30-09-2011
'Evolutie is een keiharde wetenschap, en van 'geloven' is absoluut geen sprake'
De gouverneur van Texas Rick Perry is in de race om namens de Republikeinen mee te doen aan de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2012. © reuters
Evolutie is geen opinie; onbetwistbare wetenschappelijke kennis is niet een onderwerp waarover de meningen verdeeld zouden moeten zijn. Dat stelt Barbara Vreede van SciencePalooza.
'Om als Republikeinen de verkiezingen te winnen, mogen we wetenschap niet achter ons laten.' De woorden van Jon Huntsman, kandidaat in de race voor de Republikeinse nominatie voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen, krijgen slechts een mager applaus. Senator Rick Perry reageert schamper: Galileo had ook een meerderheid tegen; waarom zouden we zomaar iets moeten aannemen, 'just because you have a group of scientists who stand up and say, 'Here is a fact'?' De reactie uit de zaal is nu aanzienlijk enthousiaster.
Met Huntsmans waarschuwingen tegen de antiwetenschappelijke houding van zijn partij is zijn kandidatuur vermoedelijk geen lang leven beschoren. Evolutie en klimaatwetenschap wordt in één adem genoemd met liberalisme en socialisme - vieze woorden volgens de Grand Old Party. Het zijn overtuigingen, en scepsis is niet alleen geoorloofd: het is vereist.
Volgens senator Rick Santorum bijvoorbeeld is klimaatverandering een 'beautifully concocted scheme' van links, dat van natuurlijke temperatuurscycli op aarde gebruik maakt om nog meer overheidsbemoeienis te creëren. Ook op andere vlakken heeft de wetenschap het zwaar te verduren. Afgevaardigde Michele Bachmann leek het belang van wetenschappelijke zuiverheid niet in te zien toen ze wilde beweringen over een link tussen het HPV vaccin en een verstandelijke handicap het publiek in slingerde.
Ook twijfel aan de evolutietheorie prijkt glimmend op menig CV van kandidaten voor de Republikeinse nominatie. Evolutie is een 'issue', en de conservatieven hebben nagenoeg allemaal een mening. Het is niet alleen Miss USA die er problemen mee heeft; de acceptatie van de evolutietheorie vormt een barometer voor een breder issue: vertrouwen in de wetenschap.
Ergernis
Er zijn weinig vragen die bij mij zoveel ergernis oproepen als 'Gelooft u in evolutie?'. Evolutie is een keiharde wetenschap, en van 'geloven' is absoluut geen sprake. Gelooft u in kwantumfysica? En in biochemie? Wat zijn uw gevoelens over algebra? Evolutie is geen opinie; onbetwistbare wetenschappelijke kennis is niet een onderwerp waarover de meningen verdeeld zouden moeten zijn.
Natuurlijk is er een religieuze component: een letterlijke interpretatie van de bijbel strookt niet met wetenschappelijke gegevens over de leeftijd van de planeet, en de verwantschap tussen soorten. Maar dat wetenschap en religie prima naast elkaar kunnen bestaan bewijst onder andere de Rooms-Katholieke kerk, die de evolutietheorie inmiddels heeft erkend.
Volledige waanbeelden
Nee, het gaat niet om het bestaan van een god - daar doet evolutiebiologie immers geen uitspraken over. Ter discussie staan juist de evolutionaire mechanismen zelf. Daarbij lijkt er geen eenduidig anti-evolutie standpunt te zijn: het niet-'geloven' speelt zich af op vlakken die variëren van 100 procent letterlijke bijbelinterpretatie tot de acceptatie van een beperkte selectie aan (pseudo)wetenschappelijke resultaten. Antibioticaresistentie kan wel, maar fossielen zijn onzin. Vaak gaat het bij de anti-evolutionisten echter niet om weerlegbare standpunten, maar om volledige waanbeelden waarbinnen iedere interne consistentie ontbreekt.
Evolutie volledig begrijpen is ook niet makkelijk. Sommige aspecten van de theorie zijn logisch, terwijl andere net wat meer gedachtesprongen behoeven. Wetenschapsfilosoof Bas Haring schreef twee jaar geleden een artikel waarin hij enkele belangrijke misverstanden over de evolutietheorie aankaart en uitlegt. Eén van de punten die Haring aanhaalt is wat mij betreft de kern van de zaak: variatie, erfelijkheid, en verschil in reproductief succes vormen gedrieën de logische basis voor het evolutieproces. Dit is keiharde logica en, zoals Haring ook zegt, daar is geen speld tussen te krijgen. Noem het de wet van evolutie. Een wet die oncontroversieel ten grondslag ligt aan een enorme stapel wetenschap, die getoetst is en bewezen, en waar geen wetenschapper nog aan twijfelt.
Neus ophalen
Niet zomaar klakkeloos aannemen wat iemand zegt, ongeacht zijn expertise, is één ding. Radicaal de neus ophalen voor iets wat in een volledige beroepsgroep een algemeen geaccepteerd feit is, is heel wat anders. We komen er als mensheid niet zonder vertrouwen in elkaar. Vertrouwen in de piloot die een vliegtuig bestuurt; vertrouwen in de dokter die medicatie voorschrijft; vertrouwen in de bakker, in de bediening van je favoriete restaurant.
Wetenschap bestaat bij de gratie van kritiek, van vragen stellen, van toetsen en niet zomaar iets aannemen. Maar dat wil niet zeggen dat daarbuiten geen vertrouwen mag zijn in de wetenschapper, die in de jaren dat hij zich verdiepte in zijn onderzoeksonderwerp, echt wel heeft geleerd waar hij het over heeft.
Het zou de politici niet misstaan om een beetje nederigheid te tonen waar het de expertise van anderen betreft. Erkennen dat de balans mist, als in een discussie over een wetenschappelijk onderwerp de 'argumenten voor' afkomstig zijn uit de hoek van wetenschappers, puttend uit anderhalve eeuw aan onderzoek aan het fenomeen in kwestie, en 'argumenten tegen' van mensen komen die zich er slechts als opiniërende hobbyist mee bezighouden. Erken dat de wetenschap achter laten, het laatste is wat je als politieke beweging moet willen doen.
Barbara Vreede
(Volkskrant)