quote:
'Ajax manifesteert zich in vele opzichten als een topclub. Het is de rijkste club van Nederland met de hoogste begroting, het grootste stadion, de meeste seizoenkaarthouders, de grootste uitstraling, een goede jeugdopleiding en de hoogste commerciële opbrengsten. De afgelopen jaren zijn grote sportieve successen echter uitgebleven. Op nationaal niveau werd Ajax de afgelopen tien jaar drie keer kampioen. Op internationaal niveau werden nauwelijks aansprekende resultaten geboekt.'
Deze teksten uit het Rapport Onderzoekscommissie 10 Jaar Beleid Ajax geven aan hoe hoog de nood is in Amsterdam, want Ajacieden zijn bepaald geen meesters op het gebied van zelfkritiek. De samensteller van het rapport, Uri Coronel, is intussen de voorzitter. Het zou logisch zijn als de aanbevelingen uit zijn rapport de beleidslijnen voor de toekomst zijn, maar niets is minder waar. Hij adviseerde een sterke trainer met bewezen management-kwaliteiten te benoemen, die leidinggeeft aan de gehele betaaldvoetbalafdeling. Intussen is Marco van Basten (foto) benoemd. Ik sluit niet uit dat hij een toptrainer wordt, maar bij Oranje heeft hij tot op heden niet overtuigd, terwijl hij zijn managementkwaliteiten goed verborgen weet te houden.
Verder is Coronel van mening dat de algemeen directeur een voetbalachtergrond moet hebben. Intussen is de niet door enige voetbalkennis geremde Henri van der Aat interim-directeur en als het aan hem ligt, blijft hij tot in lengte van jaren aan Ajax verbonden. Een ander advies van Coronel: ‘Vanaf 1999 is er bij Ajax voor gekozen om ex-spelers een rol als trainer te geven. Zonder een goed profiel en een goede analyse van de capaciteiten van deze ex-Ajacieden als trainer, werden zij te vroeg doorgeschoven naar het eerste elftal. Er was geen profiel geschetst en er werd geen onderzoek ingesteld naar technische, didactische en managementkwaliteiten. Een Ajax-achtergrond was in principe voldoende. Dit beleid was zeer opportunistisch. Onwenselijk is een situatie waarbij de hoofdtrainer geheel naar eigen goeddunken zijn eigen staf meeneemt en aanstelt.’ De inhoud van het rapport geldt blijkbaar niet voor Van Basten, want hij nam zijn maatjes, de ex-Ajacieden John van ’t Schip en Rob Witschge, mee naar De Arena.
Ook over de vaak geroemde jeugdopleiding is de Commissie Coronel opvallend kritisch. 'Er zijn momenteel geen criteria waaraan de kwaliteit van de jeugdtrainers kan worden getoetst. En er zijn te veel onervaren jeugdtrainers die intern niet goed genoeg worden begeleid om op een hoger niveau te komen. Bovendien zijn er veel ervaren jeugdtrainers die de functie al lang uitoefenen en die onvoldoende op hun kwaliteit worden beoordeeld. Het aantal jeugdtrainers kan worden beperkt, maar in ieder geval dient de kwaliteit over de hele linie genomen te worden verbeterd. Trainers moeten worden beoordeeld en afgerekend op de talentontwikkeling.'
Dat was Johan Cruijff, die net carte blanche had gekregen om de jeugdopleiding te saneren, uit het hart gegrepen. Hij verkondigde al jaren dat de opleiding van Ajax niets voorstelde. Een week later was hij alweer weg. De met zijn goedkeuring aangestelde protégé Van Basten vond zijn aanpak te rigoureus en voor de legendarische Nummer 14 zat er niets ander op dan verbijsterd terug te keren naar Barcelona. En niemand binnen Ajax durfde Van Basten tot de orde te roepen. Hij is de absolute baas, hij bepaalt alles.
We hebben het over een beursgenoteerd bedrijf, dat een ex-voetballer met een extreme beslissingsbevoegdheid benoemt, terwijl zijn ervaring op het gebied van een club leiden nihil is. Van Basten functioneert een paar jaar als bondscoach, maar overtuigde allerminst op het gebied van people-management en personeelsbeleid. Hij verwart management nog wel eens met het verzamelen van oude vrienden om zich heen. Zo werd Danny Blind aangetrokken als een technisch directeur die niets te zeggen heeft, maar zijn oren moet laten hangen naar Van Basten. Desondanks kan de missie Van Basten slagen. Ajax heeft behoefte aan een sterke man, die genadeloze beslissingen durft te nemen. Als Van Basten zijn vriend Cruijff durft weg te sturen, kijk ik de komende maanden nergens vreemd van op.
Als het avontuur mislukt, zakt de voormalige topclub nog verder weg. Van enige continuïteit was de afgelopen tien jaar geen sprake. In 1998 liquideerden Frank en Ronald de Boer trainer Morten Olsen om een transfer naar Barcelona te forceren. De tweeling verklaarde openlijk niet meer onder de integere Deen te willen trainen. Het doel heiligt in het topvoetbal vaak de middelen. Frank en Ronald de Boer tekenden een droomcontract in Spanje en de beschadigde Olsen moest vertrekken. Jan Wouters werd naar voren geschoven, maar kreeg al snel problemen met directeur spelersbeleid Blind. Co Adriaanse beschikte over meer ervaring en charisma, maar botste met algemeen directeur Arie van Eijden en technisch directeur Leo Beenhakker.
Don Leo haalde Ronald Koeman binnen. Maar op het moment dat Louis van Gaal technisch directeur werd, stelde hij eisen waaraan Koeman niet wilde voldoen. Eerst verliet Van Gaal met pijn in zijn Ajax-hart de club en drie maanden later volgde Koeman, met tranen in zijn ogen. Blind keerde terug als trainer, maar er was geen chemie met de nieuwe technisch directeur Martin van Geel. Hij haalde Henk ten Cate als opvolger van Blind, maar ook met hem was er geen vruchtbare samenwerking mogelijk. Ten Cate koos voor het grote geld bij Chelsea, waardoor de bescheiden Adrie Koster voor de leeuwen werd gegooid. Het resultaat was teleurstellend. Koster gaat terug naar het tweede elftal, Van Geel is weggestuurd en Van Basten moet nu met een middelmatige selectie de reputatie van Ajax weer oppoetsen.
De verantwoordelijke voorzitter John Jaakke kreeg alle hoon over zich heen die hij verdiende. Maar vóór zijn komst waren de oer-Ajacieden Michael van Praag en Arie van Os verantwoordelijk voor het gevoerde wanbeleid. Zij stonden toe dat iedere trainer zijn eigen voetballers mocht aantrekken, waardoor de club op een bepaald moment over 56 peperdure contractspelers beschikte. Op wedstrijddagen selecteerde de trainer er zestien, de andere veertig grootverdieners zaten in clubkostuum miljonair te worden op de tribune. Van Praag en Van Os waren tevens de initiatiefnemers van de beursgang. Ook dat werd geen succes. De Commissie Coronel adviseert zelfs de beursnotering te beëindigen, omdat Ajax beter af is als private onderneming. Dat stelt de Amsterdammers in staat een nieuwe balans te vinden tussen het zijn van een professionele organisatie en een voetbalclub.
Elk nadeel heeft zijn voordeel. Het God-zegene-de-greep-beleid van Ajax – waardoor alle macht bij de onervaren Van Basten ligt – is roekeloos, maar de huidige bondscoach heeft de power om keihard te saneren. En hij bezit de voetbalkennis om te weten welke spelers de club nodig heeft om weer aansprekende resultaten te kunnen garanderen. Tijdens het EK moet hij die beslissingen er nog even tussendoor nemen. Ik denk dat Blind voortdurend telefoneert met het Oranje-hotel in Zwitserland. John Heitinga is al weg, Klaas-Jan Huntelaar wordt begeerd door topclubs en George Ogararu, Thomas Vermaelen, Gregory van der Wiel, Laurent Delorge, Michael Krohn-Dehli, Jan Vertonghen, Kennedy Bakircioglu, Leonardo, Dennis Rommedahl, Jurgen Colin, Samuel Kuffour, Albert Luque en Kenneth Perez voegen niets toe aan Ajax.
Spelers kopen die de ploeg wél sterker maken is risicovol en werkt kapitaalsvernietiging in de hand. Toch moet er na het EK een nieuw elftal staan. Van Basten wilde de macht. Dan moet hij nu beslissingen nemen. Hij moet zijn zelfingenomen houding nu maar eens waarmaken. Als hij slaagt, gaat hij de historie in als de redder van de club. Zo niet, dan is hij helemaal alleen verantwoordelijk en voor eens en voor altijd ongeloofwaardig. De nieuwe voorzitter Coronel kan dan ook weer zijn biezen pakken, want hij stond toe dat er een onervaren sterke man werd benoemd van wie niemand weet of hij didactische of managementkwaliteiten heeft. Ook voor Van Basten bleek een Ajax-achtergrond voldoende.