GroenLinks nu rechtser dan D66 in '98

quote:

---

'VVD is rechtser dan Fortuyn'

De Lijst Pim Fortuyn is een klassiek rechtse partij. Minder rechts dan de VVD, iets conservatiever dan het CDA. Politicoloog Hans Keman heeft het wetenschappelijk nagerekend. Dat Fortuyn over anderhalve week behoorlijk wat zetels krijgt, is volgens hem te wijten aan de andere partijen. Die zijn teveel op elkaar gaan lijken.

Als de verschillen in de Nederlandse politiek minimaal zijn, hoe trekken de partijen dan hun stemmers? Hans Keman (53), professor aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, heeft met collega Paul Pennings de verkiezingsprogramma's van de partijen bekeken. Aan de hand daarvan is volgens hem goed in beeld te brengen hoe links of rechts, progressief of conservatief partijen zijn. En daaruit blijkt meteen waar de gaten vallen en kiezers te winnen zijn. Niet de waan van de dag bepaalt volgens de internationale deskundigen de keuze van de stemmer. Keman: 'We kwamen tot de conclusie dat de kiezer wel degelijk redeneert vanuit de inhoudelijke verschillen tussen partijen. Hij is niet dom. Zo werkt het vrijwel overal om ons heen.' De verschillen moeten te vinden zijn in de verkiezingsprogramma's van de partijen. Want daarin staat hoe zij het land willen besturen. Afgesproken is om de programma's te toetsen aan een lijst criteria om vast te stellen waar de partijen staan in het politieke spectrum. Ze zijn links als ze onder andere een sterke overheidsrol, uitgebreide welvaartsstaat, veel aandacht aan mensenrechten en internationale hulp bepleiten. Wie 'law and order', traditionele waarden, geloofsovertuiging en meer marktwerking voorop stelt, scoort aan de rechterkant. Zo zijn er zowel links als rechts tien ijkpunten. Het progressieve en conservatieve gehalte van partijen is bepaald naar de mate waarin mensen op grond van de politieke beloftes en verlanglijstjes vrij zijn om te doen en te laten wat ze willen. De tolerantste partijen zijn het progressiefst. Op die manier hebben Keman en collega's de partijprogramma's van 1989 tot en met dit jaar punten toegekend en in een overzicht verwerkt. Daaruit is snel af te lezen dat de verschillen in de Nederlandse politiek beperkt zijn. Waar linkse partijen in theorie honderd punten kunnen halen, blijft het maximum op twintig steken. Waar rechts partijen op min honderd kunnen uitkomen, daalden ze tot en met 1998 niet verder dan min twaalf. De partijen schommelen om het nulpunt, zonder extreme uitschieters. Uit de puntentoekenning aan de verkiezingsprogramma's blijkt dat vrijwel alle clubs deze keer veel rechtser zijn dan in 1998, toen de zaak een beetje naar links opschoof. GroenLinks kan nu bijna GroenMidden gaan heten. Paul Rosenmöller en consorten scoren dit jaar rechtser dan D66 in 1998. PvdA, D66 en de ChristenUnie zijn opgeschoven naar de middenpositie die het CDA in 1989 bekleedde. Waarbij de ChristenUnie momenteel linkser is dan de PvdA. Tussen CDA, PvdA en Leefbaar Nederland zijn de verschillen minimaal. 'Dat is ook de reden waarom Leefbaar Nederland zo matig scoort in de peilingen. Ze zitten keurig in het midden en bieden de kiezer geen topics waarop ze zich onderscheiden.' Aan de linkerzijde neemt alleen de SP afstand tot de rest. 'Ik zag laatst dat iemand Jan Marijnissen van de SP een Den Uyliaan noemde. Toen heb ik het verkiezingsprogramma van de PvdA van Joop den Uyl van 1973 erbij gepakt en dat bekeken. Die score scheelt bijna niet van wat de SP nu haalt. Waar mensen Marijnissen eerst zagen als querulant, is de SP nu de meest consequente voortzetting van het traditionele sociaal - democratisch denken.' Op de rechterflank heeft Keman twee partijen ingetekend. De VVD en de Lijst Pim Fortuyn. De uitkomst moet Fortuyn goed doen. Als hij zich aan de beoordeelde verkorte versie van zijn partijprogramma houdt, mag niemand hem extreem-rechts noemen. De VVD is nog altijd rechtser. Beide partijen kunnen nog een heel eind opschuiven voor ze zich in het gezelschap mengen van omstreden rechtse partijen in het buitenland. Jorg Haider in Oostenrijk, Forza Italia en de veronderstelde Deense en Zwitserse evenknie van Fortuyn zijn veel rechtser, blijkt uit vergelijking met programma's van die clubs. Fortuyn in ook veel toleranter dan buitenbeentje Le Pen. De Duitse CDU is net iets rechtser en conservatiever dan Fortuyn. 'De Lijst Fortuyn is minder rechts dan zijn Jip - en Janneketaal doet vermoeden. Hij past op dit moment prima binnen de gevestigde orde van conservatieve partijen in Europa. Op grond van onze vergelijking kun je niet zeggen dat Fortuyn neofacist is.' Dan is er nog een tweede geruststelling voor Fortuyn. Doordat de meeste Nederlandse partijen samenklonteren in het politieke midden blijft er op de rechtervleugel veel ruimte over. Vooral voor een partij die iets conservatiever is dan de VVD. Door de individualisering is de kiezer opgeschoven naar rechts en daar plukt Fortuyn de vruchten van. Of de LPF een blijvertje is, is de vraag. 'Het hoeft niet noodzakelijk onder die noemer. Maar er is wel ruimte voor een geduchte concurrent van de VVD, tenzij die partij een geweldige truc verzint.' Het rekenwerk van de politicologen toont meteen aan waarom de nog net linkse PvdA Fortuyn wel uitsluit als coalitiepartner, maar het iets rechtse CDA dat niet doet. Waar links en rechts in de ogen van Keman niet met elkaar horen te regeren, mogen partijen die niet al te ver uit elkaar liggen elkaar niet uitsluiten. Het is ook meteen een verklaring voor de ondergang van Paars. Dat traditionele tegenpolen als de VVD en de PvdA elkaar vonden, kon niet ongestraft blijven. 'Dat desoriënteert de kiezer. Het succes van Fortuyn is met name gebaseerd op het ontbreken van partijpolitieke verschillen bij de bestaande partijen. Fortuyn kan zich vrij profileren op allerlei onderwerpen.' Dat partijen zich daar bewust van zijn en zich weer ouderwets als links en rechts opstellen, vindt Keman een verdienste van Fortuyn. 'We spelen weer het oude spel uit de jaren tachtig. Partijen sluiten elkaar weer uit. Zo hoort het. De spanning is terug.'

---