De populariteit van het Populisme

quote:

Electorale opstand is gevolg van zelfafzondering elite

OPINIE De sociale bovenlaag heeft zich afgezonderd en daarmee begon de maatschappelijke desintegratie.

Door: Thomas von der Dunk 7 mei 2016, 02:00

Spat de Nederlandse samenleving uit elkaar? René Cuperus stelt op 2 mei dat een samenleving staat of valt met de wil tot samenleven, en dat we nu met een groeiende onwil daartoe worden geconfronteerd. Moslims versus populisten, kosmopolieten versus nationalisten, hoger versus lager opgeleiden et cetera. Er is ook sprake van toenemende fysieke afzondering, waardoor veel mensen geen boodschap meer hebben aan elkaars noden. Het verschijnsel doet zich in het hele Westen voor, en resulteert in de implosie van de sociaal-democratische en christen-democratische partijen, die vanouds 'de boel bijelkaar hielden'

Cuperus heeft gelijk, maar noemt opvallend genoeg één cruciale groep niet, terwijl het probleem van maatschappelijke desintegratie met hún zelfafzondering begonnen is: de sociaal-economische bovenlaag. Een afzondering van de rest van de wereld die in Engeland en Amerika al letterlijk tot wereldvreemde gated communities heeft geleid.

Die bovenlaag heeft de afgelopen kwart eeuw als eerste gedemonstreerd niet meer met de rest van de bevolking te willen samenleven. Dat blijkt allereerst uit het, dankzij de Panama Papers opnieuw onder onze aandacht gebrachte, schimmige systeem van belastingontduiking waarmee zij zich aan een evenredige bijdrage aan de staatskas onttrekt. Het blijkt tevens uit de door haar afgedwongen fiscale concurrentie tussen Europese lidstaten, waardoor de belastingafdracht van multimiljonairs en multinationals sowieso een ridicuul laag niveau heeft bereikt.

De afbraak van de daarmee 'onbetaalbaar' geworden verzorgingsstaat heet vervolgens ook omwille van onze internationale concurrentiepositie noodzakelijk te zijn. Want tegelijk is die bovenlaag erin geslaagd op Europees en nationaal niveau een economisch beleid te dicteren, dat opnieuw vooral haar eigen materiële bevoorrechting dient. Daarvan is de rest van de bevolking zich inmiddels bewust geworden, en dat verklaart het toenemende verzet tegen de grenzenloze globalisering, zoals zich dat al in het 'nee' bij het Oekraïnereferendum heeft vertaald, en straks bij het TTIP zal doen. Niet toevallig is, na decennialang vergeten te zijn, de materiële ongelijkheid plots weer op de politieke agenda terug. Cruciaal: al die door de beleidselite met het oog op de globalisering als noodzakelijk en onvermijdelijk gepropageerde 'structurele hervormingen', al die neoliberale deregulerings-, flexibiliserings- en privatiseringsmaatregelen zijn vooral de top van de maatschappelijke piramide ten goede gekomen. Het zijn de superrijken, het grote bedrijfsleven en hun aandeelhouders die ervan hebben geprofiteerd. Aan de forse stijging van het bnp van de afgelopen vijftien jaar heeft daarentegen de modale burger amper iets gehad. Die ziet zich als gevolg van datzelfde hervormingsbeleid, met de afbraak van huur- en ontslagbescherming, een onzeker pensioen en oplopende persoonlijke zorgkosten juist in zijn bestaanszekerheid bedreigd.

Dit contrast verklaart de electorale opstand die nu in Europa én Amerika tegen de neoliberale beleidsconsensus woedt. Trump mag als een extremist gelden, maar in één opzicht is hij het niet: in zijn economische programma. Dat is bijna klassiek-keynesiaans omdat het in een belangrijke rol voor de staat - van industriepolitiek tot grote publieke werken - voorziet. In dat opzicht zijn juist voor 'gematigd' versleten Republikeinen als Jeb Bush en Marco Rubio de ware extremisten, neoliberale radicalen die slechts één economisch recept kennen: nog minder overheid en nog lagere belastingen voor de rijken. De daaraan gepaarde leugen dat zoiets ook de gewone burgers ten goede zou komen, wordt door het electoraat niet langer geslikt. 'De opstand van de burger bereikt nu ook de wereldeconomie', zo kopte de NRC 18 april. Dat is juist. En die opstand betreft vooral de voorrechten die de bovenlaag voor zichzelf heeft gereserveerd. Het contrast tussen de eigen onzekerheid van veel burgers en de zelfverrijking aan de top verklaart de woede in eerstgenoemde kring over managers die voor massa-ontslagen met een bonus worden beloond. En wat de woede vervolgens versterkt, is het totale onbegrip voor die woede bij diezelfde managers, die hun eigen bovenmatige weelde als vanzelfsprekend zijn gaan beschouwen, omdat niet de eigen samenleving, maar hun internationale soortgenoten hun referentiekader zijn gaan vormen. Dat is de kern van hun zelfafzondering die veel ernstiger is dan die van alle andere door Cuperus genoemde groepen, omdat die degenen betreft die wel sterk het beleid bepalen dat vervolgens de hele samenleving treft.

De kredietcrisis van 2008 had de hoop gewekt dat de scheefgegroeide verhoudingen zouden worden rechtgezet en er een einde zou komen aan de eenzijdige dominantie van het marktdenken, die zowel de verzorgingsstaat sloopte als die fiscale ontsnappingsroutes mogelijk had gemaakt. Dat is niet gebeurd. Massale belastingontduiking vindt nog steeds plaats, ook omdat het wettelijk is toegestaan - en juist dat is het grote probleem. Wanneer het recht fundamenteel niet met het rechtsgevoel spoort en aanpassing daaraan door oppermachtige belanghebbenden wordt getraineerd, leidt dat uiteindelijk tot een volksopstand. Die zien we dan ook bij de stembus nu.

Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus.

quote:

Op maandag 23 mei 2016 09:37 schreef Gutmensch het volgende:
Alsof populisten met werkbare oplossingen komen.

quote:

Op maandag 23 mei 2016 09:45 schreef Reya het volgende:

[..]

Eerlijk is eerlijk, dat stelt Piet ook niet.

quote:

Op maandag 23 mei 2016 08:31 schreef Pietverdriet het volgende:
De gevestigde partijen falen er in de kiezer het gevoel te geven dat zij capabel zijn problemen op te lossen.

quote:

Op maandag 23 mei 2016 11:37 schreef BaardaapAd het volgende:
Toen Pim Fortuyn snel enorm populair werd klaagden de gevestigde partijen over populisme; het was ze klaarblijkelijk ontgaan dat populisme de basis is van democratie (want de bevolking - populus - kiest).

quote:

En vooral tegen partijen die de uitslag van het EU grondwet referendum feitelijk gewoon terzijde schoven - zoals nu het uitblijven van een reactie op het associatieverdrag referendum veel kwaad bloed zet. De kiezer voelt zich gewoon totaal niet serieus genomen door het politiek establishment.

quote:

Op maandag 23 mei 2016 10:05 schreef gelly het volgende:
Populisten spelen in op primitieve emoties, de enige manier waarop de gevestigde politiek die stemmen kan terugwinnen is nu juist op een manier die hen verweten wordt: veel beloven, doen alsof er makkelijke oplossingen zijn voor complex problemen en suggereren dat je naar jan-met-de-pet luistert en niet tot de zogenaamde "elite" behoort.

Daarom hoef je ook geen moeite te doen dat deel van het electoraat terug te winnen. Dat komt vanzelf als het economisch beter gaat. Je kunt een bankwerker of postbode niet overtuigen met inhoudelijke argumenten.

quote:

Op maandag 23 mei 2016 10:23 schreef Gutmensch het volgende:

[..]

Nou ja, hij zegt:

[..]

Dus kennelijk geven populistische politici de kiezer ten onrechte wel dat gevoel.

SPOILER

Om spoilers te kunnen lezen moet je zijn ingelogd. Je moet je daarvoor eerst gratis Registreren. Ook kun je spoilers niet lezen als je een ban hebt.

quote:

Op maandag 23 mei 2016 12:21 schreef Pietverdriet het volgende:

[..]

Je zou ook gewoon wat inhoudelijks kunnen bijdragen aan de discussie

quote:

Op maandag 23 mei 2016 11:47 schreef Ryon het volgende:
Een minderheid van "de kiezers" stemde in dat referendum tegen de EU Grondwet. De rest bleef thuis of stemde voor. Net zoals opnieuw gebeurde tijdens het afgelopen referendum.

quote:

Op maandag 23 mei 2016 11:49 schreef Ryon het volgende:
Ben ik het mee eens. Een postbode die zijn baan kwijtgeraakt is vanwege de veranderende economische omstandigheden stemt o.g.v emotie en niet ratio. Dat blijkt ook nadrukkelijk uit al het kiezersonderzoek dat gedaan wordt naar die groep.

quote:

Op maandag 23 mei 2016 12:29 schreef Pietverdriet het volgende:

[..]

De beste remedie tegen populisten is dan ook regeringsverantwoordelijkheid geven.

quote:

Op maandag 23 mei 2016 12:27 schreef Pietverdriet het volgende:

[..]

Dit is een prachtig voorbeeld waarom bankwerkers en postbodes zich afwenden, de arrogantie en zelfingenomenheid van deze post is gigantisch

quote:

Op maandag 23 mei 2016 12:29 schreef Repelsteeltju het volgende:
Net zoals bij de Tweede Kamerverkiezingen een minderheid van de kiezers op de VVD of op rechts stemde. De rest bleef thuis of stemde links. Je kunt niet zomaar als partij met een standpunt de stemmen opeisen van degenen die niet gestemd hebben. Dat gaat lijnrecht in tegen onze vorm van democratie, zonder volksraadpleging gaat dat zelfs helemaal in tegen de democratische principes waar de gevestigde partijen voor beweren te staan.

quote:

Op maandag 23 mei 2016 12:29 schreef Repelsteeltju het volgende:
Niemand is rationeel in zijn stemmen. En vanwege ons systeem van coalities is het heel moeilijk vooraf te voorspellen waar een stem op een partij in resulteert.

Ik denk dat de genen die stemmen om een statement te maken daar over het algemeen veel meer succes in hebben dan brede partijen. PvdD en de PVV hebben met hun one-issue veel meer aandacht weten te vergaren dan ze als brede partijen hadden kunnen doen.

quote:

Op maandag 23 mei 2016 12:36 schreef Tocadisco het volgende:

[..]

Dat is ook weer zo'n een dingetje dat de laatste decennia, en de afgelopen jaren bijzonder hard, bij de meer kosmopolitische partijen erin is geslopen. Het idee dat politieke meningsverschillen niet veroorzaakt worden door verschillen in ideologie of doordat gevoerd beleid voor iedereen verschillende voor- en nadelen heeft maar eerder door het feit dat een groot deel van het land gewoon te dom is om te snappen wat goed voor hun is.