'Paus heeft West-Europa opgegeven'

quote:

AMSTERDAM - Gewetensnood drijft theoloog/ethicus uit katholieke kerk. ‘Er is geen plaats meer voor een kritisch geluid.’

Theoloog en ethicus Jean-Pierre Wils (51) stapte afgelopen week uit de rooms-katholieke kerk uit schaamte voor de pauselijke rehabilitatie van een groep Holocaust-ontkenners. De hoogleraar heeft ook zijn leeropdracht theologische ethiek aan de Faculteit der Theologie in Nijmegen neergelegd.

Tientallen jaren heeft u onderzoek gedaan en lesgegeven aan een faculteit die onder controle staat van de katholieke kerk. En dan ineens stapt u op. Wat is er gebeurd?

‘Ik mocht vorige week een inleiding houden voor de Holocaust Memorial Day op de universiteit van Nijmegen. Terwijl ik die tekst voorbereidde, begon alle heibel over de rehabilitatie van de Pius X-beweging door de paus. En over één lid van die club, bisschop Williamson, die de omvang van de Holocaust ontkent. De gaskamers waren volgens hem slechts desinfectieruimten. Ik heb de voordracht gehouden in aanwezigheid van Auschwitz-overlevenden, en ik schaamde me dood. Ik kon niet langer lid zijn van de katholieke kerk, merkte ik, zonder mijn zelfrespect te verliezen.’

U raakte niet eerder in gewetensnood?

‘De reïntegratie van een anti-democratische en fascistoïde groepering binnen de kerk was de druppel die het vat deed overstromen. Mijn vertrek is het resultaat van een lange worsteling met een kerk die steeds orthodoxer en anti-liberaler wordt. Het begon al te knagen toen eind jaren zeventig mijn theologiedocent Hans Küng zijn mandaat moest inleveren. Ik leerde dat slechts een bepaald profiel welkom is in de rooms-katholieke kerk. Er is geen plaats meer voor een kritisch geluid.’

Hoe doe je dat, uit de kerk stappen?

‘Het blijkt een emotieloze handeling op het gemeentehuis. Woensdagochtend meldde ik mij bij een mevrouw in een stoffig kamertje; zij vroeg om mijn paspoort en rekende 30 euro administratiekosten. Ik was een beetje verontwaardigd dat het zó simpel ging. Kennelijk had ik behoefte aan wat meer plechtigheid.’

U noemt de Pius X-beweging een fascistoïde club.

‘Zij beweren onder meer dat het Tweede Vaticaanse Concilie (een aantal liberaliseringen, red.) het gevolg is geweest van de invloed van de vrijmetselarij en van de joodse lobby. Het antisemitisme druipt van hen af, al jaren. De paus verrichtte een politieke daad toen hij hen weer opnam in de katholieke kerk. Ik zeg niet dat de paus een antisemiet is, maar hij is wel bereid voortaan de kost te betalen voor deze beweging.’

Het schijnt een misverstand in het Vaticaan te zijn geweest.

‘De geluiden die nu loskomen over miscommunicatie tussen kardinalen – de paus zou niet goed geïnformeerd zijn geweest – gaan er bij mij niet in. De paus weet precies met wie hij te maken heeft. Er worden nu opeens katholieke sprookjes verspreid.’

Heeft u reacties gekregen van bisschoppen of gewone kerkgangers?

‘De reacties van collega’s waren ontroerend. Ik merk dat ik niet de enige theoloog ben met twijfels. Velen vinden de screening door de rooms-katholieke kerk ronduit vernederend. Van een dialoog tussen bisschoppen en theologen is al lang geen sprake meer. De kerk vindt ons lastig, te kritisch. Maar ik ben niet op zoek naar apostelen. Mijn daad kwam voort uit een persoonlijke gewetensnood.’

Hoe moet het volgens u verder met de katholieke kerk?

‘Ik koester geen illusies meer over een moderne, liberale koers. Mijn oude leraar Küng noemde onlangs deze paus de Bush van de katholiek kerk. Daar ben ik het wel mee eens. Ik vermoed dat de kerk West-Europa heeft opgegeven. Daar wonen voornamelijk papieren katholieken. De groep die nog gelooft in de idealen van het Tweede Concilie, in een moderne, liberale kerk, sterft langzaam uit.’