen voor en na (wat erin gaat, komt er ook weer uit). Een dynamische balans i.p.v. een statische balans (zoals een weegschaal of een boekhoudkundige balans).

Voorbeeld: een chemische vergelijking

2 H₂ + O₂ ----> 2 H₂O

Wat erin gaat, komt er ook weer uit, geteld in atomen. Geteld in moleculen niet, en dat is wat transformeert. De magische overgang tussen iets en niets in termen van moleculen, wordt begrijpelijk gemaakt in termen van atomen. De dichotomie: essentie (wezenskern) vs fenomeen (verschijnsel), wordt herleid tot: atoom (bouwsteen) vs molecuul (bouwsel). Wat in de transformatie behouden blijft, fungeert gedurende de transformatie als het houvast (het kader). Omdat de atomen in deze transformatie behouden blijven, vormen ze een kringloop (het kader is een logisch idee / waarneembaar patroon), de rest is chemie . Is de mens een essentie of een fenomeen?

Als je het idee van een transformatie toepast op de samenleving, wat is dan het houvast / wat blijft behouden / wat is het kader? Is dat de democratische rechtsstaat? Is dat de marktplaats? Is dat, om bij Yuval Harari te blijven, de identiteit van de mens niet (maar een emergente nieuwe ideologie, kun je dat nog een houvast noemen)? Zijn dat, om Jordan Peterson erbij te halen, normen & waarden? En indien geen van alle, wat dan? Zonder, heb je geen transformatie, maar chaos.

De bewegingswet die men zoekt, is tevens een behoudswet (en omgekeerd). Weet je wat behouden blijft, dan weet je ook wat veranderlijk is (en omgekeerd). Als je zover abstraheert, tot je twee begrippen overhoudt, verandering en behoud, dan zijn ze duaal (progressief vs conservatief, transformatief vs reformatief). De strijd gaat natuurlijk vooral over wat behouden moet blijven en wat verandert moet worden (denk aan de Zwarte Piet discussie). Symbolischer dan Zwarte Piet kan bijna niet (objectief bestaat hij niet). Dat suggereert dat alles verbeelding is (wat niet zo is). De kringlopen uit de natuurkunde (vroeger natuurfilosofie) zijn objectieve patronen (geen mensenwerk, wel een menselijke observatie). Dat suggereert dat alles objectief is (wat niet zo is).

Wie of wat drijft uiteindelijk de kringloop? Dat is de bewegingswet / behoudswet (een dynamische balans). Wat in deze abstractie ontbreekt, is het onderscheid tussen intern en extern. Maakt het uit of de wet wordt gesteld van binnen uit of van buitenaf? Zelfexpressie voelt goed, repressie niet (vrijheid). Daar proberen de deelnemers het beste van te maken (een collectief / ingewikkeld probleem). Dat is de kringloopgedachte.

Het vooruitgangsgeloof is het geloof dat de kringloop een spiraal is, die wij opwaarts doorlopen. Herakleitos: "De weg omhoog en de weg omlaag is dezelfde weg". Dezelfde spiraal, maar de opwaartse richting is onduidelijk. Voorbeeld: economische groei.

PS: 'marktplaats' is (als enige van de opties) een link waar je op kunt klikken. Daar heb ik niet zelf voor gekozen, dat wordt volautomatisch zo weergegeven. Het lijkt op een hint bij het beantwoorden van de vraag. Ook dat is neoliberalisme .

[ Bericht 1% gewijzigd door deelnemer op 24-11-2018 00:20:45 ]

quote:

Op woensdag 21 november 2018 22:05 schreef mashitnext het volgende:
tijd

Yuval Harari is de nieuwe Marx. De autonome ontwikkeling van (economisch relevante) technologie leidt tot een transformatie van de samenleving. De transformerende technologie komt nu uit de biologie en informatica (en de onderliggende logica is algoritmisch). Maar de uitkomst is niet meer de transformatie van de klassenstructuur tot egalitair communisme.

Het transformeert de samenleving en zelfs onze biologische basis. De transformatie wordt gedragen door een collectieve ideologie, die voortkomt uit de beweging die de technologische veranderingen aandrijft. De uitkomst is volgens Yuval Harari onzeker, maar leidt niet tot een egalitaire samenleving. Met een flinke dosis empathie is er misschien nog iets aan te redden. Door de Googles van deze wereld te wijzen op hun verantwoordelijkheid om goed na te denken wat voor soort samenleving zij creeren, hoopt Yuval Harari het ergste te voorkomen.

Er zit een risico in de historische benadering, die simpelweg vaststelt dat dit soort transformaties plaatsvinden, die beginnen met een paradigma verschuiving binnen een bepaalde praktijk of specialisme. De ideeen komen niet zomaar op, maar ontstaan binnen een context, met een eigen ontwikkeling, inclusief alle mitsen en maren, inclusief visionaire individuen die gegrepen worden door een bepaald idee. De logica die daaraan ten grondslag ligt, is fundamenteler dan de ideologie die eruit voorkomt. De logica zelf komt zonder richtingaanwijzers. Het vertelt je niet wat te doen. De transformerende ideologie wel.

Algoritmische logica klinkt operationeel (computercode bestaat uit instructies die toewerken naar een doel, bio-enginering is ook operationeel). Big data analyse is statistisch. Maar de onderliggende logica van een transformerende samenleving is de logica van het procesmodel of kringloopmodel, en die is niet nieuw, maar klassiek (daar hebben we ervaring mee).

Slechte ervaringen zoals:
- communisme (mechanica --> 1^e industriele revolutie)
- fascisme / sociaal darwinisme (evolutieleer),
- gedragsmanipulatie (behaviorisme)
- propaganda (psychoanalyse / onderbewuste)
- neoliberalisme (marktleer).
Een ideologie is een filosofisch speelgoed model, ontdaan van alle mitsen en maren, als basis voor het organiseren van de groep, toewerkend naar praktische resultaten, en al doende de samenleving transformerend. De praktische doeners maken er vaak een potje van, omdat ze snel klaar zijn met waarheidsvinding, en liever gelijk beginnen aan te pakken, en zich zodoende ontpoppen tot ware gelovigen.

Als Yuval Harari begint te vertellen, dat we ons allemaal moeten voorbereiden op een voortdurende herscholing en heruitvinding van onszelf, door emotionele stabiliteit en een open geest te cultiveren, gaat hij voorbij aan de menselijke maat. De mens moet zich maar aanpassen aan een autonome technologisch revolutie, die zich hoe dan ook zal voltrekken.

Om daartegen bestand te zijn, moet je vooral wat abstracter leren denken, zodat je houvast niet direct omvalt bij de eerste beste verandering. Wat niet werkt, is je houvast voortdurend op de tocht zien staan, en deze voortdurend moeten ompalen. Het raamwerk, het houvast, moet stabiel zijn. Dat raamwerk is de abstracte logica achter de ideeen. Om je daar kritisch mee te kunnen verhouden, moet je deze logica, haar ontwikkeling en alternatieven ook begrijpen. Anders ren je maar ergens achteraan, als een zeloot.

Het lijkt mij een probleem, dat je niet zomaar kan overlaten aan een specialisme of bedrijfstak die daarin voorop loopt, maar moet worden ingebed in een democratische rechtstaat. Daar zit een ander groot probleem. Ten aanzien van dit probleem is Yuval Harari nogal elitair.

[ Bericht 0% gewijzigd door deelnemer op 21-11-2018 23:47:00 ]

Floor Rusman: Het onweerstaanbare comfort van identiteit

Zelfidentificatie is voor een verschijnsel (zonder een eigen essentie) een existentieel probleem.
Sartre: Ik ben mijn keuzes.
Simone Weil: Wachten op God (over zichzelf), The need for roots (over de bevolking).

Over Simone Weil:
Denken over arbeid en macht

[ Bericht 5% gewijzigd door deelnemer op 24-11-2018 17:30:51 ]

Algoritmen kunnen toveren

De sociale orde: subjectivering, identiteiten & macht

quote:

Willem Schinkel: Iedereen die denkt dat hij of zij man, vrouw, wit of zwart ‘is’, heeft een probleem

Michel Foucault's "De geschiedenis van de seksualiteit" is opnieuw vertaald. Vijfendertig jaar na zijn dood heeft het nog niet aan actualiteit ingeboet.

[...]

Foucaults werk draait om een klassiek filosofisch thema: de relatie tussen subject en waarheid. Minstens sinds Descartes heeft de westerse filosofie de mens gezien als een subject, als een zelfbewust wezen dat gekenmerkt wordt door kennis over een wereld van objecten, dat zichzelf als eenheid ervaart. Dat subject kon opgevat worden als primair denkend wezen (bij Descartes) of als waarnemend wezen (bij Locke of Hume), of als een combinatie van de twee (zoals bij Kant). Het subject kon ook breder gezien worden in een dialectische beweging met de objectieve wereld, waarin het een het ander voortbracht via productieve tegenstellingen (zoals bij Hegel).

Maar bij de grote denkers van de negentiende eeuw stond het subject onder verdenking. Bij Nietzsche vormt het subject geen eenheid maar een veelheid aan effecten en activiteiten. Bij Marx is het subject een bourgeois categorie die de mens vervreemdt van zijn sociale, arbeidende wezen. En bij Freud wordt het subject gespleten en blijkt het door driften en het onbewuste gekenmerkt te worden.

Verschillende filosofen in de twintigste eeuw (Wittgenstein, Heidegger, Derrida) hebben deze ‘decentrering van het subject’ verder gevoerd, en Foucault opereert analoog daaraan, maar dat betekent ook dat hij op een ander spoor zit in zijn kritiek op het subject. ‘Kritiek’ is hier bedoeld in de zin waarin Immanuel Kant de term gebruikte: als een onderzoek naar mogelijkheidsvoorwaarden.

Foucault is, met andere woorden, geïnteresseerd in de voorwaarden voor het ontstaan van een subject. En hij zoekt die voorwaarden niet in het bewustzijn, niet in de rede en niet in de universele vorm waarop menselijke zintuigen werken. De stap die Foucault zet, is een ‘pragmatische’: hij onderzoekt de sociale voorwaarden voor het ontstaan van subjecten. Bij Foucault is het subject een effect van praktijken. Dat wil zeggen: er ‘is’ bij Foucault geen subject, geen ahistorische, universele substantie of identiteit die ‘mens’ heet. In zijn vroege werk stelde hij daarom al dat ‘de mens’ in de moderniteit opkwam en weer zou verdwijnen.

Vanaf zijn boek over het ontstaan van de gevangenis, Surveiller et punir, voegt Foucault hier een cruciaal element aan toe. De relatie tussen macht en weten kwam centraal te staan. De manieren waarop mensen zich tot zichzelf en anderen verhouden, worden vormgegeven in een veld van krachten. Sommige critici zijn geneigd zoiets, een ‘veld van krachten’, als een vaag of abstract begrip te beschouwen. Toch zijn ze bereid dezelfde term te accepteren in de natuurwetenschap. De analogie is passend. Foucault neemt als filosoof de complexiteit van het sociale leven serieus, en stelt dat het vorm krijgt binnen wat hij een ‘microfysica van de macht’ noemt. De koepelgevangenis leidt tot een bestuur van gevangen door henzelf: macht werkt hier niet via de dreiging met geweld, maar via de werking van de norm waarmee subjecten zichzelf disciplineren omdat ze niet weten of ze door een bewaker gezien worden.

In de oude filosofische relatie tussen subject en waarheid introduceert Foucault dus een extra speler: macht. Er is een triade van zelf, kennis en macht. Alles hierin hangt samen via praktijken. Talige praktijken, maar ook materiële praktijken, van stadsinrichting tot geneeskunde. Zo kan macht bij Foucault productief in plaats van repressief zijn. Macht maakt dingen mogelijk, en de wording van het subject vindt plaats via macht. Omdat macht altijd via het subject loopt en er niet extern aan is, is dat subject een bron van frictie en verzet. Foucault ontkent de vrijheid van het subject geenszins. Hij stelt juist dat die vrijheid mogelijk wordt door de manieren waarop macht het subject vormt. In de moderne, liberale bestuursvorm worden subjecten zelfs politiek gemobiliseerd op grond van die vrijheid, en worden ze geacht zich via vrijheid te besturen.

Met andere woorden: de meest fundamentele manieren waarop we over onszelf denken en waarop we ons tot anderen verhouden, zijn machtseffecten. Subjecten zijn knooppunten van machtsrelaties. Dat is een filosofische revolutie te noemen. Weg van de contemplatie van de geest, op naar de wirwar van praktijken waarmee mensen bestuurd worden. En weg met het universele subject!

Foucaults denken is dus een obstakel voor mensen die denken dat ze man zijn, of dat ze vrouw zijn. En voor mensen die denken dat ze blank, wit of zwart zijn. Dat dat dingen zijn die je ‘bent’. Met Foucault gedacht zijn dat allemaal veranderlijke effecten, nooit universele gegevenheden maar altijd praktische producten van kennisvormen en arrangementen van ruimte, tijd, spullen, kapitaal, en lichamen.

[...]

Zo keren we terug bij de actualiteit van Foucault. Wat we momenteel meemaken is de overgang van een modern regime van subjectivering naar een nieuwe tijd. Steeds sterker wordt duidelijk dat mannelijkheid een overbodige vorm van subjectiviteit is. Steeds pregnanter wordt dat witheid zijn vanzelfsprekende dominantie aan het verliezen is. Witte mannen hadden, in termen van socioloog W.E.B. Du Bois een pact met kapitaal: je krijgt marginale voordelen (‘wit privilege’) als je je solidariteit met zwarte arbeiders verbreekt. De prijs die ze daarvoor betaalden was dat ze ‘wit’ werden, stelde James Baldwin al. Foucaultiaans gezegd: witheid is een historisch specifiek machtseffect. Tegenwoordig is het voor kapitaalaccumulatie niet langer nodig witte mannen daarin te laten delen om zo hun loyaliteit te kopen. Mensen schulden laten maken bindt ze op een goedkopere manier aan het bestaande economisch systeem. Witheid en mannelijkheid verliezen daarmee hun basis als bestuurs- en subjectiveringsvormen.

[...]

Foucault, die voor ons de mogelijkheid geopend heeft voorbij het subject te denken en ons dus nooit meer te fixeren op een identiteit en die met alle geweld te verdedigen, bleef toch te zeer denken dat subjectivering ook werkelijk effectief was. Dat subjecten werkelijk tot stand gebracht werden, dat de wilde woekering die leven is zich tot geïndividueerde machtseffecten laat klonteren.

Iedereen die denkt dat hij of zij man, vrouw, wit of zwart ‘is’, dat dat iets is wat je kunt ‘zijn’, heeft een probleem. Als je denkt subject te ‘zijn’, ben je politiek verloren. En misschien geloofde Foucault te veel dat subjectivering iets is dat werkelijk kan werken, dat subjecten werkelijk kan doen bestaan. Misschien zijn Jordan Peterson en al die andere epigonen van de voortzetting van witte mannelijkheid met andere middelen meer Foucaultiaan dan ze denken. Want misschien is Foucaults denken wel het meest subtiele effect van de orde van ons raciaal en patriarchaal kapitalisme: een denken dat onze wording als gebonden aan die orde beschrijft, dat ons doet geloven dat er subjectivering is, en dat die werkt.

We bevinden ons in een overgang waarin ‘man’ en ‘vrouw’ niet langer plausibele entiteiten zijn, en waarin witheid als dominantie aan plausibiliteit inboet. Als we in deze overgang werkelijk aan de creatieve uitvinding van nieuwe levensvormen willen doen, moeten we bereid zijn Foucault te vergeten. Pas wie zich bevrijd weet van de hele mogelijkheid subject te zijn, kan zich bevrijden van de noodzaak zijn subjectiviteit met geweld te consolideren.

[ Bericht 1% gewijzigd door deelnemer op 03-12-2018 19:58:14 ]

quote:

Op woensdag 5 december 2018 13:21 schreef NanKing het volgende:
Ha nog steeds geen tijd gehad/genomen om je filmpjes te bekijken, sorry -.-.

Een zinnetje vond ik heel erg tekenend ende belangrijk uit je laatste post

[..]

Dit is iets waar ik het eigenlijk heel erg mee eens ben (niet alleen politiek verloren tho) maar ook veel mee geworsteld heb in mijn leven. De vraag wie ben ik duidt vaak op wat ben ik dan als ik weet wie ik ben.De afgelopen jaren heb ik het wie en wat veel meer uitelkaar getrokken. Behalve de wie (mijn naam) en wat (een mens) probeer ik ook over mezelf geen conclusies (meer) te trekken.
In mijn geval ging het over mijn geaardheid, of ik dat ben of dat heel een deel van mij is en hoe groot is dat deel dan.

Niet in het geijkte sjabloon passen, maakt het leven niet makkelijker. Je stuit bovendien op het (onvermijdelijke) probleem, dat de mensheid al duizenden jaren bezig houdt: klopt het allemaal wel, wat de anderen denken? Ik denk dat het beter is als je jezelf niet probeert te definieren (of laat definieren), hooguit jezelf wat observeert / reflecteert / relativeert. Want dat is het voordeel van 'een verschijnsel zijn' (ondefinieerbaar). Vragen stellen die je nooit kunt beantwoorden (filosofie) is ook goed. Zo hou je de geest open.

[ Bericht 0% gewijzigd door deelnemer op 05-12-2018 21:57:55 ]

quote:

‘Ze hebben me verzonnen, puur om een kinderwens te vervullen’

Veel geadopteerden blijken papieren te hebben waar geen letter van waar is. Als Amanda Janssen (33), geboren in Sri Lanka , in de spiegel kijkt, weet ze niet wie ze ziet.

[...]

Als Amanda Janssen zichzelf in de spiegel aankijkt, weet ze niet wie ze ziet, zegt ze. „Ik ben niet meer dezelfde als wie ik was. Er mist een stuk. Wat dat stuk is, hoe groot dat stuk is, dat weet ik niet.” Ze heeft aan haar vriend gevraagd van wie hij eigenlijk houdt. „Want als ik niet weet wie ik ben, hoe kan hij dan van mij houden?”

De basis van jou als mens zijn je naam en je geboortedatum, legt ze uit. „Je viert je verjaardag, je weet hoe je heet. Hoe kan dan de rest wel kloppen, als je dat onderste steentje onder je vandaan trekt?” De fundering is gewoon foetsie, zegt ze. „Iedereen denkt dat het huis nog overeind staat, maar niemand ziet dat er daaronder iets totaal mis is. Dat maakt het zo verschrikkelijk alleen.”

Niet eerder in haar leven ervoer Janssen zo’n verdriet. Ze denkt dat ze in een rouwproces zit. „Ik rouw alleen om iets wat er nooit is geweest. Voor mij is dat een raadsel. Waar heb ik dan last van?” Op slechte dagen heeft ze nergens zin in, en kost alles moeite. „Dat is zwaar voor iemand bij wie altijd de zon scheen.” Er is met haar gerommeld, zo voelt het.

„Ze hebben me gewoon verzonnen, puur om een kinderwens te vervullen en om daar geld aan te verdienen. Alsof ik als mens niet van belang ben. Ze zijn aan mij gekomen op het moment dat ik geen stem had, maar nu ben ik er wel. En nu heb ik het op te lossen.”

quote:

Het algoritme als ideologie

Robbert Dijkgraaf bezocht de techies van Silicon Valley en vond vooral blind vertrouwen in de goede bedoelingen van de techreuzen. Wat voor samenleving willen wij eigenlijk?

Als Karl Marx zou terugkeren op aarde, zou hij een software-ingenieur zijn. Hij zou geen dikke politieke verhandeling schrijven, maar een computeralgoritme dat bepaalt wat de wereld leest, ziet, koopt en denkt. Geen Das Kapital, maar Der Algorithmus. Moderne ideologie is een icoontje op je telefoon.

Onlangs was ik op een conferentie met ‘techies’ uit Silicon Valley. Natuurlijk ging het gesprek over de controversiële invloed van sociale media en digitale technologie. Met name de recente schandalen rondom Facebook en diens rol bij de Amerikaanse verkiezingen stonden centraal.

Twee zaken vielen mij in die discussies op. Ten eerste, het blinde vertrouwen in de goede bedoelingen van de oprichters. Velen waren verongelijkt dat de geliefde internetfirma’s en hun leiders nu opeens onder vuur lagen. Ze hadden er het volste vertrouwen in dat zij uiteindelijk de wereld beter gingen maken, te beginnen met hun eigen producten.

Het tweede punt was cynischer. Alle maatregelen die nu worden voorgesteld om de privacy van burgers te beschermen en de vrijheid van internetbedrijven in te perken, werken uiteindelijk alleen maar in het voordeel van diezelfde reuzen. Zuckerberg is het gelukt zijn bedrijf op te bouwen dankzij de goedgelovigheid van de eerste generatie gebruikers die vrij hun data deelden. Je hebt een pioniersfase nodig met bijbehorende wildwesttaferelen om te kunnen uitgroeien van start-up tot megaconcern. Men was het dan ook unaniem eens dat Europa, met zijn nieuwe stringente privacy- en belastingmaatregelen, nooit een bloeiende internetcultuur zal krijgen.

Bekeerlingen

Mijn conclusie na enkele dagen onder deze bekeerlingen te hebben doorgebracht was, dat ideologie voortijdig is doodverklaard. Er mogen nog maar weinig communistische of fascistische regimes zijn, voor de moderne ideologie moeten we niet naar Noord-Korea reizen, maar naar het binnenste van onze computers en smartphones. Daar wordt steeds meer ons leven bepaald.

Wat voor samenleving willen wij? Wat zijn onze normen en waarden? Dit zijn niet langer vragen voor politici, economen en filosofen, maar voor machines en algoritmes. Computercodes bepalen welk nieuws we lezen en welk product we kopen, wat we denken en voelen. En steeds meer worden die codes niet door mensen geschreven, maar door de machines zelf.

Techneuten zien de samenleving als een enorme machine vol knoppen en schakelaars die moeten worden ingesteld. Niet lang geleden hadden we een mechanistisch beeld van de technicus, als monteur in de machinekamer gewapend met een oliekannetje en een waterpomptang. Het recente beeld is de software-ingenieur die de parameters van het zoekalgoritme bijstelt om zo een optimale maatschappij te creëren. Met de juiste balans tussen sensatiezucht en empathie, nieuwsgierigheid en privacy, entertainment en informatie. Misstanden worden gezien als afwijkingen van de correcte stand van de knoppen. De oplossing is een verdere aanpassing van het algoritme, dat lerend van zijn fouten steeds dichterbij het ideaal komt.

Nu is een zekere terugkeer van ideologieën wel welkom. De huidige politiek wordt vaak als bloedeloos ervaren. Men argumenteert pragmatisch per onderwerp. Een half procent erbij of eraf.

Het aantrekkelijke van een ideologie is dat die overkoepelende ideeën schetst en onderliggende gedachten blootlegt. Een visie gaat niet uit van concrete antwoorden, maar van het zoekproces. Precies het verschil tussen een algoritme en een uitkomst, zou de informaticus zeggen. Ook een computer is een machine die op systematische wijze aan iedere input een output toekent.

Normen en waarden

Alleen is het uiterst onwaarschijnlijk dat zo’n optimale visie bestaat: een verzameling normen, waarden, leefregels die het geluk van ons allen maximaliseert. De confrontatie met alwetende ideologieën is wereldwijd een bloederig experiment gebleken. Er is geen Mount Everest in het morele landschap die boven alles uit torent, maar er is een reeks bergtoppen, ieder met zijn eigen compromissen en onvolledigheden.

Dit is een gedachte die in Silicon Valley weinig leeft. Men gelooft heilig in zelflerende algoritmes die ons naar een universele utopie leiden. Een planeconomie zonder planners, de samenleving als bijrijder in een zelfrijdende auto.

Misschien dat hier het rommelige mensenverkeer inspiratie kan bieden, waar ideeën met elkaar in een gezonde competitie verkeren. Ik wil niet één universele internetgigant die bepaalt welk nieuws ik lees, welke films ik zie, waarheen ik op reis ga en wat ik koop. Ik wil zelf kiezen welk diensten ik gebruik. Als de wereld iets nodig heeft is het meer en verschillende Facebooks en Googles.

Een wereld geleid door de andere Marxistische ideologie, die van de komiek Groucho met zijn uitspraak: „Dit zijn mijn principes en als die je niet bevallen, heb ik andere.”

Daar is het elektrische hulpje voor ons geheugen

quote:

Op woensdag 21 november 2018 22:27 schreef deelnemer het volgende:

Yuval Noah Harari: "21 Lessons for the 21st Century" | Talks at Google

Het lijkt mij een probleem, dat je niet zomaar kan overlaten aan een specialisme of bedrijfstak die daarin voorop loopt, maar moet worden ingebed in een democratische rechtstaat.

Direct gerelateerd aan deze video van Yuval Harari is de kritiek van Shoshana Zuboff op "Surveillance Capitalism".

Shoshana Zuboff & Naomi Klein in gesprek:


[ Bericht 2% gewijzigd door deelnemer op 11-03-2019 22:37:55 ]