18-09-2010
Waar is het zwarte gat gebleven?
Astronomen vragen zich af waarom er geen zwart gat ontstaan is na de explosie van een supernova in het sterrenbeeld Altaar. De ster had twee maal de theoretische benodigde massa om een zwart gat te creëren toen ze als supernova explodeerde. Om de één of andere mysterieuze reden liet de supernova enkel een uiterst sterk magnetisch object ter grootte van een planetoïde achter: een magnetar. De magnetar bevindt zich in een sterrencluster die bekend staat onder de naam Westerlund 1, op een afstand van 16.000 lichtjaar van de aarde.
(Westerlund 1 met magnetar)
De sterrencluster Westerlund 1 werd in 1961 ontdekt door de Zweedse astronoom Bengt Westerlund en is één van de grootste clusters met supersterren in de Melkweg. Westerlund 1 heeft honderden enorm massieve sterren waarvan er sommigen een miljoen keer sterker stralen dan onze zon en sommigen tot 2.000 maal de diameter van de zon halen. Westerlund 1 is in astronomische termen een zeer jonge sterrencluster: alle sterren werden amper 3,5 tot 5 miljoen jaar geleden gevormd.
(Westerlund 1)
Volgens astronomen is de levensduur van sterren afhankelijk van hun massa. Kleine sterren zoals onze zon halen een leeftijd van 10 miljard jaar voor ze als rode reuzen aan het einde van hun levensfase komen om langzaam als witte dwergen uit te sterven. Sterren met een massa die minstens 5 maal groter is dan de zon hebben een veel kortere levensduur. Sommigen kunnen al na een paar 100.000 jaar met veel spektakel als supernova exploderen.
De huidige theorieën stellen ook dat als de supernova minder dan 20 maal de massa van de zon heeft de explosie een kleine, maar extreem dichte neutronenster moet creëren. Als de massa meer dan 20 maal de massa van de zon bedraagt, moet de supernova een zwart gat creëren. De ster die in de sterrencluster Westerlund 1 als supernova explodeerde had minstens 40 maal de massa van de zon. In dit geval moest de supernova dus een zwart gat creëren in plaats van een magnetar. Dus vragen astronomen zich af waar het zwarte gat gebleven is.
Net zoals alle magnetars is CXOU J164710.2-455216 in Westerlund 1 een zeldzame soort van neutronenster die om een nog steeds onverklaarbare reden één van de krachtigste magnetische velden van het heelal bezit.
Om een verklaring van het mysterieuze fenomeen te geven stelt Kimberly Weaver, astronoom bij het Goddard Space Flight Center van NASA, voor om eens naar de buren van CXOU J164710.2-455216 te kijken: "De magnetar is omgeven door Wolf-Rayetsterren, buitengewoon heldere blauwe reuzen die met minstens een miljoen maal de sterkte van onze zon schijnen. Al die intense straling betekent dat deze omgeving tonnen massa aan het verliezen is.
De karakteristieken van de blauwe reuzen bevestigen dat de magnetar ooit 40 maal de massa van onze zon bereikte, maar zo snel zijn massa verloor dat het bij zijn explosie als supernova onder de limiet van 20 maal de massa van de zon terecht kwam. Volgens de huidige theorieën over stellaire evolutie wordt de supernova dan een magnetar in plaats van een zwart gat. Hoe sterren zo snel hun massa kunnen verliezen is echter een groot raadsel."
In het vakblad Astronomy and Astrophysics proberen de auteurs het raadsel op te lossen. De reden voor het snelle en grote verlies van massa zou kunnen liggen bij een binair systeem. De ster die eindigde als magnetar had een andere ster als metgezel. Terwijl beide sterren evolueerden begonnen ze ook op elkaar in te werken. De tweelingster kan daarbij massa van de ster die eindigde als magnetar gestolen hebben zodat de vereiste massa te klein was om na de explosie als supernova een zwart gat te creëren.
(Grenswetenschap)