Koranvertaling van Kader Abdolah

quote:

‘Ik kon deze boeken alleen in Nederland schrijven’, stelt Kader Abdolah over zijn vertaling van De Koran en zijn levensbeschrijving van Mohammad in het boek De boodschapper. ‘Door de Nederlandse samenleving van nu moest ik mijn wortels onderzoeken.’ En daarmee voegt Kader Abdolah aan zijn oeuvre twee boeken toe die van grote politieke, sociale en literaire invloed zullen zijn, nu en in de komende jaren.

‘Alles wat ik heb geschreven, heeft hiernaartoe geleid’

door Ad van den Kieboom

In zijn huis, dat uitkijkt op een breed kanaal, heeft Kader Abdolah zijn werkkamer op de eerste verdieping. De brede kastenwand achter het bureau is gevuld met zijn eigen boeken en boeken van schrijvers die hij bewondert. Een deel van de kast is gereserveerd voor Perzische, Arabische en Nederlandse exemplaren van de Koran en boeken over het leven van de profeet Mohammad. Het pronkstuk is de Arabische Koran van zijn vader.
‘De Koran is het boek van mijn vader, van mijn oom, van mijn jeugd. De Koran raakte mij niet, ook niet als literair boek. Pas door Nederland en de Nederlanders ging ik het weer lezen. Na Het huis van de moskee werd ik door de ontwikkelingen in de Nederlandse samenleving rond de islam gedwongen mijn wortels te onderzoeken. In eerste instantie wilde ik de Koran voor de westerse lezer beschikbaar maken met een vertaling die zicht zou geven op wat de Koran te zeggen heeft. Ik wilde ook laten zien dat de taal een belangrijke factor is in de Koran. Terwijl ik bezig was, werd me iets belangrijks duidelijk. Je kunt de Koran niet begrijpen als je het leven van Mohammad niet begrijpt. Daarom besloot ik tot het schrijven van een nieuw boek, een vertelling naast de vertaling: De boodschapper. Als je De boodschapper leest, kun je de teksten van de Koran in de historische samenhang plaatsen waarin ze ontstaan zijn. Mohammad was een profeet, maar ook een religieus en politiek leider. Hij wilde de misstanden in Mekka op allerlei gebieden aanpakken. Naar onze begrippen gaat hij daarin misschien niet ver genoeg. Maar bijvoorbeeld de verhouding tussen mannen en vrouwen toen en nu zijn niet te vergelijken. Mohammad zorgde voor nieuwe omgangsregels en paste het erfrecht aan. Voor zijn tijd nam Mohammad grote stappen, met gevaar voor eigen leven.’

Voorzichtig legt Kader Abdolah een grote Koran op zijn bureau. Hij slaat het boek open. Het Arabische schrift, de grote, knisperende bladzijden en de meanderende versieringen hebben een magische uitwerking op de argeloze Nederlandse kijker. Wat daarna meteen opvalt zijn de talloze onderstrepingen en kleine opmerkingen in de kantlijn, die de indruk wekken dat Kader Abdolah hier nauwgezet en met het ontleedmes bezig is geweest. Op het moment van het interview (midden in de Boekenweek en tussen een grote reeks lezingen door) is het echte schrijven achter de rug. Het verwerken van opmerkingen en het corrigeren van de teksten is in volle gang. Het traject tot aan het verschijnen van de boeken is geplaveid met deadlines die gehaald moeten worden om de verschijningsdatum van 26 april te kunnen halen.

Ik las dat Koranvertaler Fred Leemhuis in zijn oratie als hoogleraar koranwetenschappen in Leiden heeft gezegd: ‘Zoals de uitvoering van een muziekstuk van Bach emoties kan losmaken, zo kan het reciteren van de Koran dat ook.’
‘Dat ben ik met hem eens. De magie zit voor een moslim ook in het ritme en de klank van de tekst. Daarom is een gelijkwaardige vertaling onmogelijk. De Koran was bedoeld voor mensen die niet konden lezen of schrijven. Mede daarom zit het vol herhalingen en worden verhalen fragmentarisch verteld. Een boek dat bedoeld is om in de tegenwoordige tijd in Nederland gelezen te worden stelt andere eisen. In een Arabisch land zou ik die boeken niet zo hoeven en kunnen schrijven. Kijk, als ik in Iran was gebleven, was het ook nooit nodig geweest om Het huis van de moskee te schrijven. Daarom zeg ik dat De boodschapper en De Koran Nederlandse boeken zijn.’

We onderbreken het gesprek even voor een glas thee en Perzische koekjes. In het huis van Kader Abdolah staan altijd schaaltjes met geurige koekjes en zoete lekkernijen die aan Iran doen denken. De schrijver maakt van de gelegenheid gebruik om even zijn e-mail te controleren. Elke dag bereiken hem verzoeken voor lezingen of vragen om een verhaal of een column te maken voor een speciale gebeurtenis. Het leven van een veelgelezen auteur bestaat slechts voor een deel uit schrijven. Als het beeldscherm weer op zwart gaat spreken we verder.

Hoe ben je te werk gegaan met de vertaling van de Koran?
‘Ik heb het boek rechtstreeks uit de oorspronkelijke Arabische Koran van mijn vader vertaald, en vier Perzische vertalingen en vijf Nederlandse vertalingen geraadpleegd. De vijfdelige middeleeuwse uitleg van de grote Korankenner Tabari had ik steeds bij de hand. Als ik er dan nog niet uit kwam, pakte ik de telefoon en vroeg ik mijn bejaarde oom Aga Djan om advies. Aga Djan is nu 94 jaar oud. Hij heeft de Koran minstens zevenhonderd keer gelezen. Wij lezen kranten ’s morgens en ’s avonds, hij leest in zijn Koran. Wij kijken tv, hij leest in zijn Koran. Zo kwam ik stap voor stap tot een versie waarin herhalingen zo veel mogelijk zijn geschrapt. Een versie die het de Nederlandse lezer mogelijk maakt de Koran te lezen.
Ik heb ook een ingreep gedaan in de volgorde. Sommige soera’s in de Koran zijn geopenbaard in Mekka, andere in Medina. In de algemeen gebruikte versie van de Koran staan die soera’s door elkaar. Die ordening is niet gebaseerd op een vast principe. Ik heb gekozen voor een min of meer chronologische volgorde. Ik begin met de soera’s uit de tijd in Mekka en daarna volgen die uit Medina. In het begin is Mohammad gematigd. In Medina wordt hij harder omdat de omstandigheden dat vragen en dat zie je terug in de soera’s.’

En hoe heb je de vertelling De boodschapper aangepakt?
‘Voor het vertellen over het leven van Mohammad bedacht ik een vorm die het mogelijk maakt om de feiten en de interpretatie tot een mooi boek te smeden.
Ik laat het verhaal vertellen door tijdgenoten. Dat maakt het authentiek en tegelijkertijd weet je dat er ook passages zijn die in het hoofd van de vertellers misschien anders zijn geworden dan de werkelijkheid. Soms vertellen ze iets wat ze van iemand hebben gehoord, die het ook weer van iemand heeft gehoord. Door zowel familieleden en vrienden als mensen die Mohammad kritisch volgen aan het woord te laten, ontstaat er een completer beeld voor de lezer. Niet alleen van de persoon Mohammad, maar ook van de tijd waarin hij leefde. En dat is nodig om te begrijpen waarom hij handelde zoals hij handelde. Waarom hij van een zoekende man een leider wordt die niet aarzelt het zwaard te hanteren. Je kunt de Koran niet begrijpen als je Mohammad niet begrijpt.’

Je vertelde dat De boodschapper en De Koran Nederlandse boeken zijn. Kun je dat toelichten?
‘Zoals ik al heb gezegd, kon ik deze boeken alleen hier, in Nederland, schrijven. Alles wat ik tot nog toe in mijn twintig jaar als auteur heb geschreven, heeft hiernaartoe geleid. In deze tijd zijn ze noodzakelijk. Ze vormen de bodem voor het begrip van de islam en de Koran. Als je ze gelezen hebt, weet je waarover het gaat. Daarom zouden de boeken in elke Hollandse huiskamer moeten staan. Ze openen een deur naar de oosterse wereld. En het gaat verder.
Deze twee boeken zorgen ervoor dat straks de derde generatie immigranten er voor het eerst kennis van kan nemen en trots met hun boek, de Koran, onder de arm naar buiten kan lopen.
Voor deze boeken ga ik door het vuur, deze boeken zullen de Nederlandse literatuur en cultuur veranderen.
De Koran is in de afgelopen veertienhonderd jaar de inspiratiebron geweest van de grote oosterse dichters, schrijvers en architecten. De wortels van de gehele Arabische en oosterse literatuur liggen diep in dit boek. De Nederlandse vertaling van de Koran kan een bijdrage leveren aan de Nederlandse literatuur. Tot nu toe hebben Nederlandse schrijvers, dichters en kunstenaars hun inspiratie in de Bijbel gezocht, nu mogen ze de Koran erbij pakken. Het is een oud en geheimzinnig oord voor hen.’

quote:

Op dinsdag 29 april 2008 18:34 schreef ultra_ivo het volgende:

[..]

Dat zou ik niet zo durven stellen. Naast de schreeuwers die momenteel het debat beheersen zijn er velen die zich een genuanceerder oordeel willen vormen.