Brazilië. #2.

quote:

Illegale goudmijnen in Brazilië
De wonden van het Amazonewoud

Afgelopen decennium explodeerde het aantal goudzoekers in Brazilië. Met hun graafmachines, kwik en wapens maken ze de leefgebieden van inheemse volkeren kapot. Maar de boswachters van president Lula slaan terug. Bericht uit de garimpo.

Marjon van Royen beeld Wellington Magalhães

20 september 2023 – verschenen in nr. 38

quote:

Het was eind vorig jaar, het waren de dagen van de nipte overwinning van de linkse Lula da Silva op de extreem-rechtse president Bolsonaro. Vier jaar lang was deze klimaatontkenner aanjager geweest van de verwoesting van het regenwoud. De daders riep hij uit tot ‘patriotten’ en ‘helden van de vooruitgang’. Het toch al onderbezette Ibama, het Instituut voor Milieu en Hernieuwbare Natuurlijke Hulpbronnen, werd ontmanteld. ‘Wie de ontwikkeling van de Amazone in de weg zit, wordt naar het einde van het strand gestuurd’, riep Bolsonaro met een verwijzing naar de plek in Rio waar politieke gevangenen tijdens de militaire dictatuur (1964-1985) werden geëxecuteerd.

quote:

Een van redenen dat ik terug wilde naar het Tapajós-gebied, was dat ik hier een enorme toestroom van garimpeiros verwachtte. Begin dit jaar kwam namelijk aan het licht welke verschrikkingen het inheemse Yanomami-volk elders in het Amazonewoud waren aangedaan door een invasie van twintigduizend illegale mijnwerkers in hun gebied. Beelden van uitgehongerde kinderen. Een heel volk vergiftigd door kwik. Ongehinderd door boswachters en indianenbescherming Funai hadden de garimpeiros vrouwen en meisjes verkracht, mensen ontvoerd en dorpen in brand gestoken. De pas aangetreden president Lula noemde het ‘genocide’ en stuurde er geheel vernieuwde troepen boswachters op af. Voortvarend begonnen die de garimpeiros uit het Yanomami-territorium te verdrijven. Maar ophouden zouden die mijnwerkers niet. De logische plek om dan naartoe te gaan, waren de gebieden langs de Tapajós. Daar was het meeste goud van Brazilië te vinden. Met name de nog relatief ‘onontgonnen’ beschermde gebieden van de Munduruku, een inheems volk dat hier al vijfduizend jaar leeft, moesten een trekpleister zijn.

quote:

Extreme droogte in Braziliaanse jungle met massa's dode vissen, overheid organiseert noodhulp

Het Braziliaanse Amazonebekken krijgt af te rekenen met een extreme droogte. Vissen sterven massaal en er dreigt een tekort aan drinkwater en voedsel in de regio. De Braziliaanse overheid zet een speciale werkgroep op poten om de gevolgen op te vangen.

Michaël Torfs
vr 29 sep

Door de droogte en de ongewoon hoge temperaturen komen de vissen serieus in de problemen. Omdat het waterpeil van sommige rivieren zodanig is gezakt is er geen zuurstof meer en gewoon geen plaats meer om te overleven. Op verschillende plekken drijven massa's dode vis...

quote:

Grootste klimaatzaak ooit in Brazilië: veehouder krijgt boete van 47 miljoen euro voor ontbossen Amazonewoud

In Brazilië is de eigenaar van een groot veebedrijf veroordeeld tot een boete van 292 miljoen Braziliaanse real (ruim 47 miljoen euro) voor het toebrengen van schade aan het Amazonewoud. Hij moet het vernielde regenwoud ook proberen te herstellen. Het gaat om de grootste burgerlijke rechtszaak voor klimaatmisdrijven ooit in Brazilië. De uitspraak kan een precedent scheppen voor toekomstige rechtszaken: "Deze zaak is een primeur, niet enkel in Brazilië maar voor de hele wereld."

Michaël Torfs
Update vr 26 jul 18:08
vr 26 jul 15:48

De zaak was aangespannen in naam van het Braziliaanse Instituut voor Milieuzaken en Hernieuwbare Natuurlijke Bronnen (Ibama), een federale overheidsinstelling, schrijft de Britse krant The Guardian. Ibama had tussen 2003 en 2016 een reeks van 12 inbreuken vastgesteld op publiek grondgebied. Daarop diende de procureur-generaal vorig jaar een klacht in voor klimaatschade.

De veehouder in kwestie, Dirceu Kruger, was eerder veroordeeld voor de illegale ontbossing van 5.600 hectare Amazonewoud in Boca do Acre en Lábrea. Dat zijn gebieden in de staat Amazonas, in het westen van het land.

Kruger liet bomen en vegetatie verwijderen met kettingzagen, stak het gebied in brand en vormde het om tot grasland, om het vee van eten te voorzien. De daden werden bewezen door satellietbeelden en Kruger zou ze ook hebben toegegeven op band.

Financiële middelen bevroren
Kruger heeft hierbij herhaaldelijk milieuwetten overtreden, oordeelde de rechter, en een negatieve impact gehad op de opslag van koolstof in het regenwoud (hoe meer koolstof de natuur vasthoudt, hoe minder de klimaatopwarming zich kan doorzetten, red.).

De boete ligt in de lijn van wat de procureur-generaal geëist had. Met het oog op het betalen van de boete zijn de middelen van Kruger bevroren. Hij mag ook geen vee meer houden of economische activiteiten in die zin opstarten.

Het geld gaat naar een Braziliaans klimaatfonds. Kruger moet er ook voor zorgen dat het vernielde bos opnieuw hersteld wordt, al kan dat nooit meer in de oorspronkelijke staat gebeuren. Daarom komt er ook een boete bij kijken, argumenteerde de rechtbank. Kruger kan wel nog in beroep gaan.

Hoe bepaal je de schade?
Dit soort processen is relatief nieuw in Brazilië. Hierbij wordt een schatting gemaakt hoeveel de milieu- en klimaatschade bedraagt. In dit geval werd een getal van 161 ton uitstoot van koolstof per vernielde hectare woud gebruikt. De oppervlakte van 56 vierkante kilometer leidde tot 901.600 ton koolstof.

De rechter nam als richtlijn een bedrag van 60 euro per ton CO₂, een cijfer van het Amerikaanse milieu-agentschap en de OESO, de organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. Critici zeggen dat dit bedrag eerder aan de lage kant ligt.

Juristen in Brazilië werken aan een algemene regelgeving daarover, schrijft de Braziliaanse krant O Globo. De zaak rond Kruger is misschien niet de eerste, maar wel veruit de grootste qua bedrag.

Wat betekent dit nu?
Het proces heeft een heel belangrijke voorbeeldfunctie. Onder vorige president Jair Bolsonaro is heel wat regenwoud gekapt en afgebrand voor economische activiteiten zoals ranches en mijnbouw. Maar onder de nieuwe president Lula da Silva waait er een heel andere wind.

Er wordt een pak minder regenwoud ontbost, en overtreders die illegaal woud laten verdwijnen, komen er niet zomaar meer mee weg. Dit proces is het grootste in zijn soort tot nu toe, maar wellicht zullen er nog volgen. Het kabinet van de procureur-generaal denkt dat er nog veel processen gaan volgen.

"Wat uniek is aan deze uitspraak, is dat iemand wordt veroordeeld tot een heel hoge geldboete, niet alleen omdat hij bossen heeft gekapt zonder vergunning, maar vooral omdat hij klimaatschade heeft aangericht", zegt juriste Catherine Van De Heyning (UAntwerpen) aan VRT NWS.

"Dit is een primeur, niet enkel in Brazilië maar ook in de wereld. Dit gaat ongetwijfeld gevolgen hebben voor klimaatzaken in de toekomst. Deze zaak schept een precedent, en anderen gaan nu wel 2 keer nadenken voor ze bos kappen in het Amazonewoud." Ook voor andere landen kan dit een precedent scheppen, eventueel ook in België, denkt ze.

Mariana Cirne, die werkt voor de nationale openbare aanklager voor milieuzaken, zegt dat het verantwoordelijk houden van individuele personen essentieel wordt voor Brazilië om zijn klimaatdoelstellingen te halen en de klimaatimpact te beperken, zeker voor kwetsbare bevolkingsgroepen.

Anderzijds is illegale ontbossing niet meer de enige bedreiging, ook de klimaatverstoring zelf is dat. Intussen, na vele decennia van ontbossing, schuift het woud op richting een gevaarlijk kantelpunt.