Het Astronomie topic #4

12-03-2010

"Onzichtbare ster bekogelt Aarde met dodelijke kometen"


De impact van de dodelijke kometen die Nemesis afvuurt, zou van dezelfde orde zijn als de asteroïde die de dino's uitroeide.

Het zou weleens kunnen dat een gigantische, onzichtbare, bruine dwergster dodelijke kometen op de Aarde afvuurt. Dat meldt The Sun. De impact van die 'sneeuwballen' op onze planeet zou vergelijkbaar zijn met die van de asteroïde die de dinausurus 65 miljoen jaar geleden definitief van de aardbodem veegde.

Volgens wetenschappers zou de bizarre ster rond de zon cirkelen en ervoor zorgen dat kometen de Aarde bombarderen met 'sneeuwballen' - lees: kometen. Deze 'bruine dwerg', die tot vijf keer de grootte van Jupiter zou meten, zou om de 26 miljoen jaar verantwoordelijk zijn voor massavernietiging. De term 'dwergster' slaat op het weinige licht dat de ster afgeeft.

NASA-wetenschappers bedachten de ster met de bijnaam 'Nemesis'. Dit hemellichaam zou onzichtbaar zijn omdat ze enkel infraroodlicht afstraalt en ongelooflijk ver van ons verwijderd is. Nemesis zou in een baan van 25.000 keer de afstand tussen de zon en de Aarde rond ons zonnestelsel draaien. Haar wentelingen in het melkwegstelsel sleuren door de aantrekkingskracht ijzige stenen uit de Oortwolk met zich mee, dat is een wolk van miljarden kometen die nog eens twee keer verder dan Nemesis van ons verwijderd is.

'Sneeuwballen'
Deze 'sneeuwballen' worden op de Aarde geworpen als kometen en veroorzaken daarbij een verwoesting die zo groot is als die van de op de Aarde ingeslagen asteroïde, die 65 miljoen jaar geleden het einde van de dinosaurus betekende.

Wetenschappers van de NASA denken nu Nemesis te kunnen opsporen met een nieuwe warmtegevoelige telescoop, die in januari het luchtruim begon af te speuren. Verwacht wordt dat er zo'n duizend bruine dwergsterren zullen gevonden worden binnen een afstand van 25 lichtjaar van de zon. De telescoop zond alvast een foto naar de Aarde van een komeet die mogelijk uit de Oortwolk afkomstig is.

Sedna en Nemesis
De eerste aanwijzing voor het bestaan van Nemesis was de gekke omwenteling van de dwergster Sedna. Volgens wetenschappers kan de ongewone ovale wenteling van 12.000 jaar enkel verklaard worden door de aanwezigheid van een enorm hemellichaam. Mike Brown, die Sedna in 2003 ontdekte, zegt het volgende: "Sedna is een heel vreemd object. Het zou er niet moeten zijn. Het kan maar op één manier en dat is dat een of andere reus het heeft weggeschopt."

Professor John Matese van de University of Louisiana in Lafayette, beweert dat de meeste kometen uit hetzelfde gedeelte van de Oortwolk stammen. "Er is statistisch belangrijk bewijsmateriaal om te stellen dat de concentratie van kometen kan veroorzaakt zijn door een kompaan van de zon." (jv)

(HLN)

quote:

Op maandag 15 maart 2010 01:14 schreef -CRASH- het volgende:

[..]

Google eens op Live telescope.
Dan wordt je vraag beantwoordt....

12-03-2010

Oranje dwergster komt mogelijk dichterbij dan gedacht



Nieuwe gegevens over de ruimtelijke snelheden van sterren in onze omgeving duiden erop dat de ster Gliese 710 vrijwel precies onze kant op komt. Volgens de Russische sterrenkundige Vadim Bobilev bestaat er een kans van 86 procent dat de ster over anderhalf miljoen jaar door de buitenwijken van ons zonnestelsel heen ploegt.

In 1997 inventariseerde de Europese satelliet Hipparcos de nauwkeurige posities en snelheden van ongeveer 100.000 min of meer nabije sterren. Daaruit bleek dat 156 van die sterren op enig moment de zon tot op een afstand van minder dan drie lichtjaar kunnen naderen. En dat zou erop neer komen dat we ruwweg eens in de twee miljoen jaar een stellaire bezoeker mogen verwachten.

In 2007 zijn de Hipparcos-gegevens echter enigszins bijgesteld en nadien zijn ook andere gegevens van stersnelheden beschikbaar gekomen. Daardoor moeten nog eens negen sterren aan de groep van potentiële passanten worden toegevoegd. Maar dat is niet de meest opmerkelijke aanvulling: gebleken is dat de oranje dwergster Gliese 710, die nu nog meer dan 60 lichtjaar van ons verwijderd is, nog dichterbij kan komen dan gedacht.

Zoals het er nu naar uitziet, zal Gliese waarschijnlijk zo dichtbij komen, dat de wolk van vele miljarden komeetachtige objecten die ons zonnestelsel omhult in beroering wordt gebracht. Deze zogeheten Oortwolk strekt zich uit tot op een afstand van één à twee lichtjaar. Dat lijkt ver weg, maar een grote verstoring van de Oortwolk zou een zwerm kometen richting zon dirigeren. En daardoor zou de kans van een komeetinslag op aarde aanzienlijk kunnen toenemen.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

16-03-2010

Grote wervelstorm op Jupiter nader bekeken



Nieuwe warmtebeelden van de Grote Rode Vlek op Jupiter, gemaakt met onder meer de Europese Very Large Telescope (VLT), tonen stromingen van warme lucht die nog nooit eerder zijn waargenomen. De beelden stellen wetenschappers voor het eerst in staat om gedetailleerde 'weerkaarten' te maken van dit grote stormgebied.

Lange tijd is gedacht dat de Grote Rode Vlek een tamelijk structuurloze, ovale wervelstorm is, maar uit de nieuwe beelden blijkt dat deze kolossale wervelstorm toch wel wat ingewikkelder in elkaar steekt. Een van de ontdekkingen is dat het centrale deel van de Grote Rode Vlek drie tot vier graden warmer is dan de naaste omgeving. Dat lijkt een klein verschil, maar het is voldoende om de stormcirculatie, die gewoonlijk tegen de klok in gaat, ter plaatse om te keren tot een zwakke tegengesteld gerichte circulatie. Ook elders op Jupiter blijken zulke kleine temperatuurverschillen van grote invloed te zijn op windsnelheden en wolkenpatronen.

De gegevens die de afgelopen jaren met de VLT zijn verzameld geven meer inzicht in de onderlinge samenhang tussen temperatuur, windsnelheid, luchtdruk, chemische samenstelling en de kleur van de Grote Rode Vlek. Maar nog steeds is onduidelijk welke chemische stoffen nu precies verantwoordelijk zijn voor de oranjerode kleur van dit stormgebied, dat al eeuwenlang stand weet te houden.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

16-03-2010

Geboorte van zware ster verloopt minder moeizaam dan gedacht



De geboorte van de allerzwaarste sterren - sterren die tien tot honderd keer zo zwaar zijn als onze zon - stelt sterrenkundigen al decennialang voor een raadsel. Sterren ontstaan als een grote gaswolk in de ruimte onder zijn eigen gewicht samentrekt. Zodra de dichtheid en temperatuur in het centrum van de gaswolk hoog genoeg zijn, begint waterstof tot helium te fuseren, en gaat de ster stralen.

De zwaarste sterren ontbranden echter al terwijl de gaswolk nog aan het samentrekken is. De intense ultraviolette straling die daarbij vrijkomt zou het omringende gas moeten wegblazen, waardoor de verdere aangroei van de ster wordt voorkomen. Maar dat laatste gebeurt klaarblijkelijk niet.

Computersimulaties door Duitse, Amerikaanse en Mexicaanse wetenschappers geven daar een verklaring voor. In de gaswolk waarin een zware ster geboren wordt, ontstaan onder invloed van de zwaartekracht draderige structuren waar de gasdichtheid hoger is dan elders. Steeds als de ster door zo'n filament heen trekt, schermt deze het gas in de omgeving af tegen de intense straling van de ster-in-wording. En daardoor kan de groei van de ster nog doorgaan terwijl hij al ontvlamd is.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

17-03-2010

Stofarme quasars ontdekt



Een internationaal team van sterrenkundigen heeft met de infraroodsatelliet Spitzer twee bijzondere quasars ontdekt. Anders dan bijna al hun soortgenoten zijn de beide verre objecten vrij van stof (Nature, 18 maart).

Quasars zijn de heldere kernen van jonge sterrenstelsels, waar het in de begintijd van het heelal van wemelde. In zo'n kern schuilt een honderden miljoenen zonsmassa's zwaar zwart gat dat omgeven is door een schijf van zeer hete materie. Die zogeheten accretieschijf is op zijn beurt weer gehuld in een duizend maal omvangrijkere gordel van heet stof.

Omdat de allerverste quasars doorgaans dezelfde eigenschappen vertonen als de nabijere, bestond het vermoeden dat tegen de tijd dat quasars een waarneembare lichtkracht hadden ontwikkeld, hun omgeving al rijk was aan stof. De recente ontdekking lijkt die hypothese echter te ontkrachten: de beide stofarme quasars zijn blijkbaar ontstaan in de begintijd van het heelal, toen er nog überhaupt geen stof was. Een andere aanwijzing dat de beide quasars zich nog in een vroeg ontwikkelingsstadium bevinden, is dat zij een betrekkelijk licht uitgevallen zwart gat hebben.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

17-03-2010

Planck-satelliet ziet weefsel van koud stof



Nieuwe beelden van de Europese satelliet Planck laten zien dat ons Melkwegstelsel doortrokken is van lange filamenten van koud stof en gas. Hoe deze draderige structuur is ontstaan, is nog niet helemaal duidelijk. Vermoedelijk worden het stof en gas door hete, jonge sterren uit het melkwegvlak weggeblazen, maar mogelijk spelen ook magnetische velden een rol bij hun ontstaan. Het stof heeft temperaturen die uiteenlopen van twaalf tot enkele tientallen graden boven het absolute nulpunt (-273 graden Celsius).

Een van de vraagstukken die Planck moet oplossen, is waarom het stof zowel op grote als op kleine schaal een soortgelijke weefselstructuur vertoont. Dat is overigens niet de hoofdtaak van deze satelliet, die bestaat uit het nauwkeurig in kaart brengen van de kosmische achtergrondstraling. Daarbij wordt de hele hemel afgescand en ontstaat tegelijkertijd ook een zeer gedetailleerde kaart van ons Melkwegstelsel.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

16-03-2010

Waar zijn de aliens?

Hoe mysterieuzer en groter de ruimte blijkt, hoe meer mensen zich afvragen of we alleen zijn in dat immense heelal. De kans daarop lijkt erg klein. Vandaar dat wereldwijd veel mensen zoeken naar tekenen van buitenaardse beschaving. Op professionele wijze met radiotelescopen, of op een iets speculatievere manier zoals door het onlangs opgeheven Britse bureau voor UFO-waarnemingen.

Negen jaar lang luisterden drie grote radiotelescopen naar het heelal. Ze waren ooit gebouwd om te zoeken naar verre sterrenstelsels of om de raadsels van stergeboorte te ontwarren. Nu hebben ze een nieuwe taak, hen opgedragen door het Amerikaanse SETI-instituut. De radiotelescopen zijn afgestemd op de kosmische radio in de hoop een signaal op te vangen van E.T. aan de telefoon…


De Allen Telescope Array (ATA) is een large number of small dishes-telescoop. De reeks telescopen neemt radiogolven met een golflengte van ongeveer een centimeter waar. Een deel van zijn meettijd wordt door SETI gebruikt om naar signalen van buitenaardse intelligentie te zoeken. De rest van de tijd besteedt ATA aan ‘normale’ sterrenkunde. Afbeelding: © SETI

SETI staat voor Search for ExtraTerrestrial Intelligence en werd opgericht door Frank Drake, een astronoom die bezeten is door de zoektocht naar buitenaards leven. Hij bedacht een formule waarmee hij de kans inschatte dat er op andere planeten intelligent leven is. In de jaren ’60, toen Drake zijn werk deed, leek die kans nog niet bijzonder groot. De aarde was immers wel een héél bijzondere planeet. Tegenwoordig weten we dat minstens de helft van alle sterren een planetenstelsel heeft. Het aantal bewoonbare planeten bij die sterren moet daarom enorm zijn.

De vergelijking van Drake

Hierboven staat de beroemde vergelijking waarmee Frank Drake probeerde uit te rekenen hoe groot de kans op intelligent buitenaards leven is. Daarin staan de volgende symbolen:
R* = gemiddelde snelheid waarmee sterren worden gevormd
fp = fractie van die sterren met planeten
ne = gemiddelde aantal aarde-achtige planeten
fl = fractie van die planeten die leven ontwikkelt
fi = fractie van die planeten waar zich intelligent leven ontwikkelt
fc = fractie van die planeten die technologie ontwikkelt
L = levensduur van communicerende beschavingen in jaren.

Smeekbeden en Beatles
Er is nog nooit alienradio opgevangen, maar ondertussen sturen we zelf aan de lopende band signalen de ruimte in in de hoop dat zíj die oppikken. Zo organiseerde de sociale netwerksite Bebo een wedstrijd waarbij de origineelste inzendingen door een radiotelescoop de ruimte in gestuurd zouden worden. Het is niet erg moeilijk om een signaal de intergalactische ether in te sturen, en dat leidt tot een wildgroei aan berichten die volgens sommige sterrenkundigen zorgwekkend is.

Zo zweven er door de ruimte foto’s van menselijke genitaliën, smeekbeden om geld en reclames voor snacks. Een buitenaards wezen dat zo’n bericht opvangt zal zich vast achter de oren krabben voordat hij terugbelt. Het is natuurlijk de vraag of hij beter zou reageren op een Beatles-song, of een symbolisch plaatje waarop de positie van de aarde en de zon zijn geschetst – beide voorbeelden van zorgvuldig door ruimtevaartorganisaties geselecteerde berichten die de ruimte in zijn gestuurd.


De telefoon waarmee filmalien E.T. naar huis belde was een stuk minder geavanceerd dan de radiotelescopen van SETI. Afbeelding: © Mattingly23

.Terwijl een klein groepje astronomen zich zorgen maakt over het imago dat de mensheid door het heelal verspreidt, is er een grotere groep mensen die het probleem niet ziet: die aliens, die zijn er toch allang? Waarnemingen van vreemde vliegtuigen en getuigenissen over ontvoeringen door buitenaardse wezens bestaan al sinds de opkomst van de science fiction in de vroege twintigste eeuw. De Britse regering nam ze zelfs zó serieus dat er jarenlang een speciaal agentschap heeft bestaan om UFO-waarnemingen te documenteren.

Pizzapunten
Een opvallend detail in hun verslagen is dat de vorm die de zogenaamde buitenaardse ruimteschepen hebben lijkt te veranderen. In de jaren ’40 en ’50 zagen mensen vooral de typische vliegende schotels, ongetwijfeld geïnspireerd door de spannende films en boeken over buitenaardse wezens uit die tijd. Vanaf de jaren ’80 kregen pizzapuntvormige ruimteschepen de overhand – niet toevallig een vorm die lijkt op de spionagevliegtuigen die in spannende televisieseries voorbij kwamen.


In tientallen gedetailleerde rapportages hield de Britse regering jarenlang de waarnemingen van UFO’s bij. Dit is een voorbeeld van een ‘Saturnusachtige’ waarneming. Afbeelding: © The National Archives

Inmiddels kiezen ook de Britten voor meer wetenschappelijke manieren om op zoek te gaan naar aliens. Het UFO-agentschap is gesloten, en de Britse regering heeft de verslagen van de waarnemingen zelfs openbaar op internet gezet, ter lering en vermaak. De vraag blijft natuurlijk wel waarom de wetenschappelijke SETI-aanpak nog geen vrucht afwerpt. Misschien gebruiken intelligente buitenaardse wezens, waarvan er volgens de laatste schattingen heel wat moeten zijn, een ander communicatiemiddel dan radio. Of ze nemen al decennialang gniffelend ons geklungel waar, zonder de behoefte te voelen om in te grijpen.



(Kennislink)

18-03-2010

37 jaar geleden verdwenen Russische maanjeep is terecht



Zowat 37 jaar na zijn verdwijning is de Sovjetrussische Maanjeeprobot Loenachod-2 weer opgedoken. Een Canadese wetenschapper heeft het tuig gevonden op foto's die de NASA van het Maanoppervlak heeft gemaakt. Dat heeft de Universiteit van Western Ontario bekendgemaakt.

Phil Stooke vond op de foto's eerst de sporen die de logge jeep had achtergelaten en volgde die tot een nietig donkergrijs punt op het grauwe Maanoppervlak. Het was de Loenachod-2. Het was een eerste zichtcontact, maar laserpeilingen gaven deskundigen de bevestiging dat het de jeep was.

Tegenslag
Het Loenachod-programma zat de Sovjets niet echt mee. De eerste raket explodeerde en de eerste robot landde pas nadat de Amerikanen al twee keer twee mensen op de natuurlijke satelliet van de Aarde hadden gezet. Toch was het wetenschappelijk een succes. De op een emmer op acht wielen lijkende jeep legde 37 km af, verder dan eender welke robot die op eender welk ander hemellichaam van ons zonnestelsel is geland. Na drie maanden reed het 840 kilo wegende tuig zich vast in een krater. Stof bedekte de zonnepanelen en deed de op 15 januari 1973 gelande Maanverkenner de geest geven. Officieel was de missie op 4 juni 1973 voorbij.

De Sovjetunie bouwde ook een derde Loenachod, maar die is nooit gelanceerd. Hij staat nu in het privémuseum van zijn bouwer, het bedrijf Lavotsjkin in Moskou dat alle planetaire sondes van de Sovjetunie en Rusland vervaardigde en vervaardigt. (dpa/belga/eb)

(HLN)

23-03-2010

Het sneeuwt op Saturnusmaan Enceladus



Enkele jaren geleden werd op beelden van de ruimtesonde Cassini ontdekt dat er in het zuidpoolgebied van Enceladus verbluffend actieve geisers bestaan. De deeltjes die deze geisers uitstoten, belanden in een van de ringen van Saturnus, en worden pas op de lange duur weer door Enceladus opgeveegd. Maar volgens onderzoekers van het Max Planck Instituut voor Kernfysica in Heidelberg verlaten sommige ijsdeeltjes Enceladus niet: ze veroorzaken lichte sneeuwval in de omgeving.

De snelheden waarmee ijsdeeltjes door Enceladus worden uitgestoten vertonen namelijk grote variaties. Slechts twee groepen deeltjes kunnen daarbij aan de betrekkelijk zwakke zwaartekrachtsaantrekking van de Saturnusmaan ontsnappen. Dat betreft alle deeltjes met snelheden van meer dan 750 kilometer per uur en kleine, tragere deeltjes die door het magnetische veld van Saturnus worden meegesleurd.

De overige ijsdeeltjes die geisers uitstoten vallen terug naar het oppervlak van Enceladus. Een dik pak sneeuw geeft dat niet: het gaat om slechts een halve millimeter per jaar.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

23-03-2010

At Neptunus een planeet op?

Buitenplaneet verdacht van kannibalisme
Hoe kan Neptunus zo zwaar zijn, terwijl hij in de buitenwijken van ons zonnestelsel rondzwerft? Mogelijk is de gasreus dichter bij de zon gevormd en daarna uit zijn baan geknikkerd. Tijdens zijn reis slokte hij alles wat hij tegenkwam op – misschien zelfs een planeet groter dan de aarde.

Het lijkt zo leeg en rustig in ons zonnestelsel, maar schijn bedriegt. Neem Neptunus, de buitenste van de acht planeten van de zon. Op foto’s lijkt hij een kalme, blauwe reus. Rondom een kern van vloeibaar metaal en steen is de ijsreus gemaakt van water, steen, methaan en ammoniak. De bevroren massa rondom de kern wordt naar buiten toe vloeibaar en aan de rand zelfs gasvormig, waardoor de planeet geen vast oppervlak heeft. Maar daar houdt de saaiheid op: Neptunus heeft nogal wat eigenaardige trekjes.


Neptunus is de achtste en verste planeet van ons zonnestelsel, als je Pluto niet meetelt. Hij bestaat uit een vloeibare kern, een vaste mantel daaromheen en een van vloeibaar naar gasvormig overlopende buitenkant. Zijn diameter is meer dan vier keer zo groot als die van de aarde en hij is vijftig keer zo zwaar. Afbeelding: © NASA

.Zo straalt de planeet 2,6 keer zoveel energie uit als hij van de zon ontvangt. Eén van zijn manen, Triton, lijkt een object uit de Kuipergordel te zijn dat door de planeet is opgevangen om nooit meer los te laten. Dat is op zich niet zo vreemd, behalve dat de draairichting van Triton om Neptunus tegengesteld is aan de draairichting van de planeet zelf. Bovendien is Neptunus zwaarder dan Uranus, die dichter bij de zon staat. Dat is ongebruikelijk, want in de regel staan de zwaarste reuzenplaneten het dichtst bij hun zon.

Planeetgruis
Hoe komt Neptunus aan zijn vreemde trekjes? Volgens astronomen is de kans groot dat Neptunus, net als Uranus, Saturnus en Jupiter, rond dezelfde plaats in het zonnestelsel geboren is – ongeveer waar nu de baan van Uranus is. Daar zogen de nieuwe planeten kleine stukjes planeetgruis op, waardoor ze steeds zwaarder werden. Jupiter en Saturnus bereikten na zo’n 700 miljoen jaar een punt waar voor iedere keer dat Saturnus één keer om de zon reisde, Jupiter dat precies twee keer deed. Dat leverde als het ware resonantie in de zwaartekracht op: één keer per jaar brachten de twee planeten een gigantische verstoring in de banen van de jonge planeten teweeg.


Neptunusmaan Triton lijkt qua vorm en samenstelling erg op de objecten in de Kuipergordel, zoals Pluto. Hij draait als enige grote maan in ons zonnestelsel tegen de richting van zijn planeet in. Afbeelding: © NASA

.Kosmische stofzuigers
De kleinere planeten Neptunus en Uranus zijn zo uit hun baan geknikkerd, volgens het in 2005 gepubliceerde model. Daarbij zouden de twee een grote hoeveelheid planeetbrokstukken tegen zijn gekomen, die met de twee kleinere gasreuzen zijn samengesmolten. Een ander deel van de brokstukken werd weggeslingerd. Het planeetgruis dat richting zon is geslingerd kan verantwoordelijk zijn voor, bijvoorbeeld, de kraters op de maan. Het model verklaart hoe Neptunus en Uranus aan hun relatief grote massa komen – die hebben ze op weg naar hun huidige verblijfplaats als kosmische stofzuigers opgezogen.

Op weg naar de buitenste regionen van het zonnestelsel zal Neptunus ook zijn grootste maan, Triton, tegen het lijf zijn gelopen. Triton lijkt qua samenstelling erg op Pluto en is een stukje kleiner dan onze maan. Toch is het een flink voorwerp – als Neptunus een ander object ter grootte van Triton tegen zou komen zou het waarschijnlijk tot een botsing komen, waarbij het kleinere object opgeslokt wordt door de grote planeet. Vandaar dat astronomen van de Arizona State University op zoek gingen naar een goede verklaring voor de vangst van Triton door Neptunus.

Amphitrite


Amphitrite was de vrouw van Poseidon, die door de Romeinen Neptunus werd genoemd. Ze kregen een zoon, Triton, en een dochter, Rhode. Afbeelding: © Cirta

De oplossing? Triton was niet alleen toen hij Neptunus tegenkwam. De huidige maan moet vergezeld zijn geweest door een nog veel groter object, waarschijnlijk aanzienlijk groter dan de aarde. Dit object – door de wetenschappers Amphitrite genoemd, naar Triton’s moeder in de Griekse mythologie – kan dan door Neptunus zijn verzwolgen. De klap van de botsing was genoeg om Triton af te remmen zodat het zwaartekrachtsveld van Neptunus hem op kon vangen.

Triton was dus misschien geen eenzaam Pluto-achtig objectje, maar de maan van een super-aarde. Toen die planeet door Neptunus werd opgeslokt is de maan Triton overgegaan naar een nieuwe planeet: Neptunus zelf. Als bijeffect van de enorme botsing straalt Neptunus zelfs nu nog een heleboel energie uit – alweer een raadsel opgelost. Over honderd miljoen jaar zal het achteruitdraaiende maantje door de zwaartekracht van Neptunus neerstorten op het kalme, blauwe oppervlak van de reuzenplaneet.

(Kennislink)

23-03-2010

Negen van de tien sterrenstelsels gemist



Sterrenkundigen zijn zich er allang van bewust dat bij grootschalige hemelverkenningen maar een deel van het licht van sterrenstelsels wordt opgevangen. Dankzij een heel nauwkeurige survey met twee van de vier 8,2-meter telescopen van de Europese Very Large Telescope is nu bekend hoeveel verre sterrenstelsels daarbij over het hoofd worden gezien: maar liefst 90% (Nature, 25 maart).

Bij grote surveys wordt vaak gekeken naar licht van een specifieke golflengte, dat afkomstig is van gloeiend waterstofgas: de zogeheten Lyman-alfalijn. Maar nu blijkt dat deze steekproef niet erg betrouwbaar is: het overgrote deel van het Lyman-alfalicht dat in een sterrenstelsel wordt geproduceerd, kan ons niet bereiken. Dat is vastgesteld door de Lyman-alfa-intensiteit van verre sterrenstelsels te vergelijken met de hoeveelheid H-alfalicht, dat eveneens door waterstof wordt uitgezonden.

Bij de nieuwe survey is niet alleen opgemerkt dat de gebruikelijke waarnemingsmethode niet erg efficiënt is. Ook zijn zwakke sterrenstelsels opgespoord die niet eerder waren waargenomen.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

25-03-2010

Versnelde uitdijing heelal bevestigd



Een nieuw groot onderzoek, onder leiding van Tim Schrabback van de Leidse Sterrewacht, bevestigt dat het heelal versneld uitdijt. De onderzoekers hebben meer dan 446.000 sterrenstelsels in een klein hemelgebied geïnventariseerd met de Hubble-ruimtetelescoop. Daarnaast is met telescopen op aarde van 194.000 van deze stelsels de roodverschuiving gemeten - een maat voor hun afstand. De verste stelsels bevinden zich op afstanden van meer dan tien miljard lichtjaar.

Met behulp van de verzamelde gegevens hebben de sterrenkundigen de grootschalige materieverdeling in de ruimte in kaart gebracht. Daarbij hebben ze gebruik gemaakt van het feit dat de afbeeldingen van verre sterrenstelsels een klein beetje vervormd worden door de zwaartekracht van alle tussenliggende zichtbare en (vooral) onzichtbare materie. Dit wordt het zwakke gravitatielenseffect genoemd.

Een van de conclusies van het onderzoek is dat de uitdijing van het heelal inderdaad steeds meer wordt aangezwengeld door een geheimzinnige component die donkere energie wordt genoemd. In de begintijd van het heelal, toen de materie nog dicht opeengepakt zat, moest deze donkere energie het nog afleggen tegen de zwaartekracht. Maar naarmate de tijd vorderde, en het heelal groter werd, nam haar invloed toe. Dat komt onder meer tot uiting in een steeds verder vertragende groei van clusters van sterrenstelsels. Daarnaast leidt de versnelde uitdijing tot een waarneembare versterking van het zwakke gravitatielenseffect bij verre sterrenstelsels.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

25-03-2010

Satelliet WISE ontdekt stortvloed aan donkere planetoïden



De eind vorig jaar gelanceerde satelliet WISE, die bezig is de complete hemel op infraroodgolflengten in kaart te brengen, ontdekt honderden onbekende planetoïden per dag. De planetoïden zijn tot nog toe onopgemerkt gebleven, doordat ze heel donker zijn en dus weinig zonlicht weerkaatsen. In het infrarood zijn ze juist relatief helder.

De meeste van deze kleine rotsachtige hemellichamen bewegen in banen tussen de planeten Mars en Jupiter. Maar sommige volgen banen die hen betrekkelijk dicht in de buurt van de aarde kunnen brengen. WISE houdt zo'n potentieel gevaarlijke planetoïde lang genoeg in de gaten om zijn baan nauwkeurig te kunnen bepalen.

Naar verwachting zal WISE tussen nu en eind oktober, als zijn missie afloopt, ongeveer honderdduizend nieuwe planetoïden ontdekken. En enkele honderden daarvan zullen tot de categorie 'aardscheerders' behoren.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

29-03-2010

Warmtekaart van Saturnusmaan Mimas toont 'Pac-Man'-patroon



Tijdens een recente scheervlucht langs de 400 kilometer grote Saturnusmaan Mimas heeft de Amerikaanse ruimtesonde Cassini nauwkeurige temperatuurmetingen aan het ijzige oppervlak verricht. De resulterende 'warmtekaart' toont een opmerkelijk Pac-Man-achtig patroon.

De grote inslagkrater Herschel is wat warmer dan de omgeving (-189 graden Celsius in plaats van -196), wat veroorzaakt wordt doordat de hoge kraterwanden warmte vasthouden. Maar de oorzaak van het scherp begrensde, V-vormige gebied links op de warmtekaart, met een temperatuur van -181 graden Celsius, wordt niet goed begrepen.

Het gaat om het 'ochtendhalfrond' van Mimas, terwijl je zou verwachten dat het 'middaghalfrond', dat al langere tijd door de zon wordt beschenen, warmer is. Planeetonderzoekers denken dat er sprake is van een verschil ik oppervlakte-eigenschappen: poederachtige 'sneeuw' houdt zonnewarmte veel beter vast dan compact ijs.

Daarmee is de scherpe begrenzing van de 'Pac-Man-mond' echter nog niet verklaard.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

quote:

Op woensdag 31 maart 2010 23:01 schreef Marble het volgende:

The Hubble Ultra Deep Field in 3D

Meest verpletterende filmpje ooit. Het is gewoon niet te bevatten en ik ben sprakeloos.

21-03-2010

Reuzenster bepaalt uiterlijk van kosmische kraamkamer



Vorm en uiterlijk van het stervormingsgebied Gum 19 worden in sterke mate bepaald door de aanwezigheid van één extreem heldere reuzenster. Dat blijkt uit een nieuwe infraroodfoto van de nevel, gemaakt met de SOFI-camera van de Europese New Technology Telescope op de La Silla-sterrenwacht in Noord-Chili.

De nevel, op 22.000 lichtjaar afstand in de richting van het zuidelijke sterrenbeeld Vela (Zeilen) heeft op de infraroodfoto één heldere en één donkere zijde. Het heldere gebied ontstaat doordat interstellair stof opgewarmd wordt door de straling van de reuzenster, V391 Velorum geheten. Die ster (in het midden van de foto) heeft een oppervlaktetemperatuur van zo'n 30.000 graden Celsius.

Het veranderlijke karakter van de ster leidt ook tot schokgolven in de nevel, waaruit nieuwe sterren ontstaan - min of meer op de grens van het heldere en donkere deel van de nevel. In de toekomst, wanneer V391 Velorum zal exploderen als supernova, zal de structuur van de Gum 19-nevel nog veel ingrijpender worden beïnvloed.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

01-04-2010

Spitzer-telescoop houdt stellaire kleuterklas in het oog



Met de Spitzer Space Telescope houden sterrenkundigen een groep van vele honderden jonge sterren in de Orionnevel nauwlettend in de gaten. De sterren zijn ongeveer één miljoen jaar oud, en bijna even 'rumoerig' als een kleuterklas. Ze vertonen relatief grote helderheidsvariaties. Die worden deels veroorzaakt door koelere en hetere gebieden aan het oppervlak van de snel roterende sterren, maar deels ook doordat de sterren omgeven worden door ronddraaiende wolken en schijven van stof en gas waaruit in de toekomst planeten kunnen ontstaan.

De Spitzer-ruimtetelescoop registreert de infrarode warmtestraling van de sterren en van de stofschijven, en door het gebied vele tientallen malen te fotograferen in de loop van enkele maanden, krijgen astronomen een beter idee van de processen die sterren in hun kleuterfase doormaken.

De afgebeelde infraroodfoto (waarbij verschillende infraroodgolflengten kunstmatig zijn weergegeven in verschillende kleuren) is een van de Spitzer-opnamen van het betreffende deel van de Orionnevel.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

01-04-2010

NASA viert twintigste verjaardag Hubble met fotoboek



Ter gelegenheid van de twintigste verjaardag van de Hubble Space Telescope, die op 20 april 1990 werd gelanceerd, heeft de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA een eigen fotoboek over de succesvolle ruimtetelescoop geproduceerd. Hubble - A Journey Through Space and Time is geschreven door Ed Weiler, een van de topmensen binnen NASA's wetenschapsprogramma, en uitgegeven door uitgeverij Abrams Books.

© Govert Schilling

Informatie over het boek op de website van de uitgever

(allesoversterrenkunde)

04-04-2010

Voor het eerst vier vrouwen in de ruimte



Deze week groeit de vrouwelijke bevolking in de ruimte uit tot vier. Nooit eerder waren zoveel vrouwelijke astronauten tegelijk in de ruimte.

Nasa wil deze week drie vrouwelijke astronauten laten vertrekken naar het ISS. Momenteel bevindt zich al één vrouw in de ruimte met een Russische capsule.

De Amerikaanse Dorothy Metcalf-Lindenburger en Stephanie Wilson vertrekken normaal deze week naar de ruimte met space shuttle Discovery. De 43-jarige Wilson was in 2006 de tweede zwarte vrouw in de ruimte. Ze hoopt dat ze de weg kunnen vrijmaken voor meer vrouwen in de ruimte.

De derde astronaute is de Japanse Naoko Yamazaki. Zij is de tweede Japanse vrouw in de ruimte. De Amerikaanse Tracy Caldwell Dyson is de vierde astronaute, die nu al in een baan rond de Aarde vliegt. De Amerikaanse crew zal 13 dagen in de ruimte doorbrengen. (gb)

(HLN)

02-04-2010

Warme jonge aarde verklaard?



Onderzoekers van de universiteit van Kopenhagen en Stanford University denken een verklaring te hebben gevonden voor een raadsel waar wetenschappers al lang mee worstelen: de paradox van de zwakke zon. Begin jaren zeventig stelden de astronomen Carl Sagan en George Mullen vast dat het klimaat van de aarde sinds haar ontstaan, vierenhalf miljard jaar geleden, betrekkelijk constant is gebleven. En dat terwijl de straling van de zon met ruim een kwart is toegenomen.

Er zijn geen aanwijzingen dat de aarde vroeg in haar bestaan geheel met ijs was bedekt. Tot voor kort werd de verklaring daarvoor gezocht bij het broeikasgas CO2, maar volgens de Deense en Amerikaanse wetenschappers is er nooit voldoende CO2 in de atmosfeer geweest om de jonge aarde voldoende op te warmen. Dat blijkt uit onderzoek van oude gesteenten op Groenland.

De verklaring voor de 'ontbrekende ijstijd' moet dus elders worden gezocht. Volgens de onderzoekers is de oorzaak een combinatie geweest van wolkenschaarste en het feit dat de aarde grotendeels met water bedekt was. Hierdoor kon de relatief zwakke straling van de jonge zon de oceanen ongehinderd bereiken en opwarmen. Dat daarbij weinig wolkenvorming optrad zou te danken zijn aan het feit dat er nog geen algen bestonden. Deze eencellige organismen zijn nu een belangrijke producent van zwavel, dat een cruciale rol speelt bij het ontstaan van wolkendruppeltjes.

Als er in de begintijd van de aarde al algen hadden geleefd, zou de bewolking die zij veroorzaakten een groot deel van de zonnestraling hebben weerkaatst. En dan zou onze planeet lange tijd een stijf bevroren ijsbal zijn geweest.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

02-04-2010

Sterrenstelsel Centaurus A is heldere bron van gammastraling



Als we met onze ogen radiogolven zouden kunnen zien, zou het nabije sterrenstelsel Centaurus A (Cen A) een van de helderste objecten aan de hemel zijn, bijna twintig keer zo groot als de volle maan. Dat is te danken aan de twee pluimen van radiostraling uitzendend gas, elk bijna een miljoen lichtjaar lang, die het stelsel uitstoot. Maar uit onderzoek met de Fermi-satelliet blijkt dat Cen A een nóg veel grotere producent van gammastraling is (Science Express, 1 april).

Cen A is een zogeheten actief sterrenstelsel. Het superzware zwarte gat in zijn kern trekt grote hoeveelheden materie aan, die echter niet geheel in deze kosmische slokop verdwijnen. Een deel van de materie wordt terug de ruimte in geblazen en heeft in de loop van de tientallen miljoenen jaren twee reusachtige gaspluimen gevormd. De radiostraling die zij uitzenden, is afkomstig van snel bewegende, geladen deeltjes die in de magnetische velden in het gas verstrikt zijn geraakt.

De verklaring voor de waargenomen gammastraling ligt minder voor de hand. Deze blijkt te ontstaan bij botsingen tussen fotonen van onder meer zichtbaar licht en radiostraling met de snel bewegende deeltjes in de radiopluimen. Bij zo'n botsing krijgt zo'n foton extra veel energie. Bij tientallen andere sterrenstelsels is waargenomen dat op die manier röntgenfotonen ontstaan. Centaurus A is het eerste stelsel waarbij is vastgesteld dat die botsingen ook gammastraling kunnen opleveren.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

05-04-2010

Voor het eerst 'minimagnetosfeer' op de maan waargenomen



Nieuwe waarnemingen hebben het bestaan van een miniatuur magnetosfeer op de maan aangetoond. Anders dan de aarde heeft de maan geen globaal magnetisch veld en daardoor ook geen allesomvattende magnetosfeer. Wel zijn er her en der kleine magnetische gebieden die eigen 'minimagnetosferen' kunnen creëren, die sterk genoeg zijn om de geladen deeltjes van de zonnewind af te weren.

Een internationaal team van wetenschappers heeft nu voor het eerst zo'n minimagnetosfeer waargenomen. Daarbij maakten zij gebruik van een instrument aan boord van de Indiase maansonde Chandrayaan-1. Daarmee werden de neutrale waterstofatomen gedetecteerd die van het maanoppervlak terugkaatsen als dit door protonen van de zon wordt getroffen. Bij één zo'n sterk magnetisch gebied op de maan was het aantal teruggekaatste waterstofatomen geringer dan in de omgeving. Dat wijst erop dat de zonnewind hier werd tegengehouden. De minimagnetosfeer was op het moment van de waarneming ongeveer 360 kilometer groot.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

07-04-2010

Donker object bij ster Epsilon Aurigae voor het eerst waargenomen



Sterrenkundigen van de universiteit van drie Amerikaanse universiteiten zijn er voor het eerst in geslaagd om een glimp op te vangen van het mysterieuze, donkere object dat de ster Epsilon Aurigae met grote tussenpozen bedekt. Op beelden die met een speciaal infrarood-instrument zijn gemaakt is de schaduw van het object te zien, dat blijkbaar zo plat is als een pannenkoek (Nature, 8 april).

Epsilon Aurigae is een van de helderste sterren van het sterrenbeeld Voerman. Al meer dan 175 jaar is bekend dat Epsilon vrij weinig licht uitzendt voor een ster van deze massa. Bovendien neemt de helderheid van de ster eens in de 27 jaar gedurende meer dan jaar sterk af. Dat wees erop dat er een donkere begeleider om Epsilon heen draait. Maar gezien de duur van de 'verduistering' kon dat geen normaal sterachtig object zijn.

De waargenomen sterbedekkingen zouden verklaarbaar zijn als de begeleider van Epsilon een kleine ster met een omringende stofschijf was. Dat blijkt nu inderdaad het geval te zijn: de beelden tonen hoe een dunne, deels doorzichtige, wolk voor de ster langs trekt.


© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

07-04-2010

Ruimtetelescoop fotografeert misvormd spiraalstelsel



Met de Hubble-ruimtetelescoop is een detailrijke opname gemaakt van het grootste sterrenstelsel van het zogeheten Leo Triplet. Dit stelsel, dat de aanduiding M66 draagt, vertoont asymmetrische spiraalarmen en een kern die niet precies in het midden zit.

Het bijzondere trio bevindt zich in het sterrenbeeld Leeuw, op een afstand van ongeveer 35 miljoen lichtjaar. De beide andere stelsels zijn duidelijk kleiner dan M66 maar oefenen wel een grote zwaartekrachtsinvloed op hem uit. Waarschijnlijk zijn de zwaartekrachtsinteracties met de kleinere stelsels de oorzaak van de afwijkende vorm van M66.

De Hubble-opname toont onder meer de opvallende stofbanden en heldere sterrenhopen langs de spiraalarmen. De sterrenhopen zijn het resultaat van de hevige stervorming die optreedt in het in beroering gebrachte gas in M66.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

12-04-2010

Nederland en Japan tekenen voor samenwerking in de ruimte



Nederland en Japan gaan nauw samenwerken in de ontwikkeling en de toepassing van nieuwe ruimtevaarttechnologie. Dat staat in een overeenkomst die deze ochtend in Tokyo is ondertekend door de ruimtevaartorganisaties van beide landen, het Nederlandse NSO en het Japanse JAXA. De ondertekening vond plaats in het bijzijn van minister Maria van der Hoeven van Economische Zaken.

Eén van de concrete samenwerkingsprojecten die onder de overeenkomst vallen, is de bijdrage van het Nederlands ruimteonderzoeksinstituut SRON aan de Japanse ruimtetelescoop Astro-H. Deze ruimtetelescoop gaat de extreme omstandigheden bij zwarte gaten bestuderen. Daarnaast zijn er vergevorderde plannen voor een grote rol van SRON in de ontwikkeling van de Japanse ruimtetelescoop SPICA, die onderzoek gaat doen naar het ontstaan van de eerste sterren en planeten.

(allesoversterrenkunde)

12-04-2010

Aliens van Titan zijn explosieve stinkerds



Als er leven voorkomt op de grote Saturnusmaan Titan, gaat het om explosieve organismen met een misselijkmakende geur. Dat beweert William Bains van Rufus Scientific in Cambridge vandaag op de National Astronomy Meeting 2010 van de Royal Astronomical Society in Glasgow.

Bains heeft onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van organische chemie op Titan - een maan met een dikke, methaan- en stikstofrijke dampkring en een oppervlaktetemperatuur van 180 graden onder nul. Aan het Titanoppervlak komen meren van vloeibaar methaan- en ethaangas voor.

Mogelijke (micro-)organismen op Titan zullen in die vloeibare omgevingen moeten zijn ontstaan, aldus Bains. Maar alleen relatief kleine moleculen kunnen in vloeibaar methaan en ethaan worden opgelost. Om tot succesvolle levensvormen te komen, moet er daarom sprake zijn van een veel grotere chemische verscheidenheid, waaronder zwavel- en fosforverbindingen, met hun bijbehorende stank. Bovendien gaat het om reactieve moleculen, die in contact met bijvoorbeeld zuurstof spontaan zullen exploderen.

© Govert Schilling


(allesoversterrenkunde)

13-04-2010

Venus geologisch nog in leven



Planeet Venus
De planeet Venus lijkt geologisch nog altijd in leven te zijn, zo heeft het Europese Ruimtevaartbureau ESA op basis van waarnemingen van zijn onbemande sonde Venus Express gemeld. Aan de hand van de manier waarop zij voor infrarode straling zorgen heeft het Virtis-instrument op de Venus Express relatief jonge lavastromen gevonden, wat aangeeft dat er nog altijd vulkaanuitbarstingen mogelijk zijn op de planeet.

De sterke aanwijzingen zijn gevonden in de vorm van "compositionele verschillen" van het omgevende landschap in drie vulkanische gebieden die geologisch lijken op Hawaii dat bekend staat voor zijn actief vulkanisme. Verondersteld wordt dat door de interactie met elementen in de atmosfeer lavastromen op Venus nog intenser van samenstelling veranderen dan op Aarde, vanwege de hetere en meer dichte atmosfeer die voornamelijk uit CO2 bestaat.

Erupties
Voor de onderzoekers zijn de verschillende samenstellingen van de lavastromen een aanwijzing dat de erupties vrij onlangs hebben plaatsgevonden. Daarmee wordt 2.500.000 jaar geleden bedoeld en waarschijnlijk nog recenter. Mogelijk zijn ze nog altijd actief, zegt ESA. (belga/kve)

(HLN)

13-04-2010

LOFAR maakt ook jacht op E.T.



Met de LOFAR-radiotelescoop, in aanbouw in Noord-Nederland, zal ook jacht worden gemaakt op buitenaardse beschavingen. LOFAR gaat speuren naar laagfrequente radiobooschappen van intelligent leven op andere planeten.

LOFAR (LOw-Frequency ARray) is een netwerk van tienduizenden eenvoudige radio-antennes, gegroepeerd in 44 stations die verspreid zijn over Nederland, Duitsland, Zweden, Frankrijk en Engeland. Momenteel zijn ruim twintig stations in bedrijf; later dit jaar moet LOFAR voltooid zijn. Op 12 juni vindt de officiële inauguratie plaats.

Tijdens de National Astronomy Meeting 2010 van de Royal Astronomical Society in Glasgow presenteerde John McKean van de stichting ASTRON de eerste astronomische resultaten van het nieuwe observatorium.

Ook zette McKean uiteen hoe met LOFAR gezocht zal gaan worden naar mogelijke kunstmatige radiosignalen van buitenaardse beschavingen. De Search for Extra-Terrestrial Intelligence (SETI) ging vijftig jaar geleden van start, maar heeft tot nu toe niets opgeleverd. Op lage radiofrequenties is er echter nog nooit gezocht.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

13-04-2010

Astronomen brengen zonneuitbarsting gedetailleerd in beeld



Door metingen van verschillende satellieten te combineren, hebben sterrenkundigen een gedetailleerd totaalbeeld verkregen van een krachtige uitbarsting op de zon. Bij zulke 'coronale massa-ejecties' (CME's) worden miljarden tonnen zonnegas met hoge snelheid de ruimte in geblazen. De sterke magneetvelden die in het gas liggen opgesloten, verstoren het magnetisch veld van de aarde, en kunnen problemen veroorzaken voor kunstmanen, elektriciteitscentrales en radioverbindingen.

Een internationaal team van zonneonderzoekers onder leiding van Mario Bisi van Aberystwyth University heeft nu alle beschikbare waarnemingen aan de zonneuitbarsting van 13 mei 2005 verzameld en gecombineerd. Het gaat om foto's en metingen van satellieten als SOHO, ACE, Cluster, GOES, Wind en IMAGE, maar ook om gegevens van meetstations op aarde. Op die manier is een compleet beeld verkregen van de uitbarsting, vanaf het moment dat hij palatsvond aan het zonsoppervlak tot het moment waarop het zonnegas de aarde bereikte.

De resultaten worden vandaag gepresenteerd op de National Astronomy Meeting 2010 van de Royal Astronomical Society in Glasgow. Bisi hoopt dat de nieuwe analyse een eerste stap is op weg naar een beter begrip van deze explosieve verschijnselen op de zon.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

14-04-2010

Kosmische stof speelt belangrijke rol bij ontstaan water

Kleine stofdeeltjes in de ruimte spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van water - het belangrijkste ingrediënt voor leven. Dat blijkt uit laboratoriumexperimenten die zijn uitgevoerd aan de Heriot-Watt University.

Watermoleculen bestaan uit twee waterstofatomen en één zuurstofatoom.

In het heelal komen deze atomen in zeer grote hoeveelheden voor, maar in de ruimte tussen de sterren, waar druk en temperatuur extreem laag zijn, reageren waterstof- en zuurstofatomen vrijwel niet met elkaar.


Gasfase-reacties van waterstof met moleculair zuurstof (O2) of met ozon (O3) treden gemakkelijker op, maar in het heelal komt veel te weinig O2 en O3 voor om de waargenomen hoeveelheid water te verklaren.


Dunne coating

Uit de laboratoriumexperimenten blijkt nu dat chemische reacties aan het oppervlak van een klein kosmisch stofdeeltje veel sneller verlopen. Op die manier kunnen verschillende moleculen ontstaan, waaronder H2O, die samen een dunne coating van ijs vormen.

Een groot deel van het water in het heelal (en dus ook van het water op aarde) heeft zijn bestaan dus vermoedelijk te danken aan de aanwezigheid van kosmisch stof. Vergelijkbare experimenten als die aan de Heriot-Watt University worden overigens al lange tijd uitgevoerd in het Sackler-laboratorium van de Universiteit Leiden.

De Britse resultaten worden vandaag gepresenteerd op de National Astronomy Meeting 2010 van de Royal Astronomical Society in Glasgow.

© NU.nl/Allesoversterrenkunde.nl

(nu.nl)

15-04-2010

Cassini nam krachtige bliksem op Saturnus waar



De Amerikaanse sonde Cassini heeft bliksemflitsen op de planeet Saturnus waargenomen, zo heeft de NASA meegedeeld. Wetenschappers konden er zelfs een heuse film van maken, compleet met het gekraak van radiogolven wanneer het bliksemt.

Radiowaarnemingen van Cassini suggereerden al dat het ook in de dampkring van de reuzenplaneet goed tekeer moest gaan, maar de bliksemflitsen waren nog niet eerder in beeld gebracht. Dat kwam voornamelijk doordat de korte flitsen overstraald werden door de heldere ringen van Saturnus.

Storm van negen maanden
In augustus 2009 werd het echter wel voor het eerst mogelijk, tijdens een storm die van januari tot oktober huis hield, langer dan eender welk ander bliksemspektakel in ons zonnestelsel. Op het filmpje is een 3.000 kilometer lange wolk in de dampkring te zien, waarin gebieden van een paar honderd kilometer groot oplichten door krachtige, kortdurende bliksemontladingen.

Zeer hevig
De stormen op Saturnus lijken zeer hevig te zijn. De bliksem licht even helder op als de krachtigste superinslagen op de Aarde. Hoewel de stormen mogelijk krachtiger zijn dan bij ons, komen zij minder vaak voor, zo citeert de NASA Andrew Ingersoll van het California Institute of Technology in Pasadena. (belga/gb)

(HLN)

15-04-2010

Jonge neutronenster koelt drie procent af in tien jaar tijd



Metingen van het Amerikaanse Chandra X-ray Observatory - een röntgentelescoop in een baan om de aarde - wijzen uit dat een jonge neutronenster in het sterrenbeeld Cassiopeia in tien jaar tijd drie procent is afgekoeld. Het is voor het eerst dat astronomen de snelle afkoeling van een jonge neutronenster direct hebben waargenomen.

Neutronensterren zijn de uiterst compacte, snel roterende overblijfselen van zware sterren die aan het eind van hun leven een supernova-explosie ondergaan. Direct na het ontstaan hebben ze een temperatuur van miljarden graden, maar ze koelen aanvankelijk heel snel af, onder andere door het uitzenden van neutrino's - hoogenergetische elementaire deeltjes zonder elektrische lading en met een vrijwel verwaarloosbare massa.

Met de Chandra-ruimtetelescoop zijn tussen 2000 en 2009 regelmatig metingen verricht aan de neutronenster die eind zeventiende eeuw ontstond bij een supernova-explosie in het sterrenbeeld Cassiopeia. Die heeft momenteel een oppervlaktetemperatuur van ongeveer twee miljoen graden. De Chandra-metingen laten echter zien dat hij in het afgelopen decennium drie procent koeler is geworden.

De manier waarop neutronensterren afkoelen wordt mede bepaald door hun inwendige structuur. De nieuwe metingen, die vandaag gepresenteerd worden op de National Astronomy Meeting 2010 van de Royal Astronomical Society in Glasgow, zullen dan ook mogelijk meer informatie opleveren over het inwendige van neutronensterren.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

15-04-2010

Opnieuw twee doelpunten voor Einsteins relativiteitstheorie



Twee verschillende onderzoeken aan clusters van sterrenstelsels vormen opnieuw een sterke ondersteuning voor de relativiteitstheorie van Albert Einstein. Deze theorie van de zwaartekracht wordt door tal van experimenten bevestigd, maar natuurkundigen houden er rekening mee dat hij wellicht onvolledig of zelfs onjuist is. Zo biedt de relativiteitstheorie geen vanzelfsprekende verklaring voor de versnellende uitdijing van het heelal, die ruim tien jaar geleden werd ontdekt. In de loop van de jaren zijn dan ook verschillende alternatieve theorieën opgesteld.

Met het Amerikaanse Chandra X-ray Observatory zijn waarnemingen verricht aan ver verwijderde clusters van sterrenstelsels. Twee onderzoeksgroepen komen nu op geheel verschillende wijze tot de conclusie dat die meetresultaten alleen in overeenstemming zijn met de relativiteitstheorie. Eén van de voorgestelde alternatieven, de zogeheten f(R)-zwaartekrachtstheorie, kan bijvoorbeeld de waargenomen afmetingen van clusters niet goed verklaren.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

14-04-2010

Stofschijven rond sterren in detail bekeken



Met een gevoelig instrument op de Europese Very Large Telescope zijn gedetailleerde metingen verricht aan stofschijven rond twee sterren in de buurt van de zon. Nooit eerder zijn zulke stofschijven bestudeerd op zo'n kleine afstand rond hun moederster - vergelijkbaar met de afstand van de aarde tot de zon.

De stofschijven bevinden zich rond de sterren HD69830, op 41 lichtjaar afstand in het zuidelijke sterrenbeeld Puppis (Achtersteven), en Eta Corvi, op 59 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Raaf. De sterren hebben leeftijden van respectievelijk 2 en 1,3 miljard jaar. Het stof bevindt zich op afstanden van enkele miljoenen kilometers tot een paar honderd miljoen kilometer van de ster. Ter vergelijking: de afstand van de aarde tot de zon is 150 miljoen kilometer.

Vooral bij de ster HD69830 zijn grote hoeveelheden stof aangetroffen, mogelijk het resultaat van botsingen van planetoïden in het planetenstelsel rond deze ster: eerder zijn hier drie Neptunus-achtige planeten ontdekt.

De nieuwe metingen, die vandaag gepresenteerd worden op de National Astronomy Meeting 2010 van de Royal Astronomical Society in Glasgow, zijn verricht met de MIDI-interferometer - een instrument waarmee de waarnemingen van de vier afzonderlijke telescopen van de Europese VLT (Very Large Telescope) in Chili worden gecombineerd.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

15-04-2010

Mysterieus object in M82 is mogelijk micro-quasar



Een mysterieuze bron van radiostraling in het nabijgelegen sterrenstelsel M82 is mogelijk een zogeheten micro-quasar. Tot die conclusie komen Britse radioastronomen in een presentatie vandaag op de National Astronomy Meeting 2010 van de Royal Astronomical Society in Glasgow.

M82 is een actief sterrenstelsel op ongeveer tien miljoen lichtjaar afstand. De mysterieuze radiobron verscheen in mei 2009 plotseling, dicht bij de kern van het stelsel. Al snel bleek dat het niet om het overblijfsel van een supernova-explosie gaat: zulke supernovaresten zenden weliswaar ook radiostraling uit, maar hun helderheid neemt in de loop van de tijd af.

Het mysterieuze object behield op radiogoflengten echter dezelfde helderheid. Bovendien bleek uit precisiemetingen dat het zich verplaatst. De radioastronomen van het Jodrell Bank Observatory denken nu dat ze een zogeheten microquasar hebben ontdekt, zoals er in ons eigen Melkwegstelsel ook een aantal bekend zijn.

Microquasars zijn zwarte gaten die in een baan rond een gewone ster bewegen. Gas van de gewone ster valt in het zwarte gat, waarbij twee krachtige straalstromen van snel bewegende gasdeeltjes ontstaan. Die jets zenden radiostraling uit. Af en toe vinden er uitbarstingen plaats, wanneer er in korte tijd extra veel gas door het zwarte gat wordt opgeslokt.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

15-04-2010

Zodiakaal schijnsel: veroorzaakt door komeetstof




Het zodiakaal schijnsel - een zwakke lichtgloed die vooral vanuit de Tropen soms zichtbaar is aan de avond- of ochtendhemel - wordt veroorzaakt door uiteengevallen kometen. Dat concluderen astronomen David Nesvorny en Peter Jenniskens op basis van computerberekeningen.

Het zwakke zodiakale schijnsel ontstaat doordat zonlicht gereflecteerd wordt door piepkleine stofdeeltjes in het zonnestelsel. Algemeen werd aangenomen dat het hier om planetoïdenstof gaat, afkomstig van botsende steenklompen in de planetoïdengordel tussen de banen van de planeten Mars en Jupiter.

Nesvorny en Jenniskens laten in hun berekeningen echter zien dat planetoïdenstof in een veel dunnere schijf rond de zon cirkelt. De waargenomen dikte van de zodiakale stofschijf kan op die manier dus niet verklaard worden.

In plaats daarvan concluderen ze dat het om komeetstof gaat, afkomstig van kometen die door de getijdenwerking van Jupiter uiteen zijn gerukt, en daarna onder invloed van de zonnewarmte verder uiteenvallen.

Ook de vele micrometeorietjes die in het ijs van Antarctica zijn gevonden, zouden geen planetoïdenstofjes zijn, maar komeetstofjes, aldus de twee onderzoekers.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

20-04-2010

Ons Heelal

de acht grootste onopgeloste kwesties in het heelal

Klik hier om verder te gaan

(Kennislink)

21-04-2010

VISTA-telescoop legt Kattepootnevel bloot



Met de Europese VISTA-telescoop in Noord-Chili is een indrukwekkende infraroodfoto gemaakt van de Kattepootnevel, een groot stervormingsgebied op 5500 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Schorpioen. De nevel, met een middellijn van ongeveer 50 lichtjaar, bestaat uit dichte gas- en stofwolken waarin nieuwe sterren ontstaan.

Op foto's die in zichtbaar licht zijn gemaakt ziet hij eruit als de pootafdruk van een kat. Op de nieuwe foto die op infrarode golflengten gemaakt is met de 4,1-meter VISTA-telescoop (Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy) op de bergtop Paranal zijn de dichtste stofwolken nog steeds donker, maar in grote delen van de nevel zijn ook de pas gevormde sterren te zien: de infrarode warmtestraling van die sterren dringt door het stof heen.

De VISTA-telescoop zal de komende jaren worden ingezet om de zuidelijke sterrenhemel op infrarode golflengten in kaart te brengen, als voorbereiding voor detailwaarnemingen van interessante objecten met de Europese Very Large Telescope.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

20-04-2010

Massa-mysterie van versmeltende sterrenstelsels opgelost



Grote, zware elliptische sterrenstelsels kunnen wel degelijk ontstaan uit de versmelting van twee kleinere spiraalstelsels. Dat blijkt uit onderzoek van astronomen van het Amerikaanse Naval Research Laboratory, uitgevoerd met grote infraroodtelescopen.

Volgens de standaardtheorie kunnen spiraalvormige sterrenstelsels zoals ons eigen Melkwegstelsel botsen en versmelten tot elliptische stelsels, waarin veel meer sterren maar veel minder gas voorkomt: het gas uit de versmeltende spiraalstelsels wordt tijdens en na de botsing omgezet in nieuwe sterren. Metingen aan botsende spiraalstelsels deden echter vermoeden dat ze te weinig massa zouden bevatten voor de vorming van zware elliptische stelsels.

De nieuwe infraroodwaarnemingen laten nu zien dat de versmeltende stelsels zwaarder zijn dan tot dusver werd aangenomen. De massa wordt bepaald op basis van snelheidsmetingen van sterren. Het blijkt dat de eerdere metingen niet nauwkeurig waren: ze werden overheerst door jonge, heldere sterren, die minder snel bewegen. Uit de nieuwe metingen blijkt dat de stelsels ook veel oude, zwakkere sterren bevatten, met hogere snelheden. Daaruit volgt dat de stelsels meer massa hebben - voldoende voor de vorming van grote, zware elliptische sterrenstelsels.

De onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd in The Astrophysical Journal .

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

22-04-2010

Brengt supergeheim tuig wapens naar de ruimte?



Het Pentagon lanceert straks een supergeheim onbemand ruimtetuig, een van de bijzonderste lanceringen sinds de eerste bemande shuttle vertrok in 1981. De 20 jaar lange ontwikkeling van de X-37B heeft honderden miljoenen dollar gekost, maar dat is alles wat we over het toestel weten. Het onbemande tuig is immers een van best bewaarde geheimen van het Amerikaanse leger.

De X-37B is gebouwd door de Phantom Works-afdeling van Boeing, en viel oorspronkelijk onder de verantwoordelijkheid van de NASA. Later nam het Pentagon de leiding over. Het ruimteschip brengt vanavond een lading naar de ruimte, waarvan maar bijzonder weinig mensen weten wat die precies is.

Vertrek
De X-37 heeft vannacht tussen 00:52 uur en 01:01 uur exact negen minuten om te vertrekken, en kan negen maanden rond de Aarde cirkelen. "In alle eerlijkheid, we weten niet wanneer het terugkomt," zegt woordvoerder Gary Payton van de Amerikaanse luchtmacht.

Het toestel werd oorspronkelijk ontworpen om te vertrekken met de hulp van een space shuttle, maar vliegt nu zelfstandig. Het tuig landt ook als een shuttle.

Geheime experimenten
Het enige wat het leger kwijt wil over de X-37, is dat het toestel geheime experimenten gaat uitvoeren. Er is veel speculatie rond het doel van de X-37, en sommigen vermoeden dat de lancering de start betekent van de "bewapening van de ruimte".

Payton zegt dat de luchtmacht de automatische besturing wil testen, en wil zien wat het kost om het tuig opnieuw vertrekkensklaar te krijgen, ergens in 2011. (sam)

(HLN)