Onze joods-christelijke wortels

quote:

Op zaterdag 6 oktober 2007 02:51 schreef Herodus het volgende:
Maar desondanks is het dus niet a-historisch. Het is een interpretatie die gelukkig betwistbaar is, maar zeker geen onmiddelijke, ahistorische onzin.

quote:

Op zaterdag 6 oktober 2007 20:40 schreef Floripas het volgende:

[..]

"Niets mee te maken hebben" is een groot woord, maar in de twaalde en dertiende eeuw is hier bijvoorbeeld het godsoordeel afgeschaft, dat van Germaanse traditie naar Christelijke traditie was omgevormd.

quote:

Op zaterdag 6 oktober 2007 21:08 schreef Floripas het volgende:

[..]

Dat kan - de kerk was tegenstander van Godsoordelen. Dat maakt het verbod erop nog niet intrinsiek filosofisch-christelijk.

quote:

Op zaterdag 6 oktober 2007 21:19 schreef Floripas het volgende:

[..]

Ah, ok. Boeiende materie hè?
Fascinerend dat secularisatie soms wordt ingezet door religieuze instituten, Prachtig verschijnsel.

quote:

Op zaterdag 6 oktober 2007 20:40 schreef Floripas het volgende:

Aan ons huidige recht is echt is in essentie vrij weinig Christelijk. Ik daag je uit die elementen te noemen.

quote:

Op zondag 7 oktober 2007 01:10 schreef Floripas het volgende:
Geef daar dan eens een voorbeeld van?

quote:

Het canoniek recht is het recht van de roomskatholieke kerk. Bijzonder is dat het niet alleen van toepassing was op kerkelijke zaken maar ook een grote invloed heeft gehad op de ontwikkeling van het wereldlijk recht.
Het canoniek recht ontstond in dezelfde tijd als het Romeins recht. Omstreeks 1140 publiceerde een monnik, een zekere Gratianus, zijn Decretum. Dat was een verzameling van rechtsregels, pauselijke beslissingen, besluiten van concilies, e.d. Deze waren door hem voorzien van commentaar. Dit werd de kern van het corpus iuris canonici, het wetboek van de katholieke kerk. Het kerkelijke recht en de kerkelijke rechtspraak waren vooral van belang voor het personen en familierecht en het erfrecht maar ook daarbuiten heeft de kerk invloed gehad op de ontwikkeling van het recht.
Personen en familierecht is duidelijk; de kerk speelde een belangrijke rol bij de rites de passage. Zij regelde immers het dopen, het vormsel (bewust lidmaatschap van de kerk, cq. de gemeenschap, dus een soort meerderjarigheid) het huwen en het begraven. Een logisch gevolg was dat daar regels voor gesteld werden en dat die door de regelende instantie gehandhaafd werden. Pas bij de reformatie gaat de burgerlijke overheid zich op grotere schaal met het personen- en familierecht bemoeien.
Bij het erfrecht ligt het iets anders. De Germanen kenden in tegenstelling tot de Romeinen geen testamentair erfrecht. De erflater kon niet voor zijn dood middels een testament of codicil over zijn goederen beschikken; hij kon niet bepaalde personen als erfgenamen aanwijzen en andere uitsluiten. In de middeleeuwen toen het personaliteitsbeginsel heerste, dat wil zeggen dat iedere etnische groep zijn eigen recht had, ook al woonde men in dezelfde plaats, betekende dat de kerk op deze wijze nogal wat inkomsten misliep. Daarom werd een verband gelegd tussen biecht en zieleheil enerzijds en toezeggingen van schenkingen aan de kerk na het overlijden. Het nakomen van deze toezeggingen was een heilige plicht voor de nakomelingen, hoewel er geen rechtsregel was die dat afdwong. Het is daarom niet verwonderlijk dat men tot aan de reformatie zowel voor notarissen als pastoors kon testeren. Zelfs het notariaat is van oorsprong een kerkelijke instelling. En ook hier geldt weer dat wie de regels stelde ook voor de handhaving daarvan kon zorgen(desnoods met steun van de gewapende hand van de wereldlijke overheid).
Een en ander wil niet zeggen dat de kerk het volledige personen-, familie- en erfrecht regelde. Beide partijen waren zowel qua regelgeving als qua rechtspraak nogal eens elkaars concurrenten. Zo kon het zijn dat een kerkelijke rechtbank rechtsprak op basis van romeins recht en een wereldlijke rechtbank op basis van canoniek recht. In beide gevallen kon dat temperende gevolgen hebben voor de uitspraak, waardoor een meer rechtvaardige uitspraak mogelijk was. Dat gebeurde bij de invulling van het begrip 'te goeder trouw'.
Na de reformatie had het canoniek uiteraard afgedaan in Nederland. Voor de kerk is het in zijn middeleeuwse vorm tot 1918 blijven bestaan. In dat jaar is een moderne versie ingevoerd en ook daarna is het nog aan verandering onderhevig. Het kerkelijke recht wordt nog steeds gebruikt in Nederland, maar dan alleen voor interne aangelegenheden, zoals de ontbinding van een rooms katholiek kerkelijk huwelijk.

Bron:
• J.H.A. Lokin & W.J. Zwalve, Hoofdstukken uit de Europese Codificatiegeschiedenis

quote:

Het canoniek recht heeft nooit een eigen privaatrecht gekend. De kerk paste op privaatrechtelijke kwesties het romeins privaatrecht toe volgens het adagium "Ecclesia vivit lege romana". Het enige privaatrecht dat het
canoniek recht ontwikkelde is het beneficiaal recht. (een met een kerkelijk ambt verbonden vermogen waaruit de ambtsdrager zijn inkomen verwierf). Maar dit recht bestond in Nederland niet bij de invoering van het burgerlijk wetboek.

Vanuit het middeleeuws recht en met name vanuit het pauselijk recht heeft het canoniek recht een grote bijdrage geleverd aan het procesrecht, zoals we dat nu nog kennen. Doordat veel kwesties aan het pauselijk hof (aan de pauselijke curie) werden voorgelegd ontwikkelde zich daar een verfijnd procesrecht.

Wat betreft de invloed van het canoniek recht op het burgerlijk privaat en publiekrecht zijn er onderstaande twee boeken misschien interessant:
Berman, H.J., Law and Revolution, The Formation of the Western Legal Tradition (1983) (Harverd University Press) (isbn 0-674-51776-8)
Berman, H.J. Faith and Order, The Reconciliation of Law and Religion (1993) (Eerdmans) (0-8028-4852-4).

quote:

Op zaterdag 6 oktober 2007 04:03 schreef Herodus het volgende:
Denk je dat de grondslagen van ons recht niets met de bijbel te maken hebben en er voor de Franse revolutie geen recht was in de Nederlanden en dat dat element niet is meegenomen in Christelijke landen?
Gebaseerd is vast te sterk uitgedrukt. Maar zonder zou het er tamelijk anders hebben uitgezien denk ik.

quote:

Het canoniek recht ontstond in dezelfde tijd als het Romeins recht. Omstreeks 1140 publiceerde een monnik, een zekere Gratianus, zijn Decretum.

quote:

Op maandag 8 oktober 2007 01:18 schreef Kees22 het volgende:
Ik zie opeens in je citaat:
[..]

Maar het Romeinse Rijk was in 1140 toch al verdwenen?

quote:

Op maandag 8 oktober 2007 01:47 schreef Apropos het volgende:

[..]

Pardon? Het zou nog tot dinsdag 29 mei 1453 standhouden!

Ik denk dat bedoeld wordt dat dat de eerste ordening was, maar de zin is inderdaad onduidelijk.

quote:

Op maandag 8 oktober 2007 01:18 schreef Kees22 het volgende:
Ik zie opeens in je citaat:
[..]

Maar het Romeinse Rijk was in 1140 toch al verdwenen?

quote:

Op maandag 8 oktober 2007 01:47 schreef Apropos het volgende:
Ik denk dat bedoeld wordt dat dat de eerste ordening was, maar de zin is inderdaad onduidelijk.

quote:

Op maandag 8 oktober 2007 02:04 schreef Kees22 het volgende:
Het Imperium Romanum eindigde rond 500 als eigen eenheid, herinner ik me.