De boosheid van de blanke arbeider; een verklaring en een oplossing(?)

In het kader van de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen wil ik graag een poging doen om de groeiende ontevredenheid onder een deel van de Westerse samenleving in een theoretisch kader te vatten en te verklaren. Voor mij is het geen onbekend fenomeen, het is alleen wel veel meer aanwezig en beslissend dan ik voor mogelijk had kunnen houden. Ik speelde al langer met de gedachte om erover te schrijven, dat is er met deze presidentsverkiezingen dus van gekomen.

Ik merk zelf dat er veel onbegrip bestaat wat betreft de boosheid van deze groep blanke autochtonen woonachtig in het ontwikkelde Westen. Dat roepen ze gedeeltelijk over zichzelf af omdat het vaak niet de meest genuanceerde types zijn, en ze moeite hebben om aan anderen precies te duiden wat hen nu eigenlijk dwarszit. Ze maken er geen geheim van dat ze het liefst ophouden met alle ontwikkelingshulp, vluchtelingen rechtsomkeert zien gaan en hun eigen sociale zekerheid boven alles behouden moet blijven. Dat klinkt op het eerste gezicht wat onredelijk. Zij zijn immers onderdeel van de groep die er het globaal gezien het beste voorstaat; de Westerse autochtoon. Waarom maken ze er dan zo’n probleem van als het land waar ze in wonen vluchtelingen opneemt, of de pensioensleeftijd verhoogt? Wat ik er zelf uit destilleer is een poging tot behoud van hun positie. Zij zien hun eigen welvaart afbrokkelen en tegelijkertijd de(/HUN) overheid geld/aandacht besteden aan groepen mensen waar ze zichzelf niet mee kunnen identificeren en met moeite empathie voor kunnen opwekken. In hun ogen worden ze dus onrechtvaardig behandeld en daarom zijn ze boos op de regering.

Echter is dat niet het hele verhaal. Want in bovenstaande alinea worden eigenlijk slechts gevolgen van één kernoorzaak genoemd; de globalisering. Het is namelijk de globalisering die de positie van de (vaak laagopgeleide) autochtone Westerling ondermijnt. Hieronder zal ik proberen uit een te zetten hoe dat in mijn ogen heeft kunnen gebeuren.
Ten eerste een antwoord op de vraag wanneer deze globalisering begon. Mijn inziens was de beweging al langer gaande, maar kreeg deze pas echt betekenis voor de autochtone Westerling toen de Sovjet-Unie uit elkaar viel. Waarna het kapitalistische systeem als winnaar uit de ideologische strijd kwam. Dit leidde in het Westen tot het “afschudden van de ideologische veren” bij veel linkse centrumpartijen. Een strategie die ze tot voor kort geen windeieren legde, maar hun steun aan de positie van de arbeider wel heeft doen verminderen. Economische groei werd de nieuwe prioriteit, ook bij links.

Nu zorgde de nieuwe oppermachtigheid van het kapitalisme in de wereld ook voor een ander (niet heel verwonderlijk) fenomeen; de opmars van internationale handel en de verplaatsing van productie naar lagelonenlanden. Een trend die we op dit moment nog steeds waarnemen. Dit is mijn inziens dat wat de positie van de Westerse arbeider definitief de das om heeft gedaan. Niet omdat zij nu moeten concurreren met mensen in lagelonenlanden (niettemin van belang, maar voor dit betoog niet relevant) maar omdat het bedrijven een machtspositie geeft ten opzichte van democratische overheden. Vroeger was een bedrijf voor zijn productie veel meer gebonden aan een overheid, tegenwoordig vertrekken ze direct naar een ander land als ze daar betere voorwaarden wordt aangeboden.

Dit is een probleem, omdat de overheid een van de weinige instituten is die de burger/arbeider op directe, laagdrempelige wijze kan beïnvloeden om zijn omgeving aan te passen aan zijn wensen. De macht van dit instituut is nu ingedampt, doordat de overheid in de onderhandelingen met het (internationale) bedrijfsleven nu ook te luisteren heeft naar dat bedrijfsleven. De overheid is als democratisch instituut in feite geïnfiltreerd door grote bedrijven die nu hun eigen voorwaarden stellen, en de democratie heeft daarmee aan waarde verloren. Dat maakt dat veel mensen het vertrouwen in de politiek en politici verliezen. De burger die voor veel van zijn sociaaleconomische positie afhankelijk is van de sociale voorzieningen ziet deze worden afgebroken. En wanneer de burger stemt op politici die deze trend beloven om te keren komt hij/zij van een koude kermis thuis, omdat ook die politici gebonden zijn aan de tucht van de internationale handel en zo nooit hun beleid door kunnen voeren. De onvrede die door deze tanende macht van de democratie ontstaat is volgens mij de oorzaak van de opkomst van populistische partijen in het Westen. En het gelijktrekken van deze machtsverhoudingen is volgens mij de enige mogelijkheid om die trend te stoppen.

Volgens de heersende gedachtes kan dat op twee manieren; óf iedereen trekt zich terug uit elke internationale handel en bemoeit zich met z’n eigen zaken, óf we vormen een wereldregering en stellen op die manier de democratie en het bedrijfsleven weer aan elkaar gelijk. Beide manieren zijn echter niet zaligmakend, het één is een recept voor conflicten tussen landen en het ander is een recept voor conflicten tussen staten. Het eerste zie ik liever nooit gebeuren, het tweede ga ik waarschijnlijk niet meer meemaken. Op het eerste gezicht is het een gebed zonder eind, maar ik denk dat er wel een antwoord op gevonden kan worden.

Ga maar na; het verschil in macht (en het begin van deze problematiek) is ontstaan toen het internationale bedrijfsleven greep kreeg op de democratie. Het als het ware infiltreerde. Is het dan geen idee om ditzelfde proces toe te passen, maar dan de andere kant op? Dat we, als tegenwicht aan de internationale marktucht waar overheden zich aan moeten houden, we een democratisch geluid binnen een multinational mogelijk maken? Zoiets kan op verschillende manieren, en hoeft absoluut geen heftige ingreep te zijn. De grootste internationaal opererende bedrijven zijn bijvoorbeeld vaak naamloze vennootschappen. Een aandeel daarvan is voor iedereen te koop. Als een overheid werknemers zou aanmoedigen/subsidiëren (of liever nog de werknemers zelf) om een democratisch werknemersorgaan op te richten dat op basis van een aandelenkapitaal stemrecht heeft binnen de onderneming ben je er in feite al. Machtsverschil weggevaagd en conflict opgelost.

Hebben jullie hier weleens over nagedacht, en wat zou jou oplossing zijn? Ik ben benieuwd.

quote:

Op donderdag 10 november 2016 00:45 schreef Perrin het volgende:
Prima analyse vind ik, al vind ik je voorgestelde oplossing niet zo'n goede. Een democratisch geluid binnen multinationals heeft weinig kans tot iets te leiden omdat er zoveel van dat soort bedrijven zijn en omdat burgers in allerlei landen allerlei verschillende belangen hebben die je niet goed binnen al die bedrijven apart kunt laten gelden.

Overheden zullen denk ik groepsgewijs een blok moeten vormen tegen de macht van het kapitaal. De EU beloofde zo'n soort instituut te zijn, maar staat in de praktijk grotendeels aan de kant van het kapitaal.

Uiteindelijk is er een ontelbaar aantal manieren om democratische controle bij bedrijven in te voeren, dit was er slechts één van. Verschillende situaties/bedrijven vereisen verschillende aanpakken.