Hulp bij zelfdoding - toelaatbaar?

quote:

'Respecteer de redelijke doodswens van de oudere'



Jan Terlouw: "Zelf een vriend helpen sterven, zou ik buitengewoon moeilijk vinden."

Midden in het interview onderbreekt Jan Terlouw het gesprek. Hij wijst naar een van de vier koeien in het weiland achter zijn huis. De koe kijkt ons recht in de ogen. Ze staat stokstijf op haar poten, terwijl haar rug vreemde, schokkerige bewegingen maakt. "Barensweeën", zegt Terlouw, die naar zijn verrekijker grijpt om te kijken of er al hoefjes tevoorschijn komen. "Het zou kunnen dat ze zo meteen gaat kalven. Dan moet ik er wel even naartoe. In principe kunnen ze het zelf, maar soms is er wat hulp nodig."
De initiatiefgroep 'Uit vrije wil' beoogt 'voltooid leven' op te nemen in de wet als grond voor euthanasie. Trouw onderzoekt dit begrip in een korte serie. Jan Terlouw: "Iemands leven is voltooid, als diegene dat zelf in alle redelijkheid zo ziet."

Is de oud-politicus en schrijver agrariër geworden? "Welnee, dit is vrije-tijdswerk." Vier koeien en 16 schapen en lammeren lopen er in de weides rond zijn huis in het Gelderse Twello. Terlouw (79) verzorgt ze met zijn vrouw. Het echtpaar woont sinds begin jaren negentig op een bosrijk landgoed van 13 hectare. "Een godsgeschenk om hier oud te mogen worden", zegt Terlouw. "Of eigenlijk: een geschenk van mijn lezers."

Hij was wetenschapper, Tweede Kamerlid, vicepremier, commissaris van de koningin en senator, maar het landgoed dankt hij toch vooral aan zijn geliefde jeugdboeken. Alleen al in Nederland werden er meer dan een miljoen van verkocht en zijn werk werd in 25 talen vertaald. "Ik heb heel veel gewerkt, in mijn leven. Ik vind werken fijn."

Hij werkt nog steeds. Sinds 2006 publiceert Terlouw ieder jaar een thriller, die hij met zijn dochter Sanne schrijft. Geen jeugdboeken meer. "Ik weet niet meer voldoende hoe kinderen leven, met hun iPods en telefoontjes", zegt hij.

Jan Terlouw heeft op verzoek zijn naam verbonden aan de initiatiefgroep 'Uit vrije wil'. Deze groep wil er via een nieuwe wet voor zorgen dat oude mensen die hun leven 'voltooid' achten, hulp kunnen inschakelen om hun leven te laten beëindigen.

Als een van de eerste leiders van D66, de partij die de euthanasiewet initieerde, voelt Terlouw zich betrokken bij het onderwerp. "Mijn hele politieke streven had één hoofddoel: emancipatie van de burger. Het hebben van plichten is een recht. Mensen mogen verantwoordelijkheid dragen, anders horen ze er niet echt bij."

Terlouw zou zelf overigens niet snel van de nieuwe wet gebruik maken, als die komt. "Ik zie mezelf nog geen mededeling rondsturen als: 'Op 12 augustus aanstaande laat ik mijzelf euthanaseren'. Als het nodig is, zou ik het liever doen via palliatieve sedatie, langzaam een beetje versterven. Ik zou persoonlijk liever zien dat de dood toch nog minstens een beetje onverwacht komt. En niet zo georganiseerd. Maar dat is geen reden om het een ander te verbieden."

Zou u een vriend helpen sterven, als hij u daar om vroeg?

"Dat zou ik buitengewoon moeilijk vinden. Een oud-studiegenoot, een heel goede vriend van me, belde me vijf jaar geleden op. Hij zei: 'Jan, ik wacht het eindexamen van mijn kleindochter nog af. En daarna is het afgelopen. Ik wilde het je even vertellen, zodat je er niet door wordt overvallen.'

"Ik vond dat ontzettend moeilijk te verwerken. Ik zei: 'Ik accepteer je besluit volledig. Ik bewonder het dat je hiervoor kiest. Ik schrijf je vanavond nog een brief.'

"Niet veel later is het gebeurd. Op een vooraf bepaalde datum. Dat zou mij niet liggen. Maar nogmaals: als een ander het zo wil doen, dan moet dat mogen. Mijn vriend kon het doen omdat hij ernstig ziek was. Maar wat als hij nou alleen maar moe was geweest, klaar met het leven? Dan had het volgens de wet niet gemogen."

En dat vindt u onrechtvaardig?

"Inderdaad. Voor mij is de kern van de zaak dat iemand zelf mag bepalen wanneer hij zijn leven voltooid acht. Niet als hij veertig is, want als een veertigjarige uit het leven wil stappen, is er iets grondig mis. Dan moet je het beschouwen als een ziekte, en moet je hem behandelen, desnoods tegen zijn zin in. Maar als iemand in de tachtig is, en hij heeft alles gehad, zijn kinderen zijn opgevoed, zijn partner is overleden, zijn lijf takelt af, al is hij dan niet ziek - dan moet hij zelf kunnen beslissen dat zijn leven voltooid is. En dan mag de samenleving niet zeggen: dat is niet waar."

Niet bepaald eenduidige criteria.

"Nee, maar dat is inherent aan deze materie. Het is geen medisch vraagstuk, zoals euthanasie, waarbij artsen tamelijk objectief kunnen vaststellen of er sprake is van ondragelijk en uitzichtloos lijden. Het is een ethisch vraagstuk. Dat vereist grote zorgvuldigheid. Daarom pleit de initiatiefgroep ook voor professionele begeleiding. Het moet goed geregeld worden. Een deskundige, of een commissie, moet zich ervan laten overtuigen dat iemand niet lichtvaardig, maar in alle redelijkheid tot zijn besluit is gekomen."

En dat kan en mag de samenleving wél beoordelen?

"Ja, dat is nodig, om misbruik te voorkomen. Je kunt niet zeggen: ga maar naar de apotheek en koop de pil van Drion. Daar zijn we als mensheid helaas niet toe in staat, het risico op misbruik zou dan te groot worden. Begeleiders moeten vaststellen dat het besluit bijvoorbeeld niet door erfgenamen is ingegeven. Het dient een oprechte wens te zijn van de persoon in kwestie, een wens die losstaat van grillen en praktische, oplosbare problemen zoals lichte eenzaamheid of slapeloosheid."

Opnieuw: voorwaarden die sterk persoonlijk zijn, en dus lastig in een wet te vatten.

"We zijn altijd afhankelijk van de integriteit van de mensen die het moeten uitvoeren, dat geldt bij elke wet. De samenleving bestaat niet uit machines. Rechters zijn ook mensen, kijk maar hoe verschillend de strafmaat voor een bepaald vergrijp bij verschillende rechters kan uitpakken. Zo is het systeem. Maar het risico op fouten en misbruik mag geen reden zijn om een rechtvaardige wet tegen te houden."

Er zijn ook mensen met religieus gemotiveerde bezwaren.

"Ook die mogen dit niet tegenhouden. Als christelijke politici zeggen: 'God verbiedt dit', dan kunnen ze die bewering op geen enkele manier bewijzen. Dus mag die niet in wetgeving worden meegenomen."

Wetten bevatten toch wel meer onbewijsbare ethische motieven?

"Ja, maar dat zijn geen religieuze motieven. De wetgever mag bijvoorbeeld best uitgaan van de basis-intuïtie: 'Het leven dient beschermd te worden'."

Waarom eigenlijk - waarom leggen we dit gesprek stil als er een kalfje geboren wordt?

"Daar zijn geen vreemde vooronderstellingen voor nodig. Iedereen heeft die intuïtie. De wil om te leven - en in het verlengde daarvan de wil om leven te beschermen - is zoiets fundamenteels. Elke soort moet ten koste van zo ongeveer alles willen leven, anders kan hij überhaupt niet bestaan. Wij zijn de enige soort die weet dat het leven ophoudt. En die zich soms gedwongen ziet om zich in redelijke termen tot dat einde te verhouden. Als ik hier een konijn aantref met myxomatose (een virus dat blindheid veroorzaakt, MvD), en het vlucht niet eens meer als ik nader, dan schiet ik het beestje met mijn buks een kogel door het hoofd. Met grondige tegenzin.

"De vraag is niet óf we het leven moeten beschermen, maar tot op welk punt we dat moeten doen. Waarom mogen de veertigers, die de wetten maken, een vrouw van negentig beletten om op een humane wijze uit het leven te stappen? Moet zij voor de trein springen? Jaarlijks maken honderden oude mensen op een gewelddadige manier een einde aan hun leven. Dat is mensonwaardig."

In de nacht na dit interview is een gezond kalfje geboren. Het heeft nog geen naam.

Uit Vrije Wil - Jan Terlouw

quote:

a. is suffering from a terminal illness;
b. is unlikely to benefit from the discovery of a cure for that illness during what remains of her life expectancy;
c. is, as a direct result of the illness, either suffering intolerable pain, or only has available a life that is unacceptably burdensome (because the illness has to be treated in ways that lead to her being unacceptably dependent on others or on technological means of life support);
d. has an enduring, voluntary and competent wish to die (or has, prior to losing the competence to do so, expressed a wish to die in the event that conditions (a)-(c) are satisfied); and
e. is unable without assistance to commit suicide,

quote:

De zorgvuldigheidseisen, bedoeld in artikel 293, tweede lid, Wetboek van Strafrecht,
houden in dat de arts:
a. de overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van een vrijwillig en
weloverwogen verzoek van de patiënt,
b. de overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van uitzichtloos en
ondraaglijk lijden van de patiënt,
c. de patiënt heeft voorgelicht over de situatie waarin deze zich bevond en over
diens vooruitzichten,
d. met de patiënt tot de overtuiging is gekomen dat er voor de situatie waarin
deze zich bevond geen redelijke andere oplossing was,
e. ten minste één andere, onafhankelijke arts heeft geraadpleegd, die de patiënt
heeft gezien en schriftelijk zijn oordeel heeft gegeven over de
zorgvuldigheidseisen, bedoeld in de onderdelen a tot en met d, en
f. de levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding medisch zorgvuldig heeft
uitgevoerd.
2. Indien de patiënt van zestien jaren of ouder niet langer in staat is zijn wil te uiten,
maar voordat hij in die staat geraakte tot een redelijke waardering van zijn belangen
terzake in staat werd geacht, en een schriftelijke verklaring, inhoudende een verzoek
om levensbeëindiging, heeft afgelegd, dan kan de arts aan dit verzoek gevolg geven.
De zorgvuldigheidseisen, bedoeld in het eerste lid, zijn van overeenkomstige
toepassing.
3. Indien de minderjarige patiënt een leeftijd heeft tussen de zestien en achttien jaren en
tot een redelijke waardering van zijn belangen terzake in staat kan worden geacht,
kan de arts aan een verzoek van de patiënt om levensbeëindiging of hulp bij
zelfdoding gevolg geven, nadat de ouder of de ouders die het gezag over hem
uitoefent of uitoefenen dan wel zijn voogd bij de besluitvorming zijn betrokken.
4. Indien de minderjarige patiënt een leeftijd heeft tussen de twaalf en zestien jaren en
tot een redelijke waardering van zijn belangen terzake in staat kan worden geacht,
kan de arts, indien een ouder of de ouders die het gezag over hem uitoefent of
uitoefenen dan wel zijn voogd zich met de levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding
kan of kunnen verenigen, aan het verzoek van de patiënt gevolg geven. Het tweede
lid is van overeenkomstige toepassing.

quote:

Op dinsdag 21 juni 2011 21:29 schreef sneakypete het volgende:

[..]

Hoe liberaal is dat? Wie ben jij eigenlijk om die voorwaarden te stellen?

quote:

[..]

Dat heet arbitrage.

quote:

Arbitrage kan verwijzen naar:

Arbitrage (conflict): een methode van geschilbeslechting waarbij een onpartijdige arbiter in een geschil tussen partijen een bindende uitspraak geeft.
Arbitrage (handel): het gelijktijdig op verschillende markten kopen en verkopen van effecten (of andere activa) om gebruik te maken van koersverschillen.
Arbitrage (sport): de leiding in een sportwedstrijd.

quote:

[..]

Niet minder 'subjectief' dan vaststellen wanneer iemand te oud is geworden.

quote:

[..]

En waar markeer je de grens nu precies? En hoe ga je om met een demente die zich zal verzetten tegen de euthanasie?
Ik stel je deze vragen niet om te trollen, maar om je erop te wijzen dat het misschien wel helemaal niet mogelijk is om principes op te stellen op basis waarvan je zou kunnen beoordelen wat geoorloofd is, in dit geval euthanasie.

quote:

Mijn grootvader is dement geweest in zijn laatste 2 jaren en lachte heel de dag om alles wat er om hem heen gebeurde, zonder dat hij het begreep, als een driejarig kind dat zojuist een glas wodka had verorberd. Had deze man er goed aan gedaan om middels een wilsbeschikking zijn doodvonnis te tekenen?

quote:

Op donderdag 23 juni 2011 00:04 schreef sneakypete het volgende:

[..]

Waaraan staat het wel gelijk dan?
Mijn vermoeden is dat liberalen geen idee hebben van wat liberalisme zou kunnen zijn.

quote:

[..]

Ik bedoelde het in deze zin: als een knoop doorhakken. Iets arbitrair noemen betekent dat je wijst op de toevallige, noodzakelijkerwijs onfundeerbare aard van een gekozen standpunt. Dat is eigenlijk trouwens heel de kern van alle 'rechtvaardigheid' nu ik er zo over nadenk.

quote:

[..]

Dat is zeker zo, maar waarom zou het ook 'objectief' zijn als in een geldig criterium? Ben je niet zo oud als je je voelt?

quote:

[..]

Gelukkig geef je het zelf toe. Hoe denk je dan op een filosofieforum toegang te krijgen tot antwoorden op ethische vragen?

quote:

Ook ik vind trouwens niet dat ethiek onbelangrijk is. Ik denk dat veel mensen dat tegenwoordig ervaren; een bepaalde verdeeldheid. Enerzijds zijn er nergens fundamenten te vinden, terwijl we ze toch continue zoeken ter rechtvaardiging van onze acties.

quote:

[..]

Uiteraard niet, maar het punt was natuurlijk dat dementie of geestelijke beperktheid in het algemeen ook niet echt gekozen kan worden als een goede voorwaarde, omdat intelligentie danwel cognitieve vermogens weinig zeggen over iemands levensgeluk.