De Citadel.
Den Bosch.
Deze is niet zo heel moeilijk (ik woon er zo ongeveer tegenover

)
1 van de vijf punten is dus verwijderd voor de aanleg van de Zuid Willemsvaart
e citadel is een vijfhoekige schans met bastions, die in 1637 werd gebouwd in de noordpunt van de vesting 's-Hertogenbosch, bij de samenvloeiing van de Dommel en de Aa in de Dieze. De muren, die de schans omringden, waren gemiddeld twee meter dik en verhieven zich acht meter boven het water, dat de Citadel omspoelde.
De schans diende niet alleen om de stad tegen de mogelijke Spaanse aanvallen te verdedigen, maar ook om de stad zelf, waar velen Spaansgezind waren gebleven, in de gaten te houden. Daarom werd de Citadel ook wel 'Papenbril' genoemd. Overigens onderging de Citadel in de loop der eeuwen talrijke wijzigingen en knaagde de tand des tijds.
Zo werd in 1880 een bastion afgebroken om de doorvaart in de in 1825 vlak langs de Citadel aangelegde Zuid-Willemsvaart te verbeteren en werd in 1840 de toeleidende dam verlegd. In 1789 werd binnen de Citadel een Huis van Arrest voor militaire misdadigers gebouwd, dat later, in 1848, ingrijpend werd verbouwd en bestemd tot kazerne. De militairen verlieten de Citadel in de jaren '60, kunstenaars en gastarbeiders kwamen.
De gebouwen waren volkomen uitgewoond, lek en rot; de walmuren waren gedeeltelijk afgebroekn en ingestort; de wallen waren vergraven en in het water gezakt.
In het midden van de tachtiger jaren werd de Citadel gerestaureerd ten behoeve van de huisvesting van het Rijksarchief in Noord-Brabant.
Aan de buitenzijde is niet alleen de volledige ommuring, inclusief vier van de vijf bastions hersteld, maar zijn ook zoveel mogelijk aanlandingen afgegraven, waardoor het ongenaakbare karakter van de zich uit het water verheffende 17e eeuwse vesting weer veel beter tot zijn recht komt.
Binnen de muren zijn de aarden wallen hersteld aan de hand van gegevens uit 1745, compleet met borstweringen, schuttersbanketten, walgangen en opritten. Binnen de wallen is door sloop van de overtollige bouwsels weer de overzichtelijke vijfhoekige ruimte ontstaan, het zogenaamde terreplein.
In het hart van het terreplein bevindt zich het middenplein, dat aansluit op het hoofdgebouw van het rijksarchief, het voormalige huis van arrest. Het middenplein is door radicale paden verbonden met de omgang op de wallen en met de beide poorten, waarvan de Zuidpoort de toegang vormt tot de Citadel. Deze poort is uitgevoerd als een eenvoudige sleuf door de wal. De zijwanden tonen nog wel de aanzetten van de vóór 1820 verdwenen overwelving en toren boven de doorgang.
Volledig gereconstrueerd is de Noordpoort, die vrijwel identiek was aan de Zuidpoort; evenwel zonder brug, die hier in de 17e eeuw bestond. Terzijde van de Noordpoort is het voormalig werkhuis annex houtmagazijn herrezen, zij het in een verlengde versie en aangepast aan de eisen van zijn huidige functie; restauratie- en fotgrafisch-atelier van het Rijksarchief.
De Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" organiseert op verzoek rondleidingen door de Citadel/Rijksarchief in Noors-Brabant. Deze rondleidingen kunnen plaatsvinden op maandag t/m vrijdag tussen 9.00 en 16.00 uur, bovendien op zaterdagmorgen tussen 9.00 en 11.00 uur. Deze rondleidingen staan onder leiding van gediplomeerde stadsgidsen. Per gids kunnen minimaal 10 en maximaal 25 personen rondgeleid worden.