20 jaar val van de muur.

Val van de Muur

Maandag 9 november herdenkt Duitsland de val van de Berlijnse Muur. Precies twintig jaar geleden kwam er een einde aan de scheiding tussen Oost-, en West Berlijn. Maar niet alleen dat. Het vallen van de Berlijnse Muur staat ook symbool voor de val van het communisme. De vorming van de Europese Unie raakt na de val van de Muur in een stroomversnelling.


^{Bron: Wikimedia Commons. Maker: Onbekend. Licentie: CC-BY-SA.}

Na het verliezen van Tweede Wereldoorlog ligt Duitsland zowel fysiek, als politiek en economisch in puin. Duitsland heeft in de twintigste eeuw twee keer aan de basis gestaan van een wereldoorlog. De regeringsleiders van de geallieerden organiseren een aantal conferenties om te praten over het herstel en de toekomst van Duitsland. Zij willen maatregelen treffen om er voor te zorgen dat het niet nogmaals tot een dergelijke oorlog kan komen. Democratisering, denazificatie, en demilitarisering zijn belangrijke doelstellingen.

Conferentie van Potsdam
Op 17 juli 1945 vindt de conferentie van Potsdam plaats. De drie grootmachten van de geallieerden sturen elk een afgezant naar de conferentie. De Verenigde Staten worden gerepresenteerd door president Truman, Groot-Brittannië door premier Churchill, en de Sovjet-Unie door de secretaris-generaal van de communistische partij, Stalin.

De westerse geallieerden –vooral Groot-Brittannië – kijken enigszins wantrouwend naar Stalin. Zij twijfelen aan zijn motieven. De angst heerst dat de Sovjet-Unie zijn communistische invloed verder naar het Westen uit wil breiden. Stalin vreest op zijn beurt dat het Westen hem zal aantasten in zijn invloedssfeer.

Qua cultuur, ideologie en economische opvattingen is er een gapende kloof tussen het kapitalistische Westen, en het communistische Oosten. Deze tegenstellingen tussen de twee supermachten gaan een steeds grotere rol spelen, op de conferentie van Potsdam, maar ook in de jaren die volgen.

Verdeeld Duitsland
Door het wantrouwen naar elkaar toe vinden de regeringsleiders weinig – echt bevredigende – oplossingen voor de belangrijkste vragen die centraal staan op de conferentie. De geallieerden besluiten onder andere tot het aanstellen van een controleraad om Duitsland te besturen. Duitsland wordt opgesplitst in vier sectoren: een Russische, Franse, Engelse en een Amerikaanse bezettingszone.

Dit leidt tot de definitieve opsplitsing van het land in de Bundesrepublik Deutschland (BRD) in het Westen en de Deutsche Democratische Republik (DDR) in het Oosten. Ook de hoofdstad Berlijn verdelen de vier grootmachten onder elkaar. Het gebied waar Berlijn in ligt hoort bij de Sovjet-Russische zone. De Berlijnse sectoren van de overige geallieerden vormen dus een enclave in door de Sovjet-Unie bezet gebied. Rusland wil erg graag Berlijn als geheel besturen, maar dat accepteren de overige geallieerden niet. Berlijn is als stad te belangrijk voor hen om volledig in communistische handen over te geven. Hierdoor nemen de spanningen tussen het communistische Oost- en het democratische West-Europa nog verder toe. Langzaamaan wordt de Koude Oorlog een feit.

Koude Oorlog

^{Bron: Wikimedia Commons. Maker: Christoph Lingg. Licentie: CC-BY-SA.
De verdeling van Europa door het IJzeren Gordijn.}


De Koude Oorlog was een periode van gewapende vrede tussen het communistische Oosten en het kapitalistische Westen. De onderlinge spanning tussen de grootmachten komt tot uiting in de wapenwedloop, waarbij beide fronten elkaar proberen te intimideren met de bouw van atoombommen. Het IJzeren Gordijn is een term die veel gebruikt wordt om de grens aan te duiden tussen de tegenover elkaar staande ideologische, economische en culturele machtsblokken. Het scheidt de twee kemphanen zowel fictief als letterlijk met mijnenvelden, een tankgracht, prikkeldraad, en wachtposten. De Berlijnse Muur is ook onderdeel van het IJzeren Gordijn.

Vluchten
De inwoners van het Oostelijke deel van Duitsland zien na een tijd dat het in het Westelijke deel veel beter gaat. Er is meer welvaart en rijkdom. De Sovjet-Unie investeert nauwelijks in Oost-Duitsland. Hierdoor verslechtert de economische situatie. Vooral in Berlijn is het verschil duidelijk te merken. Er is in Oost-Berlijn niet genoeg geld voor wegen, scholen, en de bouw van huizen. Vooral hoogopgeleide jongeren in Oost-Berlijn hebben genoeg van de situatie. Ze vluchten naar West-Berlijn in de hoop op een beter leven. Voor de economie in de DDR vormt deze uittocht een serieuze bedreiging. Door het verliezen van kennis stagneert de vooruitgang. Kennis is macht, tenslotte.

Stenen muur
In 1961 hoopt de Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov door het sluiten van de grens een einde te maken aan de leegloop. In de nacht van 12 op 13 augustus begint men met de bouw van de Berlijnse Muur. De muur heeft een hoogte van 4 meter en een totale lengte van 166 km. Gebouwen die in de weg van de muur staan, worden dichtgemetseld. De enige openingen in de muur zijn doorgangen die zwaar bewaakt zijn door de Oost-Duitse grenspolitie.

Aan de Oost-Berlijnse kant is de muur door de aanleg van mijnenvelden nauwelijks te benaderen. Bovendien hebben Oost-Duitse grenswachters de opdracht gekregen om mensen die proberen de grens over te steken dood te schieten. Tussen 1961 en 1989 doen ongeveer 6000 mensen een dappere maar levensgevaarlijke poging om de grens te passeren. In Berlijn zelf vinden daarbij ruim 260 mensen de dood, langs de grens tussen Oost- en West-Duitsland nog eens 800. Mede door de slachtoffers die vallen, en de scheiding van families en vrienden gaan de inwoners van Berlijn de Muur zien als een symbool van onvrijheid en verdeeldheid.

Vallen van de Muur
Door de jaren heen verliezen de regeringen van de communistische landen hun grip op de bevolking. Vele inwoners van het Oostblok zijn ontevreden over de economie en de levensomstandigheden. Zij willen de vrijheid om te kiezen, en vrijheid van meningsuiting. Hongarije is één van de eerste landen in het Oostblok waar het communisme verdwijnt. Het land opent het IJzeren Gordijn op de grens van Oostenrijk. Deze opening zorgt in korte tijd voor vele duizenden vluchtelingen naar het Westen. Na Hongarije openen ook andere landen hun grenzen.

Uiteindelijk ziet ook de regering van de DDR zich genoodzaakt om het IJzeren Gordijn open te stellen. De uitzinnige bevolking van Oost-Berlijn gaat massaal de Muur te lijf met hamers, beitels en pikhouwelen. De Berlijnse Muur valt op 9 november 1989. Het is voor de bevolking een emotioneel weerzien van familie en vrienden die zij 28 jaar moesten missen.



In de loop van 1990 hebben de inwoners van Berlijn het grootste gedeelte van de Muur gesloopt. Er zijn gedeeltes van de Muur die nu nog steeds overeind staan als monument, zoals op Potsdamer Platz. Met het vallen van de Muur is tevens een einde gekomen aan de DDR. De DDR houdt op 3 oktober 1990 op te bestaan en wordt onderdeel van de BRD. Op 3 oktober vieren de Duitsers sindsdien elk jaar de dag van de nationale eenheid.


^{Bron: Wikimedia Commons. Maker: Jorge Lascar. Licentie: CC-BY-SA.}

Het vallen van de Muur brengt veel veranderingen in Europa met zich mee. In de jaren die volgen op de val van de Muur ontstaat er een dialoog over de samenwerking tussen de landen in Europa. De grenzen vervagen door verdragen op militair (oprichting van de NAVO), economisch (invoering van een gemeenschappelijke munt) en politiek vlak (vorming van de Europese Unie). Nu meerdere lidstaten van Europa het ‘verdrag van Lissabon’ hebben ondertekend lijkt de weg gebaand te zijn voor de verkiezing van een Europese president.

Zie verder

Dossier van de VPRO over de val van de Berlijnse Muur

Bekijk de Muur via Google Earth

© Kennislink, Auteur: Elise van der Horst.

Er is heel veel materiaal natuurlijk m.b.t. de val van de muur, dus ik kan niet alles eruit pikken, doch daarom een korte selectie.

De NCRV ook drie documentaires van Annette Bakker uit:

quote:

Op 9 november 1989 gebeurt wat maar weinigen voor mogelijk hadden gehouden: De Berlijnse muur, het symbool voor de Koude Oorlog, valt. De beelden: juichende mensen op de muur, blije Oost-Duitsers met volle boodschappentassen, de Kurfurstendamm één grote file van Trabanten. Maar gold die euforie ook voor de doorsnee DDR-burger?

In het drieluik 20-geboren op de dag dat de muur viel zien we het momentum door de ogen van vier voormalig Oost-Duitse gezinnen: vier jongeren die twintig jaar geleden werden geboren en nu op het punt staan aan hun toekomst te beginnen. We zien de toekomstdromen van hun ouders, 20 jaar geleden. Zij kregen een kind en zagen de wereld die zij kenden van het ene moment op het andere drastisch veranderen. Samen met hun pasgeboren kinderen moesten zij leren lopen in een nieuwe wereld.

Lees meer

Aflevering 1:

quote:

Afl.: Eindelijk vrij. Op 9 november 1989 gebeurt wat niemand voor mogelijk had gehouden: De Berlijnse muur, het symbool voor de Koude Oorlog, valt. Op hetzelfde moment worden vlakbij de muur vier kinderen geboren. Voor de ouders wordt het een dag om nooit te vergeten. Terwijl ze hun pasgeborene in de armen sluiten, verliezen ze hun land en alle daarbij behorende zekerheden.

Afleverng 2:

quote:

Afl.: De zon komt op in het oosten. In de voormalige Oost-Duitse republiek ronselt de geheime veiligheidsdienst Stasi honderdduizenden burgers om hun vrienden en familie in de gaten te houden. Jacqueline wordt op een nacht van haar bed gelicht. Men dreigt haar pasgeboren baby af te nemen als ze niet meewerkt.

De derde aflevering wordt aanstaande maandag uitgezonden:

quote:

Afl.: Muurresten. Twintig jaar na de val is de Berlijnse muur een toeristische attractie geworden. De ouders van Nadine kijken met weemoed terug naar het leven in het voormalige Oost-Duitsland, 'toen alles beter was'. Nadine is niet zo pessimistisch als haar ouders, ze studeert hard, en hunkert naar een huis, een auto en een baan.

Rosenmöller achter het IJzeren Gordijn
Ook Paul Rosenmöller heeft een nieuwe documentaire: ‘Rosenmöller achter het IJzeren Gordijn’.

Duitsland: Mauer im Kopf

quote:

'Jetzt wächst zusammen was zusammen gehört', zegt voormalig bondskanselier Willy Brandt bij de hereniging van Duitsland. We leggen de treinroute af die honderden Oost-Duitsers twintig jaar geleden maakten in de nacht van 30 september op 1 oktober. Van Praag, waar zo'n tweeduizend Oost-Duitsers hun toevlucht hadden gezocht bij de West-Duitse ambassade, via de DDR, naar het West-Duitse Hof. Hans-Dietrich Genscher, toenmalig minister van Buitenlandse Zaken van de Bondsrepubliek, speelde een grote rol bij hun bevrijding. Paul Rosenmöller praat met hem over die roerige tijd. Ook bezoekt hij een Oost-Duits echtpaar dat destijds van Praag naar Hof vluchtte. Dagenlang hadden ze zich niet kunnen wassen, toch vielen wildvreemde West-Duitsers hen huilend van vreugde in de armen. Het gaat vooral over de verschillen die er nog zijn tussen oost en west, het heimwee ('In de DDR was heus niet alles slecht') en de keiharde gevolgen van de overschakeling van een communistische planeconomie naar het vrije marktprincipe.

Polen: In gebed verenigd

quote:

Al een half jaar voordat in Berlijn de muur omver gaat en de rest van het Warschaupact afbrokkelt, heeft Polen zijn eerste vrije verkiezingen die resulteren in een niet-communistische leider. Hoe komt het dan toch dat iedereen het alleen over de val van de muur heeft en Polen vaak niet eens genoemd wordt als het om de omwenteling gaat? Paul Rosenmöller bezoekt de scheepswerf in Gdansk, die de bakermat was van Solidarnosc, de vakbond van Lech Walesa. Paul Rosenmöller gaat bij hem op bezoek om te vragen hoe Walesa de afgelopen twintig jaar heeft ervaren. Dankzij deze bezielende voorman, wisten de arbeiders zij aan zij het communistisch bewind op de knieën te krijgen. Maar de scheepswerven zijn nu bijna allemaal gesloten, mede door inmenging van de EU. Bijzonder is ook de ontmoeting met de timmerman die de ronde tafel bouwde waaraan de democratie gesmeed werd, maar die al gauw na de omwenteling zijn baan verloor. De timmerfabriek bleek niet bestand tegen de vrije markt. Solidariteit staat nog steeds hoog aangeschreven bij de Polen. Maar wat hen het meest verenigd, is hun diepgewortelde katholieke geloof.

Er is voor de geïnteresseerden natuurlijk ook een schat van informatie bij Duitstalige media te vinden, zoals de televisiezenders, ndr, zdf of wdr. En verder is er een eigen website: mauerfall09.de en biedt b.v. ook de Duitse Wikipedia een zeer uitgebreid artikel.

Ook bevat Commons nog een paar mooie foto’s:

De grensovergang:

^{Bron: Wikimedia Commons. Maker: Wolf, Helmut J. Licentie: CC-BY-SA.}

De bouw van de muur (hier de ‘babymuur’):

^{Bron: Wikimedia Commons. Maker: Tamas Szabo. Licentie: CC-BY-SA.}

De val:


^{Bron: Wikimedia Commons. Maker: Oberst, Klaus. Licentie: CC-BY-SA.}

De sloop:

^{Bron: Wikimedia Commons. Maker: Roeske, Robert. Licentie: CC-BY-SA.}

Maar ook niet te vergeten zijn de doden die vielen:


^{Bron: Wikimedia Commons. Maker: DoD. Publiek Domein.}

[ Bericht 0% gewijzigd door Iblis op 07-11-2009 13:13:31 ]

Nu nog m’n eigen mening: ik vind het eigenlijk onvoorstelbaar als ik dan terugkijk. De val staat mij niet zo heel vers meer in het geheugen, ik was nog jong, maar ik herinner me nog wel de vakantie daarna naar Oost-Duitsland, waar het ijzeren gordijn nog stond, de nieuwe weg die er lag, het toch vervallen Oost-Duitsland. En dan ergens ver weg was ‘het vakantiehuis van Honecker’, een gebied waar mensen tijdenlang niet mochten komen.

Van de politieke situatie had ik toen nog geen weet – voor mijn gevoel was Oost-Duitsland toen echt ver weg. Het was ook eigenlijk een ander werelddeel. ‘De normale wereld’ hield daar gewoon op. (Vanuit het perspectief van een basisschoolleerling dus).

Later ben ik me gaan beseffen hoe vreemd die situatie eigenlijk was. Toen ik voor het eerst Tsjechië geduid hoorde woorden als ‘centraal Europa’ dacht ik: ‘Nee! Dat is Oost-Europa’. Maar dat is het natuurlijk cultuurhistorisch gezien echt niet. Dat ís centraal Europa. Hoe Europa toch weer (langzaam) samengroeit vind ik wel een van de meest bijzondere zaken. Natuurlijk is er verdeeldheid, maar als je het met 1988 vergelijkt is Europa zo onstellend veranderd!

Dat ijzeren gordijn was een bizarre scheiding, de DDR was een bizarre staat, de Stasi, alles. Eigenlijk is het enorm fascinerend hoe zoiets toch zo snel kan omklappen, en wat de situatie daar was.

Kortom, enorm fascinerende (recente) geschiedenis. Maar natuurlijk ook treurig voor een groot deel.

[ Bericht 8% gewijzigd door Iblis op 07-11-2009 13:15:17 ]

Het is ook wel leuk om i.v.m. de Franse en Engelse standpunten destijds even Franse en Engelse (en natuurlijk de Duitse bladen te lezen, bij dezen):

quote:

French secret files show how 'bitter' Thatcher opposed German reunification

France today revealed secret archives dating from the time of the fall of the Berlin Wall that describe Baroness Thatcher as an "obsessed" and "bitter" leader, deeply opposed the reunification of Germany.

The then British prime minister warned France’s ambassador months before West and East Germany did reunify of a domineering Chancellor Helmut Kohl who “sees himself as the master”, diplomatic notes revealed.

The Elysee Palace unsealed the secret archives to commemorate the 20th anniversary of the Wall coming down on November 9 1989. Confidential briefing notes written by French diplomats in London describe Lady Thatcher’s fear of a united Germany - and her proposal to join forces with Russia to contain the threat.

“Kohl is capable of anything,” Luc de La Barre de Nanteuil, France’s ambassador to Britain, quoted Thatcher as telling him during a dinner with French businessmen at his London residence on March 13, 1990.

“He has become a different man, he does not know himself any more, he sees himself as the master and begins to act like that. You have to see for example how he behaves with (then Soviet leader Mikhail) Gorbachev,” Lady Thatcher reportedly went on.

Nanteuil was struck by the British premier’s bitterness, noting that while she was pleased with the end of communism, she did not express any joy over eastern Europe’s new-found freedom.

“The 1990s begin with euphoria, they risk ending in catastrophe,” said Lady Thatcher, whose anti-European Union stance was later to be instrumental in her forced resignation in December 1990.

France and Britain, western Europe’s two nuclear powers, needed to link up in the face of the “German danger”, but this alone would not be enough, she told Mr Nanteuil. Once Russia was transformed into a free-market democracy, it could act as a necessary counterweight, she said.

While Lady Thatcher’s opposition to German reunification is known, the diplomatic notes cast French President Francois Mitterrand in a more ambivalent light than has previously been thought.

Mr Mitterrand was widely known to have shared Lady Thatcher’s concerns - he has previously been cited as warning her in January 1990 that the Germans were turning “bad” again.

But the diplomatic records also describe his delicate balancing act, as he tried to show Germany he was not fundamentally hostile to its reunification.

At a meeting on November 14 1989, five days after the Berlin Wall came down, French diplomat Francois Scheer told the East German ambassador that the thought of German reunification “did not frighten (Mitterrand) but this did not signify that he would say yes to reunification tomorrow and in any fashion”, according to a report of the encounter.

Archivists presented the notes and letters to reporters with a word of caution, pointing out that diplomats may have been biased while leaders could have tried to manipulate their counterparts.

The full archives from the period will be officially opened on Monday, the 20th anniversary of the fall of the wall.

But even as a partial account, Nanteuil’s report confirmed Lady Thatcher’s increasing isolation as the Iron Lady lost the power to convince others.

“Mrs Thatcher was, as usual, attentive, reflective and combative, but she was basically much more negative than imaginative. She spoke of Germany with a striking anxiety and passion,” Nanteuil wrote.

“She wanted to be right and be right on all points, even when her worry did not suggest any solution. She was, as always, convinced that her instinct was right.”

Bron: Times Online.

quote:

La France ouvre ses archives diplomatiques de 1989

Des proches de François Mitterrand redoutent une mise en cause de l'ancien président au regard de l'histoire.

C'est une première : à quelques jours de l'anniversaire de la chute du mur de Berlin, la France va anticiper l'ouverture de ses archives diplomatiques concernant cet événement clé de l'histoire contemporaine. Dès lundi prochain, une quinzaine de kilomètres linéaires de documents conservés à La Courneuve et à Nantes seront accessibles aux chercheurs, grâce à une dérogation ministérielle rendue possible par la loi du 15 juillet 2008. Les archives de la chute du Mur n'auraient normalement pu être consultables qu'en 2014.

L'initiative en revient à Pierre Lellouche, qui, le 22 septembre dernier à Verdun, avait plaidé pour un «nouvel agenda franco-allemand». Parlant de la chute du Mur, celui qui était alors conseiller diplomatique de Jacques Chirac à la Mairie de Paris, avait déploré un «rendez-vous manqué» entre la France et l'Allemagne. Allant plus loin et évoquant le rôle de François Mitterrand, il avait également regretté que l'ex-chef de l'État n'ait alors pas «su accueillir l'Allemagne au moment où elle se libérait du joug soviétique».

Pour certains observateurs, il ne fait guère de doute que le secrétaire d'État aux Affaires européennes a cherché à appuyer là où cela fait mal - mettre en lumière l'attitude notoirement réticente vis-à-vis de la réunification allemande de François Mitterrand - en rendant possible de façon anticipée l'exploitation des archives de la période. D'autant plus qu'en septembre dernier, la publication par les Britanniques d'une sélection de leurs archives avait mis au jour des propos pour le moins salés de l'ex-président socialiste. L'Allemagne risque «de gagner davantage de terrain que Hitler», avait déclaré François Mitterrand à Margaret Thatcher.

Parmi les proches de François Mitterrand, notamment Hubert Védrine et Jacques Attali, on soupçonne fortement une man½uvre pour inculper François Mitterrand au regard de l'histoire. «Oui à l'ouverture des archives, mais une ouverture complète, incluant les archives présidentielles conservées à la Bibliothèque nationale, afin d'avoir une vision d'ensemble qui montrera que, dans l'ensemble, toute cette affaire a été bien gérée», réagit Hubert Védrine.

Selon Pierre Lellouche, «en 1989, 70 % des Français étaient en faveur de la réunification allemande; ils étaient en avance sur leurs dirigeants». «C'était une période dominée par les peurs, ces peurs appartiennent au passé», a-t-il déclaré jeudi, en se félicitant de l'ouverture des archives. Des milliers de télégrammes diplomatiques et de documents vont être mis à la disposition des historiens et permettront de préciser la ligne diplomatique de la France durant ces mois où basculèrent les certitudes.

Le 14 novembre 1989, moins d'une semaine après la chute du Mur, le secrétaire général du Quai d'Orsay François Scheer recevait l'ambassadeur de RDA pour lui exprimer la position française. «Le président a déclaré que la réunification ne lui faisait pas peur», disait-il alors. «Cela ne signifie pas que nous voulons que la réunification se fasse maintenant et n'importe comment. Mais la France ne sera pas un obstacle», ajoutait le diplomate, sur la ligne prônée par de Gaulle depuis 1959 : «La réunification est le destin du peuple allemand.»

Ceci n'excluait pas les préjugés hérités du passé et les craintes d'une remise en cause des frontières orientales de l'Allemagne. «Kohl est capable de tout, il se voit le maître», soulignait Margaret Thatcher, évoquant même le spectre d'un «nouvel Anschluss», lors d'un dîner à l'ambassade de France, au printemps 1990, dont le compte rendu figure dans les archives du Quai d'Orsay.

Bron: Le Figaro.

quote:

Das dachten Thatcher & Co. wirklich

Die Mauer fiel, die Deutschen jubelten. Offiziell jubelten auch Briten und Franzosen. Hinter den Kulissen jedoch sträubten sich Margaret Thatcher oder Francois Mitterand mit aller Macht gegen die deutsche Einheit - und ätzten unerbittlich gegen Helmut Kohl.

Es ist der 23. September 1989, noch mehr als einen Monat wird es dauern bis zum Fall der Mauer, doch die Dame ist tief besorgt. Die Ereignisse in der DDR überschlagen sich. Droht da etwa eine Wiedervereinigung? Ein starkes, mächtiges Deutschland in der Mitte Europas? Das muss verhindert werden. Dafür ist die eiserne Lady nach Moskau gereist.

Denn Großbritanniens konservative Premierministerin Margaret Thatcher fürchtet eine Wiedervereinigung Deutschlands wie der Teufel das Weihwasser. Nach außen, für die Presse, muss sie gute Miene machen, aber in Wahrheit findet sie die Vorstellung schrecklich. So schrecklich, dass sie Unterstützung bei einem Kommunisten sucht: Michail Gorbatschow. Der soll helfen, den Prozess zu stoppen.

Sie sitzen in Moskau, sicher wird Tee gereicht, auch Gorbatschows Vertrauter und außenpolitischer Berater Anatolij Tschernjaew ist dabei, macht, wie immer, Notizen. Er horcht auf, als Thatcher auf einmal darum bittet, ihre folgenden Worte nicht aufzuzeichnen. Denn sie sagt, klipp und klar: "Die Wiedervereinigung Deutschlands liegt nicht im Interesse Großbritanniens und Westeuropas. Es mag sich in unseren offiziellen Stellungnahmen anders anhören, aber das muss man nicht weiter ernst nehmen. Wir wollen kein wiedervereintes Deutschland. Es könnte unsere Sicherheit bedrohen."

Gorbatschow hört interessiert zu. Da soll die Sowjetunion dem Westen also helfen, die Deutschen in Schach zu halten. Ausgerechnet die Sowjetunion - die der Westen im Kalten Krieg doch immer als Unterdrücker der DDR gegeißelt hatte.

Bron: Stern, Lees meer….