Het Astronomie topic #4

22-04-2010

LOFAR biedt brede kijk op pulsars



Met de in aanbouw zijnde LOFAR-telescoop in Noord-Drenthe (LOw-Frequency ARay) is de langgolvige radiostraling van zes pulsars waargenomen, die tegelijkertijd op veel kortere golflengten werden bestudeerd door grote radioschotels in Duitsland en Engeland. LOFAR is een revoluitonaire radiotelescoop die uiteindelijk uit tienduizenden kleine, eenvoudige antennes zal bestaan, verspreid over een groot deel van Noordwest-Europa.

Pulsars - compacte, snel roterende sterren die regelmatige pulsen van radiostraling uitzenden - worden gewoonlijk op golflengten van enkele centimeters of decimeters waargenomen. Met LOFAR zijn nu simultaanwaarnemingen verricht op golflengten tot 7 meter. Door de pulsars in zo'n breed golflengtegebied te bestuderen, hopen astronomen meer te weten te komen over hun opbouw en over het ontstaan van de pulsen.

LOFAR zal in de loop van komend jaar worden voltooid. De officiële inauguratie staat al iets eerder gepland, op 12 juni.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

21-04-2010

Donkere energie blijft raadselachtig, ondanks groot supernova-project



Sterrenkundigen zijn er nog steeds niet in geslaagd om het raadsel van de donkere energie op te lossen. Ook na de analyse van waarnemingen aan vele honderden ver verwijderde supernova's blijft de ware aard van de donkere energie een mysterie. Dat schrijft een team onderzoekers onder leiding van Saul Perlmutter van het Supernova Cosmology Project in The Astrophysical Journal .

Perlmutter leidde twaalf jaar geleden een van de twee teams die onafhankelijk van elkaar ontdekten dat de uitdijing van het heelal in de loop van de tijd steeds sneller gaat, kennelijk als gevolg van de aanwezigheid van een mysterieuze 'donkere energie' die als een soort anti-zwaartekracht werkt. De ware aard van die donkere energie is echter een raadsel.

De geschiedenis van de versnellende uitdijing van het heelal kan bestudeerd worden door metingen te verrichten aan ver verwijderde supernova's - de terminale explosies van zware sterren. Astronomen hopen er op die manier achter te komen of de donkere energie altijd een constante waarde heeft gehad, of dat hij in de loop van miljarden jaren in kracht is toe- of afgenomen.

Een grondige analyse van honderden supernova's, die de afgelopen jaren door Perlmutters team zijn waargenomen, heeft die vraag echter nog steeds niet met zekerheid kunnen beantwoorden. Naar de ware aard van de mysterieuze donkere energie kunnen sterrenkundigen voorlopig dan ook slechts gissen.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

22-04-2010

Subaru-telescoop ziet 'halo' rond sterrenstelsel M81



Met de Japanse 8,2-meter Subaru-telescoop op Mauna Kea, Hawaii, is een extreem zwakke 'halo' gefotografeerd rond het spiraalvormige sterrenstelsel M81, op 11,7 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Grote Beer.

De gevoelige Suprime-Camera van de Subaru-telescoop slaagde erin het zwakke licht van talloze sterren vast te leggen die zich op grote afstand buiten het heldere spiraalstelsel bevinden. Ook ons eigen Melkwegstelsel wordt door een dergelijke halo omgeven.

De halo van M81 verschilt echter op enkele belangrijke punten van die van het Melkwegstelsel. Zo lijkt hij helderder te zijn, en meer 'zware elementen' te bevatten - atomen zwaarder dan waterstof en helium.

Onderzoek aan de halo's van sterrenstelsels kan mogelijk meer informatie opleveren over de ontstaanswijze. Zo is het denkbaar dat M81 in de loop van de miljarden jaren meer kleinere sterrrenstelsels heeft opgeslokt, aldus de Japanse onderzoekers.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

23-04-2010

Hubble-telescoop viert twintigste verjaardag



Op zaterdag 24 april 2010 is het precies twintig jaar geleden dat de Hubble Space Telescope gelanceerd werd. Ter gelegenheid van die verjaardag heeft het Space Telescope Science Institute in Baltirmore een spectaculaire foto vrijgegeven van een deel van de Carina-nevel, een groot stervormingsgebied op 7500 lichtjaar afstand in het zuidelijke sterrenbeeld Carina (Kiel). Nevelflarden en stofkolommen worden beschenen door jonge, pasgeboren sterren in de omgeving, waardoor ze langzaam 'verdampen'. Binnenin de dichtste stofwolken ontstaan nieuwe sterren.

De Amerikaans-Europese Hubble-telescoop heeft de afgelopen twintig jaar op elk deelgebied van de astronomie voor revolutionaire ontwikkelingen gezorgd. In mei 2009 werd de vijfde en laatste onderhoudsvlucht uitgevoerd, waarbij onder andere een nieuwe camera werd geplaatst. De foto van de Carina-nevel is met deze Wide Field Camera 3 gemaakt. Naar verwachting zal de ruimtetelescoop nog vijf à tien jaar in bedrijf zijn.

© Govert Schilling

Hogeresolutieversie van de 'verjaardagsfoto'

(allesoversterrenkunde)

25-04-2010

Aliens bestaan zegt Hawking



"Intelligent buitenaards leven zou onze planeet wel eens kunnen zien als een grondstofrijk gebied, klaar om te worden gekoloniseerd en geplunderd."Aliens bestaan vrijwel zeker en mensen kunnen contact met hen beter vermijden. Dat is de waarschuwing een van 's werelds bekendste en gerenommeerde wetenschappers, Stephen Hawking. Het is volgens Hawking "volledig rationeel" te veronderstellen dat er elders in het universum leven is."Als aliens ons bezoeken, zou het resultaat wel eens vergelijkbaar kunnen zijn met het aankomen van Columbus in Amerika. Dat pakte niet echt goed uit voor de indianen", zegt Hawking (68).


We hoeven alleen maar naar onszelf te kijken om te zien hoe intelligent leven zich heeft ontwikkeld in iets dat we niet graag zouden ontmoeten.

Stephen Hawking
Ook andere wetenschappers houden rekening met de gedachte dat we niet de enige levende wezens zijn in het universum. Een van hen is professor Brian Cox die voor zijn BBC-serie Wonders of the Solar System al op zoek ging de mogelijkheid van naar buitenaards leven. De astronoom Lord Martin Reeds hield vorige maand een lezing over buitenaards leven en zei dat het goed mogelijk was dat er buitenaards leven is, maar dat de mens het mogelijk niet kan herkennen: "Ze kunnen ons recht in het gezicht kijken, terwijl we ze niet zien. Hij wijst erop dat er honderden miljarden melkwegstelsels zijn, met elk honderden miljoenen sterren. Het is volgens de wetenschapper onwaarschijnlijk dat de aarde de enige plaats is waar zich leven heeft ontwikkeld. Hawking doet zijn uitspraken in een nieuwe tv-serie van Discovery Channel, Into the Universe. Hij heeft er met de samenstellers drie jaar aan gewerkt.



Ook andere grote wetenschappers kwamen recent op de proppen met het idee dat we rekening moeten houden met aliens. Eén van hen is professor Brian Cox die voor zijn BBC-serie "Wonders of the Solar System" al op zoek ging de mogelijkheid van naar buitenaards leven. De astronoom Lord Martin Reeds hield vorige maand een lezing over buitenaards leven en zei dat het goed mogelijk was dat er buitenaards leven is, maar dat de mens het mogelijk niet kan herkennen: "Ze kunnen ons recht in het gezicht kijken, terwijl we ze niet zien."



Bedreiging?
De grote vraag is volgens Hawking hoe de aliens eruit zien en hoe zij zich gedragen. Ze kunnen wonen op planeten of zelfs in die planeten. Hij verwacht dat de meeste microben zullen zijn of eenvoudige dieren. Maar het zou ook kunnen dat er echt intelligent leven bij zit. Levende wezens die een bedreiging kunnen vormen voor het leven op aarde.

Nomaden
Intelligent buitenaards leven zou onze planeet wel eens kunnen zien als een grondstofrijk gebied, klaar om te worden gekoloniseerd en geplunderd. "We hoeven alleen maar naar onszelf te kijken om te zien hoe intelligent leven zich heeft ontwikkeld in iets dat we niet graag zouden ontmoeten." Hawking zegt dat hij zich kan voorstellen dat er aliens zijn die in enorme ruimteschepen wonen, zonder grondstoffen zijn komen te zitten en als nomaden op zoek gaan naar nieuwe gronden.

Niet van de minste
De 68-jarige Stephen William Hawking is niet van de minste. De van oorsprong Britse natuurkundige en kosmoloog is één van de meest vooraanstande en gerespecteerde wetenschappers ter wereld. Dat bereikte hij ondanks een progressieve neurologische aandoening waardoor hij rolstoelgebonden is en slechts via een spraakcomputer kan communiceren.

Tussen de tientallen buitenlandse onderscheidingen zit ook het lidmaatschap van de National Academy of Sciences of the United States. In 2006 kreeg hij de Copley Medal en in augustus 2009 werd Hawking door president Obama onderscheiden met de Presidential Medal of Freedom, de hoogste Amerikaanse onderscheiding voor burgers.

Hawking is het meest bekend vanwege zijn werk op het gebied van zwarte gaten en singulariteiten in de kosmologie. Een belangrijke ontdekking, gedaan samen met Roger Penrose, was dat een singulariteit op het moment van de oerknal in de algemene relativiteitstheorie onvermijdelijk was.

Een tweede belangrijke ontdekking was de hawkingstraling, die wordt uitgezonden door zwarte gaten en deze kan doen "verdampen", een van de dingen die men daadwerkelijk hoopt te bewijzen door middel van de experimenten in de Large Hadron Collider. Ook ontwikkelde Hawking het begrip imaginaire tijd in de kosmologie. Met deze imaginaire tijd hoopt hij singulariteiten zoals bij de oerknal en in zwarte gaten te kunnen oplossen.

Simpel
Hawkings grootste talent is misschien wel het vertalen van complexe materie zodat die begrijpelijk wordt voor een doorsnee lezers- en kijkerspubliek. Bij het grote publiek is Hawking, behalve door zijn handicap, vooral bekend geworden door A Brief History of Time, een bestseller waarin hij de stand van zaken in de kosmologie beschrijft. Vanaf augustus 2006 werkt Hawking, samen met zijn dochter Lucy, aan een drietal kinderboeken. Daarin wil hij "denkbeelden en ideeën over relativiteit en kosmologie in de vorm van verhalen beschrijven". Het eerste boek heeft de titel 'George's Secret Key to the Universe' en verscheen in 2008 in het Nederlands onder de titel "De geheime sleutel naar het heelal". (mvl)



(HLN)

quote:

Op zaterdag 24 april 2010 11:03 schreef Handschoen het volgende:

[..]

Heb de 8 delen gedownload van de site en ze komen bij mij aan de muur te hangen (Y). Bij de hema kan je ze laten printen. Heb 1 deel hier liggen als test, kwaiteit is super

http://hubblesite.org/gallery/wall_murals/2-carina-color

nice

26-04-2010

Europa bouwt grootste telescoop ter wereld in Chili



Europa gaat de grootste telescoop ter wereld bouwen in de Chileense Atacamawoestijn. Het toestel, met een spiegeldoorsnede van 42 meter, wordt opgetrokken op de 3060 meter hoge berg Cerro Armazones.

De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) heeft nu al meerdere telescopen in het Zuid-Amerikaanse land. De European Extremely Large Telescope, of E-ELT, moet echter de grootste ter wereld worden.

Revolutie
Volgens ESO zal het toestel voor de grootste revolutie in de sterrenkunde zorgen sinds de uitvinding van de telescoop door Galileo. Er werken meer dan honderd Europese astronomen aan mee sinds 2006. De E-ELT wordt in 2018 in gebruik genomen en zal dan onder meer op zoek gaan naar planeten die op de aarde lijken en mogelijk buitenaards leven huisvesten. (dpa/eb)

(HLN)

27-04-2010

Donkere materie in kaart gebracht



Een internationaal team van sterrenkundigen heeft voor het eerst de verdeling van donkere materie in clusters van sterrenstelsels duidelijk in kaart gebracht. Uit hun onderzoek blijkt dat deze verdeling eerder de vorm van een rugbybal heeft dan die van een voetbal. En dat is precies wat op theoretische gronden werd verwacht.

Bij het opsporen van de donkere materie, die zoals de naam als suggereert niet rechtstreeks waarneembaar is, is gebruik gemaakt van het zogeheten gravitatielenseffect. Dat effect is het gevolg van de licht-afbuigende werking van materie. Door heel nauwkeurig te onderzoeken hoe sterk een verre cluster van sterrenstelsels het licht van nog verder weg gelegen objecten afbuigt, kan worden vastgesteld hoe de materie in zo'n cluster is verdeeld.

Op die manier hebben Japanse, Taiwanese en Britse sterrenkundigen met de Subaru-telescoop op Hawaï twintig clusters onderzocht. Daarbij is gebleken dat de verdeling van de donkere materie de vorm heeft van een afgeplatte bol. En dat is in overeenstemming met de heersende gedachte dat donkere materie uit zogeheten WIMP's bestaat: traag bewegende, zware deeltjes die een overblijfsel zijn van de oerknal.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

27-04-2010

Plasmaregen waargenomen op de zon



De Solar Dynamics Observatory (SDO) heeft op 19 april spectaculaire filmbeelden gemaakt van een uitbarsting op de zon - een van de grootste sinds jaren. Op de beelden is goed te zien hoe na de explosie een miljard ton plasma (heet gas) terugvalt naar het zonsoppervlak. De waarnemingen worden geanalyseerd onder leiding van de Nederlandse sterrenkundige Karel Schrijver, die werkzaam is bij het zonnelab van Lockheed Martin.

Zonsuitbarstingen zijn vaker waargenomen, maar zelden van dit kaliber en nog nooit zo gedetailleerd. De filmbeelden bestrijken een periode van vier uur en laten goed zien hoe na een tijdje grote klonten plasma op de zon neerploffen. Ze lijken een raadsel op te lossen waar zonneonderzoekers al een tijdje mee worstelden: het plasma valt langzamer terug dan je op grond van de sterke aantrekkingskracht van de zon zou verwachten. De SDO-beelden laten zien waardoor dit komt: de val van het plasma wordt gebroken door een 'kussens' van heet gas.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

27-04-2010

Laserreflector op de maan na 40 jaar teruggevonden



Amerikaanse wetenschappers hebben een laserreflector op de maan weten op te sporen die al sinds 1971 zoek was. De reflector van Franse makelij maakt deel uit van het onbemande Sovjet-maanwagentje Loenochod 1, dat in november 1970 op de maan landde.

Sinds 1971 was het niet meer gelukt om de reflector terug te vinden. Ook de afgelopen twee jaar is nog verscheidene malen tevergeefs naar de reflector gezocht. De doorbraak volgde echter pas vorige maand, toen op gedetailleerde maanfoto's van de Lunar Reconnaissance Orbiter het kleine stipje van de Loenochod 1 werd opgemerkt.

Naast die van de Loenochod 1 zijn er nog vier laserreflectors op de maan. Ze worden gebruikt om de baanbeweging van de maan tot op de millimeter nauwkeurig te kunnen volgen. Daartoe worden vanaf de aarde pulsen laserlicht naar de maan gezonden, waarna de zwakke reflecties worden opgevangen. Hoe meer reflectors op de maan beschikbaar zijn, des te nauwkeuriger kan de maanbaan worden vastgesteld. De metingen worden onder meer gebruikt om meer te weten te komen over de eventuele vloeibare kern van de maan en over mogelijke afwijkingen van de zwaartekrachtswet van Einstein.

Op 22 april zijn vanaf een sterrenwacht in New Mexico (VS) de eerste pulsen laserlicht naar de teruggevonden reflector gestuurd. Het gereflecteerde signaal bleek verrassend helder.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoverterrenkunde)

28-04-2010

IJs ontdekt op oppervlak planetoïde



Planetoïden zijn niet zo droog en levenloos als ze lijken. Dat blijkt uit onderzoek door Amerikaanse wetenschappers, dat donderdag in Nature wordt gepubliceerd.

Met behulp van een infraroodtelescoop op Hawaï hebben de onderzoekers de planetoïde 24 Themis bestudeerd. Dit ongeveer 200 kilometer grote hemellichaam draait in een baan halverwege de planeten Mars en Jupiter om de zon. Uit de eigenschappen van het zonlicht dat Themis weerkaatst, blijkt dat hij is bedekt met een dun laagje ijs, vermengd met organische verbindingen - moleculen die onder meer aan de basis staan van het leven op aarde.

De ontdekking van het ijs komt als een verrassing. Het oppervlak van Themis is weliswaar heel koud (meer dan 70 graden onder nul), maar toch warm genoeg om bestaand ijs in de loop van duizenden jaren te laten verdampen. Dat betekent dat de dunne ijslaag regelmatig moet worden aangevuld. Volgens de onderzoekers gebeurt dat waarschijnlijk van binnenuit: ijs in het inwendige zou beetje bij beetje verdampen en via barsten in het gesteente als waterdamp ontsnappen. De ontsnappende waterdamp slaat door aanvriezing vervolgens op het oppervlak neer als rijp.

Lang is gedacht dat planetoïden vrijwel geheel uit gesteente bestaan en kometen uit bevroren water. Maar het lijkt er steeds meer op dat het onderscheid tussen beide soorten hemellichamen niet zo groot is.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

29-04-2010

'Potentieel gevaarlijke' planetoïde blijkt groter dan gedacht



Met de grote radioschotel van Arecibo (Puerto Rico) zijn radarbeelden gemaakt van een planetoïde die de aarde op 19 april relatief dicht naderde. Het hemellichaam, dat de aanduiding 2005 YU55 draagt, passeerde onze planeet op ongeveer 2,4 miljoen kilometer - ruwweg zesmaal de afstand aarde-maan.

Uit het radaronderzoek blijkt dat 2005 YU55 circa 400 meter groot is - ongeveer tweemaal zo groot als vooraf werd aangenomen. Tot nog toe stond de planetoïde op de 'risicolijst' van NASA, omdat er een heel kleine kans bestond dat het in min of meer nabije toekomst tot een botsing met de aarde zou komen. Maar uit de nu aangescherpte baangegevens blijkt dat het zo'n vaart niet zal lopen.

De eerstvolgende passage, op 8 november 2011, brengt 2005 YU55 overigens dichter bij de aarde dan tien dagen geleden. De kleinste afstand zal dan slechts 300.000 kilometer bedragen.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

04-05-2010

Melkwegstelsel mogelijk toch uit één stuk ontstaan



Onderzoek van oude sterren in ons Melkwegstelsel wijst erop dat ver uit elkaar gelegen delen van ons stelsel gelijktijdig en uit één en dezelfde gaswolk zijn ontstaan. Dat is in directe tegenspraak met de heersende theorie over het ontstaan van sterrenstelsels. Volgens deze theorie zouden stelsels als het onze klein zijn begonnen en geleidelijk zijn 'gegroeid' door het opslokken van andere kleine sterrenstelsels.

Dit nieuwe, voorlopige onderzoeksresultaat is gebaseerd op waarnemingen van de bolvormige sterrenhoop 47 Tucanae met de Hubble-ruimtetelescoop. Deze sterrenhoop ligt ver van de kern van het Melkwegstelsel, maar blijkt daar niettemin sterke overeenkomsten mee te vertonen. Ze hebben een vergelijkbare chemische samenstelling en zijn beide 11 tot 12 miljard jaar oud. Eerdere ouderdomsschattingen van 47 Tucanae kwamen nog uit op 9 miljard jaar.

Dit resultaat wijst erop dat de kern en de buitendelen van het Melkwegstelsel tegelijkertijd zijn ontstaan. Daaruit zou je kunnen concluderen dat ons stelsel in één keer is gevormd uit een kolossale gaswolk. Maar er zijn ook andere verklaringen denkbaar voor de waargenomen overeenkomsten. Zo zou een botsing met een ander sterrenstelsel materie uit de buitendelen van het Melkwegstelsel naar de kern kunnen hebben gedreven.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

06-05-2010

Europese supertelescoop Herschel zet theorie over stervorming op haar kop

De bijna een jaar geleden gelanceerde Europese supertelescoop Herschel, die met de samen gelanceerde Planck aan het Centre Spatial de Liège is getest, heeft enkele verborgen aspecten van de geboorte van sterren blootgelegd, zo heeft het Europese Ruimtevaartbureau ESA vandaag bekendgemaakt. Soms is de theorie op haar kop gezet.

De Herschel leverde foto's op van duizenden ver verwijderde sterrenstelsels waar koortsachtig sterren ontstaan en van wolken in onze Melkwag als kraamkliniek van sterren.

Zo zag de Herschel in wolk RCW 120 een embryonale ster die binnen enkele honderdduizenden jaren lijkt uit te groeien tot één van de grootste en helderste sterren van ons sterrenstelsel. Ze heeft al tot tien keer de massa van onze Zon en is omgeven door een massa van gas en stof ter waarde van 2.000 Zonnen waaruit ze verder kan groeien. Maar normaal hoor je zo'n ster niet te zien, aldus Annie Zavagno van het Astrofysisch Laboratorium van Marseille, terwijl er echter al vele van dergelijke "onmogelijke" sterren bekend zijn. De Herschel kan helpen deze paradox op te lossen.

Omtrent de manier waarop sterren uit omgevend en opwarmend stof en gas ontstaan, zag de Herschel in onze Melkweg dat stellaire embryo's binnen door het stelsel gedrapeerde filamenten van gloeiend stof en gas ontstaan. Die vormen ketens van sterrenkraamklinieken, tienduizenden lichtjaar lang. (belga/ypu)

(HLN)

06-05-2010

Satelliet vindt ster die niet zou mogen bestaan



De Europese ruimtetelescoop Herschel heeft een ster ontdekt die volgens de wetenschappelijke theorie niet zou kunnen bestaan. Dat heeft de Europese ruimtevaartorganisatie ESA bekendgemaakt op een symposium in Noordwijk.

De ster staat op ruim 4.200 lichtjaar van de aarde. De ESA spreekt van een 'embryonische ster', een ster die nog aan het ontstaan is. Het hemellichaam is ongeveer acht tot tien keer zo groot als onze zon en in de directe omgeving is zo veel gas en stof dat de ster nog honderden keren groter kan worden. De ster kan uitgroeien tot een van de helderste objecten in de Melkweg.

De ontdekking is opmerkelijk. Volgens de gangbare wetenschappelijke theorie kan een ster niet groter worden dan acht keer de massa van de zon. De druk op de ster zou dan zo groot worden, dat die uiteenspat. Toch zijn er al meer sterren bekend die onmogelijk groot zijn. Omdat de Herschel ziet hoe zo'n megaster ontstaat, kunnen de wetenschappers misschien achterhalen waar de fout in de theorie zit. (anp/mvl)

(HLN)

06-05-2010

Computermodel toont supernova-explosie in 3D



Wetenschappers van het Max Planck Instituut voor Astrofysica in Garching (Duitsland) zijn er voor het eerst in geslaagd om een driedimensionaal computermodel te maken van een ontploffende zware ster. Het model volgt het verloop van de supernova-explosie van het prille begin tot enkele uren later (Astrophysical Journal, 10 mei 2010).

Zware sterren eindigen hun bestaan met een explosie die ervoor zorgt dat de ster gedurende korte tijd evenveel energie uitzendt als een compleet stelsel van miljarden sterren. Al decennialang worden er computermodellen van deze extreme gebeurtenissen gemaakt, maar deze lieten om praktische redenen het verloop van de explosie slechts in één of twee dimensies zien. Maar nu is het dus gelukt om een compleet ruimtelijk model van een supernova te maken.

Onderzoek laat zien dat de resultaten van het 3D-model duidelijk afwijken van die van de eerdere 'platte' modellen, die in feite maar een dunne uitsnede van de ontploffende ster nabootsten. Zo blijkt dat de reusachtige klonten metaalrijke materie die tijdens de explosie uit het diepe inwendige van de ster komen aanzienlijk grotere snelheden kunnen bereiken dan tot nog toe werd gedacht. Daarmee is het nieuwe model beter in overeenstemming met waarnemingen van echte supernova-explosies dan zijn voorgangers.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

06-05-2010

HIFI op het spoor van nieuw water in de kosmos



HIFI's speurtocht naar water werpt een nieuw licht op de geboorte van sterren in verschillende regio's van de kosmos. Dat is deze week gebleken op het wetenschappelijk symposium over de eerste resultaten van de ruimtetelescoop Herschel, waarvan HIFI het Nederlandse 'zenuwcentrum' vormt. Met HIFI is ook voor het eerst geïoniseerd water in de ruimte ontdekt. Deze elektrisch geladen watermoleculen komen niet in natuurlijke vorm op aarde voor.

Water speelt een cruciale rol bij de geboorte van sterren, omdat het molecuul bijdraagt aan het koelen van het mengsel van gas en stof waaruit sterren worden geboren. De eerste resultaten die deze week op het Herschel First Results Symposium werden gepresenteerd, laten zien dat water is gevonden in diverse actieve stervormingsgebieden, ook buiten ons Melkwegstelsel. Deze nieuwe gegevens helpen sterrenkundigen om tot in detail te begrijpen welke processen een rol spelen bij de geboorte van een nieuwe ster.

'De ontdekking van geïoniseerde waterdamp kwam als een totale verrassing', zegt Ewine van Dishoeck van de Universiteit Leiden. 'Het vertelt ons dat dat de vroegste geboortestadia van sterren behoorlijk gewelddadig zijn en dat dit door de hele gaswolk heen leidt tot veel energetische straling.' Sporen van water zijn aangetroffen in zowel enorme stervormende gas- en stofwolken als op een veel kleinere schaal, dat wil zeggen bij sterren en planeten. In de protoplanetaire schijven die sterren tijdens het geboorteproces omringen kan waterdamp zelfs vastvriezen aan stofkorrels. Deze korrels condenseren dan tot ijzige planetesimalen, de bouwstenen waaruit planeten ontstaan.

Toegevoegd door Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesovertserrenkunde)

06-05-2010

Verre ruimtesonde Voyager 2 doet raar



Er is een communicatieprobleem ontstaan met de ruimtesonde Voyager 2, die bezig is ons zonnestelsel te verlaten. Daarom heeft NASA de sonde de opdracht gegeven om voorlopig alleen korte statusberichten naar de aarde te zenden.

De 33 jaar oude Voyager 2, die zich nu op een afstand van bijna 14 miljard kilometer bevindt, werkt volgens zijn eigen gegevens blijkbaar nog goed. Maar blijkbaar is er een eind april een probleem ontstaan in het systeem dat de door de sonde verzamelde wetenschappelijke gegevens voorbereidt voor verzending naar de aarde. Hierdoor laten de signalen die uiteindelijk hier aankomen zich niet meer decoderen.

Het is nog onduidelijk of en hoe de storing verholpen kan worden. Gemakkelijk wordt dat hoe dan ook niet, want de commando's die van de aarde naar de Voyager 2 worden gezonden (en vice versa) doen er 13 uur over om de grote afstand te overbruggen.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

10-05-2010

Sterrenkundigen gaan geboorte zware sterren volgen



In augustus van dit jaar zal een internationaal team van sterrenkundigen een bijzonder stervormingsgebied aan de zuidelijke hemel nader onderzoeken. In deze stellaire kraamkamer, die de aanduiding BY72 draagt, ontstaan momenteel sterren die tot wel vijftig keer zo zwaar kunnen worden als onze zon. De manier waarop zulke zware sterren geboren worden, is tot nog toe niet helemaal duidelijk.

BY72 is een wolk van gas en stof op een afstand van 8000 lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Kiel. Het bijzondere aan deze gaswolk is dat de samentrekking die uiteindelijk tot de geboorte van nieuwe sterren leidt nog niet zo lang bezig is. Er zijn nog niet veel sterren uit het gas ontstaan.

Andere opmerkelijke eigenschappen van BY72 zijn de snelheid waarmee hij samentrekt en de grote hoeveelheid materie die hij heeft verzameld. Hoewel de gaswolk slechts enkele lichtjaren groot is, bevat hij mogelijk 20.000 zonsmassa's aan gas en stof.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

10-05-2010

Verre cluster van sterrenstelsels ontdekt



Twee Japanse sterrenkundigen hebben, samen met een Russische collega, een samenscholing van sterrenstelsels ontdekt op een afstand van 9,6 miljard lichtjaar. De ontdekking van deze verre cluster werd gedaan met de Europese röntgensatelliet XMM-Newton.

De ontelbare sterrenstelsels in het heelal zijn niet gelijkmatig over de ruimte verdeeld, maar vormen lange denkbeeldige draden. Clusters worden gevonden op plaatsen waar twee of meer van die draden elkaar kruisen.

Hoewel er al sterrenstelsels op afstanden tot 13 miljard lichtjaar zijn waargenomen, zijn dat slechts individuele exemplaren. Op afstanden groter dan 9 miljard lichtjaar zijn maar enkele clusters bekend. Dat komt doordat sterrenkundigen met hun telescopen in feite terugkijken naar het verleden - in dit geval naar de tijd dat het heelal 'maar' vier miljard jaar oud was. Volgens de heersende inzichten heeft de zwaartekracht eenvoudig zo veel tijd nodig gehad om de eerste clusters te vormen.

De nu ontdekte cluster wordt door zijn ontdekkers de 'allerverste' genoemd. Eind vorig jaar maakte een internationaal team van sterrenkundigen echter al melding van een cluster die 10,2 miljard lichtjaar van ons verwijderd is.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)