Terug naar Haniefisme, afwenden, terug naar je roots, Abraham.
De legendarische oorsprong van het haniefisme wordt beschreven in het werk van Ibn Hisjaam, een van de eerste biografen van Mohammed. Toen de Mekkanen op een dag een heidens feest bij de Ka'ba vierden, zonderden Waraka ibn Naufal, Oethmaan ibn Hoewairith, Oebajd Allah ibn Jahsj en Zaid ibn Amir zich van de andere gelovigen af en kwamen in het geheim in de woestijn bijeen. Daar spraken ze 'door vriendschapsbanden gebonden' af dat ze de afgoden van hun voorvaderen nooit meer zouden aanbidden. Ze zwoeren plechtig dat ze zouden terugkeren tot de onbezoedelde religie van Abraham, die in hun ogen geen jood of christen, maar een zuivere monotheïst was: een hanief (van de Arabische stam hnf, wat 'zich afwenden van' betekent, in dit geval zich afwenden van afgoderij). De vier mannen vertrokken uit Mekka en gingen, de nieuwe religie predikend en op zoek naar gelijkgezinden, ieder huns weegs. Uiteindelijk gingen Waraka, Oethmaan en Oebajd Allah over tot het christendom, een aanwijzing voor de grote invloed die deze religie in de regio had. Zaid volhardde echter in het nieuwe geloof, zwoer de religie van zijn volk af en onthield zich van de aanbidding van de in zijn woorden 'machteloze en onnozele afgoden' in het heiligdom.
In de schaduw van de Ka'ba, met zijn rug tegen de onregelmatige stenen muren, hekelde Zaid zijn stadgenoten met de woorden: 'Ik verwerp al-Laat en al-Oezza, allebei [ ...] Ik zal Hoebal niet aanbidden, al was hij onze heer in de dagen toen ik nog weinig verstand had.' Hij baande zich een weg over de drukke markt en schreeuwde boven het kabaal van de kooplieden uit: 'Niemand van jullie houdt zich aan de godsdienst van Abraham, alleen ik!'
Zoals alle predikers in die tijd was Zaid ook dichter, en de verzen die hem door de overlevering zijn toegeschreven bevatten buitengewone verkondigingen. 'Tot God richt ik mijn lof en dank,' zong hij. 'Buiten hem is er geen god.' Ondanks zijn oproep tot monotheïsme en zijn verwerping van de afgoden in het heiligdom bleef Zaid echter een diepe eerbied voor de Ka'ba zelf koesteren, die naar zijn idee spiritueel met Abraham verbonden was. 'Ik zoek toevlucht daar waar Abraham zijn toevlucht zocht,' verkondigde hij.
Volgens alle beschrijvingen beleefde de hanief-beweging overal in de Hijaz een bloeitijd, in het bijzonder in grote bevolkingscentra als Ta'if, waar de dichter Oemajja ibn Salt verzen ter verheerlijking van 'de godsdienst van Abraham' schreef, en Jathrib, de woonplaats van de invloedrijke haniefistische stamhoofden Aboe Amir ar-Rahib en Aboe Kais ibn al-Aslaat. Andere predikers van het haniefisme waren Chalid ibn Sinaan, die 'een voor zijn volk verloren profeet' werd genoemd, en Kass ibn Sa'ida, die bekend stond als 'de wijsgeer der Arabieren'. Het is onmogelijk het aantal haniefistische bekeerlingen in het voor-Islamitische Arabië en de omvang van de beweging te bepalen. Het is wel duidelijk dat velen op het schiereiland zich inspanden om het vage henotheïsme van de heidense Arabieren om te vormen tot wat Jonathan Fueck een 'nationale Arabische monotheïstische religie' heeft genoemd.
Het haniefisme lijkt evenwel meer dan zomaar een primitieve monotheïstische Arabische beweging te zijn geweest.
Volgens de overlevering spraken de haniefs in hun prediking over een actieve god die nauw bij het persoonlijk leven van zijn schepsels betrokken was: tussen deze god en de mensheid stonden geen bemiddelaars. Centraal in de beweging stond een fervent geloof in een absolute moraal. Afzien van afgoderij was niet voldoende; de haniefs geloofden dat de mens naar morele rechtschapenheid moest streven. 'Ik dien mijn Heer de barmhartige,' verklaarde Zaid. 'Moge de vergevingsgezinde Heer mij mijn zonden kwijtschelden.'
De haniefs spraken ook in abstracte termen over een toekomstige dag des oordeels waarop iedereen rekenschap van zijn morele keuzes zou moeten afleggen. 'Wacht u, o mensen, voor wat na de dood komt!' sprak Zaid op waarschuwende toon tot zijn stadgenoten. 'Voor God kunt u niets verborgen houden!' Dit was een nieuw denkbeeld voor een volk dat geen uitgesproken idee van een hiernamaals had, laat staan een hiernamaals dat was gebaseerd op menselijke morele waarden. Omdat het haniefisme net als het christendom een geloof met grote bekeringsijver was, werd de haniefistische ideologie overal in de Hijaz verbreid. Waarschijnlijk hebben de meeste sedentair levende Arabieren de prediking van de haniefs beluisterd. De Mekkanen moeten zeker van de ideologie van het haniefisme op de hoogte zijn geweest. Er kan ook weinig twijfel over bestaan dat de profeet Mohammed de prediking en de ideologie van de haniefs heeft gekend.
[ Bericht 0% gewijzigd door #ANONIEM op 22-05-2008 21:10:28 ]