[CENTRAAL] Exo-Planeten Topic

26-05-2009

NASA-wetenschappers denken buitenaardse oceanen te kunnen opsporen



Sterrenkundigen hebben tot nog toe meer dan 300 exoplaneten (planeten buiten ons zonnestelsel) opgespoord. De meeste van die planeten bestaan grotendeels uit gas en zijn te heet of te koud voor de aanwezigheid van vloeibaar water.

Maar binnen afzienbare tijd zullen planeten worden ontdekt waar de omstandigheden veel meer op die van onze aarde lijken. Het nare is alleen dat die planeten zich zelfs op de beste opnamen slechts als een nietig stipje zullen vertonen.

Toch denken NASA-wetenschappers dat het mogelijk moet zijn om vast te stellen of er oceanen op die verre werelden zijn. Dat zou dan moeten gebeuren aan de hand van de kleur van deze nietige stipjes. Omdat oceanen een blauwere tint hebben dan continenten, zou een 'aardachtige' exoplaneet door zijn rotatie regelmatige kleurveranderingen vertonen.

Bij wijze van proef hebben de wetenschappers de voorgestelde waarneemtechniek getest door de ruimtesonde Deep Impact/EPOXI van een afstand van tientallen miljoenen kilometers naar de aarde te laten kijken. En daarbij werden inderdaad oceanen en continenten op onze planeet 'ontdekt'.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

27-05-2009

Astronomen ontwaren schijngestalten van een exoplaneet



Leidse sterrenkundigen laten voor het eerst zien dat een planeet rondom een andere ster dan de zon net zulke schijngestalten vertoont als onze maan.

De exoplaneet, CoRoT-1b, staat op zo'n 1600 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Eenhoorn, en is ontdekt door de Frans/Europese CoRoT-satelliet.
De resultaten van de Leidse onderzoekers worden aanstaande donderdag gepubliceerd in het tijdschrift Nature.

Uit de waarnemingen van CoRoT maken de astronomen op dat de nachtzijde van de planeet compleet donker is, terwijl de dagzijde sterk wordt opgewarmd door de ster, tot waarschijnlijk zo'n 2000 graden Celsius. 'De afstand van CoRoT-1b tot de ster is dan ook minder dan 3 procent van de afstand aarde-zon', zegt Ignas Snellen, die het onderzoek heeft geleid.

Gedurende de 36 uur dat de planeet om de ster draait, zien de astronomen afwisselend de lichte dagzijde en de donkere nachtzijde van de planeet. Omdat de ster zo'n 10.000 keer helderder is dan de planeet, zien ze het systeem bij elkaar steeds éénhonderdste van een procent lichter en donkerder worden. 'Een ongelooflijk precieze meeting, waarvoor het team rondom de CoRoT-satelliet alle credit moet krijgen', aldus Snellen.

Het gemeten effect lijkt erg op de schijngestalten bij hemellichamen in ons eigen zonnestelsel, zoals bij onze maan, waarbij de zon steeds van een andere kant op de maan schijnt terwijl deze om de aarde draait. Al gaat het hierbij wel om gereflecteerd zonlicht, terwijl het bij CoRoT-1b waarschijnlijk om warmtestraling gaat.

Een interessant detail is dat 2009 door de Verenigde Naties is uitgeroepen tot Internationaal Jaar van de Sterrenkunde. Dit jaar wordt herdacht dat 400 jaar geleden, in 1609, Galileo Galilei voor het eerst met een (in Nederland uitgevonden) telescoop de sterrenhemel bestudeerde. Een van de eerste waarnemingen van de Italiaanse astronoom waren de schijngestalten van Venus, waarmee hij de ware aard van ons zonnestelsel blootlegde.

Precies 400 jaar later is nu voor het eerst hetzelfde effect waargenomen voor een hemellichaam buiten ons zonnestelsel.

Toegevoegd door Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

30-05-2009

Eindelijk succes voor detectiemethode exoplaneten



Wetenschappers hebben voor het eerst een exoplaneet ontdekt middels een techniek dat astrometrie wordt genoemd - deze techniek is van alle planetaire detectiemethodes de "oudste". Reeds in de jaren '50 van de vorige eeuw werd astrometrie voorgesteld én toegepast als methode om te speuren naar planeten buiten het zonnestelsel. Bij astrometrie meet men de eigenbeweging van een ster, zoals deze aan de aardse sterrenhemel zichtbaar is. Deze beweging is het gevolg van een exoplaneet die de moederster "heen-en-weer" doet slingeren.

Bij astrometrie zijn echter zeer exacte waarnemingen noodzakelijk, die gedurende een zeer lange tijd verricht moeten worden. Als gevolg wordt deze methode weinig toegepast en heeft deze (tot voor kort) nog geen resultaten opgeleverd. Nu heeft een team van astronomen voor het eerst een nieuwe exoplaneet geïdentificeerd, waarbij gebruik is gemaakt van astrometrie. De ontdekking maakt deel uit van een onderzoek waarbij een dertigtal sterren voortdurend zijn waargenomen, gedurende een periode van 12 jaar.

Deze methode is optimaal voor het vinden van planetenstelsels met een vergelijkbare structuur als ons zonnestelsel, die mogelijk aarde-achtige planeten kunnen herbergen. De ontdekte planeet is een Jupiter-achtige wereld, waarbij de relatieve afstand tot de moederster overeen komt met de positie van onze Jupiter in het zonnestelsel. Het gaat hierbij om de relatieve positie van de planeet: de feitelijke afstand tot de moederster bedraagt veel minder dan de afstand tussen Jupiter en de zon, aangezien de moederster ook veel kleiner en zwakker is dan onze zon.



De moederster, VB 10 genaamd, is een minuscule rode dwergster. De massa van de ster is 1/12 de massa van de zon, waarmee de ster net groot genoeg is om waterstofatomen te fuseren tot heliumatomen en hierbij sterlicht te produceren. VB 10 stond jarenlang zelfs bekend als de allerkleinste ster waarvan het bestaan bekend was (waarbij bruine dwergen, "mislukte" sterren, buiten beschouwing worden gelaten). Deze eer is VB 10 enige tijd geleden kwijtgeraakt, maar daarvoor is een ander record in de plaats gekomen: nu is VB 10 namelijk de kleinste ster die een planeet herbergt.

Rode dwergen vormen de meest voorkomende klasse van sterren. Aangezien 7 op de 10 sterren rode dwergen zijn, betekent deze planetaire detectie mogelijk dat planeten nog algemener zijn dan gedacht. De gedetecteerde planeet staat bekend als VB 10b en staat op een afstand van 20 lichtjaar vanaf de aarde, in de richting van het sterrenbeeld Arend. De planeet is een gasreus en weegt zes keer meer dan Jupiter. Hoewel de massa van de ster natuurlijk hoger is dan de massa van de planeet die er omheen draait, zijn de twee objecten ongeveer even groot qua omvang.



Aangezien de ster zo klein is, zal het planetenstelsel van de ster een kleinere miniatuurversie van ons zonnestelsel zijn. Zo is de afstand tussen VB 10 en VB 10b vergelijkbaar met de afstand tussen Mercurius en de zon, ondanks het feit dat de relatieve positie van de planeet vergelijkbaar is met de positie van Jupiter in het zonnestelsel. Rotsachtige planeten die eventueel aanwezig kunnen zijn bij VB 10, zouden op nog kortere afstand tot de moederster moeten staan.

De ontdekking bevestigd dat astrometrie een krachtige techniek kan zijn om te speuren naar planeten bij extreem kleine sterren. Overigens vertoont astrometrie overeenkomsten met een andere (veel gebruikte) methode om exoplaneten te ontdekken, namelijk radial velocity. Hierbij wordt eveneens de eigenbeweging van een ster gemeten, maar dan via het meten van de rood- en blauwverschuiving die en ster vertoont als gevolg van de zwaartekracht van een omringende planeet.



Bron: Jet Propulsion Laboratory (NASA/Caltech)

(Astrostart)

10-06-2009

Leven aantonen op exoplaneet wellicht makkelijker dan gedacht



Onderzoekers van het Instituto de Astrofísica de Canarias hebben de aardatmosfeer geanalyseerd door naar een totale maansverduistering te kijken. Het zwakke schijnsel dat de maan op zo'n moment afgeeft, bestaat uit zonlicht dat door de aardatmosfeer is gegaan. Door dit licht spectroscopisch te onderzoeken, kon worden aangetoond dat de aardatmosfeer zuurstof, kooldioxide, water en andere verbindingen bevat die op de aanwezigheid van leven duiden. Zelfs een betrekkelijk schaars molecuul als methaan was duidelijk in het spectrum terug te vinden (Nature, 11 juni).

Volgens de onderzoekers wijst het onverwachte gemak waarmee deze bestanddelen konden worden aangetoond erop, dat het spectroscopisch opsporen van leven op exoplaneten wel eens makkelijker zou kunnen zijn dan tot nog toe werd gevreesd.

Ruim vijftig van de bijna 350 planeten die tot nog toe bij andere sterren ontdekt zijn, bewegen tijdens elke omloop vanaf de aarde gezien voor hun moederster langs. Op zo'n moment gaat het licht van de ster door de atmosfeer van de planeet, waardoor deze laatste daarin zijn (spectroscopische) sporen achterlaat - net als de aardatmosfeer in het spectrum van de totaal verduisterde maan.

Door de spectra van de ster vóór en na zo'n planeetovergang met elkaar te vergelijken, kan worden vastgesteld wat de bijdrage van de planeetatmosfeer is. En eventueel aanwezige zuurstof, kooldioxide, water of methaan zouden wel eens prominent in dat spectrum te zien kunnen zijn.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

10-06-2009

Leefbare zone rond sterren vaak kleiner dan gedacht



Bij de zoektocht naar exoplaneten waarop leven mogelijk is, staat het begrip 'leefbare zone' centraal. Dat wil zeggen: de zone rond een ster waar het precies warm genoeg is om water op een planeetoppervlak in vloeibare toestand te houden. Bij zwakke sterren, zoals de veel voorkomende rode dwergen, ligt die leefbare zone op slechts enkele miljoenen kilometers de ster.

Uit nieuwe berekeningen blijkt nu dat de getijkrachten op die kleine afstand zo groot zijn, dat je eigenlijk niet van een leefbare situatie kunt spreken. De tektonische activiteit op een eventuele planeet zou dermate groot zijn, dat het oppervlak voortdurend aan vulkanisme onderhevig is. De situatie op zo'n planeet zou goed vergelijkbaar zijn met die op de grote Jupitermaan Io, die zo'n grote vulkanische activiteit kent, dat zijn complete oppervlak in minder dan een miljoen jaar compleet 'ververst' wordt.

Uit het rekenmodel blijkt dat de bijdrage van getijkrachten aan de inwendige warmte van een planeet niet groter dan een kwart mag zijn om van een leefbare planeet te kunnen spreken.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

10-06-2009

Eerste extragalactische exoplaneet ontdekt?



Een team van Italiaanse wetenschappers denkt weer een planeet te hebben opgespoord die rond een andere ster draait. Maar anders dan de meer dan 300 andere exoplaneten die tot nog toe zijn ontdekt, bevindt deze zich niet in ons Melkwegstelsel. Zijn moederster zou deel uitmaken van het bekende Andromedastelsel (M31).

De methode waarmee de mogelijke exoplaneet is opgespoord, is dezelfde als waarmee in de halo van ons Melkwegstelsel naar donkere objecten wordt gezocht: gravitationele microlensing. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het feit dat licht van een achtergrondster door het zwaartekrachtsveld van een ster die er precies voorlangs beweegt wordt afgebogen en versterkt. Op die manier zijn de laatste jaren al verscheidene sterren in M31 waargenomen.

De helderheid van sterren die door het microlenseffect worden versterkt, volgt in de loop van de dagen een karakteristiek verloop. Maar soms vertoont zo'n lichtkromme een kleine afwijking. Onderzoekers van het Istituto Nazionale di Fisica Nucleare in Rome hebben nu berekend hoe een mircolenslichtkromme er uit zou zien als het voorgrondobject (de 'lens') een planeet als begeleider heeft. En daarbij bleek dat het licht van een van de sterren in het Andromedastelsel in 2004 een helderheidsverloop heeft laten zien dat op de aanwezigheid van een planeet bij de lensster zou kunnen duiden.

De best passende combinatie is die van een dwergster van een halve zonsmassa en een zware planeet van ruim zes Jupitermassa's. Eerder was de afwijkende lichtkromme geïnterpreteerd als die van een lichte dubbelster. Verificatie van dit eenmalige verschijnsel is helaas niet mogelijk. Maar volgens de onderzoekers is het slechts een kwestie van tijd voor er met zekerheid een exoplaneet in de Andromedanevel wordt opgespoord.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

25-07-2009

Golfje van ster-met-planeet gefotografeerd

Astronomen van het Jet Propulsion Laboratory in Californië hebben gedurende twaalf jaar met een telescoop op aarde de beweging van een ster met een planeet gefotografeerd.


De planeet van de ster VB 10 werd ontdekt met de Hale-telescoop, die van 1948 tot 1993 de grootste telescoop ter wereld was

En zo hebben ze voor het eerst laten zien dat die ster niet in een exact rechte lijn langs de hemel beweegt, maar ietwat golvend. (Astrophysical Journal, 20 juli).

Zo’n golfbeweging was wel eerder met een sensor van de Hubble Space Telescoop bij een andere ster waargenomen, maar die telescoop bevindt zich buiten de atmosfeer en heeft niet veel tijd voor dit soort waarnemingen.

Sinds 1995 zijn al meer dan 300 planeten bij andere sterren ontdekt. Geen enkele is echter echt gezien: hun aanwezigheid wordt afgeleid uit een periodieke variatie in de snelheid of helderheid van de ster. De nu toegepaste fotografische techniek werd al in de jaren zestig beproefd door de Nederlands-Amerikaanse astronoom Peter van de Kamp. Die beweerde ook twee planeten bij de Ster van Barnard te hebben gevonden, maar dat bleken later meetfouten. Ook bij andere sterren had deze fotografische techniek geen succes.

Fotografische platen blijken te ‘korrelig’ om de subtiele golfbeweging van een ster-met-planeet aan te tonen. Steven Pravdo en Stuart Shaklan gebruikten daarom een CCD-camera met een detector van 16 megapixels, geplaatst in het brandpunt van de Hale-telescoop in Californië. Daarmee volgden zij twaalf jaar lang de beweging van VB 10, een ster op een afstand van 20 lichtjaar in het sterrenbeeld Arend. Zo kwam uiteindelijk een golfbeweging met een periode van 9 maanden tevoorschijn: het effect van een planeet.

De amplitude van de golf bedraagt slechts 0,004 boogseconde: de dikte van een mensenhaar gezien vanaf een afstand van één kilometer. Daaruit volgt dat de onzichtbare begeleider zes maal zo zwaar is als Jupiter. De ster zelf is met zijn massa van 85 maal die van Jupiter één van de lichtste die men kent. Dat heeft de ontdekking van de begeleider vergemakkelijkt: zijn invloed op de beweging van de ster is dan relatief groot. En aangezien de meeste sterren licht zijn, zou deze CCD-techniek nog wel eens vele Jupiterachtige planeten aan het licht kunnen brengen.

(nrc)

27-07-2009

Bijzondere groene sterrenstelsels ontdekt



Sterrenkundigen hebben, met hulp van de vrijwilligers van het online Galaxy Zoo-project, een klasse van merkwaardige sterrenstelsels ontdekt, die de bijnaam 'Groene Erwten' hebben gekregen.

Bij het Galaxy Zoo-project bekijken enkele honderdduizenden gebruikers de beelden van evenzovele sterrenstelsels die in het kader van de Sloan Digital Sky Survey zijn gemaakt. Daarbij stuitte men op een aantal objecten die opvielen door hun kleine afmetingen en heldergroene kleur.

De groene stelsels zijn schaars: slechts ongeveer 1 op de 4000 sterrenstelsels in de Sloan-survey is een Groene Erwt. V

ervolgonderzoek heeft uitgewezen dat het kleine, compacte sterrenstelsels zijn die in enorm hoog tempo nieuwe sterren produceren. Ze bevinden zich op afstanden van 1,5 tot 5 miljard lichtjaar.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

06-08-2009

Kepler doet het!



Na de lancering van de planeetjager, de Kepler Space Telescope, op 6 maart, was NASA nog maanden bezig om de ruimtetelescoop te caliberen en te controleren. Kepler is dan ook een heel gevoelig instrument. Als een planeet voor zijn ster staat en er voor zorgt dat het licht daarvan 1% uitdooft, kan Kepler het waarnemen. Inmiddels is die testfase achter de rug en donderdag toonde NASA het eerste resultaat. Kepler nam de planeet HAT-P-7b waar en dat niet alleen, maar ook nog de fasen van die planeet.

Nu zoekt Kepler Aard-achtige planeten en HAT-P-7b is dat bepaald niet. Hij is groter dan Jupiter en draait in 2,2 dagen rond zijn ster. HAT-P-7b staat dan ook enorm dicht bij zijn ster, HAT-P-7, zozeer zelfs dat het oppervlak een goede 2500°C is. Maar als testobject voldoet HAT-P-7b uitstekend. Doordat zijn "jaar" 2,2 dagen duurt, heb je snel resultaat. En hier is dat:



Hier zien we de lichtcurve van de ster HAT-P-7, die 1000 lichtjaar van ons vandaan staat. Bij 7x vergroting van die curve zien we duidelijk een dal. Dat is de planeet HAT-P-7b, die voor zijn ster langs gaat. Bij 100x vergroting zien we nog veel meer. Er is een tweede dal. Dat is waar de ster voor de planeet langs gaat. Dat licht dat de planeet weerkaatst wordt dan even geblokkeerd. Dat betekent dat Kepler gevoelig genoeg is om een Aardachtige planeet te gaan zien. Verder zien we een golf in de totale curve. Dat is ten gevolge van de fasen van de planeet. We zien dus de fasen van een planeet die 1000 lichtjaar ver is.


Dit filmpje op Youtube laat zien wat Kepler precies gedetecteerd heeft.

Voor de ontdekking van Aardachtige planeten moeten we nog even geduld hebben. De curve hierboven is van een planeet die elke 2,2 dagen rond zijn ster draait. Maar van een Aardachtige planeet mogen we eerder iets in de orde van grote van 1 jaar omlooptijd verwachten, zoals onze eigen planeet.

Bron: Bad Astronomy blog

(Astrostart)

[ Bericht 8% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 08-08-2009 02:02:19 ]

10-08-2009

Recente planeetbotsing ontdekt door Spitzer-ruimtetelescoop



Twee planeten in een baan rond een andere ster zijn kort geleden op catastrofale wijze met elkaar in botsing gekomen. De brokstukken van die botsing zijn ontdekt door de Amerikaanse Spitzer Space Telescope. De kosmische aanvaring vond plaats op ongeveer honderd lichtjaar afstand van de aarde, bij de ster HD 172555 in het zuidelijke sterrenbeeld Pauw. Uit de Spitzer-waarnemingen blijkt dat hier hooguit een paar honderdduizend jaar geleden (zeer recent naar sterrenkundige begrippen) twee hemellichamen met hoge snelheid op elkaar knalden.

Spitzer heeft eerder aanwijzingen gevonden voor botsingen van kleinere planetoïden bij andere sterren. In het geval van HD 172555 gaat het echter om objecten waarvan er een ongeveer zo groot was als de maan en de ander ongeveer zo groot als de planeet Mercurius. Ze moeten met een onderlinge snelheid van minstens tien kilometer per seconde op elkaar zijn gebotst. Daarbij werd het kleinere hemellichaam volledig verpulverd. Een groot deel van de gesteenten waaruit de twee planeten bestonden, verdampte in korte tijd.

Uit de infraroodmetingen van Spitzer is de aanwezigheid van grote hoeveelheden stof, puin en gruis afgeleid - de tastbare overblijfselen van de kosmsiche botsing. Daarnaast ontdekte Spitzer grote hoeveelheden amorf silicaat - glasachtige structuren die ontstaan wanneer druppels gesmolten lava afkoelen en stollen. Ook komt er rond de ster veel gasvormig siliciumoxide voor - een aanwijzing dat er veel gesteente is verdampt.

De Spitzer-waarnemingen worden op 20 augustus gepubliceerd in Astrophysical Journal Letters . Ze zijn alleen te verklaren door aan te nemen dat er in het recente verleden een catastrofale planetaire botsing heeft plaatsgevonden.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

13-08-2009

Grootste exoplaneet wijst op planetair biljart



Het Wide Area Search for Planets (WASP) consortium van Britse universiteiten heeft een exoplaneet gevonden die op 1000 lichtjaar van ons vandaan in een retrograde baan om zijn ster draait. WASP-17, zoals de planeet is genoemd, is de grootste exoplaneet die ooit gevonden is: 2 keer zo groot als Jupiter. De waarschijnlijke reden voor WASP-17's retrograde baan? Een collosaal planetair biljart.

De algemeen geaccepteerde theorie over hoe planeten vormen, is dat ze uit stofwolken ontstaan die langzaam maar zeker rond beginnen te draaien in dezelfde richting dat de ster draait. Dus het verbaasde David Anderson, afstuderend student van Keele University, en Amaury Triaud van Geneva Observatory een planeet te vinden die de verkeerde richting in draait. WASP-17 is daarmee de eerste retrograde planeet die we kennen.


Een exoplaneet en z'n ster.

En er is nog meer vreemds aan WASP-17. Het is de grootste planeet die we tot nu toe kennen. Maar WASP-17 mag dan twee keer zo groot als Jupiter zijn, hij is ook superlicht. De dichtheid ervan is ongeveer dat van piepschuim.

De meest logische verklaring voor de baan van deze enorme planeet, is dat het het gevolg is van een fors spelletje biljart. Vermoedelijk is WASP-17 rakelings langs een grotere broer gevlogen en heeft daarmee een zwaartekracht slinger gehad die WASP-17 tegen de richting in gestuurd heeft. In zijn retrograde baan heeft WASP-17 blootgestaan aan grote getijdewerkingen. Het uitrekken en inkrimpen zou dan gezorgd hebben voor meer hitte, waardoor de planeet opgeblazen is en lichter geworden, zo denkt men.

Dit geeft wetenschappers te denken. Een zonnestelsel in wording is kennelijk een geweldadige plek. Onze Aarde heeft er waarschijnlijk zijn maan aan te danken, na een botsing met een object ter grootte van Mars.

Bron: UniverseToday.

(Astrostart)

[ Bericht 71% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 14-08-2009 03:08:45 ]

26-08-2009

Schotse sterrenkundigen ontdekken 'onmogelijke' planeet



Sterrenkundigen van de universiteit van St Andrews (Schotland) hebben een opmerkelijke planeet bij een andere ster ontdekt. De reusachtige planeet, die de aanduiding WASP-18b heeft gekregen, draait op zo'n geringe afstand om de ster, dat hij er binnen afzienbare tijd op zal neerstorten.

WASP-18b is tien keer zo zwaar als Jupiter, de grootste planeet van ons zonnestelsel, en draait in minder dan een aardse dag om zijn moederster. Daarmee behoort de planeet zonder enige twijfel tot de categorie 'hete Jupiters': zware, hete gasplaneten die op korte afstand om een ster draaien.

Door de getijkracht die de ster op de planeet uitoefent, volgt deze laatste een spiraalbaan die uiteindelijk tot zijn ondergang zal leiden. Wanneer het zover zal zijn, is nog onduidelijk: misschien is het al binnen 500.000 jaar zo ver, maar het kan ook nog 500 miljoen jaar duren.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

03-09-2009

Ook 'exomanen' lijken al detecteerbaar



Eerder dit jaar werd de Amerikaanse Kepler-satelliet gelanceerd, die planeten bij andere sterren moet vinden door sterren op te sporen die kleine, regelmatige helderheidsfluctuatie vertonen. De kans dat daarbij leefbare werelden ontdekt worden, leek niet groot. Onleefbaar grote exoplaneten zijn nu eenmaal veel makkelijker te vinden dan kleine, aarde-achtige planeten.

Volgens Britse sterrenkundigen zou Kepler echter ook manen bij exoplaneten kunnen opsporen. Uit computersimulaties blijkt namelijk dat een exomaan van 0,2 aardmassa een Saturnus-achtige exoplaneet al zodanig hard heen en weer trekt, dat dit in de door Kepler verzamelde baangegevens van de exoplaneet te zien moet zijn. Zulke exomanen zouden het arsenaal van leefbare werelden aanzienlijk kunnen vergroten.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

16-09-2009

Eerste aardachtige planeet bij andere ster



Voor het eerst is van een planeet bij een andere ster met zekerheid vastgesteld dat hij uit gesteenten bestaat, net als de aarde.

Tot nu toe zijn ruim 350 exoplaneten ontdekt. De meeste zijn zware gasvormige reuzenplaneten, vergelijkbaar met de planeet Jupiter in ons eigen zonnestelsel. Een handvol planeten is kleiner en lichter, maar hun dichtheid kon tot nu toe niet bepaald worden.

Dat is nu wel gelukt met exoplaneet CoRoT-7b. De ontdekking daarvan, door de Europese ruimtetelescoop CoRoT, werd begin dit jaar bekendgemaakt.

De ster waar de planeet omheen draait bevindt zich op 500 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Eenhoorn. Hij is iets kleiner en koeler dan de zon, en heeft een leeftijd van ongeveer anderhalf miljard jaar.

CoRoT-7b draait op een zeer kleine afstand van slechts 2,5 miljoen kilometer rond deze ster, met een baansnelheid van meer dan 750.000 kilometer per uur. Geen enkele andere exoplaneet staat zo dicht bij zijn moederster.

Doordat we precies van opzij tegen de baan aankijken, beweegt de planeet elke 20,4 uur even voor de ster langs. Daarbij wordt een klein beetje sterlicht onderschept. Uit die metingen volgt dat de planeet 80 procent groter is dan de aarde.

Europese astronomen onder leiding van Didier Queloz van de universiteit van Genève (mede-ontdekker van de allereerste exoplaneet, in 1995) zijn er nu in geslaagd om ook de massa van deze ‘super-aarde’ te bepalen.

Met de gevoelige HARPS-spectrograaf (High-Accuracy Radial velocity Planet Searcher) op de 3,6-meter telescoop van de Europese sterrenwacht op Cerro La Silla in Noord-Chili maten Queloz en zijn collega’s de minieme schommelingen van de moederster, die veroorzaakt worden door de zwartekracht van de ronddraaiende planeet.

De planeet blijkt 4,8 keer zo zwaar te zijn als de aarde. Omdat nu zowel middellijn als massa bekend zijn, kon de dichtheid van CoRoT-7b berekend worden: 5,6 gram per kubieke centimeter.

Dat is vergelijkbaar met de dichtheid van de aarde. CoRoT-7b kan dus niet uit gas bestaan, maar moet net als de aarde opgebouwd zijn uit gesteenten en metalen. Daarme is het de eerste bevestigde ‘aardse planeet’ buiten het zonnestelsel.

Leven kan er echter niet voorkomen: door de kleine afstand tot de moederster is de temperatuur aan het oppervlak ca. 2000 graden. Mogelijk is het planeetoppervlak één helse, gesmolten lava-zee.

De nieuwe precisiemetingen hebben ook het bestaan van een tweede super-aarde aan het licht gebracht bij dezelfde ster. Die draait elke 3 uur en 17 minuten één keer rond de ster, op een afstand van 7,5 miljoen kilometer.

De tweede planeet, CoRoT-7c genoemd, is ruim acht keer zo zwaar als de aarde. Hij vertoont echter geen overgangen, zodat de middellijn – en dus de dichtheid – niet bepaald kunnen worden.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

17-09-2009

Nieuwe 'Drake-formule' moet bewoonbaarheid van planeten beschrijven



Axel Hagermann en Charles Cockell van de Open University in Milton Keynes, Engeland, hebben een begin gemaakt met het opstellen van een nieuwe 'Drake-formule' om de bewoonbaarheid van planeten bij andere sterren te beschrijven.

De Amerikaanse astronoom Frank Drake bedacht een kleine vijftig jaar geleden een beroemd geworden 'formule' om te berekenen met hoeveel inteliigente beschavingen in het Melkwegstelsel (radio-)communicatie mogelijk zou zijn. Omdat de meeste termen en factoren in de formule onbekend waren (en dat in veel gevallen nog steeds zijn) levert de Drake-formule geen eenduidig antwoord op. Maar hij maakt wel duidelijk welke eigenschappen van planeten (en levensvormen) daarbij relevant zijn.

Hagermann en Cockell willen nu een soortgelijke formule ontwikkelen om de bewoonbaarheid van een planeet gedetailleerd te beschrijven, en om die vervolgens voor verschillende plaatsen in het Melkwegstelsel met elkaar te vergelijken.

Ze werken daarbij met vier criteria: de beschikbaarheid van een oplosmiddel voor chemische reacties (bijvoorbeeld water), de aanwezigheid van de organische bouwstenen voor leven, gunstige condities (zoals temperatuur), en de aanwezigheid van een energiebron.

Door die vier criteria gedetailleerd te kwantificeren hopen ze uiteindelijk de bewoonbaarheid van verschillende plaatsen op aarde of van verschillende exoplaneten in het Melkwegstelsel nauwkeurig met elkaar te kunnen vergelijken.

De eerste ideeën over de nieuwe Drake-formule worden vandaag gepresenteerd op het European Planetary Science Congress in Potsdam, Duitsland.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

I will

23-09-2009

Spitzer-telescoop ziet snelle variaties in protoplanetaire schijf



Met de Amerikaanse Spitzer Space Telescope zijn onverwacht snelle helderheidsvariaties ontdekt in het binnenste deel van de 'protoplanetaire schijf' rond een jonge ster. De waarnemingen kunnen het best verklaard worden door aan te nemen dat zich in de schijf al een volwaardige planeet bevindt.

Spitzer heeft vijf maanden lang de infrarode straling bestudeerd van LrLL31, een slechts drie miljoen jaar oude ster op ongeveer duizend lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Perseus. De infrarode straling is afkomstig van een afgeplatte, roterende gas- en stofschijf rond de ster waaruit planeten kunnen ontstaan.

De infraroodstraling uit het binnenste deel van de schijf vertoonde snelle variaties, zowel in helderheid als in golflengte. In sommige gevallen traden meetbare variaties op in een periode van nog geen week.

Volgens de onderzoekers, die hun resultaten binnenkort publiceren in Astrophysical Joural Letters , beweegt er mogelijk al een planeet in de schijf, op vrij kleine afstand van de ster - ongeveer 15 miljoen kilometer.

Door de zwaartekracht van die begeleider zouden stofdeeltjes in de schijf bijeengeveegd kunnen worden. Wanneer we de roterende schijf min of meer van opzij zien, kan dat tot grote variaties in de waargenomen infraroodstraling leiden.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

29-09-2009

Op exoplaneet COROT-7b hagelt het misschien steentjes



De atmosfeer van de afgelopen voorjaar ontdekte exoplaneet COROT-7b zou wel eens bijzondere eigenschappen kunnen hebben. Dat schrijven onderzoekers van Washington University in The Astrophysical Journal van 1 oktober.

De planeet draait op zo'n kleine afstand om zijn moederster, dat zijn dagzijde heet genoeg is om gesteente te doen smelten. Uit modelberekeningen van de Amerikaanse sterrenkundigen zou dat wel eens een bizarre kringloop kunnen geven.

Waar op aarde water verdampt en elders weer neerregent, zou dat op COROT-7b met gesteente gebeuren. De damp die uit de grote gesmolten lavavlakten opstijgt, zou hoog in de atmosfeer afkoelen en weer omlaag komen als een 'hagel' van gesteente.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

05-10-2009

"Vondst tweede Aarde nabij"



Dankzij de nieuwste technologische ontwikkelingen staan wetenschappers op het punt rotsachtige planeten als onze Aarde te ontdekken buiten ons zonnestelsel. Dat zegt David Latham van het Harvard-Smithsonian Centrum voor Astrofysica, meldt The Daily Galaxy.

Gasgiganten
Momenteel hebben planetenspotters meer dan 300 planeten buiten ons zonnestelsel ontdekt, maar de grote meerderheid bestaat uit hete gasgiganten als Jupiter waar leven onmogelijk is. Een paar weken geleden werd echter voor het eerst een rotsachtige planeet opgemerkt buiten ons zonnestelsel, maar ook daar is de oppervlaktetemperatuur te heet om leven mogelijk te maken. Planeet CoRoT-7b is wel de eerste exoplaneet met een dichtheid gelijkaardig aan die van onze Aarde, zeggen astronomen.

Buitenaards leven
De ontdekking van een Aarde-achtige planeet die rond een zon cirkelt, is uiteraard van belang voor het mogelijk bestaan van buitenaards leven. CoRoT-7b bevindt zich 500 lichtjaren ver weg. De stenen bol is bijna twee keer zo groot als de Aarde en heeft vijf keer de massa ervan, wat ongeveer dezelfde dichtheid oplevert. De planeet cirkelt slechts op 2,5 miljoen kilometer afstand rond haar zon, waardoor de temperatuur er bijzonder hoog oploopt. Het 'jaar' van de exoplaneet is korter dan onze dag, dus mocht er toch een asbest-achtige beschaving bestaan, worden er bijzonder veel verjaardagen gevierd. (sam)

(HLN)

05-10-2009

Saturnusmaan Enceladus is - na de aarde - de best bewoonbare plaats in het zonnestelsel



De kleine ijzige Saturnusmaan Enceladus is - na de aarde - het 'best bewoonbare' hemellichaam in het zonnestelsel. Dat beweert biofysicus Abel Mendez van de Universiteit van Puerto Rico in Arecibo.

Mendez ontwikkelde een nieuwe techniek om de 'bewoonbaarheid' van hemellichamen te kwantificeren. Daarbij worden verschillende factoren gewogen die bepalend zijn voor de overlevingskansen van eventuele micro-organismen. Op Enceladus zouden die vlak onder het oppervlak kunnen voorkomen.

De techniek maakt het ook mogelijk een 'cijfer' te geven voor de bewoonbaarheid van planeten bij andere sterren, of voor die van de aarde in het geologische verleden. Volgens Mendez was het met de bewoonbaarheid van de aarde aan het eind van het Krijt-tijdperk bijvoorbeeld beter gesteld dan nu.

Hij presenteerde zijn conclusies op de 41e bijeenkomst van de Division of Planetary Sciences (DPS) van de American Astronomical Society in Fajardo, Puerto Rico.

(allesversterrenkunde)