‘Moslims zijn de haatpredikers zat’

quote:

CASABLANCA/RABAT - Marokko ziet erop toe dat imams, ook in het buitenland, verdraagzaamheid preken. ‘Geweld versterkt alleen de achterlijkheid van moslims.’

Tien jaar geleden riep de Marokkaanse imam Mohammed Fizazi nog op de kelen van ongelovigen door te snijden, sinds kort zweert hij geweld af. ‘De kracht van het argument ligt niet in een kogel, in geweld of een bomgordel’, ontdekte hij. Dergelijke middelen ‘versterken alleen de achterlijkheid van moslims’.

Fizazi schreef zijn woorden vanuit de gevangenis in Tanger aan zijn dochter in Hamburg, waarna het Duitse opinieblad Der Spiegel ze afdrukte. Na de aanslagen in Casablanca in 2003 werd hij veroordeeld tot 30 jaar cel omdat hij bommenleggers met zijn ideeën zou hebben gevoed.

Fizazi staat bekend als een van de belangrijkste jihadistische ideologen van Noord-Afrika. Dat deze haatprediker nu oproept tot vreedzaam samenleven van moslims met niet-moslims baarde dan ook opzien.

Er is meer goed nieuws uit Marokko op het gebied van de islam. In het International Religious Freedom Report 2009 betoogt het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat het land ‘tolerantie, respect en dialoog tussen religieuze groeperingen’ verspreidt.

Marokko ziet erop toe dat zijn imams in het buitenland, ook in Nederland, verdraagzaamheid preken. Bovendien heeft het land een rol gespeeld in de oprichting van een burgeralliantie in de Arabische wereld die politieke en religieuze diversiteit wil bevorderen.

Is er sprake van een trend die ook buiten Marokko doorzet? In Marokko is het sinds 2003 bij wet verboden dat in moskeeën haat wordt uitgedragen en tipgevers van de geheime dienst controleren dat tijdens alle gebedsdiensten. Is Marokko daarin uniek?

Volgens de parlementariër en islamitische schriftgeleerde Abelbari Zemzemi uit Casablanca houden steeds meer Arabische landen hun moskeeën in de gaten. ‘Ze beginnen in te zien dat ze verkeerd bezig waren. Jaren geleden werd er alleen maar haat gepreekt, tegen Israël, tegen Amerika. Nu beseffen ze dat wij ons allemaal veilig moeten kunnen voelen op aarde.’

Zemzemi lijkt met zijn lange gewaad het prototype orthodoxe moslim, maar hij doet Marokko geregeld versteld staan met zijn liberale uitspraken. Hij verkondigt dat een zwangere vrouw wijn moet kunnen drinken en in sommige gevallen vindt hij het te billijken dat een vrouw gebruik maakt van het nieuwe nepmaagdenvlies dat een Chinese firma op de markt heeft gebracht.

Hij is bevriend met Yussuf al-Qaradawi, die lid is van de uiterst conservatieve Egyptische Moslimbroederschap en beroemd werd met een programma op de Arabische nieuwszender Al Jazeera. Ook Al-Qaradawi spreekt vooral woorden van liefde en vrede, aldus Zemzemi. ‘Bijna alle moslims zijn de haatpredikers en de terroristen zat. Ze schamen zich voor hen.’

Zemzemi heeft gehoord van Geert Wilders. ‘Hij is te vergelijken met de jihadisten. Ook hij gebruikt de islam om aan de macht te komen.’

Mourad Errarhib, coördinator van de vestiging in Rabat van de Duitse Friedrich Ebert Stiftung, die democratie wil bevorderen, vindt het geschetste beeld te rooskleurig. ‘Geweld is er in de moslimwereld nog steeds, en dan denk ik niet alleen aan de Taliban en Al Qaida. Het klopt, veel orthodoxe moslims roepen tegenwoordig op tot een dialoog met andersgelovigen, maar ze preken geen pacifisme. Ze zijn alleen tolerant ten opzichte van degenen die hen respecteren.’

In Marokko wordt traditioneel een gematigde islam aangehangen, waarin het soefisme, een mystieke geloofsuiting, ruim vertegenwoordigd is. Strenge richtingen als salafisme en wahabisme zijn voor Marokko vreemd, maar ze rukken op. De overheid wil nu terug naar de eigen islam.

En toch, zegt Errarhib, is het naast elkaar bestaan van al die varianten een teken dat de islam moderniseert. Voor die conclusie vindt hij steun in een onderzoek naar de religieuze praktijk van 1.156 Marokkanen waaraan de Friedrich Ebert Stiftung in 2006 heeft meegewerkt. De meeste ondervraagden bleken op zoek te zijn naar een individuele vorm van geloven, zelfs als zij aanhanger waren van een orthodoxe stroming.

‘Er vindt momenteel een groot debat plaats in de islam’, aldus Errarhib. ‘Iedereen doet mee, want wij kennen geen hiërarchie. Daarom is er ook anarchie op het gebied van fatwa’s en kan een Marokkaanse moefti zeggen dat meisjes van negen mogen trouwen, zoals vorig jaar is gebeurd. Dat is een tragedie, maar die diversiteit is wel een teken dat het individualisme groeit.’

Internet levert een bijdrage aan die ontwikkeling. Op het vriendennetwerk Facebook is onder Marokkanen het afgelopen jaar gediscussieerd over de eerste oproep tot gebed die mensen onnodig uit de slaap haalt en over de ramadan die in het publieke leven aan iedereen wordt opgelegd. Het nieuwste debat gaat over de vraag of het slachtfeest niet kan worden afgeschaft.

Maar op datzelfde internet wisselen ook de kwaadwilligen informatie uit, benadrukt Mohammed Darif, in Marokko dé specialist op het gebied van islamisme en terrorisme. En wordt nu weer een andere oorlog uitgevochten: die tussen sjiieten en soennieten.

‘De ander niet accepteren, dat kun je zien als symbolisch geweld’, zegt hij. Daarom ook plaatst Darif kanttekeningen bij de tolerante koers van de Marokkaanse overheid. Het soennitische Marokko heeft het afgelopen jaar jacht gemaakt op alles wat riekt naar sjiisme en bovendien is het wettelijk nog altijd strafbaar een Marokkaanse moslim te bekeren tot een ander geloof.

En de ommekeer van haatprediker Mohammed Fizazi? ‘Ik geloof niet dat hij zich richt tot de Duitsers, maar tot de Marokkaanse autoriteiten’, zegt Darif. ‘Hij hoopt dat hij vrij komt.’