We bellen met Marije Vlaskamp, China-correspondent van de Volkskrant.
Oeigoerse ambtenaren mogen geen godsdienst hebben, de rest mag alleen naar moskeeën die onder toezicht van de staat staan. Kinderen onder de 18 jaar mogen überhaupt niet naar de moskee. Om zeker van te zijn dat het niet gebeurd zijn in de regio vele ondergrondse moskeeën die niet onder toezicht van de staat stonden met de grond gelijk gemaakt.
De loyaliteit aan China moet absoluut zijn. Spandoeken op de gebouwen sporen aan tot liefde voor het Chinese vaderland. De lijst van verboden Arabisch-islamitische namen groeit gestaag. De Oeigoeren mogen wel traditionele Oeigoerse namen dragen, maar Arabisch-islamitische namen worden geweigerd. Kinderen met namen die niet zijn goedgekeurd, krijgen geen hukou, het Chinese persoonsbewijs. Geen hukou betekent geen recht op gezondheidszorg of onderwijs, ook is het moeilijker om een huis te kopen of te reizen. Als ze wel kiezen voor Arabische namen dan is het Allah die voor ze moet zorgen en niet de overheid.
In 2015 was Xi Jinping in de noordwestelijke regio Xinjiang. Hij ging naar scholen en woonde oefeningen van veiligheidsdiensten bij. Hij noemde Xinjiang de 'frontlinie tegen terreur' en voegde eraan toe dat de Chinese overheid extremisten als ratten zou uitroeien. Xi beloofde de Chinezen zelfs een first strike-strategie tegen terreur. De president noemde de sociale stabiliteit in Xinjiang cruciaal voor China's nationale veiligheid. Wat China hier doet is het onderbreken van de keten die tot de vorming van terroristen leidt. Het is een collectieve straf én een langetermijnoplossing in één. Zoiets kan in Westerse rechtsstaten in het algemeen niet, maar je zou willen dat we daar in dit specifieke geval een uitzondering voor maakten. De Communistische Partij van China ziet de islam helemaal niet zitten. Wat dat betreft lopen ze uit de pas met de Westerse socialisten.
Er word van alles gedaan door China om de buitenwereld buiten te houden en dan met name het contact met andere moslims, niet iedereen mag naar hadj of naar islamitische landen, anders kunnen ze daar de islam leren en niet de islam die Peking de bevolking oplegt.
Waarom niet? 'Omdat de kwestie rond de Oeigoeren in Xinjiang vaak wordt bekeken vanuit het perspectief van Chinese onderdrukking. De Westerse wereld ziet vooral een repressief regime dat vrijheden beperkt. Dat hier desondanks ook sprake is van terrorisme wilde er bij veel mensen niet in. Inmiddels hebben verschillende Oeigoeren zich aangesloten bij Islamitische Staat, of bij extremistische moslimgroeperingen in Indonesië. 'Maar ook in China gebeurt van alles. Volgens mij zijn er al problemen tussen Turkse volkeren en (onder anderen) Han-Chinezen sinds ze elkaar ontmoet hebben en aanspraak probeerden te maken op elkaars territorium. En wat te denken van de onafhankelijkheidsverklaring van Oost Turkestan in 1933? Kadeer is voorzitster van het Wereldcongres van Oeigoeren (WUR) en leeft in ballingschap in de VS. Volgens haar ,,probeert de Chinese overheid de Oeigoerse bevolking te vernietigen''. Peking heeft Kadeer beschuldigd van het aanzetten tot de rellen.
Het is overigens niet zo dat China niets doet om de Oeigoeren tegemoet te komen. Ze doen van alles: de vraag is echter of het werkt. Werkgelegenheidsprojecten opgericht en er zijn meer dan 2000 speciale scholen voor slimme Oeigoerse kinderen. Daar worden kinderen - met toestemming van hun ouders - op scholen buiten Xinjiang klaargestoomd om later te kunnen meedraaien in het staatssysteem, tussen de Han-Chinezen. Maar ook voor Oeigoeren die niet op deze scholen zaten is het mogelijk om hun weg in dat systeem te vinden. Het is dus niet onmogelijk om te assimileren.
Naast toenadering is er ook repressie. Afgelopen dinsdag kreeg een Oeigoerse denker die de etnische politiek van China bekritiseerde een levenslange gevangenisstraf opgelegd. 'Kijk, het Chinese staatsysteem is natuurlijk geen 'aardig' systeem. Als buitenlandse journalist kom je Xinjiang bijna niet in. Er is geen onafhankelijke waarneming. Er zijn klikpremies voor mensen die anderen beschuldigen van het praten met buitenlandse journalisten. De enige nieuwsvoorziening die we uit Xinjiang hebben is afkomstig van Chinese staatspers, maar we weten wel dat terroristische Oeigoerse organisaties keihard worden neergeslagen. Opgepakte terroristen worden in sportstadions bijeen gedreven en geëxecuteerd.
'Dat terreur niet wordt getolereerd zie je ook terug in dat vonnis. Het is een waarschuwingssignaal, een duidelijk antwoord op de vraag of Oeigoeren niet een pietsie meer onafhankelijkheid kunnen krijgen: 'Nee, gewoon niet'.
'Oeigoeren worden simpel gezegd gediscrimineerd. Ze krijgen vaak nul op het rekest als ze zich in hotels inschrijven, een huis huren in Peking huren is voor hen bijna onmogelijk. Een baan vinden is een groot probleem. Oeigoeren kunnen voor hun gevoel in China nergens heen. Ze mogen überhaupt Xinjiang niet verlaten in een paar zeldzame gevallen daargelaten. Zo kunnen ze makkelijker in de gaten worden gehouden door het bewind. Er is een proces gaande van gedwongen sinificatie (verchinezing - assimilatie).
Om de onrustige provincies Tibet en Xinjiang onder de duim te houden, grijpt China vaak naar hardhandige maatregelen. Maar naast straffen behoort nu ook belonen tot het repertoire van de autoriteiten. Op gemengde huwelijken tussen leden van etnische minderheden en Han-Chinezen - de dominante bevolkingsgroep van China - is een premie gezet.
De regering van Xinjiang biedt pasgetrouwden 10.000 yuan per jaar, omgerekend zo'n 1260 euro, als een van de partners een Han-Chinees is. Daarbij genieten de echtelieden voorrang op de arbeids- en huizenmarkt, krijgen ze bijna 2500 euro aan ziektekostendekking en mogen hun kinderen gratis naar school, tot aan de universiteit. Mochten ze verder studeren, dan ontvangen ze een jaarlijkse bijdrage van 620 euro. Toch jubelen de autoriteiten bij het promoten van gemengde huwelijken over 'een belangrijke stap in de harmonieuze integratie van alle etniciteiten'. De betaling blijft 5 jaar doorlopen als de relatie harmonieus blijft. Volgens een lokale verantwoordelijke is het de bedoeling de integratie tussen de verschillende etnische groepen te bevorderen en zo bij te dragen tot een meer stabiel Xinjiang.
Peking zal alles blijven doen om van de Oeigoeren 'echte Chinezen' te maken, zegt hij. "De minderheden gaan langzaam op in een volk dat op de tekentafel in Peking bedacht is. Of het nou om huwelijken of kinderen gaat: alles is maakbaar in China." Zou Lei is half Oeigoer, half Han-Chinees, heeft ‘Siberische ogen’ en komt van het woeste platteland in Noordwest-China. Haar moslimmoeder was katoenplukster, haar vader een soldaat die haar lichamelijke tucht (push-ups) bijbracht.
Het idee bestaat dat China een nog homogenere nationale eenheid moet worden, met een uniforme taal, waar minderheidsgroepen langzaam opgaan in een China waarin de Han-identiteit centraal staat. Xi’s overtuigingen en zijn huidige motto van de Chinese Droom vallen onder het laatste beleidsidee. Bij sinificatie moet men niet alleen denken aan de culturele assimilatie van de Chinese minderheden, maar ook aan de Han zelf. Want het huidige beleid van communistisch China is om alles te verenigen als één volk. President Xi Jinping is de afgelopen jaren een duidelijke hernieuwde inzet op integratie en assimilatie van minderheden in een verenigd China te bemerken. De basis van dit beleid wordt onder andere uiteengezet door de Central Ethnic Work Conference van de CCP. In 2016 zat Xi Jinping deze zelf voor en zo werd zijn nieuwe etnische beleidslijn duidelijk: het mixen van verschillende groepen, zodat ze uiteindelijk opgaan in het Chinese volk. In Xi’s woorden: “De versnelde inzet op inter-etnisch contact, uitwisseling en vermenging.” Etnische assimilatie en vermenging worden in dit beleid gezien als het eindspel in economische en sociale moderniseringen die de Communistische Partij van China voorstaat.
Xi houdt vast aan de ‘drie identificaties’, waarin de nadruk ligt op de affiniteit van minderheden met het moederland, de Chinese natie en de Chinese cultuur. In dit kader zet hij in op onderwijs in Mandarijn en patriottistische educatie in de grensregio’s.
Nationale eenheid, etnische harmonie en religie worden echter wel steeds sterker gekoppeld aan nationale veiligheid. Met de oprichting van de Central National Security Commission (CNSC) in januari 2014 met Xi aan het hoofd, wordt een poging gedaan veiligheidsvraagstukken te centraliseren. Er is wetgeving ontwikkeld en de surveillance van etnische, politieke en religieuze groepen wordt sterk vergroot.