Het Astronomie topic #4

24-05-2010

Helium-dubbelster vertoont regelmatige uitbarstingen



Een internationaal team van sterrenkundigen heeft hevige uitbarstingen waargenomen van een tweetal sterren dat in minder dan een half uur om elkaar heen wentelt. Deze uitbarstingen treden op met een opmerkelijke regelmaat: eens in de twee maanden.

De twee sterren zijn heliumrijke witte dwergen - de compacte restanten van niet al te zware sterren. De dubbelster, die de aanduiding KL Draconis draagt, bevindt zich in het sterrenbeeld Draak. De onderlinge afstand tussen de beide sterren is dermate klein, dat de de zwaarste dwergster helium van de andere dwergster opslokt.

Het aangezogen helium valt niet rechtstreeks op het oppervlak van de ster, maar hoopt zich op in een materieschijf rond de ster. Het is in deze schijf dat, zodra zich voldoende helium heeft verzameld, de tweemaandelijkse uitbarstingen optreden.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

26-05-2010

Groot aantal nieuwe stervormingsgebieden ontdekt



Amerikaanse radiosterrenkundigen hebben een groot aantal tot nog toe onbekende stervormingsgebieden in ons Melkwegstelsel opgespoord. De stellaire kraamkamers zijn aan het licht gekomen bij een gerichte selectie van gegevens, afkomstig van de infraroodsatelliet Spitzer en de grote VLA-radiotelescoop in New Mexico. Ze zijn vervolgens nader onderzocht met de Green Bank-radiotelescoop in Virginia.

De gevonden stervormingsgebieden zijn niet of nauwelijks waarneembaar met gewone telescopen: ze gaan schuil achter gas- en stofwolken in de melkweg. Om ze te kunnen vinden, moeten sterrenkundigen hun toevlucht nemen tot golflengten langer dan die van zichtbaar licht - radio- en infraroodstraling.

De aldus opgespoorde stervormingsgebieden liggen in het kerngebied en de spiraalarmen van ons Melkwegstelsel. Sommige bevinden zich op grotere afstand van het melkwegcentrum dan onze zon. Dat maakt hun ontdekking des te interessanter, omdat dit informatie kan opleveren over de chemische evolutie van het Melkwegstelsel. Er zijn aanwijzingen dat objecten meer elementen zwaarder dan waterstof bevatten, naarmate hun afstand tot het melkwegcentrum groter is. Onderzoek van de nu ontdekte stervormingsgebieden kan daar uitsluitsel over geven.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

26-05-2010

Raadselachtige gaswolken boven Melkwegstelsel verklaard



Australische en Amerikaanse sterrenkundigen hebben ontdekt waar de raadselachtige koude gaswolken vandaan komen die 'boven' het vlak van ons Melkwegstelsel zweven. Hun oorsprong moet worden gezocht bij de intense deeltjeswinden en explosies van jonge, hete sterren.

Begin deze eeuw werd met behulp van de Green Bank-radiotelescoop in Virginia (VS) een groot aantal wolken van koud waterstofgas ontdekt, die zich op hoogten van 400 tot 15.000 lichtjaar boven de schijf van het Melkwegstelsel bevinden. De gaswolken zijn ruwweg 200 lichtjaar groot en bevatten ongeveer 700 keer zoveel materie als onze zon.

Onderzoek van ongeveer 650 van deze gaswolken boven twee ver uiteen gelegen gebieden van ons Melkwegstelsel heeft opmerkelijke verschillen aan het licht gebracht. Boven het ene onderzochte gebied is het aantal gaswolken, en bovendien ook hun gemiddelde hoogte, veel groter dan boven het andere.

Dat blijkt de sleutel tot hun verklaring. Het gebied waarboven de meeste gaswolken zweven, is namelijk een veel actiever stervormingsgebied dan het andere. Daaruit concluderen de sterrenkundigen dat het gas is weggeblazen uit de omgeving van jonge, hete sterren, die een krachtige stroom deeltjes uitstoten en hun korte bestaan vaak met een supernova-explosie afsluiten.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

27-05-2010

Pentagon vreest kettingreactie na ruimtebotsing



De ruimte raakt zodanig vervuild met afval dat elke botsing tussen satellieten een 'oncontroleerbare kettingreactie' in gang kan zetten, die de communicatienetwerken op aarde vernietigt. Dat zegt het Pentagon in een rapport.

Het wordt zo langzamerhand aanschuiven in de baan om de aarde, waar het aantal gedumpte raketten, kapotte satellieten en ander ruimteschroot steeds groter wordt. De hoeveelheid rommel komt op een 'kantelmoment' en vormt een bedreiging voor de ruimtevaartindustrie.

Gps en telefoon
Eén enkele botsing tussen twee satellieten of grote stukken 'ruimterommel' kan duizenden andere stukken afgedankt materiaal doen wegkaatsen, die op hun beurt weer andere satellieten vernietigen. In zo'n scenario worden gps-systemen, internationale telefoonverbindingen en weersvoorspellingen in één klap waardeloos.

Een dergelijke kettingreactie kan sommige banen zo volstouwen met rommel dat ze onbruikbaar worden voor commerciële of militaire satellieten, zo waarschuwt het Amerikaanse Ministerie van Defensie. Daarnaast vreest men ook dat grote brokstukken een bedreiging vormen voor het internationaal ruimtestation ISS en zijn bemanning.

Situatie wordt erger
In een geheim rapport - dat het Pentagon in maart naar het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden stuurde - wordt geteld dat de ruimte 'steeds voller en problematischer' wordt, en dat de situatie nog erger zal worden.

Bharath Gopalaswamy, een Indische ruimtevaartexpert, schat dat er in de 'lage baan' om de aarde - tussen de 800 en 1.000 kilometer boven de planeet - meer dan 370.000 stukken rommel en zo'n 1.100 satellieten bevinden.

De ruimterommel - ook wel een 'rondcirkelende vuilnisbelt' genoemd, bevat ook bouten, moeren, handschoenen en andere overblijfselen van ruimtemissies. "Het omslagpunt is bijna bereikt", zegt Gopalaswamy. "We kunnen satellieten onmogelijk afdoende beschermen tegen zo'n vernietigende kracht."

Richtlijnen tegen ruimterotzooi
De waarschuwingen zijn niet louter op theorie gebaseerd. In 2007 knalde een Chinese testraket tegen een satelliet, waarna 150.000 stukken rommel in de atmosfeer raakten. En na een crash tussen een in onbruik geraakte satellatiet van de Russen en een communicatiesatelliet in februari vorig jaar kwamen zo'n 1.500 stukken rotzooi vrij - die vliegen nu in een baan om de aarde aan zo'n 7 kilometer per seconde.

Dergelijke ongevallen gaven de VS een duwtje in de rug om samen met de VN richtlijnen omtrent het vermijden van ruimteafval uit te vaardigen. In de 'Space Debris Mitigation Guidelines', die vorig jaar werden gepubliceerd, worden landen aangemaand om ruimtetuigen en lanceringsvehikels na het einde van de missie weg te halen.

"Ook in de ruimte zijn er wetten en beleidsregels nodig", vindt Mazlan Othman, directeur van het VN-bureau voor Ruimtezaken. "We moeten kunnen verzekeren dat de levensstijl op aarde niet onder druk komt te staan door problemen in de ruimte." (tw)

(HLN)

quote:

Op zaterdag 8 mei 2010 08:55 schreef ExperimentalFrentalMental het volgende:
06-05-2010

Verre ruimtesonde Voyager 2 doet raar

[ afbeelding ]

Er is een communicatieprobleem ontstaan met de ruimtesonde Voyager 2, die bezig is ons zonnestelsel te verlaten. Daarom heeft NASA de sonde de opdracht gegeven om voorlopig alleen korte statusberichten naar de aarde te zenden.

De 33 jaar oude Voyager 2, die zich nu op een afstand van bijna 14 miljard kilometer bevindt, werkt volgens zijn eigen gegevens blijkbaar nog goed. Maar blijkbaar is er een eind april een probleem ontstaan in het systeem dat de door de sonde verzamelde wetenschappelijke gegevens voorbereidt voor verzending naar de aarde. Hierdoor laten de signalen die uiteindelijk hier aankomen zich niet meer decoderen.

Het is nog onduidelijk of en hoe de storing verholpen kan worden. Gemakkelijk wordt dat hoe dan ook niet, want de commando's die van de aarde naar de Voyager 2 worden gezonden (en vice versa) doen er 13 uur over om de grote afstand te overbruggen.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

27-05-2010

Oude ruimtesonde weer tot leven gewekt



NASA-technici zijn er in geslaagd om de verre ruimtesonde Voyager 2, die drie weken geleden onbegrijpelijke berichten naar de aarde begon te zenden, te herstarten. De oorzaak van het probleem bleek in het 33 jaar oude computergeheugen te liggen: één enkel bitje was spontaan van 0 naar 1 gesprongen.

De storing begon op 22 april, toen Voyager 2 bijna 14 miljard kilometer van de aarde verwijderd was. Van het ene moment op het andere lieten de wetenschappelijke gegevens die de ruimtesonde naar de aarde zond zich niet meer ontcijferen. Daarom werd drie weken geleden beschoten om Voyager 2 in 'spaarstand' te zetten.

Inmiddels is de boordcomputer van de ruimtesonde gereset, en lijkt de ruimtesonde weer naar behoren te werken. Dat betekent dat er nu weer zinvolle gegevens over de randzone van ons zonnestelsel binnenkomen. Ook zustersonde Voyager 1, die nog iets verder de kosmische diepte in is gedoken, is nog in goede gezondheid.

© Eddy Echternach (http://www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde))

31-05-2010

Nieuwe website over planetoïdendreiging gelanceerd



Een nieuwe website geeft een overzicht van planetoïden die - voor zover bekend - de komende 200 jaar langs de aarde scheren. Dat is geen overbodige luxe. Eens in de ongeveer 200 jaar wordt de aarde getroffen door een middelgrote planetoïde (diameter 40-1000 meter) die grote schade kan veroorzaken. En eens in de circa 2 miljoen jaar slaat een planetoïde in die vergelijkbaar is met de planetoïde die een einde maakte aan het tijdperk van de dinosauriërs. Van de grote aardscheerders (diameter groter dan 1000 meter) is nu zo'n 85% in kaart gebracht; van de middelgrote en kleinere planetoïden is dat waarschijnlijk slechts zo'n één procent.

De Internationale Astronomische Unie (IAU) geeft op haar website onder de kop Near Earth Asteroids (NEA's) een chronologisch overzicht van de mijlpalen van het onderzoek naar deze aardscheerders. Bovendien is er een overzicht te vinden van aardscheerders die binnen de afstand aarde-maan langs de aarde scheerden en scheren in de periode 1900-2200. De webpagina, die is samengesteld en wordt onderhouden door de Nederlandse sterrenkundige Karel van der Hucht, toont aan dat er nog veel onderzoek moet gebeuren. Van der Hucht is vertegenwoordiger van de IAU in het United Nations Committee on the Peaceful Uses of Outer Space (UN-COPUOS), dat zich sterk maakt voor de inventarisatie van NEA's en mogelijke maatregelen tegen een dreigende inslag.

Toegevoegd door Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

http://www.iau.org/public/nea/

(allesoversterrenkunde)

02-05-2010

Computer helpt sterrenstelsels sorteren



Britse wetenschappers hebben een methode ontwikkeld om computers het verschil te laten zien tussen het ene soort sterrenstelsel en het andere. De betrouwbaarheid ervan is verrassend groot.

Er zijn miljarden sterrenstelsels in het heelal, in allerlei soorten en maten. Deze stelsels kunnen ruwweg in drie categorieën worden ingedeeld: elliptische, spiraalvormige en onregelmatige. Tot nog toe worden de vele sterrenstelsels die bij de verschillende hemelinventarisaties zijn vastgelegd stuk voor stuk door mensenogen bekeken. Deels gebeurt dat door vrijwilligers, zoals in het geval van het Galaxy Zoo-project, waarbij 250.000 deelnemers inmiddels 60 miljoen sterrenstelsels naar soort hebben ingedeeld.

Op basis van de Galaxy Zoo-classificaties hebben sterrenkundigen nu een algoritme ontwikkeld waarmee een computer sterrenstelsels kan leren sorteren. Tot nog toe haalden zulke computerprogramma's geen hoog rendement. De ontwikkelaars waren dan ook blij verrast dat hun methode een score van 90 procent weet te halen.

De timing is goed, want de komende jaren zullen nieuwe opnamen van vele honderden miljoenen sterrenstelsels beschikbaar komen, die allemaal 'bekeken' moeten worden. Het doel van de vele classificaties is om een beter beeld te krijgen van het ontstaan en de evolutie van sterrenstelsels.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

01-06-2010

LOFAR-radiotelescoop maakt eerste gedetailleerde opname



Voor het eerst zijn vijf Nederlandse antennestations van de in aanbouw zijnde radiotelescoop LOFAR verbonden met drie stations in Duitsland. Het resultaat is een gedetailleerde opname van een quasar - de actieve kern van een ver sterrenstelsel.

LOFAR bestaat uit een groot aantal antennes die laagfrequente radiostraling uit het heelal opvangen. Uiteindelijk moeten verspreid over een groot deel van Europa antennestations komen te staan, om zo gedetailleerd mogelijke beelden van hemelobjecten te kunnen maken. Hoe groter de onderlinge afstand tussen de stations, des te beter.

Maar ook met het onvoltooide LOFAR-netwerk is al veel mogelijk. Dat blijkt uit de detailrijke testopname van de quasar 3C196, die is verkregen door vijf Nederlandse antennestations te verbinden met de Duitse stations bij Bonn, Jena en München. Zonder de Duitse inbreng laat LOFAR slechts een vage vlek zien, maar deze blijkt uit zeker vier afzonderlijke bronnen van radiostraling te bestaan. De verwachting is dat LOFAR in zijn uiteindelijke configuratie nog veel gedetailleerdere beelden zal afleveren.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

02-06-2010

Verre sterrenhoop onderworpen aan trajectmeting



Een internationaal team van sterrenkundigen heeft ontdekt dat een jonge sterrenhoop in het stervormingsgebied NGC 3603 nog niet tot rust is gekomen. Dat blijkt uit een 'trajectmeting' met een tussenpoos van tien jaar met de Hubble-ruimtetelescoop.

In de gasnevel NGC 3603 bevindt zich een verzameling van tienduizend jonge sterren binnen een slechts drie lichtjaar groot gebied. Deze compacte sterrenhoop is zowel in 1997 als in 2007 met de ruimtetelescoop waargenomen. De analyse van de opnamen, die twee jaar in beslag nam, heeft de exacte snelheden van een paar honderd leden van de sterrenhoop opgeleverd.

Het resultaat is verrassend: zelfs nu, een miljoen jaar na hun ontstaan, bewegen de sterren die tweemaal zo zwaar zijn als onze zon gemiddeld nog even snel als de sterren van zeven zonsmassa's. Verwacht was dat inmiddels een evenwicht zou zijn bereikt, waarbij de zware sterren al aanzienlijk lagere snelheden zouden hebben dan de lichte sterren.

De ontdekking maakt het minder waarschijnlijk dat deze sterrenhoop zich uiteindelijk zal ontwikkelen tot een zogeheten bolvormige sterrenhoop - een stabiele, kogelronde verzameling sterren die miljarden jaren intact blijft.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

04-06-2010

Opnieuw inslag waargenomen op Jupiter



Op dezelfde dag dat Amerikaanse onderzoekers in Science de resultaten bekendmaakten van hun onderzoek van de inslag die in juli 2009 op Jupiter plaatsvond, lijkt de planeet opnieuw het doelwit te zijn geweest van een komeet of planetoïde. Dezelfde Australische amateursterrenkundige die vorig jaar een donkere inslagplek in de atmosfeer van Jupiter ontdekte, is er ditmaal in geslaagd om videobeelden te maken van een heldere lichtflits.

De vermoedelijke inslag voltrok zich donderdagavond om 22.31 uur Nederlandse tijd. Mogelijk zal al in de loop van vrijdag bekend worden of ook ditmaal weer een tijdelijk 'litteken' in de Jupiter te zien is.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

04-06-2010

Jonge aarde leek op grootste Saturnusmaan



Volgens Amerikaanse onderzoekers was de aarde drie miljard jaar geleden gehuld in een dikke organische mist die de schadelijke uv-straling van de zon tegenhield. Vanuit de ruimte gezien leek onze planeet toen waarschijnlijk veel op Titan, de grootste maan van de planeet Saturnus (Science, 4 juni).

De wetenschappers denken dat de mist voornamelijk bestond uit microscopisch kleine deeltjes, opgebouwd uit methaan- en stikstofverbindingen, die zoals de pluisjes van een populier in de aardatmosfeer rondzweefden. De deeltjes konden niet alleen de ultraviolette zonnestraling tegengehouden, maar bevorderden ook de vorming van gassen zoals ammoniak, waardoor een broeikaseffect op gang kwam dat de aarde opwarmde.

Tot nog toe werd verondersteld dat de aardatmosfeer drie miljard jaar geleden voornamelijk uit stikstofgas bestond, met kleine hoeveelheden methaan, waterstof en waterdamp. Het probleem met dat model was echter dat de aarde dan heel koud zou moeten zijn geweest - zó koud zelfs dat geen leven mogelijk was. Uit geologisch en biologisch bewijsmateriaal blijkt daarentegen dat onze planeet destijds minstens net zo warm was als nu.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

04-06-2010

Luisteren naar de sterren

LOFAR-radiotelescoop is bijna klaar

Het heelal straalt in vele kleuren, van gammastraling tot zichtbaar licht en van infrarood tot radiogolven. De nieuwe Europese radiotelescoop LOFAR richt zich vanaf deze zomer op lange radiogolven uit het oude heelal. Het hart van LOFAR staat in Nederland.

Met een diameter van ruim duizend kilometer wordt het de grootste telescoop ter wereld: de LOw Frequency ARray (LOFAR). Het hart van de nieuwe radiotelescoop staat in Drenthe. Op 12 juni wordt het Nederlandse deel van LOFAR officieel in gebruik genomen. Daarmee wordt het begin ingeluid van een nieuw tijdperk in de radiotelescopie. Nog nooit is er met zulke goede aardse ‘oren’ naar het heelal geluisterd. Wat is het geheim van de nieuwe megatelescoop?

Het elektromagnetische spectrum


Eeuwenlang was de sterrenkunde een wetenschap die je met je ogen bedreef. Prehistorische volkeren keken al naar de sterren en kenden mystieke krachten toe aan de formaties van heldere stipjes. De oude Grieken probeerden de sterrenhemel in kaart te brengen en volgden de planeten op hun pad langs de nachthemel. De moderne sterrenkunde begon in 1609, toen Galileo Galilei voor het eerst een telescoop gebruikte om naar de sterren te kijken. Maar zelfs toen bestond de wetenschap uit het bestuderen van zichtbaar licht. Tijdens de zeventiende eeuw kwam langzaamaan het besef op dat er nog meer soorten licht zijn, die niet zomaar door het menselijk oog kunnen worden gezien. De meest geavanceerde telescopen van dit moment maken gebruik van die kennis: ze kijken niet alleen naar zichtbaar licht, maar ook naar infrarood of microgolven, gamma- en röntgenstraling en radiogolven.

LOFAR kijkt naar radiostraling, en met die straling is iets bijzonders aan de hand. De straling heeft een hele lange golflengte en kan bijna overal ongehinderd doorheen. Daarom is het een van de beste ‘kleuren’ straling om naar te kijken als je heel diep het heelal in wilt turen. Maar vanwege de lange golflengte van radiogolven – tot tientallen meters – moet een radiotelescoop enorm groot zijn. Een belangrijke soort radiostraling bestaat uit golven met een lengte van 21 centimeter, de vingerafdruk van koud waterstof. Die golven kunnen met grote radiotelescopen prima gedetecteerd worden. Langere golven bevatten andere informatie, bijvoorbeeld over het superjonge heelal. Daarvoor is een enkele schoteltelescoop niet meer zo nuttig, daar passen immers hooguit een handjevol van die golven op.

In plaats daarvan werken radiosterrenkundigen met een groep samenwerkende radiotelescopen, een array. Het gebied waarover ze gespreid staan is de effectieve grootte van de telescoop, dus een veld van een vierkante kilometer vol telescopen kan net zo’n duidelijk beeld geven als één enkele telescoop met een diameter van een kilometer. Daar staat tegenover dat de hoeveelheid straling die zo’n groep telescopen opvangt kleiner is dan die van een hele grote telescoop, dus ze zullen veel langer moeten meten om dezelfde informatie te vergaren.

Rijksmonument


Afbeelding: © ASTRON

Nederland heeft een rijke traditie in de radiotelescopie. In 1954 werd op de Dwingeloosche Heide een radiotelescoop met een diameter van 25 meter gebouwd, destijds de grootste ter wereld. Deze telescoop wordt niet meer gebruikt en is genomineerd om een rijksmonument te worden. Sinds de jaren zeventig staat er in Drenthe ook een array van radiotelescopen, de Westerbork Synthese Radio Telescoop (WSRT). Deze telescoop bestaat uit veertien parabolische antennes die verspreid staan over een gebied met een diameter van drie kilometer. In 1999 werden de antennes nog vervangen om ze up to date te brengen met nieuwe technologische standaarden. De WSRT werkt al regelmatig samen met andere Europese radiotelescopen om een nog nauwkeuriger beeld van de radiostraling uit het heelal te maken. Maar de golflengte waarvoor WSRT gevoelig is is beperkt, en de resolutie kan nóg beter. Vandaar LOFAR, een Europees monsterproject om alle andere radiotelescopen te doen vergeten.


De LOFAR-array wordt aangelegd in de vorm van een vijfpuntige ster waarvan het middelpunt bij het Drentse Exloo ligt. De armen strekken zich uit tot in Duitsland en Zuid-Limburg, en worden aangevuld met antennes in Zweden, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. De antennes worden zo geplaatst dat ze het landschap zo weinig mogelijk verstoren. Afbeelding: © ASTRON

.Anders dan oudere arrays van radiotelescopen bestaat LOFAR niet uit schotelantennes. Die antennes hebben als nadeel dat ze gericht moeten worden op het object dat bestudeerd wordt. De LOFAR-antennes zijn een soort vierpotige spinnen van minder dan twee meter hoog. Ze werken net zo als de antenne van een radio, alleen met een veel hogere nauwkeurigheid. De 7000 antennes van LOFAR staan in groepjes, verspreid door een groot deel van Europa. Ze zijn gerangschikt in de vorm van een vijfarmige ster, waarvan het middelpunt in Drenthe ligt. De antennes zijn met elkaar verbonden via een bliksemsnel glasvezelnetwerk, dat de meetgegevens doorgeeft aan een centrale supercomputer. Daar worden alle signalen gecombineerd tot een haarscherp beeld van de radiostraling die door objecten in het heelal wordt uitgezonden.


Een groepje LOFAR-antennes. Afbeelding: © ASTRON

Multidisciplinair
Met behulp van LOFAR kunnen sterrenkundigen de komende jaren onderzoek gaan doen naar de alleroudste sterren en sterrenstelsels in het heelal. Hiermee komt wellicht eindelijk een antwoord op de vraag wat de eerste objecten waren die zich vormden na de oerknal. Maar ook aan de kosmische straling die de aarde bereikt en over de magnetische activiteit van de zon kan LOFAR hele bijzondere metingen doen. Daarnaast zal het LOFAR-netwerk gekoppeld worden aan sensoren die weer- en klimaatinformatie en geologische metingen doen. Daarmee kan bijvoorbeeld bestudeerd worden waarom de bodem in Noord-Nederland verzakt.

De nieuwe array van radiotelescopen wordt op 12 juni 2010 feestelijk geopend door koningin Beatrix. In de loop van het jaar worden er steeds meer antennes op het hoofdnetwerk aangesloten, zodat de superprecieze LOFAR-telescoop in 2011 op volle kracht zal draaien.

(Kennislink)

03-06-2010

Is er leven op Titan?



Iets op de grote Saturnusmaan Titan 'eet' moleculen waterstof en acetyleen. Hoewel niet-biologische reacties de meest waarschijnlijke oorzaak zijn, achten sommige onderzoekers het mogelijk dat er een exotische vorm van leven is op deze verre ijswereld.

Het verdwijnen van de moleculen is vastgesteld met instrumenten van de ruimtesonde Cassini, die regelmatig in de buurt van Titan komt. Het proces is in overeenstemming met wat er zou gebeuren als er organismen actief zijn die waterstof en acetyleen opnemen. Deze organismen zouden zich kunnen bevinden in de grote meren van methaan en ethaan - de enige stoffen die onder de ijskoude omstandigheden op Titan vloeibaar blijven.

De afwezigheid van acetyleen op het oppervlak van de Saturnusmaan kan echter ook op andere manieren worden verklaard. Zo zou het onder invloed van zonlicht of kosmische straling in andere organische moleculen kunnen veranderen. Vooralsnog wordt de biologische verklaring dan ook beschouwd als een laatste uitweg, voor het geval alle 'normale' verklaringen voor het verdwijnen van de moleculen tekort blijken te schieten.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

07-06-2010

Aarde en maan zijn iets jonger dan gedacht



Aarde en maan zijn misschien wel 150 miljoen jaar jonger dan gedacht. Dat schrijven Deense onderzoekers in Earth and Planetary Science Letters (15 juni).

Wetenschappers gaan ervan uit dat aarde en maan zijn voortgekomen uit een botsing tussen twee oerplaneten ter grootte van Venus en Mars. Tot nog toe werd aangenomen dat deze botsing plaatsvond toen het zonnestelsel nog maar 30 miljoen jaar oud was - dat wil zeggen: 4,537 miljard jaar geleden. Maar nieuwe ouderdomsbepalingen, gebaseerd op het verval van het radioactieve element hafnium in het stabiele element wolfraam, komen iets later in de tijd uit.

Hafnium kwam van nature voor in de oermaterie waaruit aarde en maan zijn ontstaan. Bij hafniumdateringen is er steeds van uitgegaan dat het wolfraam dat op het moment van de botsing al gevormd was naar de kern van de aarde is gezakt. Maar nieuwe modelberekeningen laten zien dat de vloeibare massa van gesteente en metalen die bij de botsing ontstond waarschijnlijk veel minder homogeen was dan gedacht.

Dat betekent dat destijds lang niet alle reeds aanwezige wolfraam in de aardkern is terechtgekomen. En dat heeft tot gevolg dat de bestaande ouderdomsbepalingen van aarde en maan niet helemaal betrouwbaar zijn.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

11-06-2010

Inslag op Jupiter liet geen sporen na



Op donderdag 3 juni vond er een reusachtige explosie plaats in de atmosfeer van de planeet Jupiter. De eerste gedachte was dat er een komeet of planetoïde op de planeet was ingeslagen. Maar anders dan bij vorige inslagen verscheen er ditmaal geen donkere puinwolk in het dichte wolkendek van Jupiter. Was het wel een inslag?

De afgelopen week waren tal van telescopen op Jupiter gericht om de gevolgen van de inslag van 3 juni te kunnen waarnemen. Tevergeefs: het is alsof er niets is gebeurd. Door sommige onderzoekers wordt nu de mogelijkheid geopperd dat de waargenomen lichtflits geen inslag was, maar een enorme bliksemflits. Toch lijkt dat niet waarschijnlijk: Jupiter is jarenlang door allerlei ruimtesondes onderzocht, maar deze hebben nooit een bliksemontlading van deze omvang gezien.

Vooralsnog houden wetenschappers het erop dat er wel degelijk een komeet of planetoïde op Jupiter is neergestort. Waarschijnlijk was het object gewoon net groot genoeg om een flits te veroorzaken, maar te klein om veel puin achter te laten. De vraag is nu hoeveel inslagen de afgelopen decennia om die reden onopgemerkt zijn gebleven.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

10-06-2010

Geboortestadium van planetenstelsels waargenomen



Sterrenkundigen uit de VS en Duitsland hebben voor het eerst gedetailleerde waarnemingen kunnen doen van een aantal planetenstelsels-in-wording. Daarbij hebben zij gebruik gemaakt van een speciaal voor dit doel ontwikkeld instrument van de grote Keck-telescopen op Hawaï.

Met dat instrument, ASTRA geheten, is het kolkende gas en stof rond vijftien jonge sterren waargenomen. Dat gas en stof stroomt deels nog naar de ster, terwijl de rest een materieschijf rond de ster vormt waaruit later planeten kunnen ontstaan.

Bij het onderzoek met ASTRA is specifiek gekeken naar wat zich afspeelt bij de overgang tussen de ster en de omringende schijf. Daarbij zijn bij verschillende sterren aanwijzingen gevonden dat het toestromende gas via magnetische veldlijnen met hoge snelheid naar de polen van de ster wordt geleid en daardoor zeer hoge temperaturen bereikt.

De onderzochte sterren zijn naar astronomische begrippen heel jong: waarschijnlijk pas een paar miljoen jaar. In de hen omringende schijven zijn nog geen planeten ontstaan: dat gaat nog zeker enkele miljoenen jaren duren.


© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

15-06-2010

Astronoom wil buitenverblijf op Titan voor wanneer asteroïde Aarde vernietigt



Topastronoom Chris Impey waarschuwt voor het einde van de wereld. De man is ervan overtuigd dat een enorme asteroïde vroeg af laat afstevent op onze planeet, en dat het dan gedaan is met de mensheid.

Alle dieren dood
Een inslag van een grote ruimtesteen zou immers aardbevingen en monsterlijke vloedgolven veroorzaken, waardoor alle grote landdieren de pijp uit gaan. Zeedieren zouden snel volgen, aangezien triljoenen tonnen gevaporiseerde rots de planeet drastisch zouden doen afkoelen, en het proces van fotosynthese om zeep zouden helpen.

Voor elk moment
De laatste keer dat dat gebeurde was 65 miljoen jaar geleden, en dergelijke inslagen komen om de 100 miljoen jaar voor, weet Impey. "Dat lijkt misschien een veilige buffer, maar de volgende inslag kan voor elk moment zijn," waarschuwt hij in The Independent. De man heeft ook schrik voor een hypernova van dichter dan 1.000 lichtjaren. Dat zou onze planeet immers in vuur en vlam zetten, voorspelt de wetenschapper.

Buitenverblijf
Impey raadt aan elders te zoeken naar vastgoed. "Titan ziet er veelbelovend uit", besluit hij. (sam)

(HLN)

14-06-2010

Maan bevat iets meer water dan gedacht



Amerikaanse wetenschappers hebben ontdekt dat de maan meer water bevat dan uit eerdere onderzoeken was gebleken. Het water zou afkomstig zijn uit de hete magma waaruit de maan 4,5 miljard jaar geleden ontstond.

Meer dan veertig jaar is gedacht dat het maangesteente kurkdroog is. Maar onlangs bleek dat bodemmonsters die tijdens de Apollo-missies op de maan zijn verzameld toch een heel klein beetje water bevatten. Vervolgonderzoek aan een ander bodemmonster en een op aarde gevonden meteoriet die van de maan afkomstig is, bevestigt dat resultaat.

Het watergehalte in het maangesteente blijkt in de orde van een duizendste promille te liggen. Dat is erg weinig, maar toch nog zo'n honderd keer meer dan uit eerder onderzoek was gebleken. Volgens de wetenschappers zijn er sterke aanwijzingen dat het water in het maangesteente al aanwezig was toen de maan kort na zijn bestaan nog aan het afkoelen was. Helemaal kurkdroog is de maan dus nooit geweest.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

14-06-2010

Britse sterrenkundigen twijfelen aan donkere energie



Nieuw onderzoek door sterrenkundigen van de universiteit van Durham wijst erop dat de bestaande inzichten over de samenstelling van het heelal wellicht onjuist zijn. Volgens de onderzoekers bevatten belangrijke meetresultaten die het bestaan van donkere materie en donkere energie aantonen een ernstige fout.

De samenstelling van het heelal wordt onder meer afgeleid uit metingen van de kosmische achtergrondstraling - het overblijfsel van de straling die vrijkwam bij de oerknal. De kosmische achtergrondstraling wordt sinds 2001 nauwkeurig in kaart gebracht met de WMAP-satelliet en daarbij is vastgesteld dat de verdeling over de hemel niet gelijkmatig is: de straling vertoont een patroon van koelere en warmere vlekken die ruwweg tweemaal zo groot zijn als de volle maan.

Deze 'rimpelingen' in de kosmische achtergrondstraling kunnen direct in verband worden gebracht met de samenstelling van het heelal. Daaruit volgt dat het heelal voor 4 procent uit normale materie bestaat, voor 22 procent uit donkere (onzichtbare) materie en voor 74% uit zogeheten donkere energie.

Volgens de Britse sterrenkundigen, die overigens bekendstaan als critici van het standaardmodel van het heelal, zit er echter een fundamentele fout in de manier waarop de WMAP-metingen zijn verwerkt. Deze fout zou ertoe leiden dat de rimpelingen in de kosmische achtergrondstraling veel groter lijken dan ze in werkelijkheid zijn. Mogelijk zijn de rimpelingen zelfs zo veel kleiner, dat er helemaal geen donkere materie of energie nodig is om ze te verklaren. Concurrerende verklaringen, die op basis van de WMAP-resultaten waren afgeschreven, zouden daarmee in ere hersteld zijn.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

15-06-2010

Reusachtige 'dubbeltelescoop' presteert boven verwachting



De Large Binocular Telescope (LBT) op de Mount Graham in Arizona (VS) is uitgerust met een nieuw optisch systeem waarmee ongekend scherpe hemelopnamen kunnen worden gemaakt. Al de eerste test, waarbij maar één van de twee 8,4-meter grote spiegels van de telescoop werd gebruikt, leverde beelden op die driemaal zo gedetailleerd zijn als die van de Hubble-ruimtetelescoop.

Net als de meeste andere grote telescopen op aarde is de LBT uitgerust met zogeheten adaptieve optiek. Daarmee kan de verstorende invloed van de aardatmosfeer op de beeldscherpte van een telescoop voor een belangrijk deel worden opgeheven.

Het adaptieve optische systeem van de LBT presteert bijna twee keer zo goed als dat van de concurrentie. Dat komt doordat het systeem gelijk in het ontwerp van de telescoop is opgenomen, en niet naderhand is toegevoegd zoals bij andere telescopen. Het hart van het systeem wordt gevormd door een 91 centimeter grote spiegel van slechts anderhalve millimeter dik, waarvan de vorm met behulp van 672 'actuators' voortdurend wordt bijgesteld.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

quote:

Op vrijdag 18 juni 2010 18:57 schreef Handschoen het volgende:

[..]

Ja, daar zou ik nou ook eens in willen kijken

18-06-2010

Nasa: "Meteorenstorm kan Hubble en ISS beschadigen"



Satellieten zoals de ruimtetelescoop Hubble en het Internationaal Ruimtestation (ISS) lopen het risico beschadigd te worden door de krachtigste meteorenstorm in meer dan een decennium. Dat meldt de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA.

Astronomen geloven dat een regen van meteorenpuin, die zo'n zeven uuur zou aanhouden, later dit jaar ruimtetuigen zal raken de zich in een baan om de aarde bevinden. Hierbij kan de electronica van de tuigen zware averij oplopen. Maar er is ook een positieve kant van het verhaal: de ruimtestorm belooft een visueel spektakel te worden voor sterrenkijkers.

Volgens de Nasa komt de storm, die de baan van de aarde om de zon elke oktober kruist, van de Draconiden-meteorenzwerm. Die heet zo omdat de meteoren uit de richting van het Draco-sterrenbeeld lijken te komen.

Verdedigingsmechanismen
etenschappers moesten deze week toegeven dat ze niet goed weten hoe krachtig de storm zal zijn, maar ruimtevaartspecialisten kregen wel al de opdracht om verdedigingsmechanismen in te bouwen. De Nasa onderoekt of ze de ruimtetelescoop en het ISS zo kan draaien dat kwetsbare stukken weggekeerd zijn van de verwachte impactplaats. Wellicht worden ook alle ruimtewandelingen in die periode opgeschort.

Andere satellieten, die onder meer voor gps en tv zorgen, zullen de storm gewoon moeten doorstaan. Dat betekent dat ze niet aleen het risico lopen op een directe inslag, maar ook dat vitale electronica ontregeld kunnen raken door ontladingen van statische elektriciteit.

"Geen excuses"
Volgens ruimte-expert William Cooke is er geen excuus om onvoorbereid te zijn. "Getroffen worden door een meteoor, dat is een daad van God", zegt hij. "Getroffen worden door een meteorietenstorm, dat is een daad van onachtzaamheid. We moeten alle stappen nemen die we kunnen nemen om het risico op schade te beperken." (tw)

(HLN)

18-06-2010

Geboorte van ster waargenomen



Duitse en Amerikaanse sterrenkundigen hebben een ster ontdekt waarvan de geboorte in volle gang is. De ster is nog volop bezig met het aantrekken van gas en stof uit zijn omgeving.

De ster-in-wording maakt deel uit van een stervormingsgebied L1448 in het sterrenbeeld Perseus en is ongeveer 800 lichtjaar van ons verwijderd. In die reusachtige gaswolk ontstaan onder invloed van de zwaartekracht verdichtingen van gas en stof. Als er op een plek voldoende materie bijeengebracht is, ontstaat een dichte, hete kern: de proto-ster.

De nu ontdekte ster bevindt zich nog vóór het proto-sterstadium. Hij zendt nog maar weinig licht uit en is alleen waarneembaar met submillimeter- en infraroodtelescopen. Hoe lang het nog duurt voordat hij een 'echte' ster wordt, is onzeker.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

17-06-2010

Sterrenstelsel heeft last van tegenwind



Met de Amerikaanse Galaxy Evolution Explorer is ontdekt dat het sterrenstelsel IC 3418 een staart van jonge sterren achter zich aan sleept. De staart is ontstaan nadat het stelsel de Virgocluster - een grote groepering van sterrenstelsels - is binnengedrongen.

De Virgo-cluster is een verzameling van ongeveer 1500 sterrenstelsels op een afstand van 54 miljoen lichtjaar. De ruimte tussen de stelsels is gevuld met een ijl, heet gas. Daar ploegt IC 3418 met een snelheid van duizend kilometer per seconde doorheen.

Volgens astronomen is dat de reden waarom IC 3418 onderweg veel gas is kwijtgeraakt: het stelsel ondervindt als het ware een enorme tegenwind. Door turbulenties in het achterop geraakte gas zouden lokale verdichtingen zijn ontstaan, waaruit de nu waargenomen sterren zijn geboren. Het is voor het eerst dat er in zo'n turbulente boeggolf stervorming is waargenomen.


© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

21-06-2010

Supercomplexe moleculen gevonden in de ruimte



Spaanse en Amerikaanse wetenschappers hebben in de omgeving van een ster in het sterrenbeeld Perseus de stof anthraceen opgespoord. Deze organische stof bestaat uit zeer grote moleculen, en kan onder invloed van ultraviolette straling aminozuren vormen.

De ontdekking is gedaan met de 4,2-meter William Herschel-telescoop op het Canarische eiland La Palma en de 9,2-meter Hobby-Eberly-telescoop in Texas. Eerder was anthraceen al aangetoond in meteorieten, maar het is nu voor het eerst dat dit molecuul in de omgeving van een ster is gevonden.

Volgens de onderzoekers maakt hun ontdekking het waarschijnlijker dat er in de interstellaire ruimte ook aminozuren te vinden zijn. In de ruimte zijn zo'n beetje alle ingrediënten opgespoord die een belangrijke rol hebben gespeeld bij het ontstaan van leven op aarde.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

21-06-2010

Neutronenster 'eet' zuurstofrijke witte dwerg op



Sterrenkundigen van SRON en de Universiteit Utrecht hebben de 'vingerafdrukken' van zuurstof gevonden in de röntgenstraling van een neutronenster die een witte dwerg opeet. Het bijzondere is dat die vingerafdrukken vervormd zijn door de extreme zwaartekracht die er heerst. Het is voor het eerst dat dit effect aan de hand van zuurstof kan worden bestudeerd.

De neutronenster die de onderzoekers observeerden maakt deel uit van de dubbelster 4U 0614+091. Hierin draaien een neutronenster en een zuurstofrijke witte dwerg ruwweg elke vijftig minuten om elkaar heen. De witte dwerg - feitelijk een uitgebrande ster - draait op zo'n kleine afstand rond de neutronenster dat het zuurstofrijke gas van de dwerg wordt weggezogen en in een schijf dicht om de neutronenster heen gaat wervelen.

Door de extreme zwaartekracht en het hete gas in de schijf is de 'vingerafdruk' van zuurstof in de röntgenstraling die de neutronenster uitzendt vervormd. Helaas zijn de tot nog toe verzamelde gegevens niet nauwkeurig genoeg om de omvang van de neutronenster nauwkeurig te kunnen bepalen. Hiervoor zijn meer waarnemingen nodig.

Toegevoegd door Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

24-06-2010

Astronomen kunnen nu nog beter klok kijken



Een internationaal team van radiosterrenkundigen heeft het gedrag van rondtollende neutronensterren bestudeerd, en een techniek bedacht om hun bruikbaarheid als natuurlijke klokken nog verder te vergroten (Science Express, 24 juni).

Snel roterende neutronensterren of pulsars worden al sinds 1967 waargenomen, voornamelijk met radiotelescopen. Al kort na hun ontdekking bleek dat de stralingspulsen die zij produceren uitermate regelmatig zijn. Desondanks vertoont het rotatiegedrag van de neutronensterren kleine onregelmatigheden, die hun bruikbaarheid als natuurlijke klokken aanzienlijk beperken.

De sterrenkundigen hebben tientallen jaren van waarnemingen met de 76-meter radioschotel in Jodrell Bank (Engeland) geanalyseerd, om de kleine afwijkingen in het 'tikken' van de pulsars beter te leren begrijpen. Bekend was al dat de rotatie van pulsars heel geleidelijk vertraagt. Naar nu gebleken is, gaat dat niet gelijkmatig, maar afwisselend in twee verschillende tempo's. En aan de vorm van de uitgezonden stralingspulsen is te zien welke vertraging op dat moment wordt gevolgd.

Dit laatste maakt het mogelijk om een correctie op de waargenomen pulsen toe te passen. Daarmee wordt de nauwkeurigheid van de 'pulsarklokken' aanzienlijk vergroot.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

24-06-2010

Sterrenkundigen ontrafelen mysterieuze gaswolk



Radiosterrenkundigen hebben nieuwe waarnemingen gedaan van Hanny's Voorwerp, de mysterieuze groene gaswolk die enkele jaren geleden werd ontdekt door de Nederlandse lerares Hanny van Arkel. De waarnemingen bevestigen dat de actieve kern van een nabijgelegen sterrenstelsel ten grondslag ligt aan het object. Tot verbazing van de onderzoekers produceert de kern van dit stelsel ook nog eens veel nieuwe sterren.

De sterrenkundigen hebben de waarnemingen verricht met een netwerk van Europese radiotelescopen, waaronder die in Westerbork. Daarbij werden de radiotelescopen gericht op de kern van het sterrenstelsel IC 2497, dat dichtbij Hanny's Voorwerp ligt. De waarnemingen laten twee heldere, compacte bronnen zien, waarvan er één correspondeert met de kern van IC 2497, waar zich een superzwaar zwart gat schuilhoudt. De tweede bron bevindt zich waarschijnlijk op de plek waar de zeer energierijke straalstroom die door het zwarte gat wordt uitgestoten in botsing komt met het gas dat zich rond het sterrenstelsel bevindt.

De radiostraling die IC 2497 uitzendt verhit het gas van Hanny's Voorwerp tot temperaturen van meer dan 10.000 graden. Verder blijkt ook de wijdere omgeving van het zwarte gat veel radiostraling te produceren. Deze straling wordt toegeschreven aan een geboortegolf van nieuwe sterren die zich in de kern van IC 2497 voltrekt. Per jaar worden daar naar schatting enkele tientallen sterren geboren.

Toegevoegd door Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

24-06-2010

Venus was niet drijfnat



De planeet Venus had ruim vier miljard jaar geleden veel meer water dan nu. Maar modelberekeningen, gebaseerd op gegevens die met de Europese ruimtesonde Venus Express zijn verzameld, wijzen erop dat het er bepaald geen natte boel was.

Afgezien van haar afmetingen lijkt Venus nauwelijks op de aarde. Het is er heter dan in een oven, en er is vrijwel geen water te vinden. Toch hebben de beide planeten veel gemeen. De diverse overeenkomsten en verschillen worden deze week besproken tijden een wetenschappelijke conferentie in Frankrijk.

Uit waarnemingen van de Venus Express blijkt dat Venus grote hoeveelheden water moet zijn kwijtgeraakt. Dat komt doordat de ultraviolette straling van de zon de watermoleculen in de atmosfeer stukslaat. Elk watermolecuul valt daarbij uiteen in twee waterstofatomen en één zuurstofatoom, die de ruimte in verdwijnen.

Hieruit kan worden afgeleid dat Venus vroeger natter was dan nu. Maar dit betekent nog niet dat de planeet oceanen heeft gehad, zoals sommige wetenschappers hebben geopperd. Franse modelberekeningen laten zien dat de aanwezigheid van water zich beperkte tot de atmosfeer. En zelfs die waterdamp is waarschijnlijk al kort na het ontstaan van Venus verdwenen.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

24-06-2010

Veertien extreem koele sterren ontdekt



Sterrenkundigen hebben veertien sterren ontdekt die tot de koelste in het heelal behoren. Het betreft zogeheten bruine dwergen: sterren die niet genoeg massa hebben om door middel van kernfusie energie te produceren. Ze geven zo weinig licht, dat ze met normale telescopen niet waarneembaar zijn.

De veertien bruine dwergen zijn ontdekt met de Amerikaanse infraroodsatelliet Spitzer. Ze hebben oppervlaktetemperaturen van 200 tot 350 graden Celsius, wat absurd koud is voor sterren. Ter vergelijking: de oppervlaktetemperatuur van de zon bedraagt ongeveer 5500 graden. Bruine dwergen teren voornamelijk op de warmte die ze bij hun ontstaan hebben gekregen. In de loop van hun bestaan worden ze steeds koeler.

Naar verwachting zijn er nog veel meer van deze extreem koele sterren in ons Melkwegstelsel. Er wordt zelfs over gespeculeerd dat onze zon zo'n bruine dwerg als begeleider heeft. Mocht dat zo zijn, dan zal deze vrijwel zeker worden opgespoord met een andere infraroodsatelliet die momenteel de hemel afspeurt: de Wide-Field Infrared Survey Explorer (WISE).

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

30-06-2010

Kolossale gasring is het gevolg van een intergalactische botsing



Een internationaal team van sterrenkundigen heeft ontdekt dat de reusachtige ring van gas in een groep sterrenstelsels in het sterrenbeeld Leeuw jonge sterren bevat. Dat wijst er sterk op dat de gasring het gevolg is van een botsing tussen twee sterrenstelsels, die meer dan een miljard jaar geleden zou hebben plaatsgevonden.

Tot nog toe was de zogeheten Leo-ring, die een middellijn van maar liefst 650.000 lichtjaar heeft, alleen te zien op opnamen die met radiotelescopen waren gemaakt. Over de oorsprong van de ring bestaat al sinds zijn ontdekking in de jaren tachtig de nodige discussie. Volgens sommige sterrenkundigen zou hij bestaan uit 'oergas' dat was overgebleven na de vorming van de stelsels van de Leo-groep.

Uit opnamen die met de Canada-France-Hawaii Telescope zijn gemaakt, blijkt echter dat het gas in de Leo-ring bepaald niet maagdelijk is. Waar het gas de grootste dichtheid heeft, zijn jonge sterren ontdekt. Klaarblijkelijk vindt er in de ring dus stervorming plaats.

Zulke ringen, maar dan van kleiner formaat, zijn ook rond andere sterrenstelsels waargenomen. Deze zijn steevast het gevolg van frontale botsingen tussen sterrenstelsels. Computersimulaties laten zien dat de Leo-ring waarschijnlijk is ontstaan bij een frontale botsing tussen M86 en NGC 3384, twee stelsels van de Leo-groep.

© Eddy Echternach (http://www.astronieuws.nl)

(allesverserrenkunde)

30-06-2010

Vorming van zware sterren ontraadseld



Een internationaal team van sterrenkundigen heeft ontdekt hoe zware sterren worden gevormd. Uit onderzoek met de UKIRT-infraroodtelescoop op Hawaï blijkt dat ze in de meeste gevallen op dezelfde manier ontstaan als lichte sterren.

Bekend was al dat lichte sterren zoals onze zon ontstaan door de 'instorting' van een wolk gas en stof. Dat gas en stof spiraalt naar de evenaar van de jonge ster, waardoor zich een schijf van materie rond de ster vormt. Een deel van die materie komt uiteindelijk niet in de ster terecht, maar wordt in richtingen loodrecht op de schijf terug de ruimte in geblazen.

De vraag was of sterren van tien zonsmassa's en meer op dezelfde manier ontstaan. Dat is niet zo vanzelfsprekend, omdat deze sterren al heel snel zo veel energie uitstralen, dat de vorming van een materieschijf wordt geremd.

Omdat de meeste zware sterren bij hun ontstaan in reusachtige stofwolken zijn gehuld, is er niet veel zicht op hun ontstaansproces. In het infrarood kan echter door dat stof heen worden gekeken. En dan blijkt dat zeker driekwart van de zware sterren-in-wording net zo'n dubbele uitstroom van materie vertonen als lichte sterren. Dat betekent dat ook zware sterren ontstaan door materie te verzamelen in een schijf rond hun evenaar.

© Eddy Echternach (http://www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

01-07-2010

Koolstof op de maan niet alleen van zon afkomstig



Tot nog toe dachten wetenschappers dat de (minieme) hoeveelheden koolstof op het maanoppervlak afkomstig waren van de zonnewind. Maar Amerikaanse geofysici hebben vastgesteld dat de koolstof voor een deel uit grafiet bestaat, dat er misschien al vier miljard jaar ligt (Science, 2 juli).

Het grafiet is aangetroffen in gesteenten die tijdens de Apollo 17-missie zijn verzameld. Bij het onderzoek zijn minuscule grafietplaatjes ontdekt die alleen bij zeer hoge temperaturen (1000-3600 graden) gevormd kunnen zijn. Zulke hoge temperaturen kwamen alleen voor in de begintijd van het zonnestelsel, toen het overbleven puin van de vorming van het zonnestelsel op maan en planeten stortte. Aan dat 'rote bombardement, waarbij ook de donkere maan'zeeën' zijn ontstaan, kwam 3,8 miljard jaar geleden een einde.

http://carnegiescience.edu/news/press_releases

© Eddy Echternach (http://www.astronieuws.nl)

(allesversterrekunde)

01-07-2010

Supernova-raadsel opgelost



Uit een internationaal onderzoek blijkt dat de variaties die supernova-explosies van type Ia laten zien niet het gevolg zijn van grote verschillen tussen de ontploffende sterren zelf. Daarmee lijkt de betrouwbaarheid van deze objecten als 'kosmische meetlat' vooralsnog te zijn gered (Nature, 1 juli).

Supernova-explosies van type Ia ontstaan allemaal op dezelfde manier: een witte dwergster slokt zo veel materie op van een begeleidende ster dat hij een zekere massadrempel overschrijdt en ontploft. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat bij elke supernova van dit type vrijwel evenveel licht vrijkomt. Merkwaardig was wel dat de samenstelling van het licht van verschillende supernovae aanzienlijke verschillen vertoonde.

Dat leek er op te wijzen dat de ontploffende sterren toch niet zo gelijksoortig zijn als werd vermoed. Maar uit nader onderzoek blijkt dat de waargenomen verschillen waarschijnlijk ontstaan doordat de explosie niet in het centrum van de witte dwergster begint, maar meer naar buiten. Hierdoor verloopt de explosie niet symmetrisch, en hangt het maar net van af van welke kant je er tegenaan kijkt.

Voor kosmologen is dat een grote opluchting, want zij gebruiken supernovae van type Ia als 'standaardkaarsen' om de afstand tot verre sterrenstelsels te meten. Ook de snelheid waarmee het heelal uitdijt wordt met behulp van de ontploffende witte dwergen berekend.

© Eddy Echternach (http://www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

05-07-2010

Telescoop toont oudste licht van het heelal



Dit is het eerste beeld van het volledige heelal zoals de Europese Planck-telescoop het registreerde. De telescoop ter waarde van 600 miljoen euro werd vorig jaar gelanceerd in opdracht van ESA.

De telescoop werd zo'n 1,6 miljoen kilometer ver de ruimte in gestuurd om de oorsprong van het heelal te onderzoeken. Hij zou zich concentreren op de hitte die is achtergebleven na de oerknal. De telescoop begon in september aan zijn opdracht met de eerste beelden van oud licht. Nu is er een volledig beeld van 'de lucht' beschikbaar.

Vooral ons Melkweg-stelsel springt in het oog. De opvallende lijn in het midden van het beeld is de schijf waarop zich ook onze Aarde en zon bevinden. Boven en onder het stelsel zien we enorme hoeveelheden koud stof die duizenden lichtjaren ver reiken. Wetenschappers hebben hier veel informatie mee gewonnen en zullen proberen te achterhalen hoe ons universum geëvolueerd is tot wat we nu waarnemen. (gb)

(HLN)

04-07-2010

Japanse ruimtesonde ziet inwendige van de maan



Met instrumenten van de Japanse maansonde Kaguya zijn rond grote kraters op de maan grote hoeveelheden van het mineraal olivijn gedetecteerd (Nature Geoscience). Dat mineraal is kenmerkend voor mantelmateriaal: het diepe ijzer- en magnesiumrijke gesteente dat onder de maankorst ligt.

Volgens de huidige inzichten is de maan 4,5 miljard jaar geleden ontstaan nadat de aarde in botsing was gekomen met een object ter grootte van Mars. Het materiaal dat daarbij de ruimte in werd geblazen, balde uiteindelijk samen tot de huidige maan, die na afkoeling een dikke korst van lichtgekleurd aluminiumrijk materiaal vormde.

Het idee bestond dat zich onder de maankorst nog geruime tijd een 'oceaan' van vloeibare magma heeft bevonden. Daarbij zou zich veel olijvijnrijk materiaal direct onder de korst moeten hebben verzameld. De metingen van Kaguya lijken dat nu te bevestigen. Bij de grote inslagen rond de zuidpool van de maan, waar de maankorst relatief dun is, is althans olivijnrijk materiaal bloot komen te liggen.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

05-07-2010

Ruimtesonde Rosetta is klaar voor ontmoeting met planetoïde



Komende zaterdag (10 juli) vliegt de Europese ruimtesonde Rosetta op een afstand van 3169 kilometer langs de planetoïde Lutetia. Dat ongeveer honderd kilometer grote rotsblok is slechts een tussenstop. Want Rosetta is op weg naar de komeet Churyumov-Gerasimenko, die zij in 2014 zal bereiken.

Sinds haar lancering in 2004 heeft de ruimtesonde al ongeveer vijf miljard kilometer afgelegd. Dat komt doordat er een flinke omweg moest worden gemaakt om op goedkope wijze de juiste snelheid en koers te krijgen voor de reis naar de komeet. Onderweg is Rosetta drie keer dicht langs de aarde gescheerd en één keer langs Mars.

Tijdens de nadering van planetoïde Lutetia zullen niet alleen foto's worden gemaakt, ook zullen enkele meetinstrumenten worden ingeschakeld van Philae, het kleine landingsvaartuig dat in 2014 moet afdalen naar komeet Churyumov-Gerasimenko. Philae zal onder meer metingen doen van het eventuele magnetische veld van Lutetia.

De eerste close-ups van Lutetia zullen zaterdagavond te zien zijn.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

08-07-2010

Nog meer 'propellersporen' ontdekt in ringen van Saturnus



Met behulp van de ruimtesonde Cassini is een nieuwe klasse van mini-maantjes opgespoord in het ringenstelsel van Saturnus. De onwaarneembaar kleine maantjes veroorzaken tijdens hun omloop om de planeet propellerachtige verstoringen in het ringmateriaal.

De eerste van zulke sporen werden in 2006 ontdekt. Ze beperkten zich tot een ongeveer drieduizend kilometer brede zone in de buitenste heldere ring van Saturnus. Maar inmiddels zijn ze ook in een ander, meer naar buiten gelegen deel van deze zogeheten A-ring ontdekt. En deze nieuwe klasse van propellersporen is honderd keer zo groot.

Naar schatting gaan er in het ringenstelsel van Saturnus miljoenen van deze mini-maantjes schuil. Ze zijn kleiner dan echte maantjes, maar groter dan de overige deeltjes waaruit de ringen bestaan. Geschat wordt dat de grootste van deze mini-maantjes ongeveer vijfhonderd meter groot zijn. De sporen die zij achterlaten zijn duizenden kilometers lang en een paar kilometer breed.

In de loop van de afgelopen vier jaar lijken de banen van de grootste 'propellermaantjes' een beetje te zijn veranderd. Mogelijk komt dat door botsingen tussen de mini-maantjes met kleinere brokstukken ringmateriaal. Een andere mogelijkheid is dat hun baanbewegingen worden beïnvloed door de zwaartekrachtsinvloed van grotere Saturnusmanen.

© Eddy Echternach (http://www.astronieuws.nl)

(allesoverserrenkunde)

09-07-2010

Stephen Hawking: "Zo zien aliens eruit"


(Illustraties Discovery Channel)
De Britse topfysicus Stephen Hawking heeft gebruik gemaakt van computerprogramma's en wetenschappelijke feiten om een grafische voorstelling te maken van hoe buitenaards leven eruitziet. Eerder al verklaarde de wetenschapper dat buitenaards leven 'zo goed als zeker' bestaat.



Hawking, die de voorstellingen maakte in het kader van 'Into the Universe', een nieuwe documentairereeks voor Discovery Channel, zegt dat het universum uit zo'n 100 miljard melkwegen bestaat. In zo'n onmetelijke ruimte is het onwaarschijnlijk dat het leven zich alleen op aarde ontwikkelde.

"Voor mijn wiskundig brein maken de cijfers alleen al dat het bestaan van aliens perfect rationeel is", vertelt de 68-jarige fysicus. "De echte uitdaging is te onderzoeken hoe ze er in het echt uitzien." Op basis van wetenschappelijke uitgangspunten kwam Hawkings tot een aantal voorstellingen van hoe wezens er in totaal verschillende leefwerelden kunnen uitzien.

Gasreuzen
Gasreuzen zoals Jupiter en Saturnus komen vaak voor. Hoe kunnen levende wezens overleven in zo'n dichte en stormachtige atmosfeer? Volgens Hawkings kunnen ballonachtige creaturen gedijen in zo'n omgeving. Ze zouden energie kunnen halen uit de elektrische ontladingen van bliksem. Al geeft Hawkings toe dat de combinatie van een dergelijke atmosfeer en het gebrek aan een vaste oppervlakte het ontstaan van leven zoals wij dat kennen erg bemoeilijkt.



Aarde-achtige planeten
Planeten met vergelijkbare omstandigheden als onze Aarde kunnen het toneel zijn van hagedisachtige roofdieren met membranen op hun ledematen waarmee ze kunnen zweven. Daarnaast zijn er ook planteneters mogelijk die met een ontwikkelde snuit voedsel opzuigen. Buitenaardse wezen op een dergelijke planeet voeden zich en bewegen waarschijnlijk op manieren die erg gelijken op wat we op Aarde gewoon zijn, meent de wetenschapper.



Onder water
Inktvisachtige wezens kunnen leven in een zoute oceaan, die zou bestaan onder de ijskorst van Europa, een maan van Jupiter. De maan is een groot hemellichaam dat potentieel over enorme waterreservoirs beschikt die leven kunnen bevatten. In zo'n diepte en donkere zee kunnen we wellicht eigenschappen terugvinden van onze diepzeewezens.



Ijskoude leefwerelden
In werelden waar de temperatuur op het niveau van vloeibare stikstof zit (kouder dan 150 graden Celcius) moeten de fysiologie en de bouwstenen van organisch leven er radicaal anders uitzien, zegt Hawkins. In zijn visie op zo'n planeet leven wezens op verschillende poten en met een enorm dikke vacht die bescherming biedt tegen de bittere koude en krachtige wind. (hlnsydney/tw)

(HLN)

[ Bericht 7% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 09-07-2010 09:32:33 ]

10-07-2010

Rosetta fotografeert Lutetia



Planetoïde Lutetia is bezaaid met kraters. Dat blijkt uit de opnamen die de Europese ruimtesonde Rosetta afgelopen zaterdag van de forse ruimterots heeft gemaakt.

Om tien over zes 's avonds naderde Rosetta Lutetia tot op een afstand van 3162 kilometer. Uit de beelden die in de uren voor en na de dichtste nadering zijn gemaakt, blijkt dat de planetoïde een langgerekte vorm heeft met een grootste lengte van 130 kilometer. Behalve tal van inslagkraters is op het oppervlak ook een komvormig bekken met een middellijn van tientallen kilometers te zien. Lutetia is nu de zevende planetoïde waarvan gedetailleerde opnamen beschikbaar zijn.

Tijdens zijn vlucht langs de planetoïde heeft Rosetta niet alleen foto's gemaakt. Enkele van zijn instrumenten hebben metingen verricht. Daaruit moet blijken wat de chemische samenstelling van het oppervlak van Lutetia is en of de planetoïde een zwak magnetisch veld heeft.

Ondertussen is Rosetta alweer onderweg naar zijn volgende en laatste reisdoel: komeet Churyumov-Gerasimenko. Deze komeet zal hij in 2014 enkele maanden van dichtbij bestuderen.


© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesversterrenkunde)

.....

[ Bericht 99% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 15-07-2010 08:35:21 ]

...

[ Bericht 99% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 15-07-2010 08:36:11 ]

14-07-2010

Geboorte van megasterren ontrafeld

PARIJS - Alle sterren, groot en klein, blijken op dezelfde manier te ontstaan, namelijk uit een wolk van stof en gas. Dat hebben Amerikaanse en Europese astronomen ontdekt, maakte de Europese Zuidelijke Sterrenwacht woensdag bekend.

De ontdekking ontkracht een andere theorie over het ontstaan van megasterren. Die hypothese stelt dat hele grote sterren ontstaan door de samenklontering van kleinere sterren.

De astronomen deden hun ontdekking bij de jonge ster IRAS 13481-6124, die bijna aan het eind van zijn ontstaansfase is.

Rond het hemellichaam zagen ze de restanten van de stofwolk waaruit de ster is ontstaan. Astronomen hadden zo'n wolk alleen bij veel kleinere sterren gezien.

© ANP

(nu.nl)

quote:

Op woensdag 14 juli 2010 11:04 schreef -CRASH- het volgende:
ook last van de warmte..... dubbele post

15-07-010

Aardatmosfeer 'ingestort' door lage zonneactiviteit



Tijdens het diepe minimum in de zonneactiviteit van 2008/2009 heeft zich hoog in de aardatmosfeer iets bijzonders afgespeeld. De zeer ijle buitenste luchtlaag, die aan de lege ruimte grenst, is aanzienlijk verder ingezakt dan tijdens eerdere zonneminima.

Dat de dichtheid van deze zogeheten thermosfeer afneemt op het moment dat de zon minder actief is, is niet zo verrassend. Dat gebeurt namelijk tijdens elk zonneminimum. Maar ditmaal was de instorting twee tot drie keer zo sterk als anders.

De thermosfeer strekt zich uit van een hoogte van 90 kilometer tot meer dan 600 kilometer. Hij onderschept de meest energierijke ultraviolette straling van de zon, wat verklaart waarom hij tijdens perioden van hoge zonneactiviteit opwarmt en opzwelt. Als de zonneactiviteit daalt, zakt de thermosfeer weer in.

Paradoxaal genoeg zou het nu waargenomen versterkte effect deels het gevolg kunnen zijn van de verhoogde concentratie kooldioxide in de atmosfeer. Waar dit broeikasgas onderin de atmosfeer voor opwarming zorgt, koelt het de thermosfeer juist af. Maar zelfs de combinatie van kooldioxide en geringe zonneactiviteit kan de waargenomen instorting van de thermosfeer nog niet voor de helft verklaren.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde))