[15:15] Live debat Tweede Kamer over JSF

quote:

Chronologie JSF
Gepubliceerd: 27 juni 2008 16:49 | Gewijzigd: 31 juli 2008 07:06
1996

Staatssecretaris van Defensie Gmelich Meijling (VVD) tekent op 12 december in Washington een intentieverklaring, waarmee Nederland uitspreekt als limited cooperative partner mee te willen praten over de operationele eisen die aan de JSF zullen worden gesteld. in 1997 treedt Nederland officieel toe tot de Concept Demonstration Phase van de JSF. Nederland betaalt 10 miljoen gulden. „Met de beperkte deelname aan de Concept Demonstration Phase”, schrijft Gmelich Meijling op 20 december 1996 aan de Tweede Kamer, „wordt op geen enkele wijze voortuitgelopen op de keuze voor een vervangend vliegtuig”.

De Stichting Nederlandse Industriële Inschakeling Defensieopdrachten (NIID) richt het Netherlands Industrial Fighter Replacement Platform (NIFARP) op. Doel is om Nederlandse bedrijven zo veel mogelijk te laten profiteren van de grootste overheidsorder uit de geschiedenis. Volgens het NIFARP kan dat het beste door mee te doen met de JSF.

1999

Het kabinet besluit honderden miljoenen guldens beschikbaar te stellen voor het ‘luchtvaartcluster’, de luchtvaartbedrijven die zijn overgebleven na het failliet van Fokker in 1997. Door de subsidie moeten luchtvaartbedrijven in staat worden gesteld deel te nemen aan grote vliegtuigprogramma’s. Voor deelname aan Airbus A380 wordt 320 miljoen gulden gereserveerd. Van de militaire programma’s wordt het JSF-project als het meest kansrijk geïdentificeerd. De industrie krijgt 150 miljoen gulden om voorbereidingen te treffen om mee te doen met de JSF. „Een mogelijke industriële betrokkenheid bij het laatstgenoemde programma in de huidige fase betekent overigens niet dat daarmee vooruit wordt gelopen op de keuze voor de opvolger van de F-16”, schrijft minister van Economische Zaken Jorritsma (VVD) aan de Kamer.

2002

In februari besluit het kabinet na lang aarzelen 800 miljoen dollar (toen 858 miljoen euro) te steken in de System Design and Demonstration (SDD)-fase van het JSF-programma. Aan de beslissing zijn lange onderhandelingen voorafgegaan tussen de ministeries van Defensie, Economische Zaken, Financiën en de industrie. Uitgangspunt van het kabinet is dat meedoen met de ontwikkeling van de JSF niet duurder mag zijn dan het kopen ‘van de plank’ van kant-en-klare toestellen. De investering van 800 miljoen euro moet tot op de laatste cent worden ‘terugverdiend’. Hoe dat gaat gebeuren, is vastgelegd in een rekenmodel: de business case. Hierin worden de kosten van deelname weggestreept tegen de verwachte financiële voordelen van deelname, zoals bijvoorbeeld kortingen op JSF-toestellen bij aanschaf. Over de aannames in de business case is maandenlang gesoebat. Op last van minister van Financiën Zalm worden ‘te positieve’ aannames over de verwachte inkomsten naar beneden bijgesteld. Het ‘gat’ in de business case dat hierdoor is ontstaan, zal worden gedekt door de industrie, zo wordt afgesproken. De deal is uiterst moeizaam tot stand gekomen. Uiteindelijk brengt een compromis de oplossing: op 1 juli 2008, zo wordt afgesproken, zal de business case worden ‘herijkt’, en zal de definitieve afdracht van het bedrijfsleven worden vastgesteld.

Ook in de politiek is zorgt het JSF-dossier voor controverse. Premier Kok heeft zich laten overtuigen, met het argument dat de JSF goed is voor de Nederlandse economie en werkgelegenheid. Maar binnen de PvdA-fractie is er veel weerstand. Begin februari besluit het kabinet tot deelname aan de SDD-fase. Twee D66-ministers laten een geheime aantekening maken dat ze het niet eens zijn met dat besluit. PvdA-fractieleider Ad Melkert laat weten dat de PvdA-fractie in de Tweede Kamer waarschijnlijk voor de JSF zal stemmen.

Maar dan valt het tweede Paarse kabinet vanwege het NIOD-rapport over Srebrenica. Nu keert de PvdA zich openlijk tegen het JSF-project. Tijdens twee stemmingen in de Kamer staken daardoor de stemmen. Het demissionaire kabinet besluit daarop de ondertekening van het Memorandum of Understanding (MOU) voor de JSF uit te stellen tot na de verkiezingen van 15 mei. Het is de LPF van de op 6 mei vermoorde Pim Fortuyn die de JSF in juni een ruime meerderheid bezorgt in het parlement. Fortuyn had zich voor zijn dood meerdere malen uitgesproken tegen deelname. De nieuwe fractieleider van de LPF, oud-Defensieambtenaar en vliegtuigspotter Mat Herben, is een onomwonden voorstander. Op 4 juni wordt een motie van D66 om geen deel te nemen aan de SDD-fase, met een grote Kamermeerderheid verworpen. Daarmee is er defacto een meerderheid. De volgende dag tekent demissionair staatssecretaris Van Hoof op vliegbasis Soesterberg het MOU.

2006

Nederland ondertekent een MOU voor deelname aan de Production, Sustainment & Follow-on Development (PSFD)-fase van de JSF, die inmiddels de naam F-35 Lightning II heeft meegekregen). In het MOU worden afspraken gemaakt over het productieschema van de F-35, en over mogelijke ‘doorontwikkelingen’ van het toestel. Nederland geeft aan dat het 85 F-35’s wil kopen. Met deelname aan de PSFD-fase is een bedrag van maximaal 359 miljoen euro gemoeid. Nederland legt zich dus verder vast op de JSF/F-35. Deelname aan de PSFD is echter nog geen definitief besluit tot aanschaf, benadrukt Defensie.

2007

Tijdens de coalitiebesprekingen over het vierde kabinet Balkenende slikt de PvdA zijn standpunt dat Nederland uit het JSF-project moet stappen, in. Wel worden er met het CDA afspraken gemaakt over hoe de besluitvorming zal verlopen. Eerst moet de business case op 1 juli worden ‘herijkt’ en zal er een nieuwe evaluatie plaatsvinden van de verschillende kandidaten om de F-16 op te volgen. Pas daarna kunnen in 2009 twee prototypes van de JSF worden aangeschaft voor deelname aan de testfase van het programma. In 2010 valt het uiteindelijke besluit over de JSF, aldus het ‘Coalitieakkoord’.

2008

De Tweede Kamer stemt in met deelname aan de Initiële Operationele Test & Evaluatie (IOT&E)-fase van het JSF programma. Het gaat om een principebesluit tot deelname aan de testfase van het JSF-programma en de aanbetaling van 10 procent van de kosten (275 miljoen euro). Tot aanschaf van twee testtoestellen (à 100 miljoen euro per stuk) zal pas in 2009 worden besloten. Tijdens het Kamerdebat toont coalitiepartij PvdA zich opnieuw kritisch. Defensiewoordvoerder Angelien Eijsink krijgt steun voor een motie waarin ze vraagt om ‘waarborgen’ voor een ‘onafhankelijke’ nieuwe evaluatie van alle kandidaten om de F-16 te vervangen. Daarbij moeten ook toestellen worden bezien die de luchtmacht eerder had afgevoerd van de kandidatenlijst, zoals de Zweedse Saab Gripen.

quote:

In 2007 wordt het MoU ten aanzien van JSF-testtoestellen ondertekend. In 2008 wordt de business case herijkt voordat in 2009 besluitvorming plaatsvindt over de contractondertekening voor de definitieve aanschaf van testtoestellen. Op basis van de herijking en van een vergelijking voor wat betreft prijs, kwaliteit en levertijd met mogelijke andere toestellen zal het kabinet in 2010 besluiten aan de Tweede Kamer voorleggen over vervanging van de F16 toestellen.